hoopgevend jaar
EEN JAAR GING VOORBIJ
Nieuwjaarswensen
voor de
vrije
wereld
Man van het jaar mag men Kennedy noemen, die reeds in de aanloop
tijd van zijn presidentschap met een zware verantwoordelijkheid voor
de vrede werd, belast.
De dreiging van het internatio
nale communisme wordt kleiner
en de dag nadert .waarop de vrije
wereld zich met verbazing zal af
vragen, hoe zij ooit heeft kunnen
vrezen ,dat er tussen rood-zijn en
dood-zijn geen alternatief zou lig
gen. Deze conclusie draagt mis
schien de schijn van een al te roos
kleurig optimisme, maar zij wordt
wel degelijk gerechtvaardigd door
de politieke ontwikkelingen en ge
beurtenissen, in het zich nu snel
ten einde spoedende jaar 1961.
Dreiging werd een dode letter
Als bewijs is daar in de eerste
plaats het verloop van de Berlijn-
se kwestie. Een half jaar geleden
ontmoette Chroesjtsjow Kennedy
in Wenen en hij vertelde daar aan
do Amerikaanse president, dat hij
voor 1 januari 1962 zijn greep naar
Berlijn zou doen en hij dreigde een
In de daarop volgende drie maan-
ieder, die hem dit zou willen ver
hinderen, met oorlog,
den kreeg een groot aantal West-
Europese leiders van de Russische
premier te horen, hoeveel atoom
bommen er precies nodig waren
om hun landen te vernietigen en
de wenk werd erbij geegven, dat
deze bommen wel eens spoedig
zouden kunnen vallen. Maar op
het ogenblik, op de drempel van
de jaarwisseling ,is het ultimatum
van Chroesjtsjow een dode letter.
In plaats daarvan schijnt men aan
het begin te staan van een nieuw
vredesoffensief der sowjets.
Het contrast tussen toen en nu
ia hemelsbreed. Wij kunnen er
slechts één conclusie uit trekken:
Chroesjtsjow had gehoopt, dat hij
met naakte dreigementen zijn zin
in Berlijn zou kunnen krijgen.
Maar de vastbesloten reactie van
Amerika en west-Europa haalden
een streep door zijn rekening.
Geen München
Er zijn in het westen zonder
twijfel lieden, die menen, dat de
onderhandelingen met de Russen
over Berlijn, die nu voor de deur
staan, tot een nieuw „München"
moeten lijden. Een bestudering
van de ontwikkelingen in het af
gelopen jaar leert, dat dit nonsens
is,
Oppervlakkig gezien bestaat er
misschien enige gelijkenis tussen
de huidige situatie en die, welke
aan de overeenkomsten van Mün
chen vooraf ging. Maar de ver
schillen zijn veel groter en wezen
lijker. Zij houden verband met de
aard van het regiems, die tegen
over elkaar staan, met de strate
gische positie en met de bedoelin
gen van de westelijke mogendhe
den.
Hitier hield van de oorlog en
wenste deze tot elke prijs. Chroesj
tsjow sohakelt de oorlog als in
strument van de communistische
politiek niet uit ,maar hü houdt
er geen bloed- en staalcomplex op
na. Bovendien heeft hü, in tegen
stelling met Hitier, geen haast. IIü
heeft geen bezwaar tegen wachten,
omdat hü er zeker van Is tenslotte
toch te zullen winnen (waarin hü
zich vergist, zoals wü nog zullen
zien).
Een rvog groter verschil is gele
gen in de strategische situatie,,
zulks vooral als gevolg van de ont
wikkeling der moderne wapens.
Hitier kon in 1938 en 1939 nog ver
onderstellen, dat zijn land in een
succesvolle oorlog grote voordelen
len zou kunnen behalen. Maar
Chroesjtsjow kan daarop niet ho
pen. Al zijn gedreig met de H-bom,
zo is duidelijk gebleken, was bluf.
