Om één brood
Meubelen kopen?
De
grootmeester der tonen
Handen en Li ppen
ruw? PU POL
DE KERKDIENSTEN VOOR ZONDAG
Gevangen
in de sneeuw
„Dikke toren" wordt door de restauratie (nog) vierkanter
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Vrydag 12 januari 1968 Nr. 19926
De heer Peene toont een gedeelte van de voorraad pinakels, kruisvormen en
andere produkten van steenhouwerskunst die de artistieke bijdrage vormen
aan de torenrestauratie.
(Foto's Zierikzeesche Nieuwsbode)
Minder Franse troepen
in West-Duitsland
PARIJS, 11-1. Frankrijk is van
plan naar schatting drie- tot vijfdui
zend militairen uit West-Duitsland
terug te trekken in het kader van
een stroomlijning van het Franse le
ger. Daar staat echter, naar de Fran
se minister van voorlichting, Georges
Gorse, woensdag meedeelde, tegen
over dat de Franse troepen in de
Bondsrepubliek een ultramoderne
bewapening en grotere vuurkracht
krijgen. De Westduitse regering is
van de veranderingen op de hoogte
gesteld.
De persvrijheid in Griekenland
zal zeer spoedig worden hersteld. Dit
is donderdagavond in Athene mee
gedeeld door de onderstaatssecreta
ris verbonden aan het bureau van
de premier.
Weekeinde
ARTSENDIENSTEN
Zaterdag 13 en zondag 14 januari
Dokter C. M. van Hoorn, Zierikzee,
tel. (01110) 2080, neemt waar
voor de artsen Bontkes en Van
der Waarden.
Dokter H. J. Simons, Renesse, tel.
(01116) 280, neemt waar voor
de artsen Stenger en Terpstra.
Dokter H. Speelman, Oosterland, tel.
(01114) 280, neemt waar voor
dokter Van Leeuwen.
Zuster J. Compagne, Oosterland, tel.
(01114) 273, neemt waar voor
zuster De Koning-Castel.
Zuster N. A. van Beveren, Renesse,
tel. (01116)-303, neemt waar
voor zuster Steutel en zuster
Werkman.
DIERENARTS
Dierenarts W. A. M. Kalkman, Re
nesse, tel. (01116) 310, neemt
waar voor dierenarts T. van
Roon.
De weekeinde-diensten vangen aan
op zaterdagmorgen om tien uur.
Enige grote stedeji in de we
reld zijn het schouwtoneel ge
weest van een merkwaardige
test. Een Engelse krant gaf
aan enkele correspondenten de
opdracht plaatselijk een brood
te kopen en dit in het open
baar ten verkoop aan te bie
denIn een aantal Europese
hoofdsteden kon men het krij
gen als men bereid was er êén
uur voor te werken. In Ham
burg lachte men om dit aan
bod en in New York werd de
verslaggever gearresteerd door
de politie. In Nigeria waren
echter verscheidene mensen
bereid er drie uur voor te
werken. In New Delhi was de
verslaggever in de kortst mo
gelijke tijd omgeven door een
duizendkoppige menigte. Allen
waren bereid een hele dag te
werken voor slechts één brood.
Advertentie
Dan éérst bij DEURLOO kijken!
De nieuwste modellen
De laagste prijs
Vijf jaar garantie
DEURLOO
meubelshowroom
Meelstraat 31 - Zierikzee
Feuilleton
Pleyel richtte een groot diner aan,
waaraan alle vooraanstaande musici
van Londen, natuurlijk ook in eerste
instantie de „professionalisten", deel
namen. Ook Haydn zou daarvoor
uitgenodigd worden, en Pleyel wilde
dit zelf doen. Wel was hij verleden,
en zn stem haperde, toen hij „vader"
dit verzoek deed; deze echter nam
het voorstel lachend aan en zei
slechts schertsend: Ik ben bang, dat
ik in gastvrij Engeland1 mij ziek of
zelfs dood za leten! Als ik eraan'denk
hoe weinig ik vroeger at, als een
hongerige muis, dié overal mee te
vreden is, en daarmede de diners
van nu vergelijk, het ene na het an
dere zonder tussenpoos, dan lijkt
het mij toe alsof ik de brasser ben
uit het evangelie, die elke dag kos
telijk at en tenslotte in de hel
kwam!
