VIJFTIG JAAR GELEDEN VIELEN BOMMEN OP ZIERIKZEE keuze uit spaarvormen met
NEDERLANDSCHE
MIDDENSTANDSBANK
I
SBU&
ZIER1KZEESCHE NIEUWSBODE DM» 2 mei 1%: N». isisi
In de nacht van 29 op 30 april 1917
ADVERTENTIE
Speenhoff zorgde voor satire
(Door C. Pcwtma, archivaris van Zierikzee)
<A>
Wie is de stoutert?
Het bommen-onderzoek
Meester:
Wie vajullie gooide bommen,
Op het stadje Zierikzee?
Zeg de waarheid kwaje bengels
Ik moet weten wie 't deé!
Jongens:
Meester, dat is Piet!
Meester, wees er zeker van,
Dut deed Piet de Engelschman.
Piet:
Wat 'n groote leugenzakken,
Ikke deé 't niet
Ik heb netjes rondgevlogen.
Ik heb niets gedaan.
Ik ben met mijn vliegmachine,
Naar Zeebrugge toe gegaan.
Al mijn bommen liet ik vallen,
Voel maar in mijn zak.
Jan, de Duitschei" is de bengel,
Die verdient een pak!
Jan:
Meester, die gemeene dingen,
Kunnen van geen Duitseher zijn,
Volgens Engelsche berichten.
Deen de onze nimmer pijn.
In de Engelsche couranten,
Wordt toch elke keer verteld:
„Duitsche bommen vallen altijd"
„Zonder schade aan te richten"
„In het vrije veld."
Meester:
Dan zal 't 'n praatje wezen,
Van die lui in Zierikzee.
Als geen mensch 't deé
Ga ik verder met de lesjes,
En bemoei me er niet mee.
Jan:
Meester, volgens mijn idee,
Viel er bij die boerenpummels,
Heelemaal niets naar beaieê!
J. H. SPEENHOFF.
Toen de verwarring rond de geworpen bommen zo groot was, dat niemand
er iets meer van begreep, werd in de Groene (oude) een gedicht van J. H.
Speenhoff afgedrukt, waarin de stand van zaken op dat ogenblik zeer helder
tot uitdrukking werd gebracht. Nederland zal genoten hebben van deze
satire.
Hoewel we niet durven te veronderstellen, dat onze regering in 1917 ken
nis nam van gedichten van Speenhoff, is het toch opmerkelijk dat op 21 mei,
kort na de publicatie van het gedicht, de minister van buitenlandse zaken
bekend maakte, dat de Britse regering de kapitein-luitenant ter zee Graig
in de gelegenheid had gesteld een onderzoek maar de herkomst der bom-
menscherven in te stellen. De heer Graig was toen reeds in Den Haag aange
komen. Vermoedelijk is zijn voorlopige conclusie van dien aard geweest, dat
de Britse regering zich genoodzaakt zag op 4 juli officieel te berichten, dat
een nieuw (eind)oncerzoek zou volgen. Op verzoek van de Nederlandse rege
ring nam hieraan deel de luitenant-kolonel van de generale staf C. van Tui
nen, die hiervoor naar Engeland ging. Gelijkertijd deelde de krant mede,
dat de Belgische en de Franse regering hadden bekend gemaakt, dat hun
vliegtuigen geen bommen boven Zierikzee hadden uitgeworpen, noch ver
loren.
Op 23 juli was de zaak rond. Het ministerie van buitenlandse zaken be
richtte. dat de Britse admiraliteit had erkend, dat de bommen op Zierikzee
door een Britse vlieger, die meende boven het door Duitse troepen bezette
deel van België te zijn, waren uitgeworpen.
Do regering sprak haar leedwezen over het gebeuren uit en zegde toe
maatregelen te nemen om dergelijke onheilen in de toekomst te voorkomen.
Het was toch één van de twee bovengenoemde ..marine-aëroplanes" ge
weest. die in de buurt van Duinkerken waren gestart. De vliegenier was van
zijn doel - Zeebrugge -afgedwaald en had zijn bommen abusievelijk op onze
stad laten vallen. Het officiële bericht - de schuldbekentenis - is hierbij in
extenso afgedrukt. In overeenstemming met de Nederlandse regering zou de
schadevergoeding worden geregeld.
