portie vlees
vlees etmis-,
verantwooixl eten
feestje bouwen?
schenkde slijter
uw vertrouwen!
Geld voor
belangrijke
winteraankopen:
Kleurentelevisie
Bontmantel
Ski-uitrusting
persoonlijke lening
„Zierikzee, veranderend stadsbeeld"
i
Meisje
werd gekruisigd
Scheherezade over: „Belevenissen van 'n schrijvende huisvrouw"
Waarom
zou u
het niet
lenen?
Algemene Bank Nederland
Straks wintersport
in Israël
INGEZONDEN STUKKEN
HET RAADSEL VAN ROVANNA
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE Donderdag 16 november 1967 Nr. 19899
Vereniging „Stad en Lande"
'Advertentie
ZIERIKZEE, November. In
het mededelingenblad van
„Stad en Lande" publiceert
de gemeente-archivar ia de
heer C. Postma een boeiend
en sympathiek artikel over
Zierikzee, dat waard is een zo
breed mogelijke lezerskring
te krijgenIn enkele afleve
ringen zulten tvlj het artikel
hier relayeren.
(I)
In het afgelopen zomerseizoen is
Zierikzee opnieuw bewonderd door
duizenden toeristen. Zij kwamen om
te zien wat elders niet te zien is: veie
huizen in verschillende oude bouw
stijlen - al of niet verminkt - ver
deeld over een verrassend straten-
patroon.
Volgens de mening van de „bui
tenman", die zijn daagje hier binnen
de wal komt doorbrengen, is Zierik
zee een pittoresk stadje. Wandelend
in shirt en korte broek staat hij stil
bij ieder oud geveltje en prikt zijn
fotoplaatje, zoals het musje zijn
graantje. Des winters in de flat, dat
misschien staat in een stad, die niet
veel meer is dan een woonwagen
kamp zonder wielen, beleeft de toe
rist opnieuw zijn uitstapje naar het
lieflijke Zierikzee, dat op 'n Zeeuws
eiland ligt. Na het zien van de laat
ste dia zegt hij, dat het er goed toe
ven was.
Omdat de straatwanden van Zie
rikzee als decor waarvoor de vreem
deling zich beweegt min of meer een
object zijn geworden, waaraan ver
dient wordt, kan het nuttig zijn eens
in grove trekken kennis te nemen
van hetgeen er vroeger mee i# ge
daan en wat men er in de (naaste)
toekomst mee zou kunnen doen. Het
tijdvak, dat wij willen overzien, ein
digt omstreeks 1940. Laten we zeg
gen met de bouw van het postkan
toor.
Uiteraard is hier ter stede veel van
de oude bouwwerken verloren ge
gaan. De St. Lievens Monstertoren
herinnert alleen nog aan het oudste
deel van de stad. De heer Olivier
Groeneyk, commies-griffier ter ge
meente-secretarie van Zierikzee,
schrijft in zijn Krondjk Van Zierikzee
die in 1821 van de pers kwam, dat de
ze toren „als een onmisbaar zeebaken
moet worden beschouwd". Deze spits
vondige formulering was voor het
gemeentebestuur sterk genoeg om
„volkomen herstel van dit gevaarte"
bij het Gouvernement te bepleiten,
hetgeen succes heeft gehad. Reeds in
het begin van de 17e eeuw was het
grafelijk hof tegenover de toren af
gebroken. Het werd begrensd door de
tegenwoordige Weststraat en Karne-
melksvaart. De kerk verbrandde in
1832. Aan herstel van het gebouw
werd niet gedacht. In het oudste
stadsdeel ten westen van de Dam
bleef het stadhuis bewaard. Het
oudste deel daarvan diende eerst als
vleesmarkthal. Tussen 1550 en 1554
werd ten oosten van deze hal een
nieuw stadhuis gebouwd. In 1775
werd de voorgevel van het gebouw
ingrijpend gewijzigd. Eeuwenlang
hing in de toren het welluidend klok
kenspel uit de gieterij van Peeter
den Gheyn, dat enige jaren geleden
naar de Zuidhavenpoorttoren werd
overgebracht. De zuivere klank van
dit carillon moest worden herontdekt
om de klokken van het gemeentemu
seum naar de poort over te brengen,
waar ze bij dag hun stemmen weer
laten horen. De Lutherse kerk in dit
kwartier laten we buiten beschou
wing. Het gebouw is een rest van het
woonhuis c.a. van de heren van
Kleef, dat lang het stadsbeeld in deze
omgeving beheerste.
