DUET
Burgemeester, arts en predikant gaven Noordgouwe ziekenhuis
Sportleiders nodig
voor spelende
en sportende jeugd
NYLONS
Een stukje ziekenhuis-historie uit 1902
Nieuw type communicatie-satelliet gaat in baan rond de aarde
DE ZOON VAN ARAM
Z1ERIKZEESCHE NIEUWSBODE Vrgdag 8 juli 1968 Nr. 19619
spaar plezierigmet
met gratis
waardezegels
van 15 en 25 ct.
vraag vooral om do
DUET-spaarkaart
NOORDGOUWE, juli 1966. Op de
plaats waar nu het buitenverblijf van
de vereniging Volksonderwijs is in
gericht werd op 15 december 1902
het voormalige streekziekenhuis voor
Schouwcn-Duiveland plechtig ge
opend. In het destijds nauwelijks 800
zielen tellende vriendelijke dorp
Noordgouwe werd door krachtige ar
beid van 3 mannen, de arts J. L. E.
Wortman, voorzitter der Gezond,
heidscommissie van Schouwen-Dui-
veland, burgemeester jonkheer C. A.
van Citters en de predikant E. L.
Nauta een ziekenhuis gesticht.
De stichting van dit gebouw be
antwoordde destijds in elk opzicht
aan de eisen, welke men aan derge
lijke inrichtingen kon stéllen en
werd terecht een weldaad genoemd
voor het gehele eiland.
Gebrekkige hulpverlening
op platteland
sters werd gezorgd door het bou
wen van een vrolijke zit- en woon
kamer en van afzonderlijke slaapka
mers. Een donker vertrek in de
hoofdingang diende als röntgenka-
mer.
Verlichting
Een aardige bijzonderheid vormde
zo'n dikke zestig jaar geleden het
aanbrengen en de keuze van de ver
lichting voor het ziekenhuis. Met het
oog op de moeilijkheden in de be
handeling en het vooroordeel dat
daar destijds bij velen nog tegen be
stond, werd besloten met het aan
brengen van een zuivere verlichting
als gasoline, luchtgas of acetyleen te
wachten. Elektrische verlichting zou
een installatie verefsen, die de finan
ciële draagkracht van de vereniging
verre te boven ging. Nu werd beslo
ten om voor het gehele huis als licht
bron petroleum te gebruiken. In de
operatiekamers werd een helder
brandend licht onmisbaar geacht.
Daar werd gebruikt een gasoline-
sloeilichtlamp met grote reflector en
omsloten door een glazen bol zoals
bij boog-licht.
Opmerkelijk was het voor die tijd,
hoe de stichters van het ziekenhuis
binnen korte tijd door de kracht van
hun woord en door zowel op Schou-
wen-Duiveland als daarbuiten naar
hulpmiddelen te zoeken, de nodige
f 35.000,_ bijeen brachten om hun
mooie plan te voltooien. Van ver
schillende zijde - o.a. van Koningin
Wilhelmina en Koningin-Moeder -
werd hulp verleend, terwijl het ter
rein gratis werd verstrekt. Archi
tect was de heer Bruynzeel uit Rot
terdam.
C. P.
In juli zal een nieuw type commu
nicatie-satelliet in een baan rond de
aarde worden gebracht. Deze op
blaasbare, passieve satelliet heeft
een diameter van ca. 10 meter en zal
op een hoogte van 510 mijl om de
aarde gaan cirkelen. De lancering
van de uit raster van metaaldraad
bestaande satelliet, geschiedt met een
OV.l raket van de Amerikaanse
Luchtmacht vanaf de Vandenberg
luchtmachtbasis in Californië.
De Goodyear Aerospace Corpora
tion heeft van de Amerikaanse
Luchtmacht opdracht gekregen twee
van deze satellieten te leveren. De
sleutel tot de voorgenomen lancering
van de passieve communicatie-satel
liet is een nieuwe, door Goodyear
ontwikkelde film, die zichzelf oplost
en verdwijnt onder invloed van de
ultx-aviolette stralen in de ruimte
Tijdens de lancering bevindt de sa
telliet z;ch in opgevouwen toestand
in de neuskegel van de OV-1 raket.
Wanneer de bedoelde hoogte is be
reikt wordt de satelliet opgeblazen
en het metalen raster gespannen. De
film verdwijnt na enige tijd door de
inwerking van de ultraviolette stra
len, waarna het metalen raster over
blijft en verder als reflector voor ra
diogolven kan dienen.
