Hoe zien dieren kleuren?
11
}V
„Starfighter"
neergestort
Beveiliging van de
middenberm
wordt aangepakt
De aardgasreserves
De oogst van granen en peulvruchten
ZIERKZEESaiE NIEUWSBODE Vrijdag 6 september 1363 No. 19441
Men is het geheim op het spoor
Dieren leven niet zoals men dat
vroeger meende, in een wereld van
zwart, grijs en wit. Het staat vast,
dat ze kleuren kunnen zien. Zo we
len wij bijvoorbeeld van een aantal
dieren, dat zij slechts één enkele of
een paar kleuren kunnen waarne
men en wel die kleur of kleuren die
in hun leven een bijzondere rol spe
len, bijvoorbeeld in verband met
hun leefgewoonten. Bij andere die
ren staat vast, dat zij een uitge
breid spectrum kunnen waarnemen.
Uiteraard is de wetenschap bijzon
der belangstellend naar het hoe en
waarom van dit waarnemen. Men
zoekt naar het antwoord op de fas
cinerende vraag: waarin schuilt het
geheim van het kleurenzien en wat
is de oorzaak dat sommige dieren
slechts een enkele en andere meer
kleuren waarnemen?
Zoals bekend hangt het zien van
kleuren samen met de golflengten
van het betreffende licht. Oranje en
rood zijn kleuren met een lange
golflengte, terwijl violet een kleur
met een korte golflengte is.
Bij de honingbijen heeft men ont
dekt, dat deze dieren een uitgebreid
kleurenscala kunnen zien, doch dat
het iets anders ligt dan bij de mens.
Daar waar de golflengte van het
licht van ultraviolet te kort wordt
om door de mens gezien te kunnen
worden, ziet de bij dat wel. Daar
staat echter tegenover, dat de bij de
langgolvige kleuren oranje en rood
niet kan zien. Deze dieren hebben
dus het vermogen een even uitge
breid kleurenscala te zien als de
mens, doch het is iets verschoven
in de richting van kortere golfleng
ten. De honingbij behoort tot de die
ren, die wel het meest intensief zijn
onderzocht op dit gebied.
Men is zich gaan afvragen, hoe
het eigenlijk mogelijk is dat mensen
en dieren kleuren kunnen zien. We
weten dat op het netvlies van het
menselijk oog, zogenaamde staafjes
en kogeltjes voorkomen, waarbij de
staafjes een rol spelen bij het waar
nemen van de lichtintensiteit, ter
wijl de kegeltjes verantwoordelijk
zijn voor het zien van kleuren. Doch
wat dat betreft zijn we dus niet
verder gekomen dan het vaststellen
van de plaats waar de kleuren wor
den waargenomen. Maar we weten
nog niets over de manier waarop
dit gebeurt.
Twee theorieën
Vanzelfsprekend bestaan er reeds
lang theorieën over dit probleem.
Twee daarvan worden over het al
gemeen als „heel goed mogelijk" ge
accepteerd. De eerste ivordt betiteld
als „de theorie van de drie kompo-
nenten" en werd ontwikkeld door
Thomas Young en later verder uit-
gewerkt door Herman van Helm-
holtz. Deze theorie berust op de ver
onderstelling, dat in het oog drie
verschillende soorten cellen voorko
men om te zien, waarvan elke groep
een zekere lichtgevoeligheid heeft
en waarbij de groepen op elkaar
aansluiten.
Bij de gewervelde dieren, bij wie
de kegeltjes dienst doen als organen
voor het zien van kleuren, zou er
dus sprake moeten zijn van drie
soorten kegeltjes. Ondanks uitge
breide en intensieve onderzoekingen
is men er nog niet in geslaagd enig
verschil bij deze kegeltjes te ont
dekken.
De tweede, de „complementaire
kleurentheorie" werd door E. He-
ring ontwikkeld. Ook deze theorie
maakt gebruik van een systeem van
drie delen, die echter op een andere
manier met elkaar samenspelen. Hij
neemt aan, dat de complementaire
kleuren rood en groen, of blauw en
geel elk op één deel van het waar
nemingsvermogen inwerken en wel
zo, dat het ene deel van de comple
mentaire combinatie de substantie
waarmee men kleur kan waarne
men, ontbindt terwijl het andere
deel deze substantie opbouwt. Ten
slotte zou een derde deel van het
waarnemingsorgaan verantwoorde
lijk zijn voor de registratie van de
lichtintensiteit. Maar ook deze theo
rie is tot op heden niet bevestigd
door een voorbeeld in de natuur.