De schadevergoeding
De Britse regering had in juli 1917 toegezegd de schade te zullen betalen.
Dit is binnen korte tijd geschied. Jhr. R. R. L. de Muralt wiens naam nog
verbonden is met het systeem-De Muralt voor dijkversterking, heeft zich
in november, waarschijnlijk op verzoek van enige bewoners van Zierikzee,
in zijn functie van kamerlid nog tot de minister van buitenlandse zaken
gewend met de vraag waarom met de uitbetaling der gelden zo lang werd
gewacht. Drukte ten departemente was hiervan de oorzaak. Om de gedu
peerden spoedig de schade te vergoeden, stelde de heer De Muralt bovendien
voor de te vorderen bedragen direct uit 's lands kas te betalen. Aangezien
alle buitenlandse regeringen totnogtoe de oorlogsschade hadden vergoed, had
dit zeker kunnen geschieden.
Bedrag van f 92.000.
Eind januari 1918 maakte het ministerie van buitenlandse zaken bekend,
dat de Britse regering een bedrag van f 92.976,36 ter beschikking had gesteld
als gedeeltelijke vergoeding voor rechtstreekse materiële schade. Een maand
later begon de Ned. Bankvereeniging hier ter stede met de uitbetaling tot
een bedrag van f 92.000. De indirecte schade was door een Nederlandse des
kundige geschat op ruim f 27.000.
Een verzoek om schadevergoeding van J. A Leydekkers te VaLkenswaard,
wiens enige zoontje bij het bombardement was omgekomen, werd door het
gemeentebestuur van Zierikzee van de hand gewezen. Uit een briefwisse
ling met de gemeente Goes van later datum blijkt echter, dat de vader
f 2027 was uitbetaald voor de aankoop van een levensverzekering -b).
Teen in 1927 een nieuw carillon voor het stadhuis werd aangekocht, kon
een som van f 48000,- voor de betaling daarvan worden bijgepast uit de kas
van het Bommenccmité. dat kort na de ramp in het leven was geroepen. 1
Waarschijnlijk had men door de royale schadevergoeding door de Eingelse
regering dit fonds slechts ten dele gebruikt en kon de burgemeester vrij over
het resterende saldo beschikken S9).
Angst
De schrik voor vliegtuigen zat erin. Op de zondag vóór het bombardement
had men een vliegtuig boven de stad gezien. Een ieder wist zich dat te her
inneren. Was het een verkenningsvlucht geweest? De nationaliteitstekens
waren onherkenbaar. De nacht na het bombardement stonden de hier ver
toevende Belgische, vluchtelingen op de Nieuwe Haven gepakt en gezakt
klaar om te vertrekken. Ook vele Zierikzeeënaars kwamen er kijken en
luisteren naar het geschut, dat in de verte hoorbaar was. De strijd was dicht
bij en de Belgen konden ervan vertellen!
De krant gaf in de loop van het jaar regelmatig berichten over schendin
gen van enze neutraliteit. In de nacht van 7 mei vloog even voor 12 uur
een Zeppelin laag boven Deventer e.o. Er werd op geschoten. Door het harde
geraas der metoren werd „het voeren van gesprekken bemoeilijkt". Dat was
hinderlijk in Deventer. Merkwaardig is ook de mededeling, dat één der
inzittenden van de Zeppelin op een hoorn blies. Het luchtgevaar was toen
neg een vreemd onderwerp om te beschrijven voor de Nederlandse journa
listen.
Volgens de burgerij van Zierikzee kwam het gevaar altijd iyt het zuiden.
Toen op zondagmorgen 26 augustus 1917 tussen zes en half zeven vier ex
plosies werden gehoord, ontstond er paniek in de stad en zag in korte tijd de
Nieuwe Haven zwart van de mensen. Wellicht gingen zij tevens naar deze
kade cm bij dreigend gevaar van daar per boot te vluchten. In het beeld
van de tijd is dit te verklaren. Ruim een week voor het laatste incident wa
ren in de morgenuren plotseling 14 vliegtuigen boven Schouwen verschenen
en hadden drie bommen uitgeworpen. Gelukkig was er slechts materiële
sohade. Eén der bommen kwam dichtbij Moermond terecht. Kort voor Kerst
mis 1917 vielen er zes bommen op Goes. Er kwam hierdoor één burger om
het leven.