Het uiteindelijke doel van deze
lancering is om na te gaan of in de
toekomst ook grotere communicatie
satellieten via deze nieuwe methode
in een baan rond de aarde gebracht
kunnen worden. Het nieuwe systeem
biedt grote voordelen. Nu het meta
len raster niet meer afhankelijk be
hoeft te zijn van druk om de oor
spronkelijke vorm te handhaven zal
het ook geen ernstige schade onder
vinden van meteorieten. Ook de hit
te zal van weinig invloed zijn op
vorm van de satelliet die zo constant
mogelijk dient te zijn.
Bovendien ondervindt de satelliet
door het verdwijnen van de film veel
minder weerstand tijdens het cirke
len rond de aarde, hetgeen de stabi
liteit van de af te leggen baan be
vordert en de kans op omloopsto
ringen sterk reduceert.
De geneeskundige hulp op het
platteland en de geneeskundige ar
menzorg lieten in het algemeen nog
al veel te wensen over. In ons land
werd in die jaren een stap in de
goede richting gedaan, toen minister
mr. J. Heemskerk Az., na een ge
daan voorstel aan de Tweede Kamer,
een post op de begroting van het de
partement van binnenlandse zaken
liet plaatsen voor het verlenen varl
financiële steun van rijkswege voor
het stichten van ziekenhuizen op het
platteland. Vooral voor gemeenten en
streken waar men niet bij machte
was om zich de nodige bijstand van
artsen cn vroedvrouwen te verzeke
ren. Een tweede belangrijke faktor
was bovendien de verbetering en
vermeerdering van de verkeerswe
gen, waardoor de plattelandsbevol
king in de gelegenheid werd gesteld
van de poliklinieken in de steden te
profiteren, waardoor de ziekenhuizen
beter voor de plattelandsbevolking
bereikbaar werden. Toch bleef de
geneeskundige verzorging ten plat-
telande in vele gevallen nog zeer ge
brekkig, daar de ziekenhuizen erg
schaars waren en zelfs in grote en
welvarende gemeenten elke gelegen
heid tot verpleging van zieken bui
tenshuis ontbrak. De hoop welke in
het jaar 1872 was gewekt, dat de epi-
demiewet hier een verbetering zou
gaan brengen, en waarin was opge
nomen een voorschrift, dat in elke
gemeente of een kring van gemeen
ten, door Gedeputeerde Staten aan
gewezen, een gelegenheid moest wor
den opgericht voor het verplegen van
lijders aan besmettelijke ziekten,
bleef vrijwel een dode wet.
Veel waardering
Het verdient dan ook de grootste
mate van waardering, dat door een
krachtig initatief van enkele perso
nen uit Noordgouwe in do boven om
schreven leemte werd voorzien. Door
toedoen van bedoelde 3 mannen
kwam in het jaar 1902 het ziekenhuis
Noordgouwe tot stand. In de Her
vormde kerk van Noordgouwe hiel
den dominee E. L. Nauta en dokter
J. L. C. Wortman temidden van een
grote kring notabelen een uitsteken
de voordracht en beschrijving over
het nieuwe ziekenhuis voor Schou-
wen-Duiveland.
De indeling
Het terrein waarop het ziekenhuis
gebouwd werd, is vrij hoog gelegen.
De bovenste kleilaag werd verwij
derd, waarna het tot de voormalige
hoogte weer werd aangevuld met
droog zand, waarop een laag cokes
werd aangebracht. De fundering
werd uit harde waalsteen opgetrok
ken en op het trasraam werd een
glasplaat aangebracht, om de bin
nen- en buitenmuren voor optrek
kend vocht te beschermen. De bui
tenmuren werden opgetrokken van
uitstekende steensoorten en prima
specie. Ter versiering werden in de
buitenmuren groene verglaasde ste
nen aangebracht.
In de voorgevel werd tevens een
tegelversiering in de kleuren geel en
groen aangebracht, geflankeerd door
twee hardstenen rosetten, waarop
een jaartal. Het dak bestond voor het
grootste gedeelte uit hout-coment;
alleen front en zijstukken hadden
een bedekking van bruin verglaasde
kruispannen om de plompe vormen
van een plat dak zoveel mogelijk te
maskeren. Op de rechtervoorhoek en
de linker-achterhoek werden blik
semafleiders geplaats. Het regenwa
ter werd afgevoerd naar een grote
regenbak van plm. 20 m3. In de na
bijheid van deze bak was een welput
gemetseld, die helder en ruimschoots
water leverde.
Indeling van het huis
In de rechter afdeling van het
huis bevonden zich de ziekenkamers,
beneden 4, ieder met een oppervlakte
van 4,50 x 2.75 meter en boven 2,
met een oppervlakte van 4,50 x 5,63
meter. Een gang, boven en beneden
van 2 meter breed, deelde de linker
van de rechterafdeling, welke als
huishoudelijke werd betiteld.
