F in de maand
Fruit in de mond
De Karnemelksvaart eens een watertje bij verdwenen kasteel
TIPS VOOR AMATEUR-FILMERS
ZIERIKZEESCIIE NIEUWSBODE Vrijdag 10 februari 1967 Nr. 19742
i
Het bestand in Vietnam
SAIGIN, 9-2. In de eerste twee-en
dertig uur van het bestand heeft de
Vietcong volgens de Amerikanen en
Zuidvietnamezen 59 incidenten ver
oorzaakt, die echter geen van alle
als bestandsschendingen worden
aangemerkt. Hoewel de militairen
voor het merendeel fel gekant schij
nen tegen verlenging van het be
stand met drie dagen (Saigon heeft
een „rustperiode" van vier dagen
afgekondigd, maar de Vietcong een
van een week), wordt dit volgens
welingelichte kringen in de Zuid-
Vietnamese hoofdstad toch overwo
gen. Mogelijk zal ook een hervatting
van de bombardementen op Noord-
Vietnam worden uitgesteld wanneer
net aantal incidenten beperkt blijft.
Zevende Dags-adventist
in Rusland veroordeeld
MOSKOU, 9-2. De leider van de
zevendedagsadventisten in de Oe-
krainse stad Nikolajev is door de
plaatselijke rechtbank tot vijf jaar
gevangenisstraf veroordeeld, aldus
de „Prawda van de Oekraine". De
veroordeelde, Koezm Volkov, had
zich volgens het blad niet alleen
schuldig gemaakt aan geloofsver
kondiging onder minderjarigen en
hen daarmee van hun plichten als
burger afgeleid, maar ook de „broe
ders zusters" van de sekte de voeten
in dezelfde bak laten wassen en wijn
uit dezelfde kelk laten drinken, wat
door de rechters „schandalig en on
hygiënisch" werd gevonden. Volkov
zou zich sinds 1952 voor de in Rus
land verboden adventisten hebben
ingezet.
Levenslang voor moord
op 15-jarige neger
ATLANTA (Georgia), 9-2. Een 42-
jarige inwoner van Atlanta, Wiliam
Haywood James, is woensdag tot le
venslange gevangenisstraf veroor
deeld wegens het doodschieten van
een 15-jarige neger, Hulet Varner,
in september vorig jaar. De schiet
partij was het sein voor rassenrel-
letjes, die drie dagen lang in Atlan
ta woedden.
De jury, die het vonnis over James
moest vellen, had vijf uur nodig
om het schuldig uit te spreken. Hoe
wel de openbare aanklager de dood
straf had geëist, beval de jury aan
genade te laten gelden, wat onder de
wet van Georgia automatisch tot le
venslang leidt. De veroordeelde, die
tot nu toe op vrije voeten was, be
gon donderdag aan zijn straftijd.
WINTERSWIJK. Door de vermin
dering van activiteiten in de bouw
sector, vermindering van investerin
gen door industrie en overheid, en
door de zachte winter doen zich mo
menteel wat betreft de werkgelegen
heid bij de N.V. Apparatenfabriek
voor Lucht- en Warmtetechniek C.
Kappers in Winterswijk moeilijkhe
den voor.
-UTRECHT. De politie in De Bilt
en Utrecht zoeken naar de 24-jarige
pottenbakker A. J. K. uit De Bilt, die
ervan wordt verdacht zich te heb
ben schuldig gemaakt aan oplichting
en flessentrekkerij. K. fungeerde als
directeur van het „Kreatief Cen
trum" in De Bilt, waar onder meer
les in pottenbakken en boetseren
werd gegeV^n.
Voorkom de voorjaarsmoeheid
Een geliefd volksvoedsel bü de
Zwitsers, dat de reputatie van een
gezondheidbewarend gerecht heeft
gekregen, sedert de dieetarts dr. Bir-
cher Benner het opnam in zijn lijst
van rauwkostschotels, is het zoge
naamde „Müsli". Hierin is een be
langrijke plaats ingeruimd voor zuid
vruchten, met name pruimen en
veelal ook rozijnen.