Stadsuitleg
Binnen de grote stadsuitleg, die in
het begin van de 14e eeuw in oos
telijke richting tot stand kwam, vin
den we drie stadspoorten, de kloos
terkapel van het voormalige St. Eli-
sabethsgasthuis (Gasthuiskerk)met
een koopmansbeurs uit het midden
van de 17e eeuw al voorstuk, de gra
felijke gevangenis van Zeeland Be-
oosten-Schelde (1524/6) en een tot
vismarkt verbouwd hofje in de St.
Domusstraat.
Vergelijken we de verschillende
stadsplattegronden met elkaar dan
zien we dat de afbraak van de kloos
tercomplexen (Wevershoek, Minder
broederstraat, Slabberswerf, Lange
St. Janstraat, Driekoningenlaan en
Karsteil) na de Reformatie open er
ven in het stadspatroon ontstonden.
In de loop der eeuwen werden deze
opnieuw bebouwd .Slechts de kapel
van het voornoemde St. Eiisabeths-
gasthuis bleef bewaard en werd als
kerk ingebruik genomen (Gasthuis-
kerk). Een sieraad der stad. Een een
voudig klokkenspelletje, dat in de
westelijke toren op het kerkdak ge
hangen heeft, was vóór het jaar 1795
reeds eruit gehaald. Ook werden ge
sloopt, om dat het bouwwerk onno
dig was geworden of wegens gevaar
voor instorting, enige stadspoorten,
het Oranjebolwerk bij de toegang
van de Nieuwe Haven, een aantal
walmolens, 't leprozenhuis, de stads
muur, enz.
Periode van welvaart
De 17e en 18e eeuw (tot het laat
ste kwart) was voor de stad een pe
riode van welvaart. Zierikzee kreeg
zijn patriciaat, dat zijn rijkdom toon
de door de bouw van woonhuizen
met indrukwekkende voorgevels.
Aantrekkelijk waren vooral de bei
de zijden van de haven en het plein
rond de St. Lievens Monsterkerk. De
woonbuurt der gildebroeders werd
begrensd door de tegenwoordige
Oude Haven, het Kraanplein, Haven
park, Havenplein en Appelmarkt ten
noorden en de Nieuwe Haven ten
zuiden. Ook het kwartier tussen
Pdststraat, Kerkhof z.z. en West
straat, enerzijds, en de zuidelijke
stadswal, anderzijds, was de woon
plaats van de kleine burgerij. In de
Weverhoek en de naaste omgeving
Woonden reeds- in de middeleeuwen
veel arbeiders van de lakennijver
heid.
De achteruitgang van handel en
scheepvaart in het laatste kwart van
de 18e eeuw - o.m. als gevolg van
de Engelse oorlogen - en het daarop
volgende verval in de Franse tijd,
bracht ook hier ter stede grote ar
moede. Als we ons slechts bepalen
tot het stadsbeeld dan weten we, dat
vrij spoedig een deel van de bezitten
de klasse naar elders vertrok. Het
nieuwe staatsbestel bood de leden
van het oude regentendom weinig
lucratieve ambten aan. Wat het Zie-
rikzeese patriciaat bij zijn vertrek
aan fraaie woonhuizen achterliet,
verpauperde snel. Bekend is, dat
reeds in de Franse tijd vele huizen
rond de St. Lievens Monsterkerk leeg
stonden. Bijna alle werden op den
duur gesloopt. Gelukkig bleven de
huizen langs de Gude Haven in trek.
Toen ze in de 19e eeuw intensiever
werden bewoond en vaak aan de
achterzijde uitgebouwd, kwamen ook
deze panden in verval. Daarbij werd
door verkoop van vrijwel alle onder
delen van interieurs, zoals deuren,
trappen, e.d., de waarde in hoge ma
te verminderd. Overigens moeten we
mild in ons oordeel zijn ter zake van
de verkoop van fragmenten van hui
zen en gebouwen in de 19e eeuw. Be
kend is, dat nog ongeveer veertig
jaar geleden 'n inwoner van Zwijn-
drecht door koop van een handelaar
eigenaar was geworden van het ge
schilderde plafond uit het pand Oude
Haven 39 alhier.