Binnenkomend door de grote
hoofddeur zagen we eerst een vesti
bule met verwarmingstoestel en door
een tochtpui van de gang gescheiden
zodat deze kon dienen als wachtlo
kaal, wanneer de spreekkamer bezet
was. In de tochtpui was aangebracht
do inscriptie „Ex vulnere pulchrior".
De bijgang naast de trap bracht dc
bezoekers naar twee operatiekamers.
Wat de verdere indeling betreft dient
opgemerkt te worden, dat een voor
name eis was. dat de ziekenkamers
gescheiden gehouden moesten wor
den van de huishoudelijke afdeling.
Verder moesten de ziekenkamers
/.oveel mogelijk uitzien op het zui
den, de operatiekamers op het noor
den, ter voorkoming van sterke scha
duwen van het licht. Een veranda
vóór de ziekenkamers bood gelegen
heid tot ligging in ,dc buitenlucht.
Met al deze eisen werd tijdens de
bouw terdege rekening gehouden.
Voor het comfort van de verpleeg-
Veel meisjes en jongens die de
sport in het algemeen een warm hart
toedragen en zeff graag één of meer
sporten beoefenen, hebben belang
stelling voor een maatschappelijke
carrière op dit gebied. Daarvoor be
staan in de burgerlijke maatschappij
twee mogelijkheden: gymnastiekle
raar bij het voortgezet hoger en mid
delbaar onderwijs, waarvoor de toe
latingseisen aan de academies voor
lichamelijke opvoeding bepalen dat
je een gymnasium-, h.b.s.. of m.m.s.-
diploma moet hebben, of de akte van
volledig bevoegd onderwijzer of een
daarmee gelijkgesteld diploma; ook
kun je sportleider worden en daar
voor is een vooropleiding vereist op
het niveau van een m.u.l.o.-diploma.
De sportleiders ontvangen hun op
leiding aan het C.I.O.S. te Overveen
of Sittard (r.k.) en de sportleidsters
aan het C.I.O.S. II te Arnhem. In dit
artikel wordt de opleiding van sport
leidsters aan het C.I.O.S. te Over
veen behandeld. De verschillen met
de opleidingen aan de andere twee
C.I.O.S.-instituten zijn slechts gra
dueel.
Wat zijn de mogelijkheden?
Met het getuigschrift van het
C.I.O.S. op zak kun je als sportleider
géén les geven in gymnastiek aan
een school. De mogelijkheden lig
gen voornamelijk bij de sportbonden
en -verenigingen als sportleider,
trainer, coach of oefenmeester; als
bedrijfsleider of (chef)instructeur in
(on)overdekte zwembaden,-1 bij aller
lei bedrijven, instellingen, bepaalde
scholen en als gemeentelijk sport
leider in kleinere gemeenten; in de
sportjournalistiek, ook bij radio en
televisie; en last but not least leider
van een eigen particuliere* sport
school, hetgeen vooral de judo-spe
cialisten met groot succes doen.
Zoals je ziet zijn er vele moge
lijkheden om aan de slag te komen
in dit vaak zeer inspannende zo
wel lichamelijk als geestelijk), maar
ook afwisselend en mooie beroep.
Van veel belang is de verantwoorde
lijkheid, die de sportleider heeft voor
degenen die onder zijn leiding oefe
nen. Hoewel het oefenen meestal in
groepen gebeurt, moet rekening wor
den gehouden met de prestaties die
ieder lid van de groep kan leveren
op een bepaald moment op basis van
zijn of haar lichamelijke constitutie
en conditie.
Onbeschermd
Helaas is het C.I.O.S.-diploma niet
beschermd en bovendien geniet een
belangrijk deel van de sportleiders
slechts een geringe sociale zekerheid.
Dit geldt voornamelijk voor de sport
leiders die werken voor verenigin
gen, clubs cnbonden, alsmede voor
degenen die een eigen sportschool
hebben. In dienst van de overheid,
grote ondernemingen en de instel
lingen waarvoor zij kunnen werken
geldt dit bezwaar niet.