ïn zijn oorspronkelijke vorm be
stond dit kostje uit havermout, waar
in de genoemde vruchten waren in
gebed. Later werd het müsli omge
bouwd tct een echt luxe hapje: de
geweekte) havermout blijft rauw, in
plaats van de gestoofde pruimen gaat
er een geraspte appel door, wat ho-
ning, citroensap, een sinaasappel, ge
malen neten, koffieroom en bruine
suiker.
Het belang van rauwkost, zowel
van rauw fruit als van rauwe
groenten, bestaat uit het hoge gehal
te aan vitamine C.
Waardeloos!
Dit vitamine is slecht bestand te
gen verhitten. Het is echter nog
minder bestand tegen blootstellen
aan zuurstof! Dit dienen de rauw-
kostadepten wèl te bedenken.
De rauwe vruchten (en groenten)
mogen slechts kort voor het gebruik
worden geraspt of gesneden, want in
fijngemaakte toestand kan de zuur
stof er op in wei-ken: uren tevoren
klaargemaakte slaatjes zijn waarde
loos, althans wat betreft het vita
mine C-gehalte.
Andere waardevolle stoffen ech
ter, namelijk de minerale bestand
delen scheikundige elementen, die
door planten uit de grond worden
gehaald kunnen er dan nog best
in aanwezig zijn.
In de gootsteen
Verlies van minerale stoffen is te
vrezen wanneer het vocht waarin
groenten of vruchten worden gaar
gekookt in de gootsteen verdwijnt!
Dat is een omstandigheid die nog
veel te weinig bekendheid geniet.
Daarom mag dit hier nog wel eens
goed onder het oog worden gebracht
van al diegenen die bij de toeberei
ding van voedsel een te langdurig
gebruik maken van het gas- of het
elektrische fornuis.
Zowel de vitamine C als de minerale
stoffen zijn bij de verschillende
soorten fruif in zeer uiteenlopende
'hoeveelheid vertegenwoordigd. De
citrusvruchten, zoals citroen, sinaas
appel, mandarijn, grapefruit, zijn
bijzonder rijk aan vitamine C. In
appels en bananen is niet zoveel van
deze voor de gezondheid onontbeer
lijke stof te vinden.
Nog steeds tekorten
In vroeger eeuwen heerste alom
de scorbuut of scheurbuik, een vre
selijke ziekte, die voortkomt uit ge
brek aan vitamine C in het voedsel.
Tegenwoordig treedt deze zeer ern
stige kwaal vrijwel nergens ter we
reld meer op.
Lichtere vormen van tekort aan
vitamine C komen echter nog veel
vuldig voor, met name aan het einde
van de winter. De aardappelen, die
voor de meeste mensen als voor
naamste bron van vitamine C moe
ten dienen, bevatten in daf jaarge
tijde niet meer zoveel van deze stof.
Er wordt dan geklaagd over hin
derlijke moeheid en lusteloosheid.
Om dit te .voorkomen is het in het
geheel niet overdreven als een ieder
die het kan bekostigen, dagelijks
een sinaasappel gebruikt, speciaal in
het vroege voorjaar. Nog beter is
het er voor te zorgen dagelijks verse
vitaminerijke groenten \e gebruiken.
Jonge kinderen hebben extra be
hoefte aan verschillende vitamines.
Voor hen is het gebruik van sinaas
appels plus diverse groenten nood
zakelijk.
Griep wegjagen
Wie zich afvraagt of fruit inder
daad zo gezond is als in de slagzin
nen wel wordt beweerd („eet meer
fnüt voor uw gezondheid", en „jaag
de griep weg met sinaasappels", „an
apple each day keeps the doctor
awayen meer van dat mooisdient
er wel rekening mee te houden voor
welke mensen en in welke omstan
digheden de vraag bedoeld is.
Soms zal dan het koolhydraatge
halte de doorslag geven, in andere
gevallen is het gehalte aan vitamine
C of aan minerale stoffen dé belang
rijkste factor. Bovendien is er een
aantal vruchten, met name de noten,
zoals walnoten, pinda's, paranoten,
die rijk zijn aan eiwitten, terwijl de
kokosvrucht bicitengewoon veel vet
bevat.
