Bij de l^liwiD is het goed sparen. 1VTI*'J Veertig jaar geleden brandde de ned. hervormde kerk af U krijgt daar het beste persoonlijke spaaradvies en...een goede rente. NEDERLANDSCHE MIDDENSTANDSBANK de bank waar u zich thuis voelt! *4/ I STAD EN EILAND Plavuizenvloer van I6e eeuwse stadsschool Afwikkeling oude verliezen Waterleiding- Maatschappij „Schouwen-Duiveland" Dode en gewonden bij verkeersongeluk 25 september 192 1: fatale dag voor Burgh Ingezonden mededeling BURG1I, september. Op 25 sep tember werd in de voormiddag brand ontdekt in de Ned. Herv. kerk te Burgh en in de avond was er nitts meer ever dan een zwart ge blakerde steenhoop. Het was de vier de kerk in Nederland (Delft, Ter heiden en Zierikzee) die verbrandde doordat loodgoeters aan het werk waren cm reparaties uit te voeren. Het sch\jnt dat wat hout onder de goot door het soldeerwerk is gaan smeulen en later is ontbrand. Frans Vermeulen schrijft hierover het volgende: Men kan bij elk van deze gelegenheden de ernst van het geleden verlies onderstrepen en ieder verlies is ook wezenlijk erg, waar het opnieuw een mindering betekent van onze toch reeds zo gehavende monumentenschat. Maar hier in Burgh treft de slag toch wel bijzon der pijnlijk, omdat het gaat om een 1 der betrekkelijk zeldzame kerken van betekenis, oorspronkelijk voor de hervormde eredienst gebouwd. Het dorp Burgh. oudtijds Borch geheten, behoort onder de heerlijk heid van aeze naam en wordt in 1222 vermeld. Sedert 1816 is het met Wes- tenschouwen tot één gemeente ver enigd. Volgens overlevering zou de naam in verband staan met een kasteel dat reeds in de Romeinse tijd bij de Roompot stonden op de kaart van Visscher nog is aange geven. In ae middeleeuwen stond hier de aan de H. Maagd gewijde hoofdkerk v;-n het oorspronkelijke zesde en westenlijke „zestendeel" of waterschap ressorterend onder het decanaat Scaldia. Deze kerk, die hierom reeas in de 12e eeuw moet bestaan hebben, bezat een eeuwig durende vicaris aan het St. Wille- brordaltaar, waartoe Lieven van Burgh in 1548 het collatierecht bezat. Na de hervorming is de gemeente tot 1661 met Haamstede verenigd en daan:* weer zelfs: en dig geworden. Nadat de kerk en toren door ouderdom waren ingestort, werd in 1670 aan de Staten een subsidie ge vraagd voor de nieuwe kerk, die de ïciauspenslonaris Pieter de Huybert, lid van een tot fortuin en aanzien geraakte vissers- en redersfamilie stichten liet. Het is voor deze, de tnans verbrande kerk, dat op 25 mei 1671 de eerste steen werd gelegd. In 1674 stond het bouwwerk voltooid als etn bakstenen „centraalbouw" irf een vierkante toren tegen de west- de vorm van een Grieks kruis, met vier even lange en even hoge armen, waarvan de noordelijke en zuidelijke een lagere bekapping hebben en met een viérkante toren tegen de west- arm. Hier hebben we dus te doen met een wel zeer karakteristieke slaal van de protestantse kerkbouw zoals deze in de leep van tie 17e eeuw in ens land langzamerhand tot ontwik keling is gekomen. Wel was reeds de eerste oorspron kelijke hervormde kerk, de in 1586- 1607 door Andries de Rcy gebouwde kerk te Willemstad een „centraal bouw", namelijk een achthoekige koepelkerk, maar het zou nog ge ruime tijd aanlopen voordat de waarde van deze centraliserende dis positie voor het protestantse kerkge bouw algemeen werd ingezien. Nog in 1603 ontwerpt Hendrik de Key- zer zijn Amsterdamse Zuiderkerk in hoofdzaak naar het oude basilikale plan en ook diens in 1620-1632 op getrokken Westerkerk aldaar berust, hoewel ze met haar twee niet