MM B* H 1
Lzmmz
VeefcleMi
Belangwekkend artikel over de wordingsgeschiedenis
van Schouwen-Duiveland
ONZE PUZZELRUBRIEK
IHiïIHiïIHi:
Werkzaamheden bij N.V. Waterleidingmaatschappij
„Schouwen-Duiveland" belangrijk toegenomen
Rachel Cade, romantisch filmwerk in
Concertzaalprogramma deze week
y
Grootste percentage armlastigen
heeft vijftig jaar gewerkt
jjfom/iw//
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE vrijdag u juli urn No. hoos
„Zeeuws Tijdschrift"
In c.a. 1100 na Christus begon de aanleg van dijken
In het laatste nummer van het
„Zeeuwse Tijdschrift", wijdt dr. ir.
S. F. Kuipers wederom een artikel
aan de wordingsgeschiedenis van
Zeeland en belicht enkele aspec
ten van Schouwen-Duiveland.
Allereerst stelt dr. Kuiper vast
dat reeds bU een vluchtige bodem-
kundige verkenning blijkt, dat in
het centrum van de lage polder van
Schouwen, de xg. oude blauwe zee
klei zeer diep onder het maaiveld
voorkomt en hier en daar zelfs ge
deeltelijk aan de oppervlakte ligt.
Als typisch voorbeeld geeft hij
hierbij aan, dat vóór de herverka
veling de kreekjes uit dit oude
zeeklei-landschap, in het toen nog
geheel uit grasland bestaande ge
bied, op vele percelen zichtbaar
waren.
Op de meeste plaatsen in Zee
land, en ook irt de polder Schou
wen werd deze oude zeeklei over
dekt door veen en vervolgens door
jonge zeeklei.
Als verklaring van de ondiepe
ligging van de oude zeeklei, schrijft
dr. Kuipers, dat dit in de eerste
plaats komt door moemering en de
geringe opslibbing doch ook dat
het niveau-verschil met het N.A.P.
hierbij een rol speelt.
Na diverse berekeningen komt
men dan tot de conclusie dat de
oude zeeklei langs de kust om
streeks 1200 jaar v. Ohr. moet zijn
afgezet.
Dit betekent eveneens, dat in
de tijd, dat elders in Holland
en Zeeland de veengroei reeds
volop bezig was, hier de zee
nog flink toegang heeft ge
had. Bewoning heeft er op de
oude zeeklei in deze tijd op
Schouwen vermoedelijk niet
plaats gehad.
'De eerste aanvallen van de zee,
na een veel rustiger periode, von
den uiteraard plaats op zwakke
plekken in de kuststrook ,o.a. daar
waar een Schelde-arm in zee
kwam. Bij de monding van de
Oostersehelde zijn dan ook de eer
ste afzettingen van de jonge zee
klei gekonstateerd.
De prae-Romeinse inbraken op
Schouwen konden niet met oud
heidkundige vondsten gedateerd
worden. Wel schrijft dr. Kuipers,
zijn o.a. bij Looperskapelle in
heems Romeinse scherven gevon
den. Dit wijst volgens hem op een
geul of zeearm in de Romeinse tijd.
Djjken van 1100
In ca. 1100 jaar na Chr. werd de
zee een halt toegeroepen door de
aanleg van dijken. Het is echter al
te goed bekend dat ook dit niet
altijd voldoende was om voor het
geweld van het zeewater gevrij
waard te zijn. Vlak na een heftige
inbraak vond meestal snel opslib
bing plaats.
•De zee is ongetwijfeld begonnen
met kreken in het veen te vormen.
Van hier uit werd klei op het om
liggende veen afgezet. Daarna
werden de kreken steeds breder en
tastten reeds gevormde klei-op-
veengronden aan. Plaatselijk be
gon de vorming van zandplaten,
waarschijnlijk vanuit diep uitge-
schuurde erosiekreken, die nog
veenlagen opruimden.