De peulvruchten daarentegen be
staan voor een groot deel uit kool
hydraten en voor een kleiner deel
uit eiwitten, doch er zit maar weinig
vet in; deze „vruchten" worden ove
rigens tot de groenten gerekend en
niet tot het fruit. Eiwitten en voor
al vetten verschaffen meer voed
zaamheid, zoals een ieder thans wel
weet.
Medicinaal gebruik
Behalve al deze bestanddelen is
het nog van belang hoeveel „ruwe
vezelstof" er in diverse vruchten
voorkomt. Kleine zaadjes, zoals in
aardbeien en vijgen voorkomen,
werken zacht laxerend, evenals de
harde, moeilijk te verteren vezeltjes
van dadels en pruimen.
Ook de meloen heeft een enigs
zins laxerende werking, maar het
is niet bekend welk bestanddeel
daarvoor verantwoordelijk is. In dit
verband willen we tenslotte ook de
rabarber noemen, hoewel dit geen
vrucht is maar een groente.
De speciale genezende werking
der citrusvruchten hebben we zo
juist beschreven, ze berust op de
rijkdom aan vitamine C, waardoor
dit soort fruit zich kenmerkt. Een
andere geneeskrachtige werking
ivordt vanouds toegeschreven aan de
bosbessen. Deze werking is echter
minder spectaculair en kan ook heel
wel door andere medicamenten uit
geoefend worden. Hoofdzaak is een
zacht samentrekkende invloed op de
slijmvliezen, vandaar dat het bos-
bessenextract wel wordt gebezigd
als spoelmiddel bp ontstekingen in
de mondholte.
Allergische verschijnselen
Een enigszins negatieve uitwer
king op de gezondheid heeft bp be-
paalde personen het gebruik van
aardbeien; mensen die er overgevoe
lig voor zijn, krijgen jeukende bul
ten. Ook bij jonge kinderen treden
zulke allergische verschijnselen nog
al eens op, niet alleen door het eten
van aardbeien, doch ook wel door
het nuttigen van bananen.
Is de oorzaak eenmaal opgespoord
dan is het niet moeilijk verdere aan
vallen van die urticariaof „ne-
telroosof „galbulten" te voorko
men, want dan hoeft men die vruch
ten alleen maar uit de voeding weg
te laten.
Dr. Alfreda Briedé.
Flitsen uit het stadsverleden
Om „afpast te wennenplaat
sen wij een tweede historisch
artikel van de heer C. Post-
ma, stadsarchivaris, direcr na
het eerste, dat men aantreft
in het nummer van donder
dag jl. In het vervolg kunnen
onze lezers iedere maand een
dergelijk artikel aantreffen.
Hoe ver reikt uw flits?
De Karnemelksvaart was een doodlopend kanaaltje dat van de Zoute-
gracht via een heul tot de hoek van de Balie liep. Ter hoogte van de Gra
venstraat lag er een bruggetje over. Het water was eens de noodgrens van
het terrein waarop het kasteel van de graaf van Holland en Zeeland stond.
De oost-, zuid- en westgrens daarvan werden gevormd door de tegenwoor
dige Balie. Weststraat en Wandeling. De Karnemelksvaart diende waar
schijnlijk als aanvoerweg voor levensmiddelen e.d. voor het grafelijk hof
te Zierikzee. De heul, waar later de vrachtschuiten en kamemelksbootjes uit
Schouwen doorvoeren, werd tot I mei 1866 des nachts met een hek afgesloten.
Volgens de overlevering was het kasteel omstreeks het midden van de
11e eeuw gebouwd. We vinden het sedert 1318 vele malen vermeld in de reke
ningen van de Zeeuwse rentmeesters. Helaas zijn geen afbeeldingen van
het complex bewaard gebleven. Begin 17e eeuw zijn de laatste resten ge
sloopt. Misschien zullen eens de oude fundamenten bij graafwerk worden
blootgelegd en iets vertellen van de vorm en inhoud der gebouwen.
De St. Lievensmonstertoren
Bijzonder fraai staat de St. Lievens Monstertoren op de foto. Een stenen
reus, hoog uitstekend boven de bebouwing. Het stadsbeeld verarmde in de
loop der eeuwen aam zijn voet. Gelukkig zijn in de laatste jaren nieuwe pan
den in de naaste omgeving gebouwd en oude opgeknapt. De Zierikzeeënaars
waarderen dit.
