De gemeente Bruinisse en zijn Ambachtsheren en vrouwen
De gasten zochten hun weg door donkere en stille Westhoek
Ook in Zeeland een
vrijer bouwbeleid
DE ONDERGANG VAN UHR
Een greep uit de historie „Toer van Drie" in Zierik/.ee
BRUINISE, 27-7. Op het zo goed
geslaagde mosself eest dat zaterdag
werd gehouden werd onder de tal
rijke gasten ook speciaal door burge
meester C. 11. van de Linde be
groet de heer O. F. Weise, Ambachts
heer van Bruinisse.
Bruinisse en een Ambachtsheer,
horen die wel bij elkaar?
Werd niet door onze zo zeer be
treurde vorige Commissaris der Ko
ningin jhr. Mr. A. F. C. de Casem-
broot, schertsend het dorp aan de
Greveüngen, Zljpe en Krammer, wel
eens de „republiek Bruinisse" ge
noemd. En horen Ambachtsheren
thuis in een republiek?
Immers wie aan een Ambachts
heer denkt, denkt aan een tijdperk
dat men voorbij waant, weggevaagd
door de Franse revolutie.
Werd niet de buitenplaats, van d!e
Ambachtsheren van Bruinisse door
Athonie Nollens in 1721 gebouwd, in
1802 afgebroken.
En was niet bij het mosselopreor
in 1773 voor de laatste bewoonster
van die buitenplaats de Ambachts-
vrouwe Maria Magdelena Stavenisse
wed. van Jacob de Witte van Eiker
zee, ernstig beledigd door de oproe
rige mosselvissers, die eisten dat het
Reglement op de Mosselnering spoe
dig moest worden veranderd. Werd
bij die gelegenheid niet bij de Schout
L. van Suuren bijna de deur open
gerameid, zoals eertijds de Water
geuzen de poort van Den Briel', zo hij
hem nLet nog juist tijdig had open
gedaan.
En was het niet in Bruinisse, waar
men voor het eerst rond de Mei
boom danste, aldus het tijdperk van
de Bataafse Republiek met zijn
„Vrijheid, Gelijkheid en Broeder
schap" met blijdschap begroetend?
Het laat zich ons inziens aanzien,
dat de dochter van Maria Magda-
lena Stavenisse, die toen zij in 1804
overleed te Zierikzee, daar ook moet
hebben vertoefd, toen in 1802 het
buitenverblijf van de Ambachtsheer
lijkheid werd afgebroken.
De naam „De Plantage" herinnert
nog aan het bestaan van dit lusthof,
Riekus Weel, moet naar men zegt
nog een gedeelte zyn van het water
dat er rond lag; het huis bewoond
door weduwe Van Vessem-Voorbey-
tel behoorde tot de huisjes van het
dienstpersoneel enz.
Het wordt beschreven als een sier
lijke lustplaats, met een terras,
waarvan men een zeer schoon uit
zicht over de naburige druk beva
ren stromen had.
Waarom afgebroken?
Waarom het in 1802 werd afgebro
ken is niet bekend, wel bekend is dat
in 1798, de graftomben van Willem
de Jonge ook een der Ambachtshe
ren van Bruinisse (overleden 1745)
door het woedende volk aan stuk
ken werden geslagen, toen er een
decreet kwam dat de wapens uit de
kerken moesten worden verwijderd.
De stukken van deze graftomben
werden door het kerkbestuur opge
ruimd, men liet ze in Riekus Weel
brengen, waaruit ze later door an
deren werden opgevist. Het wapen
van Hertsbeeke, hangt nu nog boven
in het gemeentehuis. Twee andere
zijn gemetseld in de woning van de
heer H. van Zuidland in de Kerk
straat.
Het bedoelde wapen van Herts
beeke was vroeger ingemetseld tus
sen de ramen van het gemeentehuis
aan de Oudestraat; het was het eni
ge dat na de brand van januari 1945
toen Bruinisse verlaten was en door
de Engelsen Werd gebombardeerd en
Ln brand geschoten, wat nog gaaf
werd teruggevonden, van het ge
meentehuis, dat op zijn beurt weer
het huis van de Ambachtsheer Pau-
lus van Hertsbeeke was geweest.
