HET LIDTEKEN
VIJFTIG JAAR GELEDEN VIELEN BOMMEN OP ZIERIKZEE
AARDE EN KOSMOS
ZIEIUKZEESCIIE NIEUWSBODE Maandag 1 mei 1967 Nr. 19786
In de nacht van 29 op 30 april 1917
BLIK DOOR HET WERELD
VENSTER
„Comité Bommenongeval te Zierikzee"
(Door C. Postma, archivaris van Zierikzee)
(IV)
Op 1 mei was reeds het „comité Bommenongeval te Zierikzee" in het le
ven geroepen. Het was een damescomité met als leden mevrouw A. C.
Geluk-Snoep, mevrouw J. Mulock Houwer-Bijbau en mevrouw S. G. Stoop-
Verschooff 24). Een ieder kon bij dit comité zijn schade opgeven. De Com
missie-Fokker kwam in het bijzonder op voor de mindergegoeden. In de
oproep om giften werd uitdrukkelijk vermeld, dat „de armste wijken" wa
ren getroffen 25).
Het bestaan van twee commissies ter plaatse was uiteraard niet bevor
derlijk voor een snelle afwikkeling van de zaken Terecht wees mr. J. P.
Cau, president van de arrondissementsrechtbank alhier, daarop in een in
gezonden stuk in de krant van 7 mei. Volgens de schrijver moesten de
Commissie-Foker en het Damescomité worden samengesmolten met het
reeds in 1914 alhier in het leven geroepen Plaatselijk Steuncomité. Tezamen
zouden ze de schadevergoedingen kunnen regelen met het Koninklijk Steun
comité te 's-Gravenhage, dat met deze taak voor het gehele land was belast.
Daarop volgde in de krant van 9 mei een reactie van M. F. de Vos en A.
Verhage 26), respectievelijk voorzitter en secretaris van het Plaatselijk
Steuncomité. Zij deelden mede, dat hun comité, dat in augustus 1914 op ini
tiatief van de toenmalige burgemeester mr. D. van der Vliet in het leven
was geroepen om geld in te zamelen teneinde „te kunnen steunen daar
waar in Zierikzee steun nodig is", na de ramp zijn diensten had aangebo
den. Aangezien toen reeds de Commissie-Fokker en het Damescomité hun
activiteiten voorbereidden, was dit aanbod niet meer aanvaard. Desniet
temin bleven de heren bereid tot hulpverlening.
Na vijftig jaar maakt deze situatie een wat verwarde indruk en spreekt
hieruit de onmondigheid van de kleine burgerij, die weinig macht toonde
(had) om voor haar belangen op te komen.
Wie was de dader?
Wie had de bommen gegooid? Deze vraag was op ieders lippen. Hierboven
is in het kort al hert een en ander erover opgemerkt. De Zierikzeesche
Nieuwsbode van 2 mei gaf reeds als algemene opinie, dat de bommen door
„een Engelsch vliegenier, die Zierikzee voor Zeebrugge aanzag" waren uit
geworpen. De bomscherven waren toen al naar Den Haag gezonden.
Twee dagen later berichtte de krant, dat de burgemeester op een ge
stelde vraag had geantwoord, dat z.i. het bombardement op een vergissing
berustte. Het kon bijna niet anders. Verder werd meegedeeld, dat de Ge
nerale Staf intussen had uitgemaakt, dat het Engelse bommen waren. Op
enkele scherven waren Britse merktekens gevonden. Bovendien was bij
vergelijking met scherven van Engelse bommen, die in de nacht van 8 op 9
augustus 1915 op Cadzand waren gevallen, gebleken van welk type deze
weren.
Enige dagen later werd meegedeeld, dat volgens een artikel in het Han
delsblad, ondertekend met „De Vaderlander", een zekere Wijnmalen, die
„deskundige" werd genoemd, had geconcludeerd, dat een uit Engeland ver
trekken vlieger uit zijn koers was geraakt. De oorzaak hiervan zou gebrek
aan aardrijkskundige kennis zijn geweest! Een schop tegen het „splendid
isolation".
De stemming was hier niet zo pro-Engels als wij nu zouden veronder
stellen. Dit blijkt bijvoorbeeld uit een mededeling kort na de ramp, waaruit
wij weten dat Leydekers en zijn vrouw bij de aanvang van de Boerenoor
log uit Transvaal waren gevlucht en desondanks toch door Engelse bom
men waren gedood.