Maar toch neemt men aan, dat bei
de theorieën in de natuur voorko
men en dat het slechts een kwestie
van langdurige onderzoekingen zal
zijn om ze te ontdekken.
Een belangrijke ontdekking
Dit intensieve zoeken heeft nu re
sultaat opgeleverd. Professor H.
Antrum van het zoölogisch instituut
van de universiteit van München,
die zich reeds tientallen jaren bezig
houdt met de physiologie van het
zien van kleuren, heeft bij zijn on
derzoekingen bi; de honingbijen een
belangrijke ontdekking gedaan. In
de ogen van de werksters vond hij
inderdaad drie soorten cellen. Hij
vond een groep met een maximum
gevoeligheid voor geel, een tweede
groep met een maximum gevoelig
heid voor violet en tenslotte een
derde groep met een maximum ge
voeligheid voor ultra-violet.
Heel interessant is dat deze drie
groepen tot nu to eslechts konden
worden vastgesteld bij werksters en
niet bij darren, wier ogen makke
lijker zijn te onderzoeken. Het blijkt
dat de darren slechts twee groepen
hebben en wel voor violet en ultra
violet, terwijl het er naar uitziet, dat
de derde voor geel ontbreekt, al
staat dit nog niet onomstotelijk
vast. Men heeft er echter reeds een
verklaring voor gevonden. De die
ren zouden geen behoefte hebben
aan een zo uitgebreid vermogen tot
kleurenzien, aangezien hun taak in
de bijenmaatschappij afloopt na de
bruilofstvlucht. De werksters daar
entegen, die voor het verzamelen
van honing bloemen bezoeken, heb
ben een uitgebreider vermogen no
dig.
De verdere onderzoekingen zullen
echter moeten uitmaken of dit juist
is en de darren inderdaad deze der
de groep niet bezitten en niet nodig
hebben.
Het belangrijkste van de onder
zoekingen van prof. Antrum is wel
dat deze hebben geleid tot het be
wijs dat de theorie der drie com
ponenten in de natuur voorkomt.
Men gelooft echter niet, dat het
slechts deze ene mogelijkheid is die
voorkomt. Het is heel goed mogelijk
dat bij andere diersoorten het kleu
renzien op een andere wijze plaats
vindt, bijvoorbeeld volgens de com
plementaire kleurentheorie van He-
ring en men vermoedt dit bij de ge
wervelde dieren. De toekomst zal
uitwijzen of dit vermoeden juist is.
Men is echter door de ontdekking
van professor Autrum toeer een stap
dichter gekomen bij de oplossing
van het mysterie.
Dr. H. J. W.
Ingezonden mededeling
r 3ij sparenN
op langere 1
termijn
NEDERLANDSCHE MIDDENSTANDSBANK N.V.
Onder presidium van 'kardinaal
Bea' S.J., de voorzitter van ihet Vati
caanse secretariaat voor de eenheid
der Christenen, is dn Trente het in
ternationale historische congres voor
de viering van 'h'et vierde eeuwfeest
Van het concilie van Trente bijeen
gekomen.
OVERDENKING
ONTOEGANKELIJKE SCHATTEN
Eens in de veertien dagen vertrekt
er uit het Israëlisch gedeelte van
Jeruzalem een klein, maar merk
waardig convooi. Het is een colon
ne van enkele gepantserde en ge
blindeerde autobussen. De chauf
feur heeft enkel maar een spleet in
de voorruit, om de jeep van de of
ficier van de Verenigde Naties te
kunnen volgen
Waar gaan ze heen? De colonne is
op weg naar de berg Scopus, waarop
de eerste Hebreeuwse universiteit
is gebouwd. Daar is een prachtig
complex verrezen: bibliotheek, mu
seum, laboratorium, ziekenhuis....