Wie van de ouderen herinnert zich
niet de regenbak, in het Schoolslop,
waarin het regenwater van dat ge
meentehuis, alias het huis van Pau-
lus van Hertsbeeke werd verzameld
en die zo enorm groot was omdat
hij in verbinding stond met de gro
te kelder die zich onder dat gebouw
bevond. Nee, erg veilig zal Cornelia
Maria de Witte van Eikerzee zich
niet hebben gevoeld op Bruinisse en
zij zal Zierikzee verkozen hebben
boven Bruinisse. Trouwens haar
eerste man Anrthonie Iman Massis
was er burgemeester en haar twee
de echtgenoot Mr. Boonifacius Mog-
ge Pous waarnemend Schepen.
Maar Bruinisse van 1966 is anders
dan hen die 200 jaar geleden, in-
Deventer raadsleden
tegen verhoging
vergoeding
DEVENTER, 27-7. De gemeente-
raad van Deventer heeft gisteravond
de door Gedeputeerde Staten voorge
stelde verhoging van de presentiegel
den en een (grotere) verhoging van
de vergoeding voor de commissie
vergaderingen zonder stemming ver
worpen. In tegenstelling tot de voor
zitter vonden de raadsleden dat een
dergelijke verhoging in het huidige
stadium ook psychologisch niet ver
antwoord zou zijn.
Verhoging inkomens
leden Koninklijk Huis
DEN HAAG. 26-7. Bij de Tweede
Kamer is een ontwerp van wet in
gediend tot verhoging van de inko
mens van de leden van het konink
lijk huis. Het inkomen van de ko
ningin zal worden verhoogd van
f 2.500.000 tot f 5.200.000. Het voor
onderhoud van de paleizen vastge
stelde bedrag komt van f 500.000 op
f 825.000. Ook het inkomen van Prins
Bernhard zal van f 300.000 tot
f 475.000 worden verhoogd. De grond
wettelijke inkomens van de overige
leden van het koninklijk huis zullen
niet worden verhoogd. Voorgesteld
wordt de verhogingen te doen in
gaan op 1 januari 1966.
HAAMSTEDE, 27-7. De vriende
lijke „camping" „De Wielewaal",
tussen de grote broers „Duinrand"
en „Blom's Hoeve" ingeklemd, trekt
elk jaar een vaste groep gasten die
hier tent of caravan op een veilige
plaats weten. Omgeven door fraai
natuurschoon met aan de noordwest-
kant de nabijgelegen duinen is het
een heel mooi terrein geworden
waar het heel goed toeven is. Ei
genaar, de heer J. A. v. d. Weel doet
tesamen met zijn vrouw en zoon al
les cm het de vele gasten naar de
zin te maken.
iedereen maar zien om zo snel moge
lijk te voet het einddoel, camping
„De Wiellewaal" te bereiken.
Op een drafje, stapvoets en ook zo
snel mogelijk werd gezocht naar de
juiste richting hetgeen heel wat
moeilijkheden kostte in dit des
avonds zo stille wiegje. Allen kwa
men echter op de thuishaven te
recht en de eigenaar zorgde voor een
10-tal prijzen. De eerste drie kregen
de hoofdprijzen en om het niet al te
eenzijdig te maken gingen de vol
gende naar de nummers 12, 22, 32
enz.
Heden (donderdag)middag staan
weer kinderspelen op het program
ma zodat de wat jongere jeugd aan
de beurt komt. In het verdere ver
schiet zal een wandeltocht de benen
der ouderen weer wat aan de tand
voelen en op deze manier is camping
„de "Wielewaal" er in geslaagd een
vakantietij d vol afwisseling te bren
gen, hetgeen tenzeerste door de tij
delijke bewoners gewaardeerd
wordt.
6. „Ge lijkt mij een eerlijke en betrouw
bare strijdmakker toe", vervolgde Harald,
„daarom stel ik u voor u bij mij aan te
sluiten".
„En mee te doen aan zeeroverij!" riep
Aram, „dat past toch moeilijk bij de eer
lijkheid die ge bij mij veronderstelt!"