Dit laatste is de oorzaak van het
feit, zo gaat dr. Kuipers verder, dat
ook het grove zand van de zand
platen soms vermengd is met or
ganisch materiaal.
Indijking polders
Tussen 1300 en 1500 zijn veel pol
ders ingedijkt. De eerste bedijkin
gen zijn gekenmerkt door het voor
komen van hoog gelegen zandpla
ten en zeer lichte gronden, bv. in
de polders Sirjansland, Oo9terland
Noordgouwe (Sdhuddebeurs!),
De tussen 1400 en 1500 bedijkte pol-1 Nieuwland.
ders bestaan uit zavige, vlakker
gelegen grond, met vaak zand in
de ondergrond. De oude polder
Dreischor is vermoedelijk ca. 1000
jaar na Chr. bedijkt en in de 13e
eeuw ingelopen. In resp. 1300 en
1305 werd dit gebied ials twee af
zonderlijke polders, het tegenwoor
dige Dreischor en Sirjansland, her-
dijkt.
Algemeen wordt aangenomen
dat de dijken van de polders
Schouwen en de Vier Bannen van
Duivelan^ de oudste polders op
Schouwen-Duiveland zijn.
Omstreeks 1200 bestonden deze
ringdijken reeds. Toch hebben er
binnen deze dijken waarschijnlijk
nog oudere dijken of dammen ge
legen. In de eerste plaats zijn er
veel namen van dorpen, wegen en
percelen, die het woord „dijk" of
„dam" bevatten.
Bv. de Kuiersdam, de dorpen
Oudendijke en Duivendijke in
noord-west Schouwen. In het ver
dronken land ten westen van Zie-
rikzee zijn de namen Weldamme en
Borrendamme bekend. In deze
stad zelf kent men de straatnaam
de Dam op de plaats waar de kreek
Mierenweg-Oude Haven werd af
gedamd toen het zeewater over
last ging geven.
Ook blijkt juist bij dergelijke
wegen met dijk- of dam-namen
een lage kreekbedding over te gaan
in een hoge kreekrug,
Het is dus duidelijk dat de dam
of dijk gediend heeft, om door zee
inbraken ontstane kreken, af te
dammen.
Een lage kreekbedding verbond
ook het slot „Moermond" met een
dijk. Op deze manier hebben de
slotbewoners dus nog enige tijd ver
binding met de zee weten te hou
den. Tenslotte werd ook deze in
ham bedijkt en is hier de huidige
kustlijn ontstaan. Het land heeft
nog de naam West- en Oost-
Langzamerhand gaat de vakan-
tietijd doorwerken en wordt van
invloed op het aantal inzendingen
op de wekelijkse puzzel. Velen val
len er af, maar ook velen blijven
de rubriek trouw.
De eerste prijs is deze week be
stemd voor:
mevr. G. STEOEL-KLUËN
Abelenpad 1 - Haamstede
De tweede prijs gaat naar:
mevr. G. J. M. DEN HOND
ANKER
Havenplein 19 - Zierikzee
De oplossing van ds puzzel luidt
als volgt:
Horizontaal: 1. do, 3. boek, 5.
amen, 8. n.n., 10. etna, 13. uier, 15.
t.a., 16. op, 17. sg., 19. ko, 20 e.o.,
21. er, 22. kil, 24. el, 26. nu, 28. te
gel, 29. oever, 31. het, 32. ora, 33.
slap, 34. solo, 36. vlo, 37. iet, 39.
mond, 42. snor, 45. k.m.a., 47. dam,
48. brein, 50. egaal, 52. n t„ 54. ir,
55. alp, 57. nu, 58. p.k., 59. ei, 61.
ai, 63. p.g., 64. or, 65. lust, 67. slim,
69. an, 70. eend, 71. knus, 72. km.