Vrij spoedig - op 9 mei - volgde het officieel bericht, waarin werd gezegd,
dat de Britse marine-attaché hier ter lande had erkend, dat aan de hand
van een onderzoek van de scherven was gebleken, dat het inderdaad Engelse
bommen waren geweest Ze zouden afkomstig zijn van een marinevliegtuig.
Om niet nader vermelde redenen zou deze herkomst het onderzoek verge
makkelijken. Onze regering had direct na deze mededeling haar gezant te
Londen op zijn beurt laten vragen of de bommen ook uit een Engels vlieg
tuig waren geworpen. Een positief antwoord zou de schuldenaar aanwijzen.
Dit moest evenwel nader worden onderzoch.
Mr. Patijn had inmiddels direct na de ramp de regering gevraagd een on
derzoek in te stellen naar de mogelijke dader.. Hij had daarbij geïnformeerd
of de regering voornemens was stappen te ondernemen om de materiële
schade vergoed te krijgen.
De schuldvraag
De schuldvraag bleek evenwel niet zo eenvoudig te beantwoorden als
aanvankelijk werd gedacht. De Engelse regering had, volgens een Reuter-
bericht, dat in de krant van 16 mei was opgenomen, de schuld in een uitge
bracht rapport ontkend. Het was zelfs „buiten kwestie", dat de (Engelse)
bommen uit een Engels vliegtuig op Zierikzee waren gegooid. Er waren in
de rampnacht slechts twee „marine-aëroplanes" uit de buurt van Duinker
ken vertrokken om een aanval te doen op het havenhoofd van Zeebrugge.
Tezamen hadden deze vliegtuigen toen 16 bommen uitgeworpen. Daarna
waren ze weer op hun basis teruggekeerd. Volgens Reuter was het uitge
sloten in de tijdsduur van deze aanval zover uit de koers te geraken, dat
onze stad kon worden bereikt. Het zou nog blijken!
Verwarder werd de situatie nog toen kort daarna een Engels communi
qué meldde, dat in de nacht van 29 op 30 april vijftien bommen waren uit
gegooid op schepen bij Zeebrugge. Deze projectielen waren echter alle in
het water gevallen. Bovendien had geen der vliegtuigen een zoeklicht aan
boord. Zoals hiervoor is meegedeeld, had het vliegtuig, dat boven onze ge
meente vloog, wél een zoeklicht. Dominee Gouverneur had immers „het
helsch zoeklicht" zien schijnen!
Terstond na het laatste Engelse bericht seinde Wolff uit Berlijn, dat het
volgens de eerste conclusie Engelse bommen waren geweest. Een vraag
bleef voor dit persbureau of in het Engelse vliegtuig wel een Engelse vlie
ger had gezeten.
Gesprek van de dag
Het was het onderwerp van gesprek van de dag. Reuter wees erop, dal
de beide toestellen 14 minuten nodig hadden gehad om van Duinkerken de
pier van Zeebruge te bereiken. Een lezer van de N.R.C. vroeg hoe het moge
lijk was, dat de afstand Duinkerken-Zeebrugge - vice versa 134 km - met
een snelheid van 10 km per minuut kon worden afgelegd. Bovendien bleek
er grote verwarring te bestaan omtrent de juiste datum van de aanval op
Zeebrugge. De Telegraaf had daarvan in de middag van 29 april bericht
ontvangen en de Engelsen hadden een aanval op deze plaats reeds op 26
april gemeld. De Duitsers spraken in een officiëel bericht over 28 april,
hetgeen klopte met de mededeling in de Telegraaf. In vergelijking met de
luchtaanvallen tijdens Wereldoorlog II was toen de frequentie gering.
Anna Cornelia Snoep, geb. Middelburg 1869, vertr. nr. Zeist 1939, gehuwd
met Jozias Bowinus Geluk, geb. Noordgouwe 1866, kruidenier, overl.
