VIJFTIG JAAR GELEDEN VIELEN BOMMEN OP ZIERIKZEE
HET M OOIE BRUIDJE
in de nacht van 29 op 30 april 1917 Tornado's maakten slachtoffers in de V.S.
K.N.V.T.O.-toerwagenrallyc op 27 april
ZIFJIIKZEESCFIE NIEUWSBODE Ma*ud»s 21 aprii issi Nr. ïmz
(Door C. Poslma, archivaris van Zierikzee)
(I)
Aanstaande maandag zal het een halve eeuw geleden zijn, dat uit 5
5 een Engels vliegtuig bij vergissing bommen op Zierikzee werden ge- 5
5 worpen, waardoor drie burgers om het leven kwamen. Velen werden
5 gewond en grote materiële schade werd aangericht,
j In het beeld van de tijd, waarin Wereldoorlog I verwoed werd ge-
5 voerd, was deze gebeurtenis een ramp en het is wellicht interessant 5
na een halve eeuw „de bomaanslag op Zierikzee", met behulp van het-
5 geen daarvan in archiefstukken en publikaties is vastgelegd, te recon- 5
5 strueren en tevens na te gaan wat door de overheid is ondernomen
5 om de dader te vinden en de geleden schade te herstellen.
5
In de nacht van zondag 29 op maandag 30 april 1917 schrok een groot
deel van de bevolking van Zierikzee omstreeks half drie (zomertijd) wakker
door een aantal zware ontploffingen, die elkaar met korte tussenpozen op
volgden. Dra bleek, dat er zes bommen op de stad waren gevallen, waaraan
viar in het zuidoostelijk deel, dat wordt begrensd door Oude en Nieuwe
Haven, Molenstraat, St. Domusstraat en Korte Groendal. De bewoners van
het pand St. Domusstraat 112 werden allen door één der bommen gedood.
Een andere bom viel op een pakhuis in de Molenstraat, waarin brand ont
stond, die echter spoedig door de brandweer kon worden geblust. Verder
beschadigden bommen enige panden op de Oude Haven. Buiten de bebouwde
kom kwamen bommen terecht bij de gasfabriek en op Malta. De laatste twee
troffen geen doel en richtten slechts geringe schade aan.
„Een verschrikkelijke nacht"
De Zierikzeesche Nieuwsbode gaf in zijn nummer van maandag 30 april
onder het hoofd „Een verschrikkelijke bange nacht" het eerste verslag van
het gebeuren en een overzicht van de schade. Omtrent de nationaliteit van
het vliegtuig werd geen enkele veronderstelling gemaakt. De verslaggever
was bij het horen van de explosies naai- buiten gelopen. Hij noemde het
bombardement „een laffe en snoode daad". Ook werd medegedeeld, dat de
bomscherven waren verzameld.
Het volgende nummer van de krant - van 2 mei - deelde o.m. mede, dat
de schade op 100.000 gulden was geschat. Er waren ca. 40 woningen zwaar
beschadigd en ca. 300 licht. Het aantal neergevallen bommen bedroeg zes. In
de krant van 30 april was aanvankelijk medegedeeld, dat er vijf waren uitge
worpen. Als algemene opinie w.erd intussen gegeven, dat de bommen door
een Engelse vliegenier waren uitgegooid, die Zierikzee voor Zeebrugge had
aangezien. De bomscherven waren inmiddels naar Den Haag voor onderzoek
gezonden.
De ramp
In de nacht van 30 april naderde tussen kwart over twee en half drie een
vliegtuig uit zuidelijke richting Zierikzee Het was mooi en voor het
jaargetijde zacht weer. De militaire wacht aan het Hoofd hoorde een vlieg
tuig en meldde dit per telefoon bij de commandant. Daarop werd geen order
tot schieten gegeven. Even later vloog het vliegtuig boven de stad en liet
zes bommen vallen.