Stadsbranden en verloop van handel en nijverheid zijn de voornaamste
oorzaken van de achteruitgang van dit kwartier geweest. Slechts de oude
toren en het stratenpatroon bleven door de eeuwen heen bestaan. Was Zie-
rlkzee uitgegroeid tot een grote stad met een levende city waar door de stra
ten en rond de pleinen het verkeer voortraasde, dan zou de dikke toren zeker
een waardige plaats in het decor van dit moderne stadsbeeld hebben inge
nomen. Men vergete intussen niet, dat de oude stadskern door uitbreiding in
oostelijke richting excentrisch kwam te liggen. In hoeverre we moeten be
treuren, dat Zierikzee geen grote stad is geworden, laten we hier buiten be
schouwing.
Het begin van de bouw
Tegenover de oostzijde van het grafelijk kasteel, waar misschien de toe
gangspoort was, werd in 1454 de torenbouw begonnen. Het bouwplan van
Andries Koldermans, beroemd bouwmeester uit Mechelen, begon weldra
vorm te krijgen. De fundamenten werden 1,3 meter breder gemaakt dan de
bovengrondse bouw van het corpus en de contreforten kregen 4,5 meter diep
in de grond hun basementen. Toen in 1466, als gevolg van blikseminslag,
brand in de kerk uitbrak, had dit tot gevolg, dat de toren daarvan los kwam
te staan. Het torenportaal miste hierdoor voorgoed zijn bestemming als toe
gang tot het schip van de kerk. Men zegt, dat de toren 207 meter hoog had
moeten worden. Een deskundige heeft echter niet lang geleden berekend, dat
de hoogte (slechts) 130 meter had kunnen zijn!
De torenbouw is niet voltooid. Na tachtig jaar was een hoogte bereikt van
58 meter. Na Andries hadden Antoon en Rombout Keldermans de bouw
geleid. Er was bijna 90.000 gulden aan besteed. Toen het geld op was, kwa
men de steenhouwers en metselaars niet meer op het werk. De stevige tors
van rode baksteen, bekleed met Belgische zandsteen, Weef de eerste eeuwen
onwrikbaar staan. Een aardbeving op 18 september 1692, die twee minu
ten duurde, veroorzaakte slechts enige scheuren in de zware muren. Ook
werd toen de bovenste trede - de laatste van de 278 - van de trap in de
middelste steunbeur een beetje ontzet.
tje in haar lichte kleding echter
wel. Het licht van een enkel klein
flitslamp je wordt juist daardoor op
dat ene figuurtje geconcentreerd. De
volkomen natuurlijke indruk hier
door gewekt geeft de indruk alsof
er sprake is van fotografie bij be
staand licht. Sommigen menen deze
methode, met gebruik van zeer snel
le films te moeten hanteren, voor
het zg. behoud van de sfeer. Hier
blykt dat de beginnende amateur
de sfeer prima weet te behouden,
juist door het vermijden van deze
methode. De flitslamp krijgt vaak de
schuld van de fotofouten. De oorzaak
ligt helaas bij de gebruiker.
In dit geval bleek overduidelijk
dat de simpele weg de beste was.
Het is vaak zo dat men uit een soort
snobisme bepaalde dingen napraat
waarvan de waarheid allerminst
vastligt.
De Lakenhal
De Karnemelksvaart met de stille kade op het prentje, waarop slechts een
jongetje staat, dat in de vaart vist, herinnert ons in niets meer aan de be
drijvigheid, die eens in dit stadsdeel heerste. Bij de kerk stond tussen de
Varremarkt en Sint Lievenstraat (ter plaatse ongeveer van pand Kerkhof nr.
36) de lakenhal. De fabricage van lakens was ia de 14e en 15e eeuw zeer
lucratief voor onze stad. Tot het einde van de 17e eeuw had Zierikzee zijn
eigen lakennijverheid Graaf Willem III had in 1305 bepaald, dat voortaan
het bereiden van laken Beoostenschelde uitsluitend hier ter stede mocht
plaatsvinden. Een kostbaar monopolie, waaraan vooral in de middeleeuwen
goed verdiend is. Toen de lakenhal in 1342 afbrandde, stond er twee jaar la
ter reeds een nieuwe. De hal is zeker groot geweest, want graaf WiMiem IV
hield er in 1344 een rechtszitting.