Hij weet, dat wanneer de raket
ten gaan vallen, zijn land daar
even erg of nog erger onder zal
lijden dan dat van de tegenstander
Nog belangrijker i9 echter het
verschil tussen de bedoelingen van
de westelijke alliantie van nu en
die van de Britten en Fransen in
1938. In de kwestie-Tsjechoslowa-
kije waren vele Britten en Fransen
geneigd, Hitler zijn zin te geven,
omdat zij geloofden ,dat het ver
drag van Vresailles onrechtvaar
dig was geweest en dat men de
Duitsers in de Sudeten het recht
op zelfbeschikking niet mocht ont
houden. Bovendien wisten zij, dat
zij militair slecht op een oorlog
waren voorbereid.
Thans is de situatie geheel an
ders. Er zijn onrechtvaardigheden
genoeg - de door de communisten
in Berlijn opgetrokken muur bij
voorbeeld - maar die liggen aan
de andere zijde. Moreel staat het
westen sterk en morele elementen
spelen in de buitenlandse politiek
van democratische landen een gro
te rol. Ook is de militaire kracht
van het westen geenzins minder
waardig aan die van het commu
nistische blok.
Wanneer derhalve de vrije we
reld aan het eind van dit jaar,
waarin Moskou de spanning op
voerde, maar tenslotte, toen dit te
gevaarlijk werd .aanzienlijk rede-
lijijker geluid liet horen, bereid
blijkt met de Russen te praten, is
het zeker niet met de bedoeling
door de knieën te gaan. De enige
intentie, die het westen daarbij
heeft, is bepaalde vaagheden - bij
voorbeeld die omtrent de verbin
dingswegen met west-Berlijn - die
tot onnodige botsingen zouden
kunnen leiden ,op te ruimen.
Derde grote mogendheid
Het zou voor de hand liggen in
Chroesjtsjows intrekking van hel
Brelijnse ultimatum de grootste
Enkele beelden die de Berlijnse tragedie ten voeten uit tekenen. Een
Berlins bruidspaar hield receptie aan „de muur" in de Frledrlchstrasse.
Zo konden de ouders van de bruid (op drie honderd meter afstandtoch
nog iets zien van het geluk van hun kind. Een door een dwaze politiek
der mensen overschaduwd gelukt
Geen „München" in BerlÜn
Geboorte van eeu derde
wereldmacht
Slinkende communistische
aantrekkingskracht
westelijke winstpost op de balans
over het jaar 1961 te zien. Van veel
meer, ja zelfs van adembenemen
de betekenis, omdat zij in staat is
op de duur de gehele machtsver
houding tussen de vrije wereld en
het internationale communisme in
tnt voordeel van de eerste te be
slissen, is de groei van de econo
mische en politieke kracht in de
Europese Economische Gemeen
schap, waarvan dit jaar overtui
gende bewijzen heeft gebracht.
Van welk gering belang zijn in
vergelijking daarmee de crises in
Laos, zuid-Vietnam ,Cuba en zelfs
Berlijn, die door de communisten
werden gefabriceerd. En van hoe
weinig gewicht ook de moeilijkhe
den in Kongo, het Frans-Algerijn
se geschil (dat nu zijn oplossing
snel tegemoet schijnt te gaan), het
ook dit jaar nog niet opgeloste
vraagstuk van de toekomst van
Nederlands Nieuw Guinea en al
die andere geschillen, en geschille
tjes, problemen en probleempjes,
waarmee de wereld op 1 januari
1962 nog zit opgescheept.
Deze even aan t© stippen, naast
feiten als het verschijnen van de
eerste ruimtevaarders (twee Rus
sen en een Amerikaan), de krappe
verkiezingsoverwinning van Aden
auer, de moord op de Domini
caanse dictator Trujillo en het Ide
ologische .overigens uit zeer ma
teriële tegenstellingen voortvloei
ende geruzie in het communisti
sche kamp, moet voldoende zün
om des te meer aandacht te kun
nen besteden aan de wording van
de derde grote wereldmacht.
Machtiger dan V.S. en U.S.S.R
Dit is gedurende het jaar 1961
geschied; in plaats dat de weste
lijke allianties, zoals Moskou gaar
ne had gezien, uit elkaar zijn ge
vallen, zijn de west-Europese na
ties begonnen aan een aaneenslui
ting, waarvan de gevolgen, naar
het zich laat aanzien .ontzagwek
kend zullen zijn. De Europese Ge
meenschap, op dit ogenblik nog be
staande uit PYankrijk, west-Duits-
land, Italië, België, Nederland en
Luxemburg, heeft in de achter ons
liggende twaalf maanden economi
sche en ook politieke successen ge
boekt, waarvan zelfs de meest en
thousiaste voorstanders van een
verenigd Europa niet hadden ge
droomd.