Een kleine opleving in de scheep
vaart omstreeks het midden van de
19e eeuw heeft voor de huizen langs
de Oude Haven tot gevolg gehad, dat
vele als werkplaatsen of pakhuizen
werden gebruikt. De ouderen onder
ons kennen nog de panden waarin
ook in later jaren sigarenfabriekjes
e.d. waren ondergebracht.
Grootste lidteken
Was in de Franse tijd en in de vo
rige eeuw in onze stad meer afge
broken, dan zou het Zierikzeese
stadsbeeld wellicht even erg ge
schonden zijn geworden als dat van
Brouwershaven, Veere, enz. Kerk,
stadhuis, Gravensteen en enige
woonhuizen voor ambtenaren zou
den ook hier als povere resten van de
oude stad zijn blijven staan. Het
grootste lidteken in het aanzien van
Zierikzee werd in 1832 veroorzaakt
door het verbranden van de St. Lie
vens Monsterkerk. Het reeds verval
len „Kerkplein" verloor daardoor al
le aantrekkelijkheid, temeer daar ht
tot 1848 duurde aleer een nieuw
kerkgebouw ter plaatse van het oude
gereed kwam. We weten thans nog
niet precies in hoeverre afbraak van
de St. Lievens Monsterkerk noodza
kelijk was, De prent, die door J. Kor
sten van de kerkruïne werd getekend
toont een zwaar gehavend gebouw
zonder dak. Nadat het omvergehaald
was, werd het puin verkocht, waar
schijnlijk voor dijkversterking. Ook
staan in Zierikzee nog enige stoeppa.
len, die van grafzerken o.i.d. zijn ge
maakt. Men gooide niets weg. Dat
geschiedde nimmer. De Kanter ver
meldt in zijn Chronijk, dat vóór 1795
een dekstuk van een windlade van
het oude orgel van de kerk in de
Zuidhavenpoort als deur dienst deed.
Serum
tegen zenuwziekte
MOSKOU, 15-11 In het we-
tenschappelijk onderzoekings
instituut te Charkoiv is men
er in geslaagd een serum te
bereiden tegen de tot dusver
als ongeneselijk geldende ze
nuwziekte Multiple sclerosis,
zo is van welingelichte zijde
in Moskou vernomen.
Er wordt nog gewerkt aan
verbetering van het „Margoe-
lis-schoebladze-vaccin", dat
echter reeds enige jaren in
kleine hoeveelheden vervaar
digd wordt uit muizehersenen.
Het preparaat kreeg be
kendheid toen 12 ampullen
ervan door bemiddeling van
de Russische ambassade in
Bonn werden gebruikt bij de
behandeling van een aan mul
tiple sclerosis lijdende patiënt
in Hamburg. Naar medede
ling van Russische medici zijn
met het vaccin goede resul
taten geboekt en bereikt men
tenminste een stagnatie van
het ziekteproces.
MIAMI, 15-11. Twee leden van
een bende Amerikaanse „motordui-
vels" zijn gearresteerd omdat zij het
achttienjarige meisje Christine Deese
die deel van de bende uitmaakte,
hebben „gekruisigd" omdat zy rich
niet aan de „spelregels" had gehou
den.
De gearresteerden zijn de 25-jarige
Frank Link en Norman Risinger, die
even oud is. Zij behoren tot een ben
de jongelui die op hun motoren de
kleine plaatsen in Florida onveilig
maken. Het meisje werd vrijdag ge
kruisigd aan een boom in de omge
ving van West Palm Beach.
Haar „vriendjes" brachten haar
zelf naar het ziekenhuis waar zij
aanvankelijk verklaarde op een
plank met spijkers te zijn gevallen.
Toen Deese echter nader aan de tand
gevoeld werd, bekende zij door het
tweetal aan een boom te zijn gena
geld. Haar voeten rustten echter op
de grond waardoor het letsel van
niet al te ernstige aard was.