Verticaal: 1. de, 2. otto, 3. ba, 4.
elp, 6. mis, 7. nu, 8. neon, 9. nr., 11.
na, 12. lui, 14. ik, 16. orgel, 18. ge
vel, 20. echo, 21. ee, 22. klap, 23.
loes, 25. Ie, 27. utah, 28. t.t., 30. r.o.,
33. som, 35. oir, 38. aken, 40. opera,
41. dina, 42. soep, 43. orang, 44.
smak, 46. ab, 47. dl, 49. r.i., 51. au,
53. teun, 56. lok, 58. prik, 60. is, 62.
inn, 63. pon, 64.
67. ss., 68. mm.
o.l., 65. la, 1
te,
DE NIEUWE PUZZEL
j 5 i 9 /0
h Hp /s g|- /r
g
■■p- ij hm3*- mmJö 3/ BB
Verslag over het tweede kwartaal
ZIERIKZEE. In de loop van het
tweede kwartaal nam de omvanf
van de te verrichten werkzaamhe
den by de N.V. Waterleiding Maat
schappij „Schouwen-Duiveland"
aanmerkeiyk toe. Dit betrof vooral
de Ieidingaanleg en het maken van
nieuwe aansluitingen. Belden ble
ven weliswaar achter b(j de cüfers
van het eerste en tweede kwartaal
van 1960, maar waren veel om
vangrijker dan in de sindsdien
verstreken kwartalen.
Van de 93 gemaakte aansluitin
gen betroffen er 22 stuks zomer
woningen en 16 stuks woonketen,
-arken en salonwagens. Hierin
weerspiegelen zich rekreatie en de
Delta-ontwikkeling. Opmerkelijk is
de stijging van het aantal aanslui
tingen in de laatste jaren tot een
cijfer dat in het van 1957 daterende
investeringsrapport pas voor het
jaar 1973 werd verwacht, zij het
dan zonder de aansluitingen in het
rekreatiegebied. De prognose was
een gemiddelde toename van
slechts 9 aansluitingen per kwar
taal exclusief zomerwoningen.
Ook aan het verleggen van lei
dingen door werkzaamheden van
derden kwam <nog) geen einde. In
de regel bracht dit het leggen van
een geheel nieuwe hoofdleiding
met nieuwe huisaansluitingen .met
zich mee. Dit was thans het geval
in de Kloosterweg te Schuddebeurs
In Burgh en Haamstede was het
rioleringaanleg die tot plaatselijke
omleggingen noodzaakte. Binnen
kort kan omlegging van de leiding
in de Dorpsweg naar Bruinisse ver
wacht worden. Het zelfde is het ge
val met de Rijksstraatweg te Zie
rikzee. Verder kunnen vóór en na
het gereedkomen van de vaste ver
binding met de randstad Holland
stellig nog vele andere wegomleg-
gingen resp. -verbredingen tege
moet worden gezien. Hier komt bij
dat de moeilijkste gevallen van
vernieuwing van het oude gekorro-
deerde gietijzeren buizennet nog
resten, zoals de oude kernen van
Zierikzee, Brouwershaven en Brui
nisse.
Toename waterverbruik
Met de aansluitingen nam ook
het waterverbruik toe. De in het
vorige kwartaal begonnen stijging
zette 2ich voort en bedroeg ruim
2 pet. vergeleken met het verbruik
in het 2e kwartaal van 1960.
De maximaal op één dag opge
pompte hoeveelheid bereikte een
nieuw hoogtepunt met 3977 m op
26 juni. Het vorige maximum be
droeg 3821 m3., bereikt op 29 juli
1958. Ook de pompen van het aan-
jaagstation te Zierikzee moesten
om aan de vraag te kunnen voldoen
meer draaiuren maken.
De waterstanden in de duinen
begonnen na de voortdurende stij
ging sinds verleden zomer, zoals in
elk voorjaar, te dalen. De dalirfg
was het grootst in de pompputten
in het diepe grond/water, op ca. 40
m. diepte. Toch waren de standen
hierin nog aanmerkelijk hoger dan
een jaar tevoren. De waterstanden
in de bovenste grondlagen waren
nog steeds méér dan 1 meter hoger
dan in het overeenkomstige kwar
taal van 1960. Gemiddeld waren
deze standen nabij1 het pompstation
nog even hoog als in het vorige
kwartaal, tw. plm. 6.20 m. boven
N.A.P. De regenval lag dit kwar
taal iets boven het gemiddelde.