buiten de zijbeuken tredende dwarsbeuken de weg naar de centraalbouw in slaat, nog wezenlijk op de ruimte idee der eenzijdig gerichte basiliek. Eerst de tezelfdertijd door Staets gebouwde Noorderkerk vertoont zui ver de centraliserende aanleg vol gens het Griekse kruis, een aanleg, die daarna gevolgd werd in 1629- 1639 te Maassluis: in 1641 te Koe verden; in 1643-1648 te Emden in oost-Friesland; in 1649 door Jacob van Campen voor het inwendige der Nieuwe Kerk te Haarlem; in 1660- 1665 door Coenraet Roleffs voor de Noorderkerk te Groningen en in 1671-1674 te Burgh. Hoe moeilijk het overigens ook deze latere 17-eeuwse bouwers nog viel zich geheel les te maken van de oude basilieke lengte-richting, bewees treffend het interieur van de kerk in Burgh. In de eindmuur van de oostelijke arm, recht tegen over de westelijke ingang onder de toren werd waarschijnlijk in 1676 een gebrandschilderd glas geplaatst, lijkkleurig geschenk van de Staten van Zeeland .prijkend met hun wa pens, omringd door die van de stem gerechtigde steden der provincie. Aldus trok men onmiddellijk de blik der binnentredenden naar de tegen overliggende zijde der kerk. Maar nog sterker nadruk kreeg deze oost- wand door de verdere aankleding. Juist onder het geschilderde glas raam plaatste men de fraai gesne den eiken bank der ambachtsheren en te weerszijden hiervan de mar meren graftekens voor David Pie- tersz de Huybert (4- 1719) heer van Burgh en Kraaijenstein, burgemees ter van Middelburg; en voor Bar bara Theodora van Willigen (4-1719) vrouw varr Pieter de Huybert, de kleinzoon van de stichter van de kerk. Zodoende verhief men deze oostelijke partij tot een hoofdmonu ment in de geheel compositie en kwam de klemtoon met volle zwaar te op de west-oostelijke lengte-as, als in de middeleeuwse kruiskerken. Dc grafmonumenten De nog pas gerestaureerde graf monumenten waren overigens een bijzondere glorie van deze interes sante kerk. Zij waren dan ook we zenlijk van belang, niet enkel, en zelfs niet zozeer om de overledenen voor wie ze werden opgericht, als wel om de kunstenaars die ze ver vaardigden. Er waren twee kapitale werken van dc Haagse beeldhouwer Jon Blommcndael: de marmeren epitafen voor de stichter der kerk, Pieter de Huybert (1622-1697), sche pen, raad en thesaurier van Middel burg, secretaris der Stalen, raads pensionaris van Zeeland, gezant naar Zweden, Polen, Brandenburg en Denemarken en voor Jan Pie- tersz de Huybert (1652-1701), heer van Noordgouwe en Everswaard, iuitenant-generaal der cavalerie en diens echtgenote Catharina Cornelia. Voorts twee kleinere epitafen die te gen de oostmuur naast het gebrand schilderde glas, gebeeldhouwd door de Antwerpse meester Jan Peter van Daurscheit den Jongere, voor David Pietersz de Huybert en Barbara van Willigen. Gezien de andere prachtige mees terstukken op beeldhouwkunstgebied is het daarom wel zeker geen klein verlies uat Dij deze brand van elk der beeldhouwers twee hunner goe de werken vernield werden, temeer waar hun oeuvre, voor zover be kend, vrij beperkt is. Van de weel derige gesculpteerde marmeren mo numenten bleven slechts verkalkte fragmenten over. Ook de verdere okstbare inventaris der kerk ging zo goed als verloren. Zowel de mooi gesneden preekstoel uit het derde kwart der 17e eeuw. als de heren- bank, het geschilderde glasraam, de grote door de Middelburgse klok gieters Michael Everhard en Pie ter van Belzen in 1759 gegoten luid- klok en een kleiner in 1736 gegoten klokje. Slechts een 17e eeuwse ko peren kroon en een houten kist uit 1682 met