Het C.I.O.S. te Overveen (Centraal
Instituut voor de Opleiding van
Sportleiders) is op 10 november 1948
officiéél geopend door de toenmali
ge minister van onderwijs, kunsten
en wetenschappen prof. Rutten. Tij
dens de openingsplechtigheid gaf
prins Bernhard het sein tot het hij
sen van de vlag. De minister van
STUTTGART. Als eerste stad van de Duitse Bondsrepubliek kon de Zuid-
westduitse stad Stuttgart thans een deelstuk van de ondergrondse tramweg
inwijden. De drie verdiepingen tellende tunnel met een diepte van 20 meter
ontlast hel drukste kruispunt in de City. Dit grootste ondergrondse project
in de geschiedenis van de stad Stuttgart kostte 68 miljoen Duitse mark. De
bouw van het gehele ondergrondse tramweg-project met een tunnellengle
van 17 kilometer zal 750 miljoen Duitse mark gaan kosten. Behalve Stuttgart
willen nog elf andere grote steden in Duitsland hun openbaar vervoer naar
onder de grond verpl'aatsen. Verdeeld over de komende tien tot vijftien jaar
zal in dit gehele project een bedrag van 10 miljoen Duitse mark moeten
worden geïnvesteerd.
leidingsleer. Daarnaast staat een
praktijkgedeelte, dat bestaat uit de
lichaamsscholing, sportspelen, atle
tiek, turnen, zwemmen, boksen, jiu
jitsu, schermen, sportmassage, rit
mische gymnastiek en jeugd- en
kampspelen.
In het gespecialiseerde deel kun
nen de leerlingen de keuze doen uit
één van de zes hoofdspecialisaties, te
weten voetbal, turnen, jiu-jitsu en
judo, recreatie en vormingswerk,
zwemmen, schermen en tennis. In
de gekozen hoofdspecialisatie ont
vangen de leerlingen ongeveer 24
uur per week les en daarnaast krij
gen zij nog 12 lessen op het gebied
van trainingsleer, bewegingsleer,
sportfysiologie, huisvrouwengymna-
stiek en referaat.
Examens
Naast de hoofdspecialisatie be
staat de verplichting een nevenspe
cialisatie te kiezen uit atletiek, bad
minton, basketball, boksen, schoon-
springen, volleybal en honkbal. Aan
de nevenspecialisatie wordt per
week 4 a 5 uur besteed. Voorts wordt
instructie gegeven in kamperen, zei
len, roeien en kanoën. Het kamperen
is verplicht, maar uit de overige drie
kan weer een keuze worden ge
maakt.
Om 7ia de opleiding het getuig
schrift te kunnen ontvangen moet
de sportleider drie examens afleg
gen. Ten eerste is daar het algemeen
sportleidersexamen, waardoor je
moet slagen om de specialisatie-ex
amens (hoofd- en nevenspecialisatie)
en het examen sportmassage te mo
gen afleggen.
Als je eindelijk voor al deze ex
amens bent geslaagd, verwerf je aan
het einde van het tweede leerjaar
het diploma, voorzien van de aan
tekeningen van de vakken die je
buiteyi de specialisaties hebt gedaan.
Deze aantekeningen kunnen van veel
waarde zijn bij het vinden van een
goede plaatsing als sportleider in de
maatschappij.
Ingezonden mededeling
Weekeinde
ARTSENDIENSTEN
Zaterdag 9 en zondag 10 juli
Dokter W. Bontkes, Zicrikzee, tel.
(01110) 2280, neemt waar voor
de artsen Van Hoorn en Van
der Waarden.
Dokter K. van Leeuwen, Bruinisse,
tel. (01113) 280, neemt waar
voor dokter Speelman.
Dokter L. J. v. d. Zande, Nicuwcr-
kerk, tel. (01114) 388, neemt
waar voor dokter Vleugels
Schutter.
Middcnschouwcn. Gedurende de
maand juli wordt te Burgh, Haam
stede, Renesse en Brouwershaven
geen speciale zondagsartsendienst
uitgevoerd. Elke plaatselijke arts
heeft in het weekeinde eigen prak
tijk.
DIERENARTS
Dierenarts W. A. M. Kalkman, Re-
nesse, tel. (01116) 310, neemt
waar voor dierenarts Scheuer-
man.
De weekenddienst vangt aan zater
dagsmorgens om 10 uur.
o. k. en w. had een jaar van tevoren
na overleg met een aantal landelijke
sportorganisaties het initiatief ge
nomen om het C.I.O.S. te stichten.
Door de oprichting heeft de over
heid bewezen toen het belang te heb
ben ingezien van de goede leiding,
die nodig is voor de zich nog steeds
sterk uitbreidende sportbeoefening.
Bij het C.I.O.S. gaat het niet om de
organisatorische leiders van de sport,
maar om het opleiden van bekwame
mensen om de sportlieden te bege
leiden op een verantwoorde wijze.