Men wilde wel maatregelen nemen tegen de neutraliteitsschendingen, doch
wist bij gebrek aan kennis van zaken niet precies welke. Jhr. De Muralt
vroeg in november de regering op de grens tussen Zeeland en België ken
tekens voor de vliegtuigen te plaatsen. Het was een overbodige vraag. Reeds
woeien vlaggen op de kerktorens van alle grensgemeenten in ons land.
Uiteraard had dit alleen overdag effect! Een ingezondenstukkenschrijver stel
de voor in de Zeeuwse wateren oorlogsschepen te stationeren, die bij het
horen naderen van vliegtuigen met lichtbundels - rood, wit* en blauw -
moesten seinen. Een ander wilde raketten in nationale kleuren laten af
schietenTe Zierikzee werd een deel der gaslantarens, die langs de weg
stonden, niet aangestoken. Dit geschiedde „uit voorzorg voor eventuele vlie
geraanvallen" én om te bezuinigen!
27. Jhr. Robert Rudolf Lodewijk de Muralt, geb. Utrecht 1871, ir. Waterstaat
N.O.I., ir. Waterschap Schouwen, lid gem. raad Zierikzee, lid le en 2e
Kamer der St.-Gen., lid gem. raad 's-Gravenhage, burgemeester van
Borculo, overl. 's-Gravenhage 1936.
28. Ingek. stukken B. en W. 1918, nr. 447 en 1921, nr. 548.
29. Not. geh. raadsverg. 2 mei 1917 en not. openb. raadsverg. 4 jan. 1927.
OFFICIEEL.
HET MINISTERIE VAN BUITENLANDSCHE ZAKEN BERICHT:
De Britsche regeering heeft, ander dagteekening van 20 dezer, aan
Hr. Ms. gezantschap te Lenden meedegedeeld, dat de Britsche Admi
raliteit zich verplicht gevoelt de juistheid te erkennen van 't stand
punt der Nederlandsche regeering ten aanzien van de op Zierikzee
geworpen bommen.
Zij erkent, dat deze zijn geworpen door 'n Britschen vlieger, die
meende boven het door de Duitsche troepen bezette gedeelte van
België te zijn. Deze vlieger was één van de twee, die volgens het
eerste antwoord der Britsche regeering Zeebrugge zouden hebben
aangevallen en die. naai" thans blijkt, buiten zijn koers was geraakt.
De Britsche staatssecretaris voor buitenlandsche zaken verzocht
Hr. Ms. gezant aan de Nederlandsche regeering het ernstig leedwezen
der Britsche regeering over deze betreurenswaardige vergissing over
te brengen, met de verzekering, dat alle mogelijke voorzorgsmaat
regelen steeds zijn en zullen worden genomen om soortgelijke ge
beurtenissen te voorkomen.
De Britsche regeering verklaart zich bereid om een schadevergoe
ding te betalen, die in overeenstemming met de Nederlandsche re
geering zal worden vastgesteld.
Zierikzeesche Nieuwsbode van 23 juli 1917.
Gezicht op het grotendeels vernielde huis van de gezusters Douw in de
Molenstraat 7.
4% 6%
De bank waar u zich thuis voelt!
Wat biedt de
BEELDBUIS?
WOENSDAG 3 MEI.
NED. I. Al voor zeven uur schakelt
de NTS over naar Amsterdam, waar
een reportage wordt gegeven van de
plechtige dodenherdenking op de
Dam, waar koningin Juliana en prins
Bernhard een krans leggen. Het
vooravondprogramma bestaat voorts
uit een opname van de uitvoering
„Bericht aan de levenden", zoals die
in de middag werd gegeven in het
Concertgebouw in Amsterdam. Het
is een cantate die Hans Henkemans
componeerde op tekst van H. M. van
Randwijk. Rond acht uur is men
weer getuige van de dodenherden
king op de Waalsdorper vlakte. Het
avondprogramma werd voornamelijk
gevuld met de Russische film Soejba
Asjelowska, in het Nederlands Het
lot van de mens". Deze mens is een
eenvoudig man, een Russisch arbei
der, die opgroeit, trouwt en betrek
kelijk gelukkig leeft met zijn vrouw
en kinderen Totdat de oorlog komt.