Maar - wat aangrijpend, het zijn
dode en verlaiten gebouwen. De boe
ken verschimmelen, de kostbare in
strumenten roesten. Er fladderen
wat vogels.. ..Want bij de wapen
stilstand tussen Israël en de Arabie
ren is dit complex komen te liggen
in Jordaans gebied. Het is een af
gegrendelde Israëlische enclave in
vijandig gebied. De Israëli's kunnen
al deze schatten niet gebruiken. Ze
liggen daar te vergaan
Alleen een lichtgewapende Israë
lische wacht is daar gelegerd om al
die bezittingen te beschermen tegen
plunderaars en zo. En eens in de
veertien dagen nu wordt die wacht
afgelost. Vandaar die geblindeerde
colonne over Jordaans gebied!
Schatten, die er wel zijn, maar
ongebruikt. Niet te bereiken. Door
volkeren twist, door haat, onver
stand, tragische barrière's. Zo zijn
er veel twisten onder de mensen.
Men zou zo veel aan elkander kun
nen hebben, door gaven van liefde,
onderlinge steun, bemoediging, ga
ven
Maar boosheid van hart komt er
tussen. En er ontstaan versperrin
gen, scheidsmuren, 't Kan zo goed
zijn. We kunnen zo rijk zijn, met
schatten en gaven, in onderlinge
harmonie, maar door hardigheid' en
trots en traagheid in liefde is er
veel verdriet, dorheid, gemis. Schat
ten zijn er, maar we zijn er van
verstoken
En hoe komt dat? Ja, laat ik maar
even doorstoten, en het in één woord
samenvatten: Het komt door de zon
de. Die maakt scheiding tussen men
sen onderling.
Maar daarachter ligt de scheiding
tussen ons en God.
In een geladen uitroep zegt de
profeet Jesaja: De arm des Heren is
niet verkort, maar uw zonde maakt
scheiding tussen u en uw God. Met
andere woorden: Ge zoudt zo veel
meer kunnen ontvangen aan hulp
van Göd, verrassende uitkomsten,
schatten en gaven des hemels, maar
de zonde ligt er tussen. Uw
schuld, die maakt scheiding, dat is
de grote barrière!
Als die is weggenomen, doordat u
gelooft in dat verzoend offer van
Christus, dan is er weer contact met
God en al zijn schatten. Dan gaat
die gi-auwe verlatenheid weg, dan
komt er weer glans over dat ganse
complex van Gods gaven, waarvan
we nu zo vaak door eigen schuld
verstoken zijn'.
Laten we bidden: O Here, wilt gij
die schuld wegnemen, veel scheidin
gen opheffen, wegen weer effen ma
ken, opdat er weer toegang mag zijn
naar U zelf 'bovenal en maar uw ga
ven en schatten
Niieuwerkerk. J. H. B.
De onder wij sau toritei ten van Bir-
minglh'am tin, d'e Amerikaanse staat
Alabama hebben 'besloten drie scho
len 'te sluiten, die 'ook voor neger
kinderen toegankelijk hadden' moe
ten worden.
TONEEL EN FILM
De langste dag", beroemde oorlogsfilm
w-
De Zierikzeese Concertzaal ibrengt
deze week de met de „Oscar 1963"
als d'e 'beste zwart-wit produktie 'be
kroonde 'beroemd 'geworden film „De
langste dag", waaraan door niet min
der dan. 42 topsterren wordt mede
gewerkt. „De 'langste dag" handelt
over d'e grootste militaire operatie
uit de geschiedenis: de 'landingen van
de gea Meerden in Norman dlë. De
voorbereidingen tot de landingen der
geallieerden in Normandië strekten
zdoh, uit over een periode van twee
jaar, doch het speurwerk naar de
gebeurtenissen tijdens en ma d'e lan-
Oud Bru's beeld
w
De gemeente Bruinisse onderging vooral na de oorlog, grote veranderingen
en zo ergens dan wijzigde hier de tijd het beeld van een dorp, dal overigens
zo duidelijk zichzelf is gebleven. Wij ontdekten een plaatje van de oude
Nieuwstraat te Bruinisse en meenden juist te doen het hier nog eens af te
drukken. Hoe sterk kan een oude foto de herinnering voeden aan hetgeen
eenmaal was.
dingen wordt tot op de huidige dag
voortgezet, d'oor schrijvers evenzeer
'als d'oor militaire deskundigen.