Harald haalde de schouders op. „Ik ben
deze zeeroverij, zoals ge het noemt, niet
begonnen om de buit, doch om het spel".
„Een wreed spel", zei Aram, „het is dus
voor uw genoegen dat ge eerlijke zeelieden
vermoord?"
„Ik vermoord ze niet", wierp Harald te
gen, „ik versla hen in een strijd, waarbij
ik evengoed zelf het onderspit zou kunnen
delven".
„Bah", zei Aram, „bij een spel verwacht
men toch minstens geiijke kansen. En ge
weet evengoed als ik, dat die zeelieden
niet tegen u en uw geharde krijgers zijn
opgewassen!"
„Dat is nu eenmaal het recht van dc
sterkste", zei Harald onverschillig.
„Het recht van beroepsmoordenaars",
verbeterde Aram, „en gij, die blijkbaar
eerlijke en betrouwbal-e strijdmakkers wilt
hebben, zult die op deze wijze zeker niet
vinden. Dacht ge, dat ge die piraten van
u kunt vertrouwen? Zodra er één opkomt,
die sterker is dan gij, zetten zij u over
boord".
„Vanzelfsprekend", zei Harald, „zo is nu
eenmaal het leven".
„Het leven van zeerovers", vulde Aram
aan, „maar iemand die naar eer en ge
weten
Hij hield op, toen hij een spottende blik
van Harald opving. „Ga door", hoonde Ha
rald, „ge vermaakt mij".
„Vermaakt dit u ook?" riep Aram toor
nig en hij gaf een slag in het tergend ge
laat.
De bevoegheid van de hoofdinge
nieur-directeur in de desbetreffen
de provincie tot het verstrekken van
rijksgoedkeuringen wordt uitgebreid
tot werken met een bouwsom van
niet meer dan f 500.000 (dit was
f 300.000).
Aan de gemeenten dn verschillen
de provincies - w.o. de provincie
Zeeland - zullen contingententoesl'a-
gen wegens het toepassen van ar
beidsbesparende bouw alleen nog
worden verstrekt wanneer het de
bouw van woningwetwoningen be
treft.
woners van Bruinisse waren. Het
eert zijn Ambachtsheren.
In het nieuwe gedeelte is een
straat genoemd naar het geslacht
Hertsbeeke.
Mr. Paulus van Hertsbeeke, een
adeljjk heer uit de Zuidelijke Neder
landen afkomstig kocht de Am
bachtsheerlijkheid Bruinisse, voor
8000 Carolus guldens in 1566.
De polder was toen plm. 100 jaar
oud. Merkwaardig is dat de echtge
note van Paulus van Hertsbeeke Eli
zabeth van Zuidland heette. Hij liet
Bruinisse in 1611 na aan zijn zoon
Jan van Hertsbeeke, die het op zijn
beurt in 1641 bemaakte aan zijn zus
ter, Elizabeth van Hertsbeeke, die op
31 januari 1606 gehuwd was met Jan
de Jonge, heer van Oosterland.
Zo kwam Bruinisse (onder één
heer met Oosterland) in het geslacht
van de familie de Jonge.
De zoon van Jhr. Jan de Jonge
was Anthonie de Jonge (geboren
1607 en overleden 28 mei 1669),
Bruinisse nalatend aan Willem de
Jonge, eerder genoemd, schepen en
raad van Zierikzee, auditeur bij de
Rekenkamer, oppex-dijkgraaf van
Schouwen, rekenmeester van Zee
land en lid der Provinciale Staten.
Niet de eerste de beste dus.
Daar hij ongehuwd was verviel
Bruinisse in 1705 aan de neef van
Willem de Jonge, Anthonie Nollens,
schepen, raad en burgemeester van
Goes, lid der Admiraliteit van Zee
land.
Ook hij werd in de kerk van Brui
nisse begraven en het is te begrijpen
dat ook zijn graftombe wel een zeer
fraai monument zal zijn geweest.
Via het geslacht de Witte van Ei
kerzee vorengenoemd, kwam na de
dood van Cornelia Maria, die we
ook reeds eerder noemden, de Am
bachtseerlijkheid in 1804 in handen
van Jhi\ Mi*. Laui-ens de Witte van
Citters (hij was gehuwd met een
dochter van Gijsbert Karei van Ho-
gendorp) één der voornaamste per
sonen van het Driemanschap, dat in
1813 de komst van Koning Willem I
voorbereidde.