het archief der kerk en enig avondmaalszilver werden gered De herbouw geschiedde ongeveer eender, alleen de toren kreeg een andere spits en deze geleek precies een omgekeerde suikerbiet. In de oorlog heeft een kundig Spitfire- piloot deze spits er met een bom kundig afgewipt, waarna ze weer in haar vorm van voor de brand werd gebouwd. Nationaal comité viering bevrijdingsdag 5 mei weer opgericht AMSTERDAM, 24-9. Met instem- ming van de regering is wederom opgericht 'het Nationaal Comité Be vrijdingsdag 5 mei. Het stelt zioh tot taak om de viering van de vijfde mei in het lustrumjaar ,1965 een zinvolle inhoud te 'geven. Het comité wil dat doen door het geven van voorlichting voor regio nale activiteiten en aan plaatselijke comité's en1 het stimuleren van de feestviering in 'het gehele land. Voorts zal het comité weer een na tionale manifestatie organiseren in het Concertgebouw te Amsterdam. In de ontwerp-begroting van het de partement van algemene zaken voor 1965 is een bijdrage voorgesteld in de kosten verband 'houdende met de viering van de nationale bevrijdings dag. Het Nationaal Comité Viering Be vrijdingsdag 5 mei 1965 staat onder voorzitterschap van mr. H. A. M. T. Kolfschoten, burgemeester van Den Haag en voorzitter van de Vereni ging van Nederlandse. Gemeenten. Sowjet-Unie en toerisme MOSKOU, 24-9. De Sowjet-Unie heeft een vijfarenplan voor het toe risme opgesteld. Er zullen „op plaatsen die van belang zijn voor buitenlandse reizigers" hotels voor 40.000 mensen, motels voor 8.00(T en kampeerplaatsen voor 12.000 worden gebouwd. Het werk staat onder toe zicht van een nieuw reisbureau, bureau voor buitenlands toerisme genaamd. Gebieder, als de noordelijke Kau- kasus, Azerbeidsjan en Tadzjikistan zullen voor buitenlandse toeristen worden ontsloten. Het programma „voedsel-voor-de-vrede" WASHINGTON, 23-9. Een ge mengde commissie uit het Huis van Afgevaardigden en dc Senaat heeft de verlenging met twee jaar goed gekeurd van het ,vcedsel-voor-vre- tV-programma, dat de verkoop van Amerikaanse la ndbouwoverschotten naar het buitenland inhoudt. President Johnson had om een verlenging met vijf jaar verzocht. Polen en Zuid-Slavië zullen in het raam van dit programma als enige communistische landen levensmid delen van de Ver. Staten kunnen ko pen Ze moeten hiervoor echter in dollars betalen. Dit compromis werd bereikt, nadut de Senaat zich voor onbeperkte ievering van Ameri kaanse voedsel aan Polen en Zuid- Slavië had uitgesproken, maar het Huis van Afgevaardigden op uitslui ting van deze landen van het hulp programma had aangedrongen. Het compromis moet nog door de vol tallige kamers van hel Amerikaanse congres worden goedgekeurd. Een onderwater-wonder land op piereiland DEN HAAG, 23-9. Het onderwa- ter wonderland is de attractie, die op het vierde piereiland in Schevenin- gen is ondergebracht. Zaterdagmid dag wordt deze recreatiegelegenheid in 'gebruik genomen. Op het vierde piereiland, dat van staal werd ge maakt en over de Noordzee naar Soheveningen werd gesleept, is ook een café-restaurant ingericht, dat de naam „Le Pirate" kreeg en met het wonderland wordt opengesteld. Ingezonden mededeling de superieure HALF ZWARE SHAG van DOUWE EGBERTS Voor deelneming in het comité zul len alle overkoepelende organisaties uit het religieuze, sociale en cultu rele leven worden uitgenodigd. Vele van die organisaties hebben reeds hun medewerking toegezegd. (Het adres van het comité is Herengracht 519, tel. 020-236222, Amsterdam). ZIERIKZEE Jongetje liep rijweg op en werd door vrachtwagen