TONEEL EN FILM
Te Haamstede gaat Hitchcock's „Psycho"
Rachel Cade („Blanke vrouw in
de jungle") is een boeiende en ro
mantische film, de hoofdfilm van
het Concertzaalprogramma van de
ze week. Sterren zijn o.a. Angie
Dickenson, Peter Finch en Roger
Moore.
De film heeft tot onderwerp de
geschiedenis van Rachel Cade die
als zendelinge-verpleegster in de
binnenlanden van Kongo daar in
1940 een volledig ontredderde toe
stand aantreft. De bevolking, op
gehitst door de medicijnman Mu-
wango, is haar vijandig gezind.
Vooral voor de medische hulp
heeft Rachel sterk de behoefte aan
de steun van een dokter. Deze ver
schijnt in de persoon van capt.
Wilton en nu ontstaat het grote
conflict voor Rachelzij wordt
op Wilton verliefd, maar zij weet
dat zij hem nooit zal kunnen vol
gen daar haar roeping in Kongo
ligt. Rachel verwacht zijn baby in
eenzaamheid, de medicijnman is er
van overtuigd dat het taboe dat hij
over haar uitsprak begint te wer
ken. Als Wilton haar komt halen
om haar te trouwen weigert Ra
chel uit plichtsbesef. Zij kan „haar"
mensen niet in de steek laten en
Rachel blijft alleen maar niet een
zaam achter, want haar kind èn de
hartelijke gevoelens van de bevol
king zijn bij haar
Gary Cooper, Laraine Day, Signe
Hasso en vele anderen zijn te zien
in de tweede film van deze week
„De held van Java", over de moe
dige dokter Wassell die er in slaag_
de 42 gewonde mariniers over te
brengen naar een ziekenhuis in de
binnenlanden van Java. De film
geeft een boeiende episode te zien
uit de oorlog Van de Verenigde
Staten met Japan, speciaal over de
mannen die dank zij dokter Wassell
de dans ontsprongen. Een glansrol
van Gary Cooper in de zelfopoffe
rende activiteit van een eenvoudige
plattelandsdokter.
Te Haamstede gaat deze week
in bioscoop hotel Bom Hitchcock's
nieuwste, in korte tijd beroemd ge
worden thriller „Psycho", met o.a.
Janet Leigh, Anthony Perkins en
Vera Miles.
MARKTBERICHTEN
Eierpryzen V.E.C.E.
In de periode van 3 juli tot en
met 18 juli werd door de Coöp. In-
en Verkoop Centrale voor Eieren
(V.E.CE.) uitbetaald f 1,82 per kg.
Voor vuilschalige en gewassen
eieren werd I Vz cent per stuk min
der uitbetaald.
BZt~ iq np?
37 3s w jn
5 sj WÊÉ^~ ss st
ij
S4J 6g
De nieuwe puzzel luidt als volgt:
Horizontaal: 1. lust, 4. hoofd
slagader, 8. vette vloeistof, 11. pers.
voornaamw., 12. slank, 14. telwoord
16. heilige (afk.), 17. de onbekende
(afk.), 18. inhoudsmaat (afk.), 19.
landbouwwerktuig, 21. schrede, 23.
zuivelprodukt, 25. Chinese maat,
26. tegen, 28. boom, 30. rekening,
32. grondsoort, 33. tap, 35. aanw.
voornaamw., 37. zan gnoot, 38.
vruehtvliesje, 40. meisjesnaam, 42.
pers. voornaamw., 43. vernis, 44.
be^él, 45. verlaagde toon, 47..meis
jesnaam, 49. ieder, 51. pers. voor
naamw., 52. dagtekening, 54. klos,
57. rivier in Nederland, 59. bij
woord, 61. water in Utrecht, 62.
omroepvereniging, 63. &eel v.e. Fr.
ontkenning, 64. deel v.d. voet, 66.
paar, 68. bevel, 70. goud '(Fr.), 71.
stofmaat, 72. klein persoon, 74.
nauwe, 76. vlinderlarve, 78. seleni
um (afk.), 79. bindmiddel, 80. plaats
in Overijssel, 81. hoeveelheid.