De bommen vielen achtereenvolgens op een pakhuis in de Molenstraat
(oostzijde) in de slaapkamer van het huis St. Domusstraat 112, bewoond door
de familie Leydekkers, in de tuin van Oude Haven 14, op Oude Haven 50,
bij de gasfabriek -) en bij de Israëlitische begraafplaats in Malta. Het is mo
gelijk, dat de piloot, komende uit het zuiden, het Havenkanaal heeft gevolgd
en aan het einde daarvan boven de bebouwing in oostelijke richting is gaan
vliegen. De plaatsen waar de eerste vijf bommen zijn neergekomen^ liggen in
één lijn.
Waarschgnljjk heeft de vliegenier bij het uitgooien van de vijfde bom, ter
hoogte van de gasfabriek, bemerkt dat hij niet meer boven de bebouwde kom
vloog en is toen weer in noordelijke richting gaan koersen. In hoeverre hier
sprake is geweest van het bombarderen van enig militair doel, havenwerken
of burgerbevolkng, blijft verondersteld.
Wel nomen we aan, dat het de piloot op dat ogenblik onbekend was,
dat hij boven Nederland vloog.
Door dit bombardement werden W .Leydekkers, zijn vrouw en een inwo
nend neefje gedood Hun woonhuis in de St. Domusstraat 112 werd totaal
verwoest en van de beide aangrenzende panden, respektievelijk bewoond
door Jan Smit en de weduwe W. van Hekke-Loene, bleef slechts een gedeelte
overeind staan. Jan (Pieter) Kloet bevrijdde het echtpaar Smit en hun doch
ter, die op zolder waren' ingesloten. In het pakhuis in de Molenstraat en in
een aangrenzende opslagplaats ontstond direct na de bominslag brand, het-
gen de paniek in de dichtbevolkte buurt vergrootte 4). Gelukkig was de
brandweer spoedig aanwezig en slaagde erin het vuur snel te blussen, waar
door hier een grotere catastrofe kon worden voorkomen. Uit het pand Mo
lenstraat 7, staande naast de pakhuizen, moesten de gezusters Douw 5) door
enige militairen, hospitaalsoldaten van het garnizoen en leden van het Rode
Kruis worden bevrijd. De oude vrouwen, die in hun pandje een snoep
winkeltje hadden gevestigd, waren door het beklemd raken van de deur van
hun woonkamer, waarin zij waarschijnlijk ook sliepen, ingesloten. Zij werden
tenslotte door de scharenslijper Lambertus Rommers en de kapitein van de
Zierikzeesche Stoomboot Van èlooten naar buiten gedragen. In een wo
ning, die misschien ten zuiden van de pakhuizen stond en werd bewoond door
het gezin Van den Berge-Botbijl, bestaande uit vader, moeder en negen kin
deren, viel een zware balk dwars door het huis, echter zonder iemand te
kwetsen.
De derde bom kwam achter het huis Oude Haven 14 terecht, dat werd
bewoond door notaris J. A. Biermasz Deze bom ontplofte in de tuin, sloeg
daar een krater, beschadigde het dak en de achtergevel van dit paud, als
mede de omliggende percelen.
Meer schade werd echter aangericht door het exploderen van de vierde
bom, die op de zolder van Oude Haven 50 terecht kwam. Dit huis werd
bewoond door het gezin van mi*. H. Polvliet 7). Het dak en de zolder van
dit pand, alsmede van het aangrenzende woonhuis (Oude Haven 52) van mr.
S. R. Bakker s) werden zeer ernstig beschadigd. Een gedeelte van de dakbe
timmering van het huis van mr. Polvliet zakte door een hoek van het pla
fond van de slaapkamer van de kinderen, gelegen aan de achterzijde van de
eerste etage en richtte daar grote schade in het interieur aan. De kinderen,
die er lagen te slapen, kregen geen letsel, hetgeen een wonder mag heten
als we de foto van de slaapkamer bekijken
De overige twee bommen vielen en ontploften achtereenvolgens in het
water bij de gasfabriek, waar de dienstwoning van de directeur H. H. Prakke
werd beschadigd en bij de Israëlitische begraafplaats in Malta. Had de voor
laatste bom de gashouder geraakt, die op dat ogenblik 1700 m:t gas inhield,
dan was de schade niet te overzien geweest.