De film „D'e langste dag" is een
dier resultaten van dit speurwerk:
'een weergave (uiteraard gecompri
meerd) van de vele kritieke gebeur
tenissen die uiteindelijk het verloop
der operaties in de lucht, ter zee en
te 'land' zouden 'bepalen. Dat betreft
dan evenzeer tegehislagen als hoogst
fortuinlijke toevalliigheden, aan bei-
die toch was d'e invasie uitermate
rijk. Dat het er bij deze film om ging
de 'invasie zelf weer te geven (anders
gezegd :d'e waarheid geen geweld aan
te d'öen), was volstrekt 'geen handi
cap. De werkelijkheid kan met
name in kritieke Situatie® vaak
^fantastischer zijn dan fantasie". In
Normandië was zulks stellig het ge
val, en dat goild' d&ni zowel voor de
aanvallers als voor de verdedigers.
Beide groepen waren 'immers gecon
fronteerd met d'e meest onwaar
schijnlijke gebeurtenissen, die over
zege of nederlaag 'beslisten'.
Bij het reconstrueren van de inva
sie in Normandië deze langste dag
uit de geschiedenis kon men aldus
putten uit boeiend materiaal. Er was
dan ook geen enkele redèni deze film
'iets anders te doen zijn dan een
weergave van wat zich werkelijk dn
Normandië heeft afgespeeld. Er is
daarbij gebruik gemaakt van oud
materiaal van documentaire aard.
Men 'heeft eenvoudig alle gebeurte
nissen die voor het uitbeelden van
de invasie nodig waren, opnieuw ge
realiseerd en vervolgens gefilmd.
Hierbij is het nuttig er op te wijzen
dat de nationaliteiten d'i'e destijds bij
dé 'invasie betrokken waren, nu heb
ben samengewerkt bij die vervaardi
ging van düit gereconstrueerde docu
ment.
Te Haamstede draait deze week in
bioscoop hotel Bom d!e „griezelfilm"
,,'fc Moordende testament", met o.a.
Sidney James en Kenneth Connor.
Piloot gedood
DEN HAAG, 5-9. De luchtmaeht-
voortichtingsdienst deelt mede dat
donderdagochtend tegen kwart voor
elf een „Starfighter" van de basis
Twenthe van de koninklijke lucht
macht is verongelukt.
Het vliegtuig is ongeveer een ki
lometer ten noorden van Losser neer
gekomen. De luchtmaehtvoorlich-
tingsdienst heeft verder medegedeeld
dat de bestuurder van de „Starfigh
ter" om 'het leven is gekomen. De
bestuurder van het toestel was ser
geant eerste 'klasse W. G. C. E. uit
Arnhem. De heer E. was 27 jaar en
gehuwd. Hij had geen kinderen.
DEN HAAG, 5-9. De minister van
Verkeer en Waterstaat, mr. J. van
Aartsen, heeft besloten, dat alle Ne
derlandse rijkswegen, die daarvoor
in aanmerking komen, worden voor
zien van een middenbermbeveiliging.
Van deze beveiliging worden in de
eerste plaats voorzien de rijkswegen,
die meer dan 20.000 voertuigen per
etmaal verwerken. De beveiliging
zal naar gelang van de situatie be
staan uit vangrail of olifantsdraad.
Het is de bedoeling, dat in de ko
mende jaren zoveel mogelijk conti
nu zal worden doorgewerkt om de
middenberm te beveiligen.
Y erkeersbeziimingsdag
op 16 oktober
DEN HAAG, 5-9. De door het Ver
bond voor Veilig Verkeer pp verzoek
van koningin WiLhelmina georgani
seerde dag van nati'on'ale bezinning
op d'e verkeersonveiligheid wordt dit
jaar op 16 o'krtöber 'gehouden. Aan
de kerkgenootschappen is verzocht
op zondag 13 oktober in prediking
en/of gebed aandacht t/e schenken
aan d'e verkeersonveiligheid. De mi
nister van Verkeer en Waterstaat,
mr. J. van Aartsen, zal op 16 oktober
een radiorede houdlen. Ook de tele
visie zal' aan de verkeersonveiligheid
aand'acht 'besteden. Aan de kerken
is een affiche aangeboden om op te
hangen.
AMSTERDAM, 5-9. Het ontdek
ken van reusachtige aardgasreserves
in het noordoosten van ons land kan
op de brandstof, en energievoorzie
ning van West-Duitsland een beslis
sende invloed uitoefenen.