Verticaal: 1. telwoord, 2. reeks,
3. vreemde munt, 4. meisjesnaam,
5. in orde (afk.), 6. geheel de uwe
(Lat. afk.), 7. opera, 8. Fr. onb.
voornaamw., 9. bestaat, 10. koker,
13. tegen, 15. geestdrift, 20. feest
dos, 21. punt, 22, stoot, 23. mil, op
leidingsschool (afk.), 24. reinigings
middel, 25. min, 27. deel v.e. Fr.
ontkenning, 29. flauw, 31. zoals de
akten getuigen (Lat. afk.), 32.
vloerbedekking, 33. jongensnaam,
34. plant, 36. voorschrift, 39. bijb.
naam. 41. smak, 46,..Ind. vleesge
recht, 47. schoorsteenvuil, 48. ge
sloten, 50. weekdier, 51. inwendig
orgaan, 53. meisjesnaam, 55. schrijf
behoefte, 56. plaats in Duitsland,
58. slede, 60. edelgas, 62. plaats in
Gelderland, 63. deel v.h. hoofd, 65
dus (Lat67. jongensnaam, 69
godheid, 73. vogel, 74. en omge
keerd (afk.), 75. titel (afk.), 76.
zangnoot, 77. natuurkundeterm
(afk.), 78. dus (Eng.).
Algemene Bond Ouden van Dagen
AMSTERDAM, 13-7. De twee- gering aandringen op een belang-
jaarlijkse algemene bondsvergade
ring van de Algemene Bond van
Ouden van Dagen, die twee dagen
duurt, is donderdagochtend in
Krasnapolsky te Amsterdam ge
opend door de voorzitter, de heer
F. Rippen, die in zijn openingsrede
de opvattingen van de bond weer
gaf over de verdeling van de wel
vaart en het regeringsbeleid ten
aanzien van de bejaarden.
De heer Rippen wees er op dat
het nog 6teeds het belangrijkste
doel van de bond is de sociale po
sitie van duizenden bejaarden te
verbeteren. „Wij zullen bij de re-
rijke verhoging van de AOW-uit-
keringen. Voor de botte weigering,
anderhalf jaar geleden, op het ver
zoek deze uitkeringen, te verhogen,
stellen wij niet staatssecretaris
Roolvink of minister van Rooy
aansprakelijk, maar de gehel6 re
gering". Aldus de heer Rippen.
„Het grootste percentage van de
armlastigen op dit ogenblik heeft
vijftig jaar gewerkt. Dat is een
schande, vooral in een land dat
overloopt van welvaart", zo ver
volgde hij. De heer Rippen sprak
tot slot de wens uit dat „de oude
werkers verlost zullen worden van
de armenzorg".
A ppendix?'
O, maar de mensen zijn tuk op
een relletje hoor. Van alle kanten
is Eilandman opgebeld over het on
gehoorde feit dat de appendix
van het mistblusvoertuig der ste
delijke brandweer - op weg naar
de brand voor de tweede keer
eigengekozen wegen heeft uitge
zocht. De „appendix" is een aparte
spuit, gekoppeld achter de mist-
blusser-manschappenwagen en eni
ge tijd geleden ging dit spuitertje
er in de Poststraat alleen van door.
Deze week schoot het los op de
Zuidhavenbrug en karde alleen, op
de Molenberg af, waar „helemaal
geen brand was".
„We wachten op de derde keer",
riepen de lieden door de telefoon
„en zullen dan voor een klein
lachbuitje zorgen".