Advertentie
En waarom? Omdat de eiwitten in viees eersteklas bouwstoffen voor het
menselijk lichaam zijn. Omdat vlees goed is voor de lijn. En vanzelfsprekend,
omdat u met vlees zo veel verrukkelijke culinaire mogelijkheden hebt. Daarom
De krijgsraad te Camiri zal van
daag (donderdag) uitspraak doen in
het proces tegen de Franse marxis
tische schrijver Regis Debray, en
vijf anderen die worden beschul
digd van steun aan de guerilla in
Bolivia.
Afdeling S.-D. Plattelands vrouwenbond
ZIERIKZEE, 15-11. Scheherazade
heeft dinsdagmiddag vele dames een
plezierige middag bezorgd. De be
kende schrijfster hield, zoals haar
pennevruchten in de Cocktailrubriek
van het damesblad Libelle al deden
vermoeden, een rijk met humor bela
den lezing getiteld: „Belevenissen
van een schrijvende huismoeder".
Mevrouw W. Racké-Noordijk, zo heet
ze eigenlijk, wist haar publiek, be
staande uit leden van de afdelingen
Schouwen en Duiveland van de Bond
van Plattelandsvrouwen, 'n hele mid
dag te boeien met te vertellen over
haar werk als schrijfster en journa
liste en hoe zij dat kombineert met
het werk als huismoeder van een
zes leden tellend gezin.
Ze vertelde hoe ze bij toeval tot
schrijven is gekomen. „Ik was met
schrijven nooit verder gekomen dan
waslijsten en Sinterklaasversjes".
Totdat op een gegeven moment een
probleem haar dwars zat. Ze schreef
het op en bemerkte toen dat het pro
bleem hiermee al' minder schrijnend
was geworden. Maanden later zag zij
het schrijfsel terug, ze vond het ei
genlijk wel een mooi verhaal, stuur
de het op naar een damesblad en
kreeg tot haar verbazing hierop ook
nog een reaktie.
Later kreeg zij de „Cocktails" te
zerzorgen waarvoor ze zich de schuil
naam Scheherazade koos. Eigenlijk
vindt mevrouw Racké die naam wel
een beetje vervelend gaan worden en
ze zette duidelijk uiteen waarom.
„Bij die naam verwacht men een
lange donkere vrouw en als ze mij
dan zien is het „Is ze dat nou?". Bo
vendien is haar „sultan" niet de man
bij wie een dergelijke aanduiding
voor een echtgenoot past: „Dan moet
je zo'n nuchtere Naaldwij kse boek
houder hebben".
Buitenlandse reportages
Mevrouw Racké ziet zichzelf niet
als een allround journaliste. „Ik zie
Advertentie
Duizenden mensen vinden het heel
gewoon om geld van ons te lenen voor een
belangrijke aankoop. Waarom zou u in
zo'n geval ook niet een
bij ons sluiten? Wij lenen u het benodigde
bedrag (van 500,- tot f 5.000,-)
zónder borg of andere zekerheid;
zónder beperkingen voor wat de
besteding betreft;
mèt kwijtschelding van de nog te
beialen termijnen bij onverhoopt
overlijden.
Over de Persoonlijke Lening zal men u
gaarne op al onze kantoren (meer dan 380)
iedere gewenste inlichting geven.
U bent welkom bij de
alleen maar de mensen achter de fei
ten en niet de feiten zelf'. De laat
ste jaren maakt zij veel buitenlandse
reportages. Zij was in Suriname om
over het probleem van de onwetti
ge kinderen te schrijven, in Grieken
land voor het vluchtelingenvraag
stuk, in Tunis, Marokko en haar laat
ste reis betrof Vietnam waarover zij
in haar blad roerende reportages
schreef over oorlogsslachtoffertjes.
Hierop zijn niet minder dan 1800 re-
akties binnengekomen voor adoptie
van Vietnamese kinderen.
Het op reportage gaan is bijzonder
zwaar werk, vooral als hét over zulk
diep menselijke ellende gaat. „Het is
meestal zo erg dat je niet alles kunt
schrijven. De mensen zouden het niet
geloven. Van dergelijke „uitstapjes"
kom je dan ook geestelijk ziek te
rug".
Mevrouw Racké voelt zich toch
wel erg gelukkig met dit „ontzaglijk
boeiende vak". „Als je eenmaal met
schrijven begint, wordt het een ziek
te, je raakt het gewoon niet meer
kwijt", aldus de schrijfster.
„Blijven schrijven
Ze vertelde verder nog over de
brieven die ze naar aanleiding van
haar wekelijkse rubriek ontvangt.