De toekomstige Nederlandse aard-
igaspröd'Uktie dwingt nu reeds hon
derden Westduitse ondernemingen
hun bedrijfsbeleid te herzien en
hun installaties aan de eisen
van, 'een moderne torand'stofvoorzie-
ning aan te passen. In WeStduitse
industriële kringen Wint de opvat
ting steeds miCer veld, dat 'aardolie
maar vooral aardgas, een steed® gro
tere rol zal gaan spelen fin de ener-
gievoorzieniing, eni op d'e duur alle
overig© Concurrenten ver 'achter zich
zal l'aten. Dit schrijft de dn Berlijn
werkende Nederlandse journalist L.
J. M. van den Berk fin „Economisch-
statistische berichten" van deze week.
DODELIJKE
ONGELUKKEN
Dl DAM. De 28-jarige heer A. J. K.
udit Didaim is op d'e weg Wehl-Didam
anet zijni bromfiets tegen een boom
gebotst. Hij overleed in 'h'et zieken
huis.
AMSTERDAM. De 37-jarige Am
sterdamse caféhouder J. L. is om het
leven gekomen doordat hij in d'e
plantage Middeolaan, tegenover d'e
h'ortus botandou® met zijn auto tegen
een trainmast is gereden.
Vijf jaar geletleu
Voor 25 jaar.
Deze week was het vijf jaar geleden dal in de Zweedse hoofdstad
Stockholm, het dankbaarheidsgeschenk van Schouwen-Duiveland werd
aangeboden aan het Zweedse Rode Kruis, dat het eiland een ziekenhuis
schonk. Het geschenk bestond uit een glaspaneel en werd overgedragen
aan de Zweedse autoriteiten door de burgemeester van Zierikzee.
ZIERIKZEE. Van 5 tot en met 8
oktober zal alhier de ZIMITO wor
den gehouden.
ZIERIKZEE. Niet minder dan 1124
personen hebben de Fruit-tuin-
bouwtentoonstélling alhier bezocht.
SEROOSKERKE. In deze gemeen
te is - evenals op vele andere dor
pen van het eiland - mond- en
klauwzeer uitgebroken.
SCHUDDEBEURS. De buiten
plaats Buitenrustis onderhands
verkocht aan de heer G.
ZIERIKZEE. Hier ter stede wordt
een loterij gehouden ten bate van
het sportpark „Bannink".
ELLEMEET. Een buitenmuur van
de o.l.-school werd door een hevige
zuidwesterstorm in elkaar gedrukt.
ZIERIKZEE. In het komend sei
zoen brengt onder auspiciën van de
Schouwse Kunstkring het gezel
schap Jan Musch het stuk: „bode
wijk de Elfde" op de planken.
ZIERIKZEE (adv.). Wollen dekens
f 6, f 4,75, f 4,10; geiuatteerde de
kens f 9, f 6,50, f 5,25, f 3,90; molton
dekens 1,80, f 1,25, 0,90.
ZIERIKZEE. Door de afdeling van
het Rode Kruis alhier werd een cur
sus opgericht tot opleiding van Rode
Kmis-helpsters.
HAAMSTEDE. De ziekenkas „Wil-
helmina" herdacht het 40-jarig be
slaan.
ZIERIKZEE. Per provinciale boot
arriveerde alhier - in gezelschap
van andere hoge geestelijken - mgr.
J. P. Huibers, bisschop van Haar
lem.
DEN HAAG, 5-9. Voordat in augus
tus d'e regenperiode begon ,was de
stand van de graangewassen en
peulvrudhten zo, dat men een rede
lijke 'tot goede oo'gst imocht ver
wachten. De regen heeft wel een
heel lelijke streep door de rekening
gehaald. Het is echter op 'het ogen
blik nog heel moeilijk te zeggen,
hoe de opbrengsten zullen zijn.
De heer J. S. Brandsma, directeur
voor de sector onverwerkte produk-
ten van het Produktschap voor Gra
nen, Zaden en Peulvruchten, ver
telde dit donderdagmorgen in de be
stuursvergadering. Een indicatie,
da't die opbrengsten geringer zijn
dan vorig jaar, is er wel al. Voor de
vroege gewassen zou die opbrengst-
vermindering wel eens tien procent
kunnen zijn, voor andere gewassen
meer, voor sommige zelfs aanzien
lijk meer dan tien procent. Daarbij
moet er wel rekening mee worden
gehouden, dat vorig jaar de op
brengsten uitzonderlijk gunstig wa
ren.