gegrepen Het negenjarig jongetje K. de J. uit Zierikzee werd 'gisteren (woens dag), toen 'hij ter hoogte van het voetgangerstunneltje geheel onver wacht spelenderwijs de rijbaan van de rijksweg opliep, gegrepen door een vrachtwagen van de N.V. Kon. Zeelandia, bestuurd door de heer J. S. alhier. Dankzij de 'tegenwoordig heid van geest van ide chauffeur, die onmiddellijk zeer krachtig remde, liep het ongeluk nog vrij goed af. Niettemin moest ihet jongetje met ernstige verwondingen aan de arm en een hoofdwond per ambulance worden overgebracht naar het Rode Kruis ziekenhuis. C.M.M.C.-vergadering Op donderdag 1 oktober a.s. wordt in ihet „Huis van Nassau" de alge mene ledenvergadering gehouden van de C.M.M.C. (Coöperatieve Melk en Melkproducten Centrale). Op de ze vergadering zullen worden vast gesteld de jaarstukken over 1963 en de begroting 1964. Een bestuursver kiezing is noodzakelijk i.v.m. perio dieke aftreding van de heren J. v. d. Hoek en J. M. Lodewijk. Even eens t.a.v. de R.v.C. t.w. de heren P. J. van Schelven en P. L. bij de Vaate. Alle aftredenden zijn her kiesbaar. Na verkiezing van de kas- commissie voor 1964, volgt de uit reiking van de predikaten hygiënisch melk'bedrijf 1963. Niet minder dan 142 melkveehouders komen hiervoor in aanmerking. Aan deze veehouders wordt een extra premie van 18 ct. per 100 kg. melk, afgeleverd in de periode 4 november '62-2 november '63, uitbetaald. Vergadering Ver. van Postzegelverzamelaars De afdeling Schouwen-Duiveland van „Bhilatelica" (Ve. v. Postzegel verzamelaars) houdt op vrijdag 25 september a.s. dn „Mondragon" de eerste vergadering in het nieuwe seizoen. Besproken wordt o.m. de Zeeuwse dag van de postzegel, die op 10 oktober a:s. te Middelburg zal worden gehouden. Idem de te hou den rayonvergadering Zeeland, die voorjaar 1965 te Zierikzee wordt ge houden. BURGH Boekenuitlening Nu de avonden weer langer wor- den gedurende het op til zijnde win terseizoen is het aanlokkelijk eens een goed boek in (handen te nemen en een paar uurtjes te lezen. In Burgh is deze mogelijkheid er weer, want zaterdagmiddag begint de uit lening waar iedereen welkom is. Er zijn 125 nieuwe boeken aangeschaft, terwijl tevens een wisselkist met 100 boeken is aangekomen. De uitlening heeft plaats in „Revasa" en wel van 4-5 uur. KERKNIEUWS Ger. Gem. in Nederland BRUINISSE. Zaterdagavond 26 september a.s., 7 uur, ds. van Beek, Alblasserdam. IIAAMSTEDE/BURGH Prachtig resultaat Emmabloem-collecte Het bestuur van het Groene Kruis afd. Haamstede-Burgh en wel spe ciaal de penningmeester is danig in haar sas met het resultaat van de Emmabloem-collecte. In voorgaande jaren werd deze collecte in het gas- tenseizoen uitgevoerd met de hulp van een Boerenkapel. Het resultaat was dan zeer goed, wat ten dele op de aanwezige toeristen, die ook mochten offeren, werd geschoven. Daar die muzikale omlijsting nog al wat geld kostte en er veel avonden van de collectanten en -trices wer den gevraagd, heeft het bestuur dit jaar de collecte wat later gehouden, zonder muziek. En het resultaat is uitstekend geworden. In totaal werd een bedrag bijeen gegaard groot f 522,48 wat nu ineens een netto be drag betekent. Het bestuur is dan ook iedere milde gever en geefster zeer dankbaar. OOSTERLAND Een monsterkroot Dat er behalve bij bijzonder grote aardappelen of voederbieten ook wel bij andere soorten veldgewassen uit wassen kunnen ontstaan, ondervond de heer Adr. de Graaf alhier, wo nende op het Koninginneplein. Hij rooide dezer dagen in zijn tuin een ronde biet of kroot, die