Zo groot zijn die successen ge
weest en zo goed zijn de vooruit
zichten ,dat de Britse regering ,alle
tradities een spijt .besloot, het lot
van Groot-Brittannië aan dat van
de gemeenschappelijke markt te
binden. Om dat te bereiken zijn
de Britten bereid, hun betrekkin
gen met de leden van het gemene
best te herzien een afstand te doen
van hun bijna een eeuw oude poli
tiek van het machtsevenwicht te
genover Frankrijk en Duitsland.
Zij zijn zelfs genegen om een deel
van hun souverelniteit over te dra
gen aan de politieke instellingen,
die nodig zijn om leiding te geven
aan de E.E.G,
Noorwegen, Denemarken Ierland
en andere Westeuropese landen,
die nog geen deel uitmaken van de
gemeenschappelijke markt, zullen
het Britse voorbeeld bijna zeker
volgen. Dit betekent de schepping
van een Westeuropese eenheid met
250 miljoen inwoners, consumen
ten en producenten, waarin goede
ren, landbouwprodukten en arbei
ders zich binnen afzienbare tijd
bijna even vrij over de nationale
grenzen zullen kunen bewegen, als
in de Verenigde Staten van Ameri
ka het geval Is.
Met andere woorden: de oude
droom van oen Verenigde Slaton
van Europa is dit jaar voor onze
ogen welhaast wcrkclükhcld ge
worden. Een groot deel van het ge
bouw is reeds opgetrokken en aan
de rest wordt met üv©r gewerkt.
Reeds nu produceert de E.E.G. een
bruto nationaal produkt, dat
sloohto tien procent kleiner is dan
dat van do Verenigde Staten.
Met Engeland en dc andere lan
den erbij zal hot spoedig dat van
de U.S.A. overtreffen. De Sowjet-
Unle blijft daarbij ver ten achter
en ondanks alle grootspraak van
Chroesjtsjow heeft zij geen schijn
van kans de achterstand In te ha
len. tu do landen van de gemeen-
schappelijke markt is de economi
sche groei in 1961 bijna dubbel zo
groot geweest als in Amerika, de
meest welvarende staat van de we
reld.
West-Europa als voorbeeld
De enorme betekenis van deze
ontwikkeling is duidelijk. West-
Europa is niet langer de „gijzelaar
van het Kremlin, zoals eens Chroe
sjtsjow het bluffend noemde. En
het is evenmin nog de arme, onge
lijke partner van Amerika. De ge
vaarlijke politieke situatie, waarin
alle beslissingsmacht geconcen
treerd ligt in Moskou en Washing
ton. gaat een snel einde tegemoet.
Minstens even belangrijk is dit:
de aantrekkingskracht, die de
U.S.S.R. en het rode China op de
staten van Azië, Afrika en Zuid-
Amerika uitoefenen, zal niet met
een slag verdwijnen. Er zullen nog
wel enkele zwakke en onderont
wikkelde naties zijn, die zich zul
len laten verleiden tot het drog
beeld, dat het communisme het
snelle en gemakkelijke antwoord
Js op hun problemen.
Maar het kan niet anders, of het
West-Europese voorbeeld zal een
toenemend aantal volken er van
overtuigen, dat het economische en
politieke systeem van de vrije we
reld doelmatiger en ook moderner
ls dan het communistisch-totali-
taire systeem. De mogelijkheid
daartoe, in dit jaar geschapen,
stelt alle andere feiten en gebeur
tenissen van 1961 in de schaduw.
Nederland
en de betrekkingen
met het buitenland
Eichmann, de miljoenen-moorde
naar kwam voor zijn rechters en
hoorde het doodvo?i?iis tegen zich
eisen, na een proces, dat maanden
vergde.
In hot prille begin van het jaar
1961 achtte Moskou het noodzake
lijk de Nederlandse regering een
nota te doen toekomen, waarin op
vaderlijke toon werd gewaar-
schuwd tegen de toestemming die
j Nederland verleend had tot het toe-
j laten van atoomwapens op Noder-
I lands gebied. Nederland zou zich
1 hierdoor blootstellen aan vergel
dingsacties met atoomwapens, wan
neer het ooit tot een gewapend
konflikt zou komen.