CHICAGO, 22-4. Een aantal tor
nados heeft vrijdag een spoor van
vernieling door het Amerikaanse
middenwesten getrokken en zeker
zestig doden en vijfhonderd gewon
den veroorzaakt
1. Zomertijd. De juiste tijd kon later worden opgegeven door het blijven
stilstaan van klokken in huizen op de Oude Haven na het exploderen
der bommen.
2. Grachtweg, hoek Scheepstimmerdijk.
3. Walterus Leydekkers, geb. Zierikzee 1868, gareelmaker, gehuwd met
Cornelia Jacoba Hage, geb. Zierikzee 1869. Het echtpaar had zich in 1913
hier ter stede gevestigd na een verblijf in Transvaal. In huis woonde
een neefje van de man, genaamd Gerardus Johannes Leydekkers, geb.
Valkenswaard 1914.
4. De heer H. E. S. Sinck, chef van de afdeling Alg. Zaken ter gemeente
secretarie van Zierikzee, wil ik hier danken voor de gegeven inlichtin
gen uit de archieven van de burgerlijke,stand en de bevolking.
5. Jacomina Douw, geb. Zierikzee 1836, winkelierster, overlZierikzee 1934,
ongehuwd, en Janna Douw, gebZierikzee 1843, naaister, overl. Zie
rikzee 1935, weduwe van Adr. Ringelberg.
6. Jan Anthonie Biermasz, geb. Heerde (Gld.) 1875, notaris, overl. Zierik
zee 1945, gehuwd met Sophia Maria Hermanna Kramer, geb. Rotterdam
1879, overl. Zierikzee 1952.
7. Mr. Hendrik Polvliet, geb. Utrecht 1874, advocaat en procureur, vertr.
nr. Willemstad (Curaqao) 1923, gehuwd met Hendrika Margaretha Wes-
seling, geb. Delft 1879.
8. Mr. Sicco Roelof Bakker, geb. 's-Gravenhage 1872, kantonrechter, overl.
Zierikzee 1939. Ongehuwd.
9. Volgens een ónderschrift bij een afbeelding van dit vernielde vertrek
op een prentbriefkaart was de bom in de kamer gevallen. Dit vond ik
nergens bevestigdIn het nader in de tekst te noemen iveekblad „Het
Leven Geïllustreerd" van 8 mei 1917, blz. 622, is een afbeelding van de
zolder van het huis van mr. Polvliet afgedrukt, waarop de balk zicht
baar is, waarbij de bom ontplofte. Wel vermeldt de Zierikzeesche
Nieuwsbode van 2 mei 1917, dat bomscherven door een bed waren heen
geslagen en daarna een gat in de vloer hadden gemaakt. Waarschijnlijk
stond dit bed op zolder en sliep daarin een gedienstige. Bovendien was
een bedje, waarin een kind had geslapen, geheel verwrongen:
Flitsen
uit het buitenland
SINGAPORE. Enkele honderden
Peking-gezinde Chinezen hebben
voor de ambassade van China in
Djakarta een betoging gehouden Zij
protesteerden hiermee tegen de be
handeling van een landgenoot door
de Indonesische politie, die in een
ziekenhuis is overleden.
HANOI. Het Noordvietnamese
persbureau meldt, dat donderdag
vijf Amerikaanse vliegtuigen boven
Haiphong zijn neergeschoten „tijdens
luchtaanvallen op woonwijken en in
dustriële installaties van de stad".
WASHINGTON. Ongeveer zesdvii-
zend studenten aan de Rooms-katho-
lieke universiteit van Washington
zijn in staking gegaan uit protest te
gen het ontslag van een jonge pries
ter-professor die het niet eens is met
het standpunt van zijn kerk inzake
geboorteregeling.
LONDEN. In het Britse blad „Gu-
ardian'' is een advertentie van een
gehele pagina opgenomen met de
namen van ongeveer 2200 personen
uit vier landen die een beroep op de
Britse regering doen zich los te ma
ken van de Amerikaanse Vietnam -
politiek.