Vader Haydn, bracht Pleyel
schuchter in het midden, zult u ook
dan komen, als ik u zeg, dat ook de
„professionalisten" met u aan tafel
züllen zitten?
Natuurlijk, zei Haydn. Zij beho
ren er nu eenmaal bij en zijn de
slechtsten niet. Nu kun je pas hele
maal zeker zijn van mijn verschij
nen aan het diner: want ik wil mijn
tegenpartij laten zien, dat ik ze haat
noch vrees.
Haydn hield woord. Zijn vrienden
ontvingen hem met hartelijk enthou
siasme, zijn vijanden met stomme
bewondering. De veelgeplaagde
meester moest, hoezeer hij zich daar
ook tegen verzette, op Pleyel's aan
dringen de ereplaats innemen.
Haydn schertste met de „professio
nalisten", en ofschoon ook menig
woord scherp klonk en aanvoelde
als een speJdepri'k, men lachte en
schertste vrolijk door en gaf op een
sarcastisch woord een snedig ant
woord terug.
Slechts één kon niet vrolijk zijn,
maar werd steeds droeviger, en stil
ler. Het was Pleyel. Als zijn tafel
buren hem aanspoorden, te drinken,
schudde hij onwillig het hoofd en
vroegen zij hem, waarom hij niet
sprak, maar een gezicht zette als
drie dagen onweer, dan keek hij de
vrager lang en zwijgend aan.
Plotseling vatte hij krampachtig
zijn 'glas, dat onder de druk van zijn
hand dreigde te breken, stond op en
vroeg stilte.
Ik heb slechts weinig te zeggen,
sprak hij met zachte, bevende stem.
Maar het is een plicht van gorech-
Ned. Herv. Kerk
Zierikzee: Gasthuiskerk: 10 uur (bev.
ambtsdragers) en 7 uur ds. Lam. Lu
therse kerk: 7 uur ds. Assendorp.
Kerkwerve: 11 uur ds. Theunissen,
em. precL te Middelburg; 9.30 uur
zondagsschool Serooskerke: 9.30 uur
ds. Theunissen; 11 uur zondagsschool.
Burgh: 10 uur ds. Flink (bev. ambts
dragers). Haamstede: 10 en 7 uur ds.
Huizing (bed. H.A. en dankzegging).
Renesse: 9.30 uur ds. Van Liere.
Ncordwelle: 11 uur ds. Van Liere.
Scharendyke: 10 uur ds. Roodenburg
(bev. ambtsdragers). Brouwershaven:
9.30 uur ds. Feunekes. Zonncmaire:
11 uur ds. Feunekes; 9.45 uur zon
dagsschool. Noordgouwe: 9.30 uur ds.
Schoneveld. Dreischor: 11 uur ds.
Schoneveld. Ouwerkerk: 10 uur ds.
Jagersma.. Nieuwerkerk: 10 uur ds.
Westerhof. Oosterland: 10 uur ds.
Ommering, 6 uur ds. J. D. Wuister,
Schipluiden. Sirjansland: 10 uur lees-
dienst, 6.30 uur ds. Jagersma. Brui-
nisse: 10 uur ds. T. H. Oostenbrug,
Rotterdag, 5 uur ds. G. J. H. Gij-
mink, Rotterdam.
Lutherse Kerk:
Zierikzee: 10 uur ds. H. v. d. Meulen,
Rotterdam.
Gereformeerde Kerken
Zierikzee: 10 en 6.30 uur ds. Nawijn.
Haamstede: 10 en 5 uur karad. J. v.
d. Klis, Dongen. Seharendyke: 10 uur
ds. Scholing, 2.30 uur dr. Becker.
Brouwershaven: 10 en 2.30 uur ds.
Wentsel' (bed. H.A. en nabetr.). Zon
nemaire: 10 en 2.30 uur de heer Jans-
ma. Nieuwerkerk: 10 uur dr. Becker,
3 uur ds. Scholing. Oosterland: 10
uur leesdienst, 3 uur ds. Poppe,
Naarden. Bruinisse: 10 en 5 uur ds.