Zierikzee 1930; Johanna Bijbau, geb. Zonnemaire 1864; vertr. nr. Leeu
warden 1922, gehuwd met Marinus Cornelis Mulock, geb. Zierikzee 1851,
wijnhandelaar, overl. aid. 1922: Sophia Geziena Verschooff, geb. Gronin
gen 1877, vertr. nr. Tiel 1919, gehuwd met Jan Adriaan Stoop, inspec-
ceur der dir. bel., geb. Bleiswijk 1877, vertr. nr. Tiel 1919.
In dit verband wordt hier opgemerkt, dat in het puin van het huis van
W. Leydekkers een som van 2000 gld. werd gevonden. Het stadsdeel
tussen de Oude- en Nieuwe Haven, waarop de bommen waren gevallen,
was een halve eeuw geleden geen buurt van uitsluitend armen!
Antonie Verhage, geb. Goes 1867, boekhouder van de Nutsspaarbank,
vertr. nr. Middelburg 1919; Marinus Frans de Vps, geb. Zierikzee 1858,
winkelier, overl. Zierikzee 1942
Slaapkamer van de kinderen van mr.
H. Potvliet in het huis Oude Haven
50. De kamer lag op de achterboven
verdieping.
Bouw havenmond
Hoek van Holland
HOEK VAN HOLLAND, 29-4. De
bouw van de nieuwe havenmond van
Hoek van Holland, die onlangs op
beperkte schaal is begonnen, zal ze
ven jaar tijd vergen en naar schat
ting 500 miljoen gulden kosten, zo
heeft het ministerie van verkeer en
waterstaat in Hoek van Holland me
degedeeld. We hopen 'in 1974 gereed
te 'komen, aldus de mannen van wa
terstaat, die tijdens een persbijeen
komst een stortvloed van gegevens
over de belangstellenden uitstortten.
Als in een hoek van Duitsland de
verering voor ex-groten uit het Der
de Rijk nog sterk was, dan was het
wel in Sleeswijk-Holstein. Keer op
keer heeft men in die geest berichten
gekregen: over lesboekjes op scho
len, straten vernoemen naar lieden
als generaal Christiansen enzovoort.
Toch behaalde de neo-nazistische
National Demokratisclie Partei
Deutschlands daar bij de landdag
verkiezingen aanzienlijk minder dan
de ruim tien procent die haar waren
toegedacht.
Voor men daarover gaat juichen,
moet men een paar zaken in het oog
houden. In de eerste plaats is de C.
D.U. in deze contreien ook veel en
veel rechtser dan in de rest van
Duitsland en daarom alleen al is er
voor de kiezers in deze deelstaat
minder reden om over te lopen naar.
de volgelingen van Von Thadden. In
de tweede plaats is de ruzie aan de
top van de N.D.P. waar Von Thadden
en Thielen elkaar over en weer de
laan uitsturen, evenmin een manier
om de partij aantrekkelijker te ma
ken. En dan was er ten derde het
overlijden van Adenauer, wat auto
matisch heeft geleid tot lofzangen op
zijn persoon en zijn werk, dat nu
eenmaal in de C.D.U. werd verricht.
Hoezeer de N.P.D. werkelijk zijn
successen voort kan zetten zal pas
in Nedersaksen blijken, wanneer
daar dergelijke verkiezingen worden
gehoudenOok de resultaten van de
socialisten en de christen-democra
ten zeggen niet zo erg veel, noch in
Sleeswijk-Holstein, noch in het an
dere kiezende land: Rijnland-Palts.
De S.P.D. won wat en verloor wat,
de C.D.U. verloor wat en won wat -
maar in geen van beide gevallen was
het wereldschokkend.
Ruimtedode
Het ongeluk dat eens moest gebeu
ren is nu gebeurd: de Rus Wladimir
Komarow vond de dood in zijn Sa-
joes-capsule toen die aan het eind
van de vlucht te snel op aarde stort
te. Oorzaak, volgens Tass, de koor
den van de parachute waren in el
kaar verstrengeld. Misschien eigen
lijk net zo'n kleinigheid als waardoor
de drie Amerikaanse astronauten in
januari levend verbrandden in hun
capsule nog voor die van Kaap Ken
nedy was opgestegen.
Toch zou het fout zijn het verlies
van deze vier levens alleen toe te
schrijven aan de enorme haast die
zowel de V.S. als de U.S.S.R. zetten
achter hun ruimtevaartprogram. Het
is nu eenmaal een ontzaglijk inge
wikkeld mechanisme waarmee de
ruimtevaarders opstijgen, dat nooit
een garantie te geven zal zijn dat
beslist helemaal niets mis kan gaan.