BRUSSEL. Uit cijfers van het Bu
reau voor de statistiek van de Euro
pese gemeenschappen blijkt dat de
Europese Economische Gemeenschap
(E.E.G.) in het afgelopen jaar voor
29,4 miljard dollar heeft ingevoerd
tegen 28,6 miljard in 1965. Het tekort
op de handelsbalans verminderde
verleden jaar met 166 miljoen dollar
tot 1323 miljoen dollar.
NICOSIA. De eerste berichten
over de militaire staatsgreep in Grie
kenland hebben op Cyprus grote on
rust veroorzaakt.
GENEVE. De territoriale on
schendbaarheid van het volkenbond
paleis te Geneve werd tijdelijk op
geheven om de plaatselijke brand
weer in de gelegenheid te stellen
om het begin van brand in het sous-
terrain van het gebouw te ondrdruk-
ken.
PEKING. Naar schatting een
miljoen mensen trokken vrijdag met
vlaggen, spandoeken en portretten
van Mao door de straten van Pe
king om de vorming van een revolu
tionair gemeentelijk bestuurscomitó
te vieren.
HANOI. Het Noordvietnamese
ministerie van buitenlandse zaken
heeft bekendgemaakt, dat bij de don
derdag door de Amerikaanse lucht
macht uitgevoerde aanvallen op Hai
phong meer dan honderd burgers
zijn gedood of gewond.
Talloze huizen en gebouwen wer
den vernield. Hel zwaarst getroffen
zijn de staten Michigan en Illinois,
waar de cyclonen heftig tekeer gin
gen.
Zeventien mensen, voor het meren
deel middelbare scholieren, verloren
het leven in Belvedère, ten noord
westen van Chicago. Aan de zuid
zijde van Chicago, in Oaklawn, wer
den twee en dertig doden en honder
den gewonden geteld. Hier kwam een
vijfjarig kind om het leven toen het
voor een rijdende auto werd gewor
pen en een man werd gedood toen
een hoogspanningskabel op straat te
recht kwam. Ooklawn is tot ramp
gebied verklaard. Hulpploegen zoe
ken tussen de resten van huizen en
auto's naar slachtoffers.
DEN HAAG. Duizenden vrije Zuid
Molukkers hebben zaterdag in Den
Haag herdacht dat zeventien jaar ge
leden de onafhankelijke en soeverei
ne republiek Zuid-Molukken werd
geproclameerd.
Foor 60 juar....
ZIERIKZEE. De jongste vergade
ring van de afdeling Zierikzee van
de Volksbond tegen Drankmisbruik
was zeer schaars bezocht.- slechts
één lid was tegenwoordig.
ZIERIKZEE. De Commissaris der
Koningin bezocht de gemeenten
Ouwerkerk, NicuwerkerkOoster-
land en Bruinisse.
ZIERIKZEE. Tegen een leurder
met crayon-portretten is proces-ver-
baal opgemaakt wegens het in het
openbaar houden van toespraken die
strijden met de goede zeden.
ZIERIKZEE. Het gezelschap Jean
Klein gaf voor de kinderen een voor
stelling waarvoor bv de inwoners
van Zierikzee gecollecteerd was.
VIANE. De bakens in het Kceten
zullen weldra worden vervangen
door het leggen van een zwarte en
een rode ton
RENESSE. Als een hoge zeldzaam
heid kan gemeld worden dat hier 2
nestjes met 5 kievitseieren gevonden
werden. Normaliter legt de kievit er
hoogstens vier.
ZIER1KZÉE. De gymnastiekver
eniging „Rust Roest'' hield haar jaar
lijkse onderlinge wedstrijden
BRUINISSE. De oestercampagne is
voor dit seizoen weer geëindigd. Het
is voor de kwekers een erg slecht
seizoen geweest,
ZIERIKZEEIn de tuin van de so
ciëteit „Concordia" is een bloemen
tentoonstelling ingericht.