Hij moet naar het front, wordt ge
vangen genomen ondergaat alle gru
welen van de Duitse wreedheid,
neemt de vlucht en gaat naar huis.
Zijn vrouw en kinderen zijn echter
ten offer gevallen aan de onzinnige
oorlog.
NED. II. Het tweede net program
ma begint pas om half negen, omdat
de reportages van de kranslegging,
van de uitvoering „Bericht aan de
levenden" en de dodenherdenking op
de Waalsdorpervlakte ook hier wor
den uitgezonden. De VARA maakt er
overigens maar een gewoon woens
dagavondprogramma van met eerst
„Coronation Street" (problemen rond
het huwelijk van Annie Walker), dan
„Achter het Nieuwsen tenslotte
„Uit BellevueIn de kunstrubriek
richt Henk de By de schijnwerper
op het ensemble „Benedetto Mar-
céllo". Tijdens deze uitzending ziet
men de repetities voor een plaatop
name van het concerto grosso van de
Nederlandse componist Pieter Hel-
lendaal. Na het laatste nieuws nog
een Teleacuitzenindg en wel uit de
cursus „De Detaillist als Onderne
mer".
DONDERDAG 4 MEI.
NED. I. Ter gelegenheid van He-1
melvaartsdag is er in de ochtend
uren een H. Mis in de kapel van het
Vituscollege in Bussum. Na „Pipo"
minister Luns. Hij ontvangt vandaag
in de kroningszaal van het oude
Raadhuis in Aken de Karei de Grote
Prijs. Een korte aflevering van
„Sport in Beeldmet de sport van
deze zondagse donderdag gaat voor
af aan het journaal en „AVRO's Te-
levizier". Direct aansluitend de top
per van de avond nl. een Franse te
levisiebewerking van Frangoise Sa-
gans' vermaarde boek „Bonjour Tris-
tesse". De bestseller verhaalt het le
ven van het jonge meisje, dat met
haar vader en diens maïtresse Elsa
naar de Rivièra gaat. Nog een tweede
interessante uitzending, nl. een Ame
rikaanse documentaire over Russi
sche steden aan de Wolga, zoals
Moskou, Kazan en Stalingrad. Boei
ende beelden, die het leven van de
gewone Rus laten zien, gemaakt on
der soms moeilijke omstandigheden.
Na het laatste nieuws een herhaling
van de Aulomatiseringsles van Te-
leac
NED. II. In „Cinema", de filmru
briek van Jan Blokker, vooral be
stemd vöor de fijnproevers van de
cinematografie, wordt vooral aan
dacht geschonken aan de Franse
filmmaker Alian Resnais van o.m.
Hiroshima mon amour'» en „La gu
erre est fini". Vervolgens een docu
mentaire van Lies Westenburg over
de schilder Jaap Frenken uit Den
BoschFrenken heeft de laatste tijd
naam gekregen vanwege zijn pop
art, waarvoor hij een vervloedig ge
bruik maakt van heiligenbeelden,
Tien minuten vervolgens met de cel
list Leonard Rose, die begeleid door
Jean Antoinetti, musiceertin „Het
Leerhuis" wordt van gedachten ge
wisseld over een religieus onderwerp
Dat gebeurt ook in de CVK-IKOR
uitzending „Dichterbij". Het bijbelse
begrip, dat hier aan een beschouwing
ivordt onderworpen is „Ziel en Za
ligheid".
WOENSDAG 3 MEI.
NED. I: 17.00 Kinderprogramma;
18.45 Pip0; 18.50 Journaal; 18.55 Re
portage van de Dam; 19.25 Bericht
aan de levenden; 19.52 Waalsdorper
vlakte; 20.15 Journaal; 20.30 Het lot
van een mens; 22.05 Openbaar kunst
bezit- 22.20 Journaal.
NED. II: 18.45 Pipo; 18.50 Journaal
18.55 Reportage van de Dam; 19.25
Bericht aan de levenden; 19.52 Waals
-dorpervlakte; 20.10 Journaal; 20.30
Coronation street; 21.20 Achter het
nieuws; 21.45 Uit Bellevue: 22.35
Journaal; 22.50 Teleac.
DONDERDAG 4 MEI.