Er is trouwens al menigmaal iets
misgegaan, maar tot dusver hebben
de bemanningen van de capsule het.
toch klaargespeeld de moeilijkheden
op te heffen of te ondervangen. Het
wachten was slechts op het foutje
van mensen of materiaal dat nu net
wèl een fatale afloop zou geven aan
het avontuur van de ruimtevluchten.
De Russen hebben bijna twee jaar
gewacht sinds hun laatste bemande
ruimtevluchtIntussen hebben de
Amerikanen allerhande records ge
vestigd door capsules aan elkaar te
koppelen, door lange tijden banen
om de aarde te maken, door allerlei
experimenten met los in de ruimte
wandelingen makende astronauten.
Twee jaar wachten moest wel bete
kenen dat de Russen weer iets groots
hadden voorbereid en alleen al door
de omvang van de Sojoez hebben ze
dat ook al verricht.
Ruimtebasis?
Dit najaar bestaat de Sow jet-Unie
een halve eeuw en het ligt in de lijn
van de Sow jet-traditie dat zoiets ge
vierd wordt met een machtige ruim
tevaartprestatie. Vermoedelijk is Ko-
marow ook voortijdig teruggeroepen,
want het enorme apparaat waarmee
hij de ruimte inging was wel bela
chelijk groot voor één man. Het lijkt
dan ook niet uitgesloten dat inder
daad nog een lancering had moeten
plaatsvinden om in de ruimte een
overstapje uit te voeren en wellicht
iets als een ruimtelaboratorium, of
een satellietbasis, rond te laten cir
kelen. En tenslotte is er nog zoiets
als een wedloop naar de maan. De
Amerikanen spreken vrij open over
hun successen zowel als hun tegen
vallers, daarvan weet men vrijwel
alles. Het lijkt er op of de Russen nu
op hun beurt te kampen hebben met
behoorlijke tegenslagen.
Het slachtoffer van die tegensla
gen is dan Komarow, die postuum
nog een tweede hoge onderscheiding
heeft gekregen en als een held van
de Sowjet-Unie bij de muur van het
Kremlin zal worden bijgezet, ver
eeuwigd door een beeldje. De ruim
tevaarders zijn nu eenmaal de hel
den van deze tijd, waarbij men het
nut van hun ondernemingen net zo
in het midden laat als bij degenen
die de hoogste bergen beklimmen of
in een klein zeilbootje om de wereld
varen.
Het verschil is echter dat de ruim
tevaart zulke enorme bedragen ver
slindt groter dan het staatsbudget
van menig land dat het een beetje
onzin ivordt dat alles dubbel gebeurt,
alle enmaar opdat de een de ander
even voor kan zijn bij het betreden
van de maan. En zoals N.A.S.A.-di
recteur Webb temidden van het of
ficiële rouwbeklag opmerkt: als er
samenwerking was geweest, wie
weet of Komarew en Grissom, White
en Chaffee dan misschien nog leef
den. Het eerst op de maan te zijn is
natuurlijk een enorme eer, maar als
door samenwerking en het delen van
de eer kan worden voorkomen dat de
weg naar de maan over lijken gaat,
is dat misschien toch wel een men
selijker idee.
Gelukwensen uit België
BRUSSEL, 29-4. Koning Boudewijn
en koningin Fabiola van België heb
ben de Nederlandse koninklijke fa
milie telegrafisch hun gelukwensen
aangeboden. Zij zonden telegrammen
aan koningin Juliana en prins Bern-
hard, en aan prinses Beatrix en prins
Claus, zo deelde vrijdagochtend een
woordvoerder van het paleis in
Brussel mede
Feestvreugde in Hitzacker
HITZACKER, 28-4. Hitzacker heeft
zowel de geboorte van de Nederlandse
troonopvolger als die van de zoon
van prins Claus' zuster Thcda Alex
ander gevierd.
Op het marktplein werd een con
cert gegeven waaraan alle verenigin
gen van de stad deelnamen. Er i^
?ck nog gebeden vcor het Nederland
se prinsenkind, nadat de volksliede
ren op het marktplein gespeeld wa
ren, werd de hemel door een groot
vuurwerk verlicht. Voor dit vuur
werk was eerder een geldinzameling
gehouden.