normaal de grootte van een ui hebben. De kroot welke hij rooide had echter meer weg van een kleine voetbal en had een gewicht van 2010 gram. BRUINISSE Tweede aardbeienoogst De heer Jac. Bal alhier oogstte deze week voor de tweede keer in 1964 aardbeien. Een kleine hoeveel heid weliswaar, maar als 'het mooie weer nog even aanhoudt zullen nog wel meer vruchten tot rijpheid ko men. Het betrof hier een gewone soort planten, want er zijn momen teel wel aardbeienrassen die het ge hele jaar vruchten geven en dat is geen „nieuws" meer. UTRECHT. Op de rundvecmarkt zijn dc prijzen, ender meer onder druk van een aanzienlijke invoer, iets aan. het afbrokkelen, terwijl de verwachting bestaat, dat ook de var- kenspryzen nog wat lager zullen werden. Koning Olav van Noorwegen is donderdagochtend aan boord van de „Norge" uit Antwerpen naar Noor wegen teruggekeerd. Minister van landbouw Pisani heeft woensdagmiddag in een pers conferentie verklaard, dat de rege ring niet kan tegemoetkomen aan de eisen der melkproducenten om de melkprijs te verhogen, en zulks om redenen van algemene politiek. ROTTERDAM. B. en w. van Rot terdam hebben de gemeenteraad voorgesteld de tarieven van de Rot terdamse elektrische tram met in gang van een nader te bepalen da tum te verhogen. BRUSSEL. Frankrijk heeft dins dagmiddag in de ministerraad van de Europese Economische Gemeen schap in Brussel 'geen bezwaren meer gemaakt tegen een „gentle men's agreement" voor consultatie bij het verlenen van subsidies bij de uitvoer van aardappelen naar lan den buiten de gemeenschap. heef! U op de krant zitten wachten en juist nu U in uw bed ligt hoort U dat de buren de krant in de bus stoppen! U KUNT DIT VOORKOMEN door zelf een abonnement op ons blad te nemen. Vondst in Zerikzees burgerweeshuis ZIERIKZEE, 23-9. By herstel werkzaamheden aan een vloer in het Burgerweeshuis aan het Kerkplein is men gesuit cp een andere - veel lager gelegen - vloer, een vondst die aanleiding gaf tot een diepgaan der onderzoek, dat mogelyk wat meer licht kan werpen op de vroe gere bebouwing op deze historische plaats. Gevonden werd een verzon ken vlcer bestaande uit rode plavui zen en een soort geprofileerde steen, daterende uit een periode ver voor de stichting van het huidige wees huis. Voorlopig wordt aangenomen dat men hier te doen heeft met de resten van de hier oorspronkelijk ge situeerde stadsschool. Een en ander is voor de oud-ar chivaris de heer Van Beveren aan leiding geweest talrijke oude stuk ken te raadplegen, waardoor bijzon derheden over de vroegereeuwse situatie ter plaatse, alsmede de be woning der toenmalige panden, naar voren kwamen. Zo woonde het echtpaar Cornells Stavenisse en Cor nelia de Jonge in het 16e eeuwse weeshuis. Cornelis Stavenisse leefde van 1565-1612. In een Schepenakte van 1602 wordt verklaard dat jhr. Jacob van Borsele verkocht aan Cor nelis Willemse, een huis, erf en boomgaarden aan de zuidzijde van het kerkhof, uitkomende in de Sint Anthonisstrate (de huidige Manhuis- straat), aan de oostzijde belendend aan de stadsschool, aan de westzijde aan het Heylichgeesthuis, terwijl het bedoelde huis voordien werd be woond door Levina van Seroosker- ke, moeder van Jacob van Seroos- kerke. Overbrenging naar Wcvcrhoek In 1596 werd het weeshuis van beneden het Visslop (Visstraat) over gebracht naar >de vierh uizen, staan de aan de zuidzijde van het Kerk hof, reikend van de hoek Wevers- hoek tot aan het bedoelde verkoch te pand. Ongeveer 1650 kon Nicolaas Cau er gewoond hebben. Bij de historische reconstructie is de