Plaats tekort
De belangstelling voor het beroep
van sportleider blijkt vele malen
groter te zijn dan het aantal plaat
singsmogelijkheden, hoewel dit laat
ste zich sterk aan het uitbreiden is.
Jaarlijks melden zich omstreeks 250
kandidaten aan het C.I.O.S., dat ech
ter slechts ongeveer 55 leerlingen
per leerjaar kan opleiden te Over
veen.
De toelatingseisen voor het C.I.O.S.
zijn de volgende. De minimumleef
tijd is 18 jaar en de kandidaten moe
ten in het bezit zijn van een m.u.l.o.-
diploma of een overgansbewijs naar
de 4e klas van de h.b.s., of een ge
lijkwaardige opleiding hebben geno
ten. Alle kandidaten worden getest
op hun lichamelijke conditie, ont
wikkeling en persoonlijkheid. Bij de
hoofden van scholen en leraren in de
lichamelijke opvoeding worden in
formaties ingewonnen.
De kandidaat moet een goede
lichamelijke kracht en vaardigheid
hebben en voorts goed kunnen lo
pen, springen, werpen, vangen, enz.,
terwijl een zekere turnvaardigheid
op prijs wordt gesteld. Aan de
zwemvaardigheid worden hoge eisen
gesteld, omdat men er naar streeft,
dat alle afgestudeerden in het bezit
zijn van de aantekening om bevoegd
zwemonderwijs te mogen geven.
Specialisatie
De opleiding aan het instituut be
slaat uit een algemeen gedeelte, dal
voornamelijk in het eerste leerjaar
wordt behandeld en een gespeciali
seerd deel. De cursisten leven daar
bij geheel in internaatsverband.
In het algemene gedeelte worden
de volgende vakken onderwezen:
kennis van het menselijk lichaam en
de verzorging, lichamelijke opvoe
ding en sport, pedagogiek en psy
chologie, lichaamsscholing, geschie
denis en stelsels, muziek en bebe-
UTRECHT. In een brief aan de
mijnindustrieraad heeft de algemene
bond van werkers in het mijnbedrijf
gepleit voor verbetering van enke
le secundaire arbeidsvoorwaarden
voor het mijnpersoneel.
DE VOGELWET
DEN HAAG, 7-7. Minister Vro
lijk (cultuur, recreatie en maatschap
pelijk werk) acht het niet gewenst
intrekking te bevorderen van de be
paling van de vogelwet, die ver
biedt met vinken zangwedstrijden
te houden. Hij vreest dat dit op
nieuw zou leiden tot een sterke ver
mindering van de vinkenstand in de
betrokken streken van ons land. De
bepaling is indertijd in de wet opge
nomen omdat was gebleken dat voor
de zang wedstrijden met vinken
overwegend vogels werden gebruikt
welke voor en in het begin van het
broedseizoen, wanneer de mannet
jes „goed op slag" zijn, illegaal wa
ren gevangen.
De bewindsman deelt dit mee in
antwoord op schriftelijke vragen
van het tweede-kamerlid Koekoek
(boerenpartij).
40. Toen Morgahn's mannen hun aanvoer
der zagen neerstorten en met het rotsblok
in de diepte verdwijnen, staakten zij de
strijd. Star van ontzetting staarden zij naar
de scheur in de bergwand, waai'door het
water naar binnen sijpelde.
„Het water! De grotten zullen over
stroomd worden! Vlucht!" schreeuwde één
van hen plotseling en zonder zich verder
nog om de anderen te bekommeren, maakte
hij rechtsomkeert en rende de gang uit.
Steeds verder brokkelde dc bergwand af.
De scheuren en gaten werden ieder ogen
blik groter cn het water, dat eerst in
dunne straaltjes naar binnen kwam, golfde
nu in brede, kolkende stromen de grot in.
Doch Aram bemerkte het nauwelijks.
Met grote ogen staarde hij naar de bodem
van de grot. Daar waar de steen gelegen
had, was een kleine holte, van waaruit een
fonkelende schittering van gouden siera
den en edelstenen hem toestraalde. „Ba-
zijn, kijk!" riep hij uit. „Hier had Norfolk
dus zijn schatten bewaard!"
Doch Bazijn sloeg er nauwlijks acht op.
Het water steeg snel en omspoelde reeds
hun voeten. Ieder ogenblik kon de gang in
storten. „Vlucht, heer Aram! Wij mogen
geen seconde verliezen!" schreeuwde hij en
plotseling keerde Aram tot de werkelijk
heid terug. Hij nam Ronald bij de hand en
stormde achter Bazijn aan de gang uit.
Ingezonden mededeling