Na het vuurwerk zochten de be
woners van Hitzacker de café's weer
op waar gedanst werd. De inwoners
van Hitzacker konden hun hart op
halen omdat het sluitingsuur taboe
was verklaard.
Vrijdag in alle vroegte werd aan
de moeder van prins Claus, mevrouw
Goesta von Amsberg. een aubade ge
bracht door een tamboer- en pijper
korps.
Minister over gebeurde
in C.S. Amsterdam
DEN* HAAG, 28-4. Minister Bccr-
nink acht het schadelijk voor de gc-
zagshandhaving als groepen burgers
of militairen overgaan tot eigen rich
ting.
De bewindsman zegt dit in ant
woord op schriftelijke vragen van de
Tweede Kamer-leden de heren
Geertsema en Vonhoff (beiden VVD)
over het optreden van personeel van
de koninklijke marine in het centraal
station in Amsterdam op 4 april jl.
De minister is echter van mening,
dot gezien de onverwachte en zeer
korte actie van het marinepersoneel
het incident op zichzelf niet kon
worden voorkomen. Minister Beer-
nink is van oordeel, dat het .bevoegd
gezag ter plaatse aan de overlast
ven de kant van een aantal jongelui
in het C.S. een einde behoort te ma
ken. De bewindsman zegt het te be
treuren. dat een dergelijke situatie
heeft kunnen ontstaan en voortbe
staan totdat na het gebeurde op 4
opril de verantwoordelijke instanties
mot elkaar in overleg zijn getreden.
Provo-felicitatie
voor prinses Beatrix
AMSTERDAM, 29-4, Een woord
voerder van do Amsterdamse provo's
heeft bekend gemaakt dat met als
adressering kasteel Drakensteyn het
volgende telegram aan prinses Bea
trix is verzonden:
..Ondanks extreme verschillen de
len ook wij in de vreugde rond uw
eerstgeborene. Wij wensen u en fa
milieleden proficiat. Wij hopen in de
toekomst ocle bij u>v zoon begrip te
voelen voer ens niet te verklaren be
wegen. Provo Amsterdam".
Feuilleton
door
Maartje Zeldenrijk
Thuisgekomen liet het haar niet
met rust. Ze kleedde Gerdientje uit
en waste haar, om het kind ten
slotte naar boven te dragen en onder
te stoppen in haar 'bedje. Maar be
neden, toen ze een kop koffie voor
zich had ingeschonken en ze een si
garet rookte, piekerde ze er verder
over. Tenslotte begreep ze, dat er op
Jamaica indertijd wel wat meer voor
gevallen zou zijn. Iets, wat hij liever
wilde verzwijgen. Nu ja, het was
voor haar huwelijk gebeurd en een
zeeman haalt misschien wel eens
gekke dingen uit op. zijn reizen en
als hij aan de wal is.
Toch houd ik krankzinnig veel van
hem, wist ze. Onverschillig, wat hij
daar uitgehaald heeft. Wat geeft het
ook! Ik laat toch zeker m'n gemoeds
rust niet verstoren door die lamme
ling, die De Vlak. Hij moet nog eens
het hart hebben om hier te komen.
Dan ga ik naar de politie me bekla
gen en wil ik wel eens zien, waar hij
blijft. En dat hij Wieg op een olie
boot kan overplaatsen, is allemaal
lef, opschepperij. Daar geloof ik niets
meer van. En zeker niet, nu Wieg
eerste is Allemaal geklets in de
ruimte.
Sinterklaas vierde ze in de huise
lijke kring.
Nieuwsgierig nam ze de vrijer van
haar jongste zus op: een lange tuin
der uit de Wormer. Freek bleek
bleek een rustige jongen te zijn. met
gevoel vcor humor en bizonder gevat.
Af en toe schaterde de hele familie,
als hij zo eens droog uit de hoek
kwam met opmerkingen en commen
taar. Annie keek dan met een ver
heerlijkt gezicht naar haar jongen.
Ook Cor had nu stevig verkering.