Zijn zoon was de geleerde Mr. Ja
cob de Witte van Citters die 3 ok
tober 1876 te Montreux aan het meer
van Genève overleed.
Hij liet Bruinisse na aan zijn oud
ste dochter Carolina Hester de Wit
te van Citters, gehuwd met de heer
Arnold Andries des Tombes, wonen
de te 's-Gravenhage. Uit de onver
deelde boedel van de in 1901 over
leden jonkvrouwe Carolina de Witte
van Citters, werd het in 1903 geërfd
door de heer W. C. de Crane, direc
teur van de Zeeuwse Brandwaar
borg Maatschappij, die zoals ouderen
weten gewoond heeft in één der sta
tige Patriciërshuizen aan de noord
zijde van de Oude Haven.
De huidige Ambachtsheer
Van hem werd de Ambachtheer
lijkheid Bruinisse gekocht door de
tegenwoordige nu 82 jarige heer
O. F. Weise, op 27 november 1915.
De heer Weise is een groot Neder
lands zakenman wonend in Wasse
naar, die de Ambachtsheerlijkheid
dus nu al bijna 51 jaar in zijn bezit
heeft. En ieder die ouder is dan 50
jaar weef nog van het vuuxwerk, dat
in 1919 door de heer Weise, die toen
met zijn jacht in de tramhaven lag,
ter ere van de bewoners van Brui
nisse werd afgestoken, Wa.it dat was
toen een evenement van de eerste
orde.
De heer Weise zelf herinnerde zich
nog wel iets anders toen samen met
het bestuur van de Vissersvereniging
en het Feestcomité ten huize van de
familie Reitsma, die te Bruinisse een
zomerwoning bezit, de kennismaking
werd vernieuwd en oude herinne
ringen werden opgehaald.
Onvindbare hazen
De nieuwe Ambachtsheer wilde
namelijk in zijn nieuwe bezit wel
eens eèn jachtpartij organiseren en
men hield een grote jachtpartij.
Hoewel de Ambachtsheer eengoed
schutter was kon hij aanvankelijk
maar niet begi-ijpen dat hij zo weinig
nig raak schoot, of als hij toch had
raak geschoten, was het haas on
vindbaar.
Wat bleek, de heer M. PadmosMz,
vertrouwensman van de heer Weise
had zijn 12-jax-ige neef oprdacht ge
geven, zoveel mogelijk de door de
heer Weise geschoten hazen, op te
rapen en in een zijl of ziel te stoppen
zodat ze onvindbaar zouden zijn. Een
bulderend gelach steeg natuurlijk
op, toen een naast de heer Weise
zittend bestuurslid van de Vissers
vereniging, nu inmiddels een halve
eeuw ouder, opbiechtte: „de jongen
die daarvoor van zijn oom opdi*acht
had gekregen, en als drijver bij de
klopjacht was ingeschakeld, dat was
ik"
Niet veel ontzag
Nee, veel ontzag voor de Am
bachtsheer en diens rechten is er
in de republiek Bruinisse nooit ge
weest. Wel stond men op zijn rech
ten, want toen op een keer, de haas
die volgens gewoonte, aan ieder
landeigenaar of pachter moest wor
den afgestaan, als over zijn land een
klopjacht wordt gehouden, volgens
het ingeburgerde gewoonterecht, wat
lang weg bleven verscheen in de
Zierikzeesche Nieuwsbode prompt
een advertentie met de vraag „Waar
is Bakker met de hazen gebleven?"
„De heer Bakker was de jachtopzie
ner, die ze moest bezorgen, maar die
daarvoor nog geen opdracht had
ontvangen.
Een en ander werd tijdens het
mosselfeest nog eens opgehaa'lld en
ieder was tevreden over de ver
nieuwde kennismaking met de wet
tige eigenaar van verschillende rech
ten en privilegiën in de polder Brui
nisse.