Laten we het nog even droog-
houden vrienden, want onze stadse
spuiters zijn wakkere mannen,
waarmede niet te spotten valt en
zeker niet als er een beetje tram
melant is.
Behalve wakker zijn de spuitlie-
den ook pienter en reeds de eerste
keer hebben zij de appendix gekop
peld op een manier, die geen haar
tje scheelde van hetgeen in de
„voorschriften" hieromtrent staat
vermeld. Soms echter spot papier
met de praktijk en heus niet alleen
als het om het weer gaat.
Toen in de Poststraat destijds het
rakkertje losschoot kregen de
spuitlieden het klamme zweet on
der de helmen en zij namen zich
heftig voor, dat zoiets nimmer meer
gebeuren zou.
Het nukkige koppelmechanisme
werd aan een langdurige studie on.
derworpen. De spuitlieden keken
eens en deden hun zegje. Ze pro
beerden hun gekoppelde spuittrein
en brachten nog een extra stevig-
heidje aan.
Maar van de week stond het
pechduiveltje te schaterlachen op
de Zuidhavenbrug. Waarschijnlijk
heeft het gezellige knikje in de
brug een knakje gegeven aan de
koppeling en weg was de spuit, al
leen de hort op, richting Molen
berg,gelijk gezegd.
De spuitmannen hebben heel le
lijke woordjes gepreveld, die in de
krant zouden misstaan en hebben
toen in koor geroepen: „construc
tiefout". In het mechanisme zit er
gens een fabrieksfout en die zal
men hen moeten wijzen en die zal
moeten worden gerepareerd.
Laten de vrolijke telefonanten er
op rekenen, dat het gebeurt en als
straks dan toch nog - hoewel het
onmogelijk zal zijn - de appendix
losschiet en mallotig de berm op
zoekt, dan eerst geldt het: „Lach
dan Paljas!" Maar eerder niet.
EILANDMAN.
Ingezonden mededeling
BINNENVERINGBED
hst beste bed ooit gemaakt
SCHUIMRUBBERBED1
met versterkte middensector
j fabrlek«n Zevenbergen l
WEEKEINDE ARTSENDIENST
ZIERIKZEE
Weekeinde 15-16 juli: C. M. van
Hoorn, tel. 01110-2080.
WEEKEINDE ARTSENDIENST
MIDDEN-SCHOUWEN
Weekeinde 15-16 juli: J. L. Bra-
ber, Dreischor. Tel. 01112-280.
WEEKEINDE-DIENST
DIERENARTSEN
Weekeinde 15-16 juli: W. A. M.
Kalkman, Renesse. Tel. 01116-310.
DE NIEUWE WERELD
13. „Kop op, Presto", lacht Aram, terwijl hij de jongen een be
moedigende schouderklop geeft. „Als je hard werkt, ben je in een
paar jaar een volleerd kaartenmaker en dan kun je het zeegat
uit, zoveel je maar wilt!" „Zo is het", roept Agua monter, „en dan
neem ik als beloning een aapje voor je mee uit Indië! Afge
sproken?"
„Afgesproken", knikt Presto, maar zijn gezicht staat allerminst
vrolijk, als hij zijn vrienden voor het laatst de hand drukt en
goede reis wenst. Als Aram en Agua vertrokken zijn, zegt Niggle
tot zijn dikke knecht: „Jackie, pak je spullen maar. Je moeder zal
je nog wel graag een uurtje bij zich hebben voor je aan boord gaat.
Goede reis, dikzak, en doe je oude leermeester eer aan als je de
nieuwe wereld in kaart brengt!" Jackie schudt Presto en de oude
kaartenmaker de hand ten afscheid en gaat met een grote map
onder de arm de deur uit.
„Ga jij ook nog maar wat de straat op", zegt Niggle dan tot
Presto. Als een haas stuift de jongen de stoep af. „Hé, wat heb je
een haast!" schreeuwt Niggle hem in de deur na. „Om tien uur
binnen zijn, begrepen?!"