Ze vindt het erg prettig reakties te
ontvangen en put hieruit de nodige
inspiratie. „Blijven schrijven meis
jes", zo verzekerde ze de dames
„want het is het kompas waarop ik
vaar".
De schrijfster ontving een hartelijk
applaus vanuit de volle foyer van
Mondragon, waarbij mevrouw J. M.
Zeyler-de Vin, presidente van de af
deling Duiveland nog een presentje
voegde. De presidente van de afdeling
Schouwen, mevrouw L. Berman-
Steendijk had de bijeenkomst ge
opend. Van het Nutsdepartement was
een verzoek binnen gekomen om bij
de dames van de Bond van opinie
peiling te houden over de noodzaak
van een te stichten wasserette of een
dry-cleaner inrichting. Voor het 125-
jarig jubileum dat de Z.L.M. aan
staande zomer viert zal de afdeling
Schouwen 100 felicitatiekaarten bor
duren ter bestrijding van de kosten.
De kerstavond, een hoogtepunt in het
seizoen van de Plattelandsvrouwen
bond, zal op 19 december worden
gehouden.
TEL AVIV, 15-11. Een der gevol
gen van de Israëlisch-Arabische
oorlog is dat onlangs in Israël de
eerste ski-vereniging kon worden
opgericht.
In de zesdaagse oorlog wisten Is
raëlische troepen hellingen van de
berg Hermon aan de Syrisch-Liba-
nese grens 'tot een hoogte van 2.200
meter te bezetten.
De berg is het grootstedeel van
het jaar met een sneeuwlaag be
dekt. Er bestaan plannen om op de
berghelling een skistation met ski
liften te "bouwen.
In benzinedampen gestikt
EINDHOVEN, 15-11. De 60-jarige ge
wezen magazijnchef J. van der Zan
den in de Doelenstraat te Eindhoven
is door verstikking in benzinedam
pen om het leven gekomen. Hei
slachtoffer had als liefhebberij hei
onderhouden van auto's van familie
en kennissen. Daartoe had hij in
een schuur een soort garage inge
richt. Toen hij zich onder de defecte
auto in de primitieve smeerput had
begeven om de benzine van de wa
gen af te tappen, raakte hij vermoe
delijk bedwelmd door de dampen.
In zijn val heeft hij waarschijnlijk
nog een jerrycan met opgevangen
'benzine omgegooid zodat zijn kle
ding geheel doordrenkt werd. En
kele uren later werd de man gevon
den. In het Binnenziekenhuis waar
heen hij ijlings werd overgebracht,
werd vastgesteld dat hij door de
benzinedampen was gestikt.
Het pleizier-reisje
van b. en w. e.a.
De „Zierikzeesche Nieuwsbode"
bracht ons het droevige bericht -
voor ons, aan' ons lot overgelaten,
inwoners van deze „benauwde ves
te" althans droevig! - dat het Col
lege van b. en w. van Zieriksee,
plus enkele raadsleden (dit laatste
is m.i. minder ernstig), een uitstap
je zijn gaan maken naar St.-Hilai-
re-du-Harcouët ergens in Norman-
dië. Het „Regeeringlooze-tijdperk"
schijnlt te zullen duren - zoo lees ik
- tot woensdag 15 november e.k. -
Wij gunnen de dames en heeren na
tuurlijk van ganscher harte dit plei-
zierreisje, en hopen vurig dat zij al
len onbeschadigd en veilig mogen
terugkeeren. Daar niet van.
Maar wel heb ik mij ernstig be
zorgd gemaakt over de „voorlich
ting'* die het gezelschap onderweg
zal krijgen aangaande de plaatsen
die men op den heenweg zal pas-
seeren. Ik lees namelijk dat de „roe-
te" (is dat de nieuwe „odeklonje-
spelling"?) zal loopen over Vlissin-
gen, Sluis - Breskens lijkt mij ver
geten te zijn Knokke, Ostende
(sicl) Calais (is Duinkerke verge
ten?), Boulogne (sur-mer), en Abbe
ville.
Ik hoop dat de „reisleider" het ge
zelschap er onderweg op zal wijzen
dat men niet over Ostende reist,
maar wel over Oostende, zoals de
ze fraaie badplaats aan de Vlaam-
sche kust sedert vele, vele, jaren
officiëel, ambtelijk, in België heet.