moeilijkheid de ruimte tussen het Heylichgeesthuis en' de Stadsschool, die opgevuld moet zijn geweest met twee huizen en later uitgebreid tot drie huizen, nl. het huis van Corne lis Stavenisse, het huis van Levina van Serooskerke en de Stadsschool. (Wat dit laatste gebouw betreft is datering in de 16e eeuw verant woord). Een kaart van Bleau onder steunt dit, want lussen het Heylich geesthuis en de Stadsschool zijn twee huizen getekend. De Stads school had een overlangse gevel, hetgeen zou kunnen kloppen met de - thans blootgelegde - korte en over langse voorvloer van kleine rode plavuizen, waarachter de eigenlijke school begon. graafwerk in Weeshuis ZIERIKZEE, 24-9. Tijdens de he den-donderdagmorgen in „Mondra gon" gehouden algemene vergade ring van aandeelhouders van de N.V. Waterleiding Maatschappij „Schou wen-Duiveland" heeft de voorzitter van de Raad van Beheer, mr. F. Th. Dijckmeester, medegedeeld dat het bedrijf na vele jaren van wachten en onduidelijkheid thans eindelyk uit sluitsel heeft verkregen over de dek king door Ryk en provincie van dc door de watersnood ontstane verlie zen. De afwikkeling van deze jarenlang slepende zaak is ongeveer een maand geleden definitief tot stand gekomen met de ontvangst van een uitkering van een kwart miljoen gulden. Dat betekent dat nog dit jaar een revisie van de balans zal kunnen plaatsvin den en een beeld zal kunnen worden verkregen van dc werkelijke situatie van het bedrijf, een beeld dat in dc jaren na de watersnood vrijwel in dc mist bleef en volkomen door de oude verliezen werd bepaald. Mr. Dyckmccstcr deelde mede dat het bedrag van een kwart miljoen zal worden gereserveerd voor dc bouw van een nieuw kantoor met garage, werkplaats en magazyu. Deze tweede al jarenlang vermelde en schijnbaar onoplosbare zaak: dc huisvesting te Zierikzee, is thans tot klaarheid gebracht met de aanvaar ding hedenmorgen door de aandeel houders van een plan dat voorziet in de bouw van een nieuw kantoor in het oude gebouw, met handhaving van de uiterlijke vorm van het be staande pand aan de Lange Nobel- straat, dat - zoals bekend - voor komt op de voorlopige lyst van Mo numentenzorg. Dc voorzitter ver wachtte dat dit bouwplan over drie maanden bestedingsgerecd zal zyn. De rijksgoedkeuring wordt momen teel door het Rijksinstituut voor de Drinkwatervoorziening in Den Haag voorbereid. ROTTERDAM, 23-9. By een bot sing tussen een bus van de R.T.M. cn een personenauto met zeven per sonen, is woensdagmiddag dc 70-ja- rigc mevr. E. Gluwcrs-Vcldhovcn uit Rotterdam zo ernstig gewond, dat zij kort daarna is overleden. Van de andere inzittenden van dc personenauto werd de bestuurster, de 44-jarige P. J. van dc Bovcn- lcamp-Gluwers uit Rotterdam zwaar gewond. Zij is in het Bergweg-zie kenhuis opgenomen. Licht gewond werden: dc 71-ja rige heer H. W. Gluwers uit Rotter dam en det 69-jarige mevrouw P. J. Vriens-Gluwers, ook uit Rotterdam, het 10-jarig zoontje van mevrouw Van de Bovenkamp cn een 10-jarig vriendje. Twee inzittenden van dc bus kregen lichte schrammen. Hel ongeluk gebeurde vermoede lijk doordat mevrouw Van de Boven kamp schrok van oen kuil in dc weg en vol gas gaf en in plaats van rechts af rechtdoor reed tegen de linker voorzijde van de bus. De personen auto werd totaal vernield. UW ZOONTJE VERMAAKT ZICH KOSTELIJK Uw buren zullen hel echler minder leuk vinden, want hij heelt de krant te pakken die U hen beloofd hebl. Neem daarom een abonnement op de ZIERIKZEESCHE NIEUWS BODE i

Krantenbank Zeeland

Zierikzeesche Nieuwsbode | 1964 | | pagina 6