Met de Russen hebben we trou
wens verschillende onaangenaam
heden beleefd in de loop van Het
jaar. Twee Nederlanders werden in
de Sowjet-Unie gearresteerd op be
schuldiging van spionage voor de
Verenigde Staten. De Nederlandse
ambassadeur werd niet toegestaan
kontakt met deze landgenoten op
te nemen. Deze toestemming kreeg
hij eerst nadat de twee mannen
waren veroordeeld.
Hier is het echter niet bij geble
ven. Nadat een Russische chemicus
asyl had gevraagd in ons land,
trachtten leden van de Sowjet-am-
bassade in Nederland de echtge-
note van deze Rus per vliegtuig te
I doen terugkeren naai- haar land.
Aangezien de Nederlandse regering
er niet zeker van was, dat deze
terugkeer vrijwillig was, besloot
men het deze dame onder vier ogen
op Schiphol te vragen. Dit kon,
aangezien haar paspoort in Neder
landse handen was. De mannen van
de marechaussee die hun opdracht
korrekt uitvoerden, kregen moei
lijkheden met de begeleidende Rus
sen, die de vrouw geen moment al-
leen wensten te laten. Het liep ten
slotte uit op een ruig vuistgevecht,
waarin zelfs de rode ambassadeur
Ponomarenko zich mengde.
Natuurlijk gaven de Russen in
de U.S.S.R. hun visie op deze af
faire en noemden zij Nede,rland
een land van baroaren. Als gevolg
hiervan heeft de Nederlandse rege
ring de Russische ambassadeur uit
gewezen en haar ambassadeur in
Moskou, mr. Helb, teruggeroepen.
Voorlopig doen beide landen het
maar met een zaakgelastigde.
Natuurlijk heeft Nederland zich
eveneens aangesloten bij de landen
die protest aantekenden tegen de
door de Sowjet-Unie voorgenomen
explosie van een atoombom met
een kracht van niet minder dan 50
megaton. Het heeft niet mogen hel
pen, trouwens wat had men anders
mogen verwachten? Een bom van
80 90 megaton explodeerde.
Luns büt van zich af
Als een van onze bewindslieden
zich wel bijzonder spectaculair ge
weerd heeft in het afgelopen jaar
en daar ongetwijfeld internationaal
naam mee heeft gemaakt, dan is
het wel Neerlands minister van
buitenlandse zaken, mr. Luns. Deze
uiterst vakbekwame diplomaat
1 heeft zich van epn wel zeer taaie
kant loten zien, toen hij het in het
begin van 1961 als eenlüig opruim
I togen de grote de Gaulle en Aden-
nu er.
Er werd in Parijs oen topconfe-
j rentie der zes E.E.G.-landen gehou
den en die had een bedenkelijk
verloop. President de Gaulle wenst
geen supranationale politieke orga
nen. Het liefst zou hij de bestaande
gemeenschappen terugbrengen tot
technische uitvoeringsorganen, die
hun directieven krijgen van de ge
zamenlijke nationale regeringen.
Een dergelijke vorm is slechts in
het belang van de twee grote lan
den in dit gezelschap, te weten
Frankrijk en west-Duitsland. Deze
twee wensten deze vorm om zo
doende de politieke invloed van de
vier kleinen te elimineren.
België en Luxemburg capituleer
den vrij snel, Italië weerde zich
even, doch ging eveneens door de
knieën, slechts Nederland in de
persoon van minister Luns verzette
zich hevig en hield vol. Tenslotte
is er verandering in de situatie ge
komen, doordat Engeland voorne
mens is aan de Europese gemeen
schap te gaun deelnemen en hier
mede komen de kaarten geheel an
ders te liggen.
Rumoer om Nieuw-Guinea
Minister Luns heeft trouwens
nog een groot politiek gebeuren
ontketend door zijn laatste voorstel
op de algemene vergadering der
Verenigde Naties inzake Neder
lands Nieuw-Guinea. In grove lij
nen komt dit neer op een interna
tionalisatie van dit gebied onder
toezicht van de V.N., waarbij Ne
derland zich geheel zal terugtrek
ken. Aan dit alles is veel vooraf
gegaan.