Poppe, Naarden, bed. H.A. en nabetr.
tigheid en dankbaarheid. Voor enige
maanden werd mij de aanbieding
gedaan, -hier de concerten van een
hoogstaand muziekgezelschap te di
rigeren en mijn eigen composities
voor te dragen. Ik verheugde mij
over de eer, zonder te bedenken dat
ik, de leerling, daarmede de strijd op
zou nemen tegen mijn leraar, aan
wie ik alles te danken heb. Wat ik
toen niet voelde, ondervind ik thans
dubbel pijnlijk.
Ik had, wat ik gedaan heb, niet
moeten doen! Niet omdat ik met mijn
composities ook maar een ogenblik
een schaduw op de roem van Haydn
had 'kunnen werpen; maar men
denkt, en schijnbaar terecht, dat ik
mijn leraar probeerde te overwin
nen. Duizenden hebben mij daar
over 'bittere verwijten gemaakt, één
slechts heeft dit niet gedaan: Haydn
zelf! Hij heeft mijn fout welwillend
ingezien, en zijn hart heeft aan mijn
toewijding niet getwijfeld. Daarvoor
dank ik hem! Maar dat ik ondank
baar scheen, daarvoor vraag ik hier
■in het bijzijn van u allen om verge
ving!
Haydn zat bevend in zijn stoel.
Tranen rolden over zijn gerimpelde
wangen. Vaak had hij gedurende
Pleyel's toespraak het hoofd ge
schud, alsof hij ontevreden was over
de aanklacht, die zijn leerling tegen
zichzelf indiende. Toen deze echter
zijn redevoering had beëindigd, kon
hij hem slechts beide handen in
zwijgende ontroering toesteken.
Pleyel ijlde op zijn meester toe,
om hem de hand te kussen; maar
Haydn stond op, en drukte zijn leer
ling aan het hart.
Een ogenblik waren alle aanwe
zigen onder de indruk van deze
scène, toen echter brak een storm
van bijval los en loeide als een or
kaan door de zaal.
Leve Haydn! riepen vrienden en
benijders allen uit volle borst en met
bewogen hart.
Zo had Haydn zijn tegenpartij
door zijn grote edelmoedigheid over
wonnen.
Naast de roem bleef 'hem echter
leed niet gespaard. Haydn was vol
gens contract verplicht een opera te
componeren. Hij schreef: „Orfeo e
Euridice". Dit werk zou in een nieuw
gebouwd theater opgevoerd worden.
De bouwmeesters hadden echter ver
zuimd, de goedkeuring van de ko
ning en van het parlement voor de
Gereformeerde Kerken
(Vrijgemaakt)
Brouwershaven: 10 en 3 uur lees
dienst.
Chr. Geref. Kerken
Zierikzee: 10 en 6 uur ds. Op den
Velde. Kerkwerve: 10 en 6 uur ds. J.
Keuning, Veenendaal-Pniël. Haam
stede: 10 uur dienst des woords, 3
uur ds. Keuning. Nieuwerkerk: 10
uur dienst des woords, 3 uur ds. Op
den Velde.
Gereformeerde Gemeenten
Haamstede: 10 en 3 uur leesdienst.
Nieuwerkerk: 10 en 3 uur ds. Karens;
woensdag 17 jan., 7.30 uur zendings
rede, te houden door ds. Blok, Dirks-
land. Oosterland: 10, 2.30 en 6 uur
leesdienst.
Geref. Gemeenten in Nederland
Zierikzee: 10, 2 en 6 uur leesdienst.
Renesse: 10 en 2.30 uur leesdienst.
Nieuwerkerk: 9.45 en 6.30 uur lees
dienst. Bruinisse: 10 en 5 uur ds.
Pannekoek, Terneuzen.
Oud-Geref. Kerken
Oosterland: 9.30, 2 en 6 uur lees
dienst. Bruinisse: 10 en 5 uur lees
dienst.
Remonstrants Geref. Gemeente
Sommelsdtfk: 10 uur ds. Schenck.
Leger des Heils
Zierikzee: 10 uur heiligingsdienst,
12 uur jeugdsamenkomst, 19.30 uur
verlossingssamenkomst.
Rooms-Katholieke Kerk
Zierikzee: Eucharistieviering zater
dagavond 19 uur, zondag 8 en 10 uur.