NED. I: 11.00 Kerkdienst; 18.45
Pipo; 18.50 JournaaJ; 18.55 De Ka-
rel de Grote prijs; 19.05 Van gewest
tot geroest; 19.25 NTS-sporl: 20.00
Journaal; 20.16 Televizier; 20.45 Bon
jour Tristessc; 21.55 De Wolga; 22.40
Journaal23.00 Teleac.
NED. II: 20.D0 Nieuws; 20.01 Rus
sisch circus. 20.30 Cinema; 21.15 Re
naissance van de santé kraam; 21.35
Leonard Rose; 21.55 In het leerhuis;
22.15 Journaal; 22.30 Dichterbij.
KORTE BERICHTEN
UIT HET BINNENLAND
ZAANDAM. Een autobusje met
vier militairen is op de provinciale
weg in de Wijde Wormer tegen een
boom gereden. De dienstplichtig kor
poraal D. C. Haan uit Wieringer-
waard verloor hierbij het leven.
AMSTERDAM. De Ford Motor
Company en de Mobil Oil Corpora
tion hebben het plan bekend ge
maakt een gezamenlijk research pro-
jekt te ondernemen voor de ontwik
keling van benzine voertuigen, die
praktsch geen uitlaatgassen produ
ceren.
SCHOORL. Een felle brand heeft
in anderhalf uur tijd het bekende va
kantiecentrum ,,'t Zeepaard" te
Schoorl volkomen in de as gelegd.
DEN HAAG. De ambassadeur van
Zuid-Slavië, de heer Dr. Djura Nin-
cic, heeft een drietal onderscheidin
gen uitgereikt aan vertegenwoordi
gers van organisaties die zich bij
zonder verdienstelijk hebben ge
maakt bij de hulpverlening aan de
in 1963 door de grote aardbevings
ramp getroffen stad Skopje.
APELDOORN. Op de algemene
vergadering van de Christelijk His
torische Unie in Apeldoorn heeft
mr. H. K. J. Beernink verklaard dat
veranderingen in het kiesstelsel die
een verbetering inhouden hem „bij
zonder welkom" zijn.
UTRECHT. In 1964 telde ons land
nog 11.608 11.608 schilderbedrijven,
maar twee jaar later was dit aantal
verminderd tot 8.798. De omzet van
de bedrijven steeg echter wel.
BRESKENS. De twee-en-een-half
jarige E. Noordhoek uit Apeldoorn
is bij het spelen in de Veerhaven te
Breskens geraakt. Het kind logeerde
met zijn ouders bij zijn grootouders
in het bungalowpark van Breskens.
In een onbewaakt ogenblik moet het
kind de woning verlaten hebben.
LEEUWARDERADEEL. Op de weg
Leeuwarden-Stiens is de 71-jarige
heer G. Tamminga, toen hij bij een
bushalte te voet de weg overstak,
door een personenauto aangereden
en ter plaatse overleden.
HAARLEM. Tussen tien uur en
half een 's ïiachts is de Haarlemse
politie enige malen in actie geweest
in de binnenstad van Haarlem, waar
enige honderden jongeren tot balda
digheden overgingen.
TILBURG. Bij een autobotsing in
Bitberg in het Eifelgebied (west-
Duitsland) zijn maandagmiddag de
46-jarige mevrouw P. Verschuren-
van Rijsewijk en haar 24-jarige stief
zoon Rinni Jansen, beiden afkomstig
uit Tilburg op slag gedood.
DEIL. Maandagmiddag is de 150
jaar oude boerderij van de familie
Bos aan de Wiel in Deil langs rijks
weg 26, de weg Utrecht-Den Bosch
over Culemborg uitgebrand.
ADVERTENTIE
Wanneer U iets
bijzonders
ivilt hebben •i
voor Moederdag Z
b. v.
bloemvaas
kandelaar
servctband
jampothouder
S
slaagt U zeker
in onze Keltum-corner
naast 's-Gravenstecn
Zierikzee
Telefoon (01110)24 43
In luchtgevechten zijn zondag
volgens Amerikaanse piloten vier
Noordvietnamese Mig-straaljagers
neergeschoten, of cr Amerikaanse
vliegtuigen verloren zijn gegaan
werd niet vermeld.