Op de hoek van de Varremarkt en het Kerkhof was eens het schepenhuis.
Het pand, dat aldaar stond vóór de bouw van de garage in 1933, is op de foto
zichtbaar. De naam van het huis luidde het laatste Het Wapen van Schouwen
Vele lezers hebben het nog gekend.
Geen afbraak
Nadat de zetel van het stadsbestuur naar de Meelstraat was overgebracht,
kreeg het oude schepenhuis een andere bestemming. Lange tijd werd het als
herberg gebruikt. Toen de Balie e.o. na de Franse tijd niet meer was dan
een stille hoek van ons stadje, werd het voornoemde perceel o.m. bewoond
door de herbergier Wouter Struyk Monté. De toren hinderde deze humeurige
man dagelijks en daarom verzocht hij in 1852 de gemeenteraad van Zierikzee
het gevaarte, waarvan zyn persoon en zijn woning nadeel ondervond af te
breken. Natuurlijk stond de raad pal voor het behoud van dit monument.
Wouter Struyk verliet dra metterwoon Zierikzee. Evenwel wterd in 1855 ern
stig overwogen de bouwvallig geworden toren te slopen. Oude steen was op
Schouwen -Du i velan d altijd welkom voor dijkversterking. Gelukkig nam het
Rijk de St. Lievens Monstertoren Ln 1881 in eigendom over en kon heit
verval worden gestuit.
Bijna een eeuw wordt inmiddels met tussenpozen aan de toren gerestau
reerd. In de afgelopen maanden zagen wij de steigers aan de wiestzijde af
breken. Deze kant kwam in 1966 gereed. De rechtersteunbeer werd geheel
vernieuwd en de linker ten dele. Ook de traveeën en de balustrade zijn op
nieuw gemetseld. Vergelijken We de gerestaureerde torengevel1 met de oude
op het plaatje dan zien we duidelijk dat het aanzien verrijkt is. Knap werk
van vele geduldige en vaardige handen.
In 1919 gedempt
Twee foto-amateurs hebben eens
geprobeerd hoever het licht van hun
flitser zichtbaar bleef. Met elk een
flitser plus een lampje zochten ze
een geschikt punt uit op circa 5 ki
lometer afstand. Het terrein was
vlak, een polder. Op een afgesproken
tijdstip lieten ze elk een flitslamp
afgaan in de juiste richting. Het
licht werd duidelijk waargenomen.
De lichtsterkte van de nationale
produkt is op korte afstand gelijk
aan die van de zon. Toch is die hoe
veelheid zodanig afgepast dat ze op
gemiddeld 2-3 meter in uw huiska
mer voor een feilloos belichte op
name zorgt.
In een vrij grote ruimte waar min
of meer duisternis heerst is de wer
king iets anders van karakter.
Als voorbeeld tonen we hier een
opname van een circusartieste. De
tent is betrekkelijk donker, het doek
reflecteert vrijwel niets. Het figuur-
De Karnemelksvaart werd in 1919 gedempt. Het was hoogtijd. Een jaar te-
varen hadden de omwonenden reeds om demping verzocht. De heer Parrny
had duidelijk in de gemeenteraad verteld, dat de gezondheidstoestand van, dë
bewoners aldaar te lijden had door de ondraaglijke stank. Als klap op de
vuurpijl had hij nog meegedeeld, dat een kind daar in de buurt vanwege
de moeraskoorts naar elders Was gebracht. Een teken des tijds is, dat werk
lozen bij de demping iets mochten verdienen met het stukslaan van de brik
ken van de oude kade.
Later werden huizen aan de zuidzijde van de nieuwe straat gebouwd, waar
door het stille pad gezelliger werd. De andere zijde van de Karnemelksvaart
heeft iets behouden van zijn vroeger aanzien. De Wiestkant van, het grond
gebied, waarop eens het grafelijk kasteel heeft gestaan, is nog onbebouwd.