Haamstede: Eucharistieviering om
9.30 uur.
(Het leven van Jos Haydn)
door Franz von Seeburg
bouw te vragen. Niemand dacht aan
deze verplichting en nog minder aan
de funeste gevolgen van dit ver
zuim. De ambtenaren stelden voorop
dat de toestemming verleend was,
en de ondernemers vergaten, deze
aan te vragen. De bouw, solide uit
gevoerd en schitterend geslaagd, was
klaar. Met de nieuwe opera van
Haydn zou het gebouw ingewijd
worden. Het orkest en de zangers
waren reeds bijeengekomen om te
repeteren, de eerste maten waren
meesterlijk (gespeeld. Toen kwam een
politieagent de zaal binnen en ver
klaarde plechtig, dat op bevel van
zijne majesteit en van het parlement
de opera, zelfs niet als repetitie, ook
maar één maal mocht worden opge
voerd.
(Wordt vervolgd).
Advertentie
Leuk om cadeau te doen (nóg
leuker om zelf te krijgen): een
écht Keltum bonbonbakje. Héél
chique! In juwelierspleetslechts
f 36,75. Komt u gauw een kijkje
nemen?
i?4C. MOLRf^
Havenplein 1, Zierikzee
Franse kotter
ving Britse duikboot
V
BREST, 11-1. Een Franse kotter
uit. La Rochelle heeft woensdag een
Britse duikboot in zijn net gekregen,
de „Grampus". De onderzeeër kwam
dadelijk naar de oppervlakte en het
heeft drie uur geduurd voordat men
de vaartuigen los van elkaar had.
De 23-jarige Martin Chivers is
voor een bedrag van 125.000 pond
(ongeveer 1.080.000g ulden) van Sout
hampton naar Tottenham Hotspur
overgegaan. Dat is een record voor
Groot Brittannië.
Een van de „diepvriesconflicten"
in de wereld - het geschil om Kasj
mier tussen India en Pakistan - is
twee jaar na de ondertekening van
de „verklaring van Tasjkent" op 10
januari 1966 nog geen stap nader tot
een oplossing gebracht.
Beeldhouwer Philip ten Klooster in actie in zijn „atelier" op het werk
terrein bij de toren.
De Amerikaanse
deserteurs in Zweden
HAKLSINGBOKG, 11-1. Drie de-
serteurs uit het Amerikaanse leger
in West-Duitsland zijn in de Zweed
se stad Haelsingborg aangekomen en
hebben daar politiek asiel gevraagd,
aldus zegslieden die in nauw contact
met de politie staan.
Alle drie militairen waren opge
roepen voor dienst in Vietnam. Een
van de drie, de 30-jarige korporaal
James Grant, die gelegerd was in
Bremerhaven, had volgens de zegs
lieden tegenover de politie verklaard:
„Ik voel er niets voor mijn vrouw en
dochtertje in Duitsland achter te la
ten, terwijl ik in Vietnam doodge
schoten word". De namen van de
twee andere deserteurs zijn niet be
kend.
KERKNIEUWS
Ger. Gem. in Nederland
NIEUWERKERK. Woensdag 17
januari, 7 uur, ds. J. Pannekoek,
Terneuzen.
Advertentie
Scheepvaartberichten
Atys, 11-1 Bandar Mahshar naar
Bombay.
Acmaea, 10-1 640 m. z.w. Kaap Ver-
dische eilanden,
Alchiba, 11-1 te Koeweit.
Aludra, 10-1 1500 m. z.o. vanBer-
muda.
Esso Rotterdam, 10-1 330 m. w. Wal
visbaai naar Bahrain.
Echo, ll-l 100 m. z.o. Las Palmas
naar Cadiz.
Ganymedes, 10-1 te Buenaventura.
Maasdam, 10-1 12 m. n. Ashant naar
Las Paimas.
Slamat, 11-1 100 m. z.w. Freetown
naar Kaapstad.
het muurreliëf dat is aangebracht
boven de entree van het PTT-kan-
toor in de Meelstraat. Een aandeel
aan het hakwerk wordt ook geleverd
door de beeldhouwer Kempermans
uit Bergen op Zoom, die o.a. zorg
droeg voor een aantal kruisbogen.
