8 leuke
splitsing of eenheid
Ontstaan kerk van Dreischor moet
gezocht in tweede ku/artaal 14e eeuu/
GRENSV0LK
De avonturen van Prélientje" door Annie M. G. Schmidt
Bij elke 2 pak Pré zo'n boekje cadeau. U krijgt ze direct mee bij Uw winkelier.
WEKELIJKSE WERELDSCHOUW
in Europa?
Ka Vee Wee
22.
STAD EN PROVINCIE
ZDERIKZEESCHE NIEUWSBODE DONDERDAG 26 NOVEMBER 1959 No. 18674
Ingezonden mededeling
St. Nicolaas komt...
Overleg inzake Algerije
Aan het einde van de vorige
week is te Stockholm de overeen
komst geparafeerd (welke de par
lementen nog moeten goedkeuren),
waardoor zeven landen een vrij
handelszone scheppen. Het zijn
Engeland, Noorwegen* Zweden,
Denemarken, Zwitserland, Oosten
rijk en Portugal. Een ietwat vreem
de combinatie, omdat de zeven sta
ten geen gesloten gebied vormen
en nog al verspreid liggen. Boven
dien hebben zij vaak meer handels
betrekkingen met de zes landen van
de Euromarkt, dan met elkaar.
Doch samen en onderling willen zij
nu da handel uitbreiden door ver
laging en tenslotte afschaffing van
douane-tarieven.
Een politieke club is het niet, in
tegenstelling tot de zes van het
kleine Europa (Frankrijk, west-
Duitsland, Italië en Benelux). Want
Zweden, Oostenrijk en Zwitserland
zijn neutraal. Bovendien hebben zij
tezamen maar 90 miljoen inwoners,
met Engeland als grootste partner
(50 miljoen zielen), zodat men zou
kunnen spreken van een groepje,
dat zich vormt rondom Engeland.
Industrieel is de club ook niet zo
belangrijk als die van de Euro-
markt, met ruim 150 miljoen inwo
ners.
Alle zeven hebben zij geweigerd,
zich bij de Euromarkt aan te slui
ten, omdat die een politieke inte
gratie nastreeft, met op de duur
zelfs een federatie De drie neutrale
landen van de vrijhandelszone kun
nen daar helemaal niet aan den
ken. Engeland ook niet, omdat het
een centrum is van het gemenebest
en politiek niet kan opgaan in een
andere federatie. Toch hopen zij,
dat zij zo nauw kunnen samengaan
met de Euromarkt-staten, dat een
splitsing in Europa nog wordt voor
komen, en dat de zes en zeven
zich samenvoegen.
Nederlands voorstel
Nederland heeft zich nu, in over
eenstemming met België en Lux
emburg, gericht tot Fransen, Duit
sers en Italianen, om de uitgesto
ken hand van Engeland aan te ne
men. Met het oog op dit Nederland
se initiatief vertoefde minister
Luns" in Londen. Ons land stelt
voor, dat als in juli de zes landen
van de Euromarkt onderling weer
hun tarieven verlagen* zij dit ook
doen ten aanzien van alle andere
landen. De club zou dus niet exclu
sief zijn, en die andere staten moe
ten evenzeer tot tariefsverlaging
overgaan. Dus: een algemene libe
ralisering van de handel.
Straks zullen de zes van de Euro
markt een gemeenschappelijk bui
tentarief krijgen, een eigen „dou
anemuur". Nederland wenst nu dat
die muur zo laag mogelijk wordt,
twintig procent lager dan was voor
zien. Het is een gezonde gedachte,
en voor ons land even belangrijk
als voor de hele atlantische wereld.
Wij moeten zoveel grondstoffen in
voeren en zulk een groot deel van
onze produktie uitvoeren, dat wij
slecht gediend zouden zijn met een
hoge, „beschermende" douanemuur.
En de hele wereld kan slechts win
nen bij een vrijere handel.
Vandaar ook, dat Benelux zich
heeft verzet tegen een Frans voor
stel. Dit hield in, dat in juli alleen
voor de zes Euromarkt-landen ta-
rievenverlaging van 20 pet. zou
gelden, dus niet ten aanzien van