ZIERIKZEE. Ter gelegenheid van
het afscheid van de heer A. Cappon
als hoofd van de politie is deze in een
plechtigheid op het stadhuis een fraai
gouden remontoir horloge aangebo
den.
Voor de vrouw
keur voor bepaalde bloemen. En de
bloemist wil, vóór hij raad geeft, ze
ker graag weten of zij lang is of
jiList klein van stuk.
Nu, er is keus genoegBeeldige or
chideeën, bijvoorbeeld witte falaen-
opsis met bruinige cypripedium ge
combineerd. Heel snoezig is een boe
ket van caltleya, wit met lila van
kleur, in combinatie met stephanoUs.
Een compositie
Veel bruidjes zullen verrukt zijn
van een samenspel van lila fersia's
en roze anjers. Een en ander zal
juist weer blij zijn met tulpen of zo'n
romantisch boeket van. lelietjes der
dalen. Dan zijn er altijd, ook nog de
sierlijke, ouderwetse biedermeier
boeketjes met kanten ruche.
Al die boeketten zijn juweeltjes
van bloem sierkunst-, elke boekei
weer opnieuw is een compositie. Met
uiterste zorg worden ze samengesteld
vaak moeten de vele, tere bloempjes,
die met elkaar die prachtige boeket
vormen, stuk voor stuk op ijzerdraad
worden gezet. Een werkje dat uren
vergt en dat zeer zorgvuldig moet
worden uitgevoerd.
De bruidegom bestelt tegelijker-
lijd de boeketjes van de bruidsmeis
jes, de corsages voor zijn bruid en
alle andere aanwezige dames en dan
voor zichzelf en de genodigde heren
de boutonnières. De boeketjes van
de bruidsmeisjes in harmonie met.
het boeket van de bruid, als bouton-
nière meestal een witte anjer. Maar
de hoofdzaak is het bruidsboeket,
symbool van alles wat pril en lief
lijk is.
Het stoffelijk overschot van dr.
Konrad Adenauer is zondagavond
van Bonn overgebracht naar Keulen,
de stad waar de voormalige bonds
kanselier 16 jaar burgemeester is ge
weest.
KERKNIEUWS
Ned. Herv. Kerk
Beroepen te Hoogblokland: D. B.
v. Lokhorst, Eemnes-Buiten.
Bedankt voor de benoeming tot
pred. v.h. Acad. ziekenhuis v.d. Vrije
Universiteit: E. Ruitenberg. Rotter
dam-Kralingen.
Ger. Kerken
Bedankt voor Den Helder: J. Nie-
rop, Nijkcrk.
Ger. Kerken (vrijgemaakt)
Aangenomen naar Vlaardingen: M.
v. Dooren, Axel.
Ger. Gemeenten
Beroepen te RolUrdam-Zuidwvjk
1». Blok, Dhikslafid.
Niet de onschuld
Wit is in bruidskleuren symboliek
uitgedrukt immers de kleur van on
schuld en reinheid. Dit slaat echter
uitsluitend op de witte bruidsjapon.
De Italiaanse maagden kozen de wit
te oranjebloesem helemaal niet om
hun kleur, maar heel eenvoudig om
de heerlijke geur. 't Was het parfum
van de plant, die ze zo waardeerden.
Maar door dit. misverstand is het
gekomen, dat honderden jaren lang
de Europese bruid geen kleurige boe
ket op haar trouwdag kreeg, terwijl
een bruidsboeket in kleuren juist zo
snoezig kan zijn. Bovendien is het
leuk juist weer eens iets anders te
hebben.
Met allerlei soorten bloemen kun
nen inderdaad de meest verrassende
combinaties gemaakt worden. De
vorm van de boeketten verandert
niet veel, hoewel hij zo hier en daar
iets speelser wordt. Grootte en vorm
hangen in hoofdzaak af van de soort
bloemen, die verwerkt worden.