Uiteraard zyn met deze restauratie
fikse bedragen gemoeid. Ten opzich
te van de restauratiekosten demon
streren de oorspronkelijke totale
bouwkosten van de St. Lievens Mon
stertoren wel heel duidelijk dat de
toren stamt uit lang vervlogen da
gen. Immers volgens Boxhoorn werd
het gevaarte gebouwd voor een be
drag van in totaal 94.566 Guldens
Hollands
Steunberen worden tien meter hoger gemaakt
De mensen belast met de restaura
tiewerkzaamheden staan voor een
moeizaam karwei, maar daarom is
het ook bijzonder prettig dat er op
gezette tijden vorderingen gemeld
kunnen werden, al laat de stenen ko
los zich bepaald niet gemakkelijk
overwinnen. Intussen nadert een
nieuwe mijlpaal langzaam maar ze
ker zijn voltooiing, namelijk de rech
ter steunbeer aan de noordzijde - de
derde zijde - van de toren, waaraan
reeds geruime tijd wordt gewerkt.
Het werk is thans echter zover ge
vorderd dat de rechter steunbeer
over enkele maanden uit de steiger-
jas zal kunnen worden gedaan.
De heer S. Peene, belast met de
leiding van deze ingrijpende restau
ratie, vertelt ons dat in het onderste
stuk van de rechter steunbeer, dat
nog vrijwel gaaf was, kon worden
volstaan met de vernieuwing van
slechts enkele stenen. De gebeeld
houwde „koppen", dat zijn de eind
stukken van de gedeelten waarin de
hoogte van de steunbeer is verdeeld,
(de zg. spiegels), moesten vrijwel al
lemaal worden vernieuwd. Het bo
venste gedeelte, dat wil zeggen een
„stuk" van ongeveer tien meter
moest geheel nieuw worden gemet
seld. Om deze „nieuwbouw" te kun
nen realiseren moesten de beëindi
gingen van de steunbeer - de afza
ten - en het tijdens een vorige res
tauratie aangebrachte bakstenen
vlak worden gesloopt.
Aan de rechter steunbeer wer al
met al ongeveer 37 kub. meter ba
sal tla va vormetseld. Verder kwamen
aan deze beer van een steunbeer
naar schatting zo'n 45.000 stuks bak
stenen te pas; de zijvlakken werden
gerestaureerd met ongeveer 25 kub.
meter gobeftange. Bovendien werd
30 kub, meter zandsteen eerst ge
sloopt en vervolgens teruggeplaatst.
Voor dit laatste werk werden de
hiermee belaste personen naar de
voorschriften van de arbeidswet al
len eerst gekeurd, in verband met
silicosegevaar. Eerst nadat de ver
eiste toestemming was verleend
werd het zandsteenwerk aangepakt.
Het tekort aan zandsteen werd aan
gevuld met basaltlava uit Duitsland.
De St. Lievens Monstertoren is
door de oorspronkelijke bouwers
toegerust met in totaal acht contre-
forten, waarvan er thans nog drie
geheel moeten worden gerestau-
reerd.
Al deze steunberen werden of wor
den tien meter hoger gemaakt >en
dat betekent dat na het gereedkomen
van de gehele restauratie, verwacht
in 1972, de toren er nog massiever
en vierkanter bij zal komen te staan
als thans reeds het geval is. Op deze
wijze zal duidelijker te zien zijn - en
dat is de bedoeling van het vergroten
van de steunberen - dat de oude St.
Lievens in feite nooit is afgebouwd,
maar nog maar het begin was van
een toren die driemaal zo hoog had
moeten worden.
GAP, 11-1. Tussen La Batie-
\Neuve en Gap, op de weg
naar Briancon, hebben onge
veer dertig automobilisten 18
uur lang gevangen gezeten
tussen een sneeuwmassa van
soms twee meter hoog en meer
dan een halve km. lang. Om
4 uur 's morgens werden zij
bevrijd. In het ziekenhuis van
Gap konden de onfortuinlijken
weer op verhaal komen.