De kwaliteit lijdt zeer ernstig
door het slechte weer en gaat iedere
dag achteruit. De boeren zullen veel
extra kosten 'moeten maken om hun
oogsten nog zo goed of zo kwaad
als 'het gaat te bergen en o;m. door
drogen op een verkoopbare kwali
teit te brengen.
Van vele partijen landbouwpror
dulcten zal de kwaliteit zodanig
hebben geleden, dat op de prijzen
aanzienlijk zal moeten worden ge
kort. Daar staat tegenover dat 'boe
ren, die nog zo gelukkig zijn geweest
hun produ'kt onder redelijke om
standigheden te oogsten veel hogere
prijzen zullen kunnen maken dan
anders 'het geval zou zijn geweest.
De prijzen van peulvruchten bij
voorbeeld zijn al zeer sterk geste
gen, maar die stijging zit alleen in
de goede kwaliteiten, waarvan maar
weinig aanwezig is.
Er zijn indicaties dat de gerst in
het belangrijkste produktiegebied,
het zuidwesten des lands, nu toch
wel voor drie kwart geborgen is.
Het is nog moeilijk te beoordelen,
in welke mate de zomergest uit dit
gebied geschikt zal zijn voor brouw-
gerst. Het percentage zal zeker la
ger zijn dan vorig jaar, maar het
overgrote deel zal toch nog wel in
aanmerking komen. Er zijn al aan
zienlijke partijen brouwgerst naar
het buitenland verkocht en de prijs
is dan ook niet onredelijk. Het cen
traal brouwerij kan toor, de inkoop-
centrale van de Nederlandse bier
brouwerijen, fis nog niet in de markt
igeweest.
Van de wintertarwe is fin het zui
den des lands ongeveer vijftig pi-o-
cent geborgen. In Groningen is dit
gewas wel al grotendeels gemaaid,
maar 70 a 75 procent van de oogst
staat nog aan hokken op het land.
Met 'het maaien van zomertarwe is
in het zuiden begonnen, in het
noorden staat nog bijna alles op het
veld.
Inlandse tarwe
In het afgelopen oogstjaar is bij
de broodbereiding gemiddeld veer
tig procent inlan'dse tarwe gebruikt.
Dat percentage zal, nu veel tarwe
door „schot" ongeschikt is gewor
den voor bijmenging, niet gehaald
worden. Op welk percentage men
idan wel zal komen, is nu echter nog
n'iet te zeggen. Drie weken prachtig
herfstweer zouden de zomertarwe,
die nu nog vast op het veld staat,
nog geschikt kunnen maken voor
bijmenging, maar als het weer slecht
blijft zal het ook met deze tarwe
mis gaan. Gevreesd wordt dat veel
tarwe in de veevoedersector zal
moeten worden afgezet, hoeveel is
nog niet te schatten. Ook bij de
erwten is nog niet te zeggen hoeveel
nog voor consumptie opgeknapt kan
worden en hoeveel naar de veevoe-
derseotor zal moeten.
De slechte weersomstandigheden
waren voor het bestuur van het
Produktschap aanleiding, een wijzi
ging te brengen in de regeling voor
denaturatievergoeding voor in de
veevoedersector af te zetten tarwe.
Volgens de tot nu toe geldende
regeling kon deze vergoeding niet
worden gegeven voor tarwe met
meer dan vijftien procent schot. Nu
werd de mogelijkheid geschapen,
voortaan naar keuze van het be
stuur of deze oude regeling toe te
passen, of bij een hoger schotper-
centage dan 15 wel toeslag te geven,
doch daar een korting af te trek
ken bij de tot nu toe bestaande re
geling, zo werd in de stukken mee
gedeeld, worden blijkens de erva
ring in een situatie als de huidige
de beste partijen tarwe als veevoe
der gebruikt, doordat men ze mengt
met tarwe mot veel schot, die men
toch nog voor toeslag in aanmer
king wil laten komen.
Ingezonden mededeling
Senoritas-Rood
In het bekende rode blik
De vertrouwde naam voor oen lekker licht sigaartje
f