Gedurende het gehele jaar 1961
heeft Nederland een soort koude
oorlog met Indonesië gevoerd met
als inzet westelijk Nieuw-Guinea.
indonesië staat op het standpunt,
Jat „west-Irian" een integrerend
Jeel van Indonesië is en dat Ne
derland dit gebied onverwijld en
ronder meer aan Djakarta dient
over te dragen.
Nedei'land slaat op een volkomen
ander standpunt. Het meent, dat
s werelds grootste eiland geen deel
van Indonesië is en dat dit gebied
volkenkundig en wat cultuur be
treft geheel op zich staat na ver
loop van tijd geheel onafhankelijk
moet worden. Hierop ls het gehele
streven van de Nederlandse rege
ring gericht in het afgelopen jaar.
Er is een groots ontwikkelingsplan
voor Nieuw-Guinea ontworpen, dc
Papoea's kregen reeds eeo zekere
politieke vorming en zij kregen me-
Jezeggenschap in het bestuur in de
vorm van de Nieuw-Guinearaad,
die in dit jaar met zijn werk aan
ving.
op Schouw/en-Du/veland
HOE GING DAT EIGENLIJK IN DE 19e EEUW?
De nieuwjaarsdag is
een bijzondere. Dat
geldt nog, maar vroe
ger - en xoij bedoelen
dan de 19e eeuw -
was het en met name
ook op Schouwen-
Duiveland iets heel
bijzonders. De ge-
woonten op deze dag
geven een beeld van
een leven, dat in zo
menig opzicht afwijkt
van het onze.
Schouwen-Duiveland
droeg ook toen '11 vrijwel compleet
agrarisch karakter en op nieuto-
jaarsdag kwamen de arbeiders
rond negen uur op de hoeve van
hun baas, waarbij zij vaste arbei
ders waren. Bij het betreden van
de woning klonk het,,'k waans je
vee zegen in 't nieuwe jacr, mi oal
wat a je noadlg eit ml ziel in li
chaam", een juweel van een antie
ke Zeeuwse volzin, die door de baas
werd beantwoord met een wat kor
ter: ,,'k waans je 't zaalfdc".
Dan kwamen de mannen dichter
bij, namen een stoel en zaten een
ogenblik later aan de koffie, ter-
»de vrouwe", uit een naast
haar staande doos „een blad
schroosel" nam en bij de kopjes
legde. Terwijl men bezig was de
versnapering te consumeren, stond
de deur niet stil en telkens kon men
de stereotype nieuwjaarswens ho
ren van de „ziel en het lichaam".
Bi) iedere wens verscheen de meid
aan de deur met een kom en uxt de
lepel, die hierin stond, hoorde men
even later luid slurpen. De arbei
ders intussen hadden hun „bakje"
koffie genoten en kregen daarop
„de kom" gepresenteerd, om beur
ten slurpend uit de lepel drinkend
van het zwartachtige vocht, dat de
wijdse naam „stroop jes jenever"
droeg.
Het teas een geslurp van jewel
ste. De baas, de vrouw, de knecht,
de meid, de arbeiders, de koewach
ter, ieder slurpte uit de lepel, zo
ongeveer op de wijze van iemand
die te hete soep probeert te eten-.
Nadat de kom mecinnalcn uxis
rondgegaan en het ongeveer half
ttoaalf uxis geworden, ging men op
scheppen. Het voedsel bestond uit
een speciaal kostje, verkregen door
het ineen koken van vlees, peren,
rapen cn aardappels.
Het kostje komt ons tamelijk
kwalijk voor, maar of onze voor
ouders er ook van smulden- Nau
welijks was alles in de magen ver
dwenen en de tafel afgenomen of
de stroopjeneverkom kwam weer
ter tafel cn het lieve leven begon
opnieuw. Niemand bedankte voor
„een rondje" en tot laat in dc mid
dag bleven allen gezellig bijeen.
Veel later verdween de jenever
stroop, maar of het wel winst was?
De arbeiders zochten dan uitslui
tend hun vertier in de herbergen
en tegen het einde van de 19e eeuw
zag men in de dranklokalen een
wilde tierende, dronken troep, die
niet veel meer met heil en zegen
had te maken.