De bevoegdheid van de betreffen
de gemeenten om rijksgoedkeuring
te verlenen wordt verruimd tot wer
ken - niet zijnde de nieuwbouw van
Woningen, noodwoningen en zomer
en weekendhuizen - met een bouw
som van niet meer dan f 50.000 (dit
was f 25.000). Van deze verruiming
is voorlopig uitgeslolen het verbou-
vven en uitbreiden van woningen. Te
dien aanzien blijft de bestaande
grens van f 25.000 voorlopig gehand
haafd.
Speelse inval van „camping"-eigenaar
Reeks van maatregelen
DEN HAAG, 27-7. Voor alle ge
meenten in de provincies Groningen,
Friesland, Drenthe, Zeeland en voor
48 gemeenten in Limburg zal op 1
augustus a.s. een vrüer beleid ten
aanzien van de woningcontingente-
ring en de bouwregulering worden
geïntroduceerd. Deze verruiming is
in april j.I. reeds aangekondigd. Als
ingangst(jdstip werd toen voorlopig
gencemd medio dit jaar.
De hierop betrekking hebbende
maatregelen komen op het volgende
neer:
De bouw van woningen door par
ticulieren omvattend de particulie-
re huurwoningen met rijkssteun, de
eigen woningen met rijkssteun en de
ongesubsidieerde woningen, zal ge
heel vrij van conitigent worden toe
gelaten. In de 48 Limburgse gemeen
ten zal dit niet gelden voor com-
plexgewijze aanvragen, met dien
verstande dat op aanvragen voor de
bouw van blokjes van 3 of 4 wonin
gen zonder meer goedkeuring wordt
verleend.
Voor de ongesubsidieerde wonin
gen wordt het systeem van het ver
lenen van rijksgoedkeuring formeel
gehandhaafd. Deze goedkeuring
wordt echter zonder meer verleend,
tenzij de bouwkosten per woning ho
ger zijn dan f 50.000, of de Woningen
behoren tot de categorie van tweede
woningen of weekend huizen.
Voor werken - niet zijnde zomer
en weekendhuisjes - waarvan, de
bouwkosten een bedrag van f 10.000
niet te boven gaan, is an de genoem
de gemeenten geen rijlesgoedkeuring
vereist (dit was voorheen: f5.000).
Hoogtepunt van het bezoek was
de ontvangst door het gemeentebe
stuur in de trouwzaal van het stad
huis, waar de meisjes en jongens
werden verwelkomd door bur ge-
meester D. W. Kastelein.
Na afloop werd een joyeuze rit ge
maakt langs het Zweedse Rode Kruis
ziekenhuis. TJit handen van de Toer-
mis ontving de directrice een ruiker
bloemen. De patiënten hadden alle
aandacht voor de over de weg zich
voortkronkelende slang.
(Foto's: Zierikzeesche Nieuwsbode)
peerterrein te Renesse, brachten een
fiets-bezoek aan Zierikzee. De jeug
dige renners vulden, na de sprint op
De ambachtsheer, de heer O. F. Weise, hier in gezelschap van wethouder Hier stapten allen uit en in het
W. van Gilst. donker van de vroege nacht werden
(Foto: Zierikzeesche Nieuwsbode) de blindoeken afgenomen en moest
het Zuidhoek-circuit, de straten van
de stad. De foto loont een met jeugd
gevulde Meelstraat.
On een niet zo grote „camping"
komen de tijdelijke bewoners wat
nader tot elkaar en weldra kent i'e-
der iedereen. Deze sfeer moet be
houden blijven zo meent de eigenaar
en om de band nog wat te verster
ken organiseert hij herhaaldelijk
zeer oiiginel'e spelletjes en opgaven.
Zo huurde hij dinsdagavond na de
voetbalwedstrijd om de wereld-be
ker ito en het flink donker was een
bus van de garage van Oeveren. De
ze werd vol geladen met geblind
doekte gasten van zijn terrein. De
chauffeur kreeg opdracht om wat
kris en kras door de polderwegen te
rijden om daarna het sportterrein
aan de J. J. Boeyesweg te bereiken.
Deelnemers aan de „Toer van Drie",
afkomstig van het recreatiecentrum
„Kruiniger Gors" te Oostvoome en
tijdelijk gestationeerd op een kam-