Met een boerendochter helemaal uit
Wervershcof. Ze had Ka-trien al eens
onmoet. Een beetje nuffig en erg
modern gekleed. Maar op haar ma
nier was ze nogal verliefd op haar
oudste broer, dus dat zou weldra wol
op een bruiloft uitlopen. En het zag
er wel naar uit, dat Cor ging ver
huizen naar het bedrijf van zijn
schoonvader, want die had maar
één dochter en geen zoons, zodat
Cor's nestje min of meer toebereid
was. En Gerrit, zijn broer, wel aan
gewezen zou zijn in de tuinderij
van zijn vader op te volgen. Waar
tegen, volgens Map, geen enkel be
zwaar was. want Gerrit was in hart
en nieren tuinder. Misschien nog
meer als Cor.
Met de Kerstdagen was ze bij
haar schoonmoeder en Bram. Gelei
delijk aan kreeg ze sympathie voor
haar zwager, die op zijn beurt met
twee knechts hard werkte om het
bedrijf draaiende te houden. Moeder
Lakeman had al verschillende ma
len er cp gezinspeeld, dat zi.i ging
vertrekken naar Purmerend, als
Bram eindelijk eens met een aardig
meisje zou thuiskomen, die uitein
delijk zou blijven als zijn vrouw.
Dan bromde Bram wat'in zichzelf,
zodat niemand er wijzer van werd.
Op tweede Kerstdag, toen Moe La
keman een middagdutje deed en ze
samen door de tuin liepen om een
luchtje te scheppen, durfde Map het
hoge woord uit te spreken: „Bram,
waarom ga jc niet trouwen? Je hebt
de leeftijd, je bent helemaal niet le
lijk en jullie bedrijf ziet er uitste
kend uit. Mij dunkt, er zal toch wel
een of ahder aardig, vlot meisje zijn,
dat jou wel wil."
Bram grinnikte. „Jawel, zus, die
zijn er wel. En 't. is net, zoals je zegt,
ons bedrijf ziet er gelukkig goed uit.
Financieel staan we sterk. Ze welen,
dat moeder een slordige cent bezit,
en dat is 't 'm juist, he? Over die
snoet van mij heen zien ze de tuin
derij. En de bankrekening, snap je?
Dat heb ik meestal na twee of drie
keer door. Dusde zoveelste te
leurstelling."
Map dacht enige tijd na. „Ik vind
het ellendig voor je."
„Dank je. Map. Maar vat het niei
te tragisch op, wil je? Laat mij m'n
eigen weg maar gaan. Ik heb vroe
ger een keer misgegokt. Dat gaat je
niet in je kleren zitten."
Zijn schoonzuster kreeg een kleur.
„Begin jc daar nu weer over? Dat
vind ik niet prettig."
„Hola, dame, jij begint er over,
niet ik. Als jij niets zegt, zul je mij
evenmin «horen. Hetgeen ik zei, is
een feit.''
„Je moet oppassen, dat het geen
waanidee wordt, Bram. Overigens,
wat heeft het nog voor zin voor je?"
Hij hield zijn hoofd scheef. „Je
kunt het nooit weten," zei hij droog
„Dat is al evenmin aardig, en ze
ker niet voor je broer."
„Hij is er niet. Maar het hindert
allemaal niet. Voor mij is de hoofd
zaak, dat jij gelukkig bent- En dat
ben je, dal kan men iedere dag op
nieuw aan je zien."
Ze legde haar hand op zijn arm.
„Daarom zou ik jou ook zo graag
gelukkig zien, zwager,'* zei ze zacht.
„Lieve zus, ik heb m'n werk. En
cp z'n tijd ga ik wel eens een avon
dje uit. Dat is mijn geluk. Een mens
krijgt niet altijd alles in het leven."
Na de feestdagen dacht ze thuis
nog na over dit gesprek. Ik heb wel
zo ongeveer alles in het leven gekre
gen, wat ik graag wilde. Ik heb een
man, waarop ik dol ben en die van
mehoudt. Ik heb een schat van een
dochter, een aardig huisje, een wa
gentje, geen financiële zorgen. Mis
schien is het enige, wat minder pret
tig is het feit, dat ik Wieg niet al
tijd bij me heb. Aan de «andere kant
is zijn thuiskomst iedere keer op
nieuw een groot feest voor ons
drietjes. Ik moet tevreden zijn en
dat ben ik.
(Wordt vervolgd)