Straks over noord-trap naar boven
en via zuid-trap weer naar beneden
ZIERIKZEE, 11-1. In de razende sneeuwjacht op een van de eerste dagen
va« dit nieuwe jaar staat daar even buiten het centrum van de stad in wes
telijke richting, net zo stoer en ongenaakbaar als onder de starende blikken
van de dagjesmensen in de zomer, staat daar aan de Balie als een norse,
zwijgende gigant de St. Lievcnsinonstertoren. Deze merkwaardige stenen
reus blijft overigens niet onberoerd onder de voorzichtig restaurerende han
den die nu at ongeveer gedurende tien jaar bezig zijn de „dikke toren" op
te knappen en te opereren opdat de reus de eerste vijftig jaar in volle pracht
als kükwonder en bizarre herinnering aan het verleden zal kunnen blijven
fungeren.
wer er iedere dag opnieuw weer vol
op werk aan heeft om de vele orna
menten, versieringen, kruisvormen
en pinakels op tijd af te leveren. Op
het werkterrein verschijnt in het
voor het hakken speciaal ingerichte
werkplaatsje iedere dag de Veerse
beeldhouwer Philip ten Klooster, de
maker van o.a. het beeld dat staat
opgesteld bij de ingang van de lagere
technische school aan het Vrije en
Niet met <Je „botte bijl"
Het restauratiewerk geschiedt tot
in de kleinste details met de uiterste
zorg en nauwkeurigheid. Men gaat
er bepaald niet met de botte bijl op
los zoals dat bij vorige restauraties
wel is gebeurd en waarvan de spo
ren tot voor korte tijd nog te zien
zijn geweest. Tot voor kort, want bij
de aan de gang zijnde restauratie
worden fouten van vroeger zoveel
mogelijk hersteld. Een voorbeeld:
bij vroegere herstelwerkzaamheden
werden zonder meer alle profilerin
gen van de oude waterlijsten rondom
de gehele toren afgeslagen en weg
gewerkt. De2e waterlijsten zijn of
worden thans geheel vernieuwd en
in de oorspronkelijke staat terug
gebracht.
De heer Peene, die de toren bij dit
werk heeft leren kennen als geen
ander, weet interessante bijzonder
heden te vertellen. Zo vernemen wij
dat in de middenbeer, evenals aan
de zuidzijde, een trap aanwezig is.
Aan de noordzijde ontbreken echter
de bovenste acht meter van de trap,
die bij - alweer - een vroegere res
tauratie zonder meer werd dichtge
metseld. „Weg met die trap" heeft
men ongetwijfeld gedacht, maar
thans is het dichtgemetselde boven
ste deel gesloopt om in oude glorie
te worden hersteld.
De bedoeling is namelijk dat de
trap wordt doorgetrokken en daar
voor zijn 36 hardstenen treden bijge
maakt. Na de restauratie zal het dus
mogelijk zijn om via de trap aan de
zuidzijde naar beven te gaan, en ver
volgens - na eerst genoten te hebben
van een uniek uitzicht - langs de
trap aan de noordzijde weer neer te
dalen. Beide trappen bestaan elk uit
280 treden.
Op restauratie wacht nu nog de
oostzijde van de toren, waarvan in
middels een groot gedeelte in de
steigers staat. Bij het stellen van de
steigers kon nog eens duidelijk wor
den vastgesteld dat de Grote Kerk
vroeger heeft vastgestaan aan de
toren. Dit kan worden onderscheiden
aan het metselwerk dat te zien is
aan de 'Kraker en de rechter steun
beer. Wat betreft de binnenzijde van
de.toren kan worden meegedeeld dat
de bovenste zoldervloer geheel
nieuw is aangebracht. Voor deze
zoldervloer moesten vier reusachti
ge moerbinten en nog veel meer an
der zwaar houtwerk tot een hoogte
van ongeveer 50 meter worden op
getakeld. Met behulp van handlie
ren en met grote voorzichtigheid
heeft men dit kunnen klaren.
De restauratie van de toren vergt
veel tijd, aandacht en nauwkeurig
heid, en dat geldt zowel voor het gro
te als het kleine. Als we de artistieke
bijdrage aan het omvangrijke werk
- om ten opzichte van de toren in
een goede verhouding te blijven -
mogen rekenen tot „het kleine", bete
kent dit niettemin dat een beeldhou-