In goed-Nederlandsch dus. Dit
schijnt nog steeds onvoldoende te
zijn doorgedrongen tot sommige on-
ontwikkelden in het Noorden.
Niet een iegelijk behoeft en kan
weten, dat de oorspronkelijke naam
van Calais Kales, van Boulogne
s.mer Boonen (het oude Bononia
uit den Romeinschen tijd), van Ab
beville A'bbegemMaar als
men in de krant schrijft dat de ge
bruikelijke reisweg anders altoos
over Rouaan placht te leiden, (in
het Fransch: Rouen), dan kan men
met evenveel - neen! méér recht
schrijven: Kales, Boonen en Abbe-
gem.
Maar Ostende is beslist een „ana
chronisme"; en dit moet steeds lui
den Oostende.
Zierikzee,
dr. mr. H. P. SCHAAP
Voorzitter van het genootschap
„Zannekin"
(We mogen het allemaal met de heer
Schaap eens zijn; het „o"-tje is weg
gevallen tijdens de telefonade. Via
de draad contact zoeken van Nor-
mandië uit met Zierikzee is een heel
karwei. We hebben het vaak ge
noeg meegemaakt om het (beschei-
denlijk gezegd) te kunnen weten
Red.).
KERKNIEUWS
„Kom over de brug"
AMSTERDAM, 15-11. In februari
volgend jaar start in Nederland de
aotie Zending en Werelddiaconaat
1968, een actie die ten doel heeft on
der de Nederlandse reformatorische
christenen een bedrag van 20 mil
joen gulden bijeen te brengen voor
werk in onderontwikkelde gebieden.
Niet minder dan 139 projecten i-i
Azië en Afrika en Zuid- en Midden-
Amerika zijn geselecteerd om door
de eenmalige schenking van een
flink bedrag op gang te worden ge
bracht.
Scheepvaartberichten
Alchiba, 14-11, 660 m, ZO St, Hele-
na naar New York.
Calamares, 14-11, 360 m. O Belize
naar Pto Barrios.
Esso Amsterdam, 14-11, 425 m. ZW
Abidjan naar Augusta.
Esso Rotterdam, 14-11, vertr. van
San Nicolas naar Puerto, la Cruz.
Gulf Swede, 14--11, 360 m. ZO Syd
ney naar Whangarei.
Korenia, 14-11 vertr. Hoek van Hol
land naar Singapore.
Koratin, 14-11, to Vungro,
22. De jonge gravin van Rovanna zat in
haar stoel voorovergebogen met dc hand
voor de ogen. Hevig te snikken. Aram was
opgestaan cn keek peinzend op dé schok
kende vrouwengestalte neer. Zat hier wer
kelijk een tot wanhoop gedreven vrouw of
was dit alles slechts een geraffineerde co-
medie? Was dit jonge, ogenschijnlijk zo
zachtaardige meisje werkelijk verantwoor
delijk voor het wanbeheer van haar grond
gebied of handelde zij onder invloed van
anderen, Tybalt wellicht, ol de rentmees
ter? Maar waarom zou ze zich deze dwang
laten welgevallen, ze Was immers wette
lijke meesteres van Rovanna?
Al deze vragen schoten in de jonge krij
ger door het hoofd, terwijl hij afwachtte
tot zijn raadselachtige gastvrouw tot be
daren kwam. Eindelijk scheen zij zich
enigszins hersteld te hebben. Ze richtte
zich op en veegde nerveus de tranen van
haar gezicht.
„Ik weet dal. er verschrikkelijke dingen
gebeuren op mijn gebied", sprak zo met
gesmoorde stem. „Maar allies geschiedt
volgens mijn opdracht. Ik alleen ben ver
antwoordelijk voor deze wandaden. Het is
een afschuwelijke situatie, maar ik kan hel
u niet uitleggen. Ik smeek u. mij niet meer
met uw verwijten lastig te vallen. Ik mag
niet spreken.
Plotseling slokte haar stem en ze wendde
zich verschrikt naar een der ingangen van
de slotzaal. Aram hoorde het doffe geluid
van naderende voetstappen, het gordijn
werd opzijgeschoven cn voor hen stond do
rijzige figuur van Tybalt.