Op 27 april a.s. organiseert de Ko
ninklijke Nederlandse Vereniging
van Transport-Ondernemingen, in
welke vereniging een deel van de
toerwagenondcrncmers zich verenigd
heeft, voor de dertiende maal haar
Tocrwagen-Rallye.
Het tweejaarlijkse toeristische eve
nement geeft ditmaal een aantal aan
looproutes uit verschillende delen
van het land te zien. die allen naar
Harderwijk leiden. Vandaar voert
dun oen gemeenschappelijke route
naar Barneveld, waar een aantal spe
ciale proeven de uiteindelijke win
naars zal moeten uitwijzen
Zoals bij vorige gelegenheden zul
len de bussen ook nu weer bezet
worden met een aantal gasten van
de ondernemers en de K.N.V.T.O.,
die de aanlooproutes hun rol mee
zullen spelen bij de strijd om de eer
ste plaats in de Rallye. Tussen Har
derwijk en Barneveld zal in het bij
zonder de dubbele chauffeursbezcl-
ting van iedere bus aan de tand wor
den gevoeld.
In totaal hebben ruim dertig toer-
wagens voor dè rallye ingeschreven,
zodat geconstateerd kan worden dat
de interesse van de ondernemers nog
onverminderd is.
De K.N.V.T.O. organiseert de Toer-
wagen Rallye om te wijzen op de
mogelijkheden van het toerisme per
toerwagen, waarbij vooral de nadruk
wordt gelegd op punten als comfort,
goede chauffeurs en veiligheid.
Daarnaast ziet men de rallye als
een stimulans voor de ondernemin
gen op het terrein van de training
van chauffeurs, goede verzorging en
presentatie van het materiaal ole.
Openbare bekendmaking
Burgemeester en wethouders van
Zierikzee maken bekend dat op
woensdag 26 april a.s. alle gemeente
lijke bureau's, met uitzondering van
het bureau voor de burgerlijke stand
(alléén voor de middag) GESLOTEN
zullen zijn.
Zierikzee, 24 april 1967.
Burgemeester en wethouders
voornoemd.
D. W. KASTELEIN, burgemeester.
15. VAN OMMEREN, secretaris.
Passend bU de bruid
De bruidegom bestelt hel bruids
boeket en het bruidje verwacht, dat
haar bruidegom feilloos kiest wat het
beste bij haar past. Maar dat kan
wel eens moeilijk zijn, zélfs voor de
man met srnaak. De bruidegom kan
daarom het beste overleggen met de
bloemist als hij zijn keus gaal bepa
len. Er is ook zoveel 1 vaar hij aan
denken moet!
Neem in de eerste plaats maar de
stijl, de kleur en het materiaal van
de bruidsjapon, waar rekening mee
gehouden moet worden. Zijn bruid
zal hem haar japon niet laten zien.
maar misschien kan hij proberen een
staaltje van de stof te bemachtigen'.'
Verder zijn de kleur van haar en
ogen van de bruid erg belangrijk en
niet tv vergeten haar smaak en voor
„Wat is ze mooi!" Een oprecht ge
meende uitroep van velen, die een
bruiloft bijwonen of toevallig een
bruidje uit de kerk of het gemeente
huis zien komen.
Zo'n stralende lentebruid is ont
roerd, geen wonder, want ze is ge
lukkig en geluk-maakt mooiIn tule,
broderie, kant of satijn is zij die dag
een sprookjesprinses. Maar ook in
een heel eenvoudig toiletje, dat juist
door zijn eenvoud misschien zo aan
trekkelijk staat, is zij stralend.
Het traditionele geschenk van hem
aan haar op die mooie dag in hun
leven, de hulde van de bruidegom
aan zijn stralende bruid, is het
bruidsboeket. Wist u dat de mode
van bruidsboeketten uit Italië komt?
En omdat de Italiaanse jonge vrou
wen de voorkeur gaven aan een boe
ket van witte oranjebloesem, breidd.e
zich in heel Europa het gebruik uit
om alle bruidjes sneeuwwitte bruids
boeketten in de hand te drukken.
Het liefst witte anjers of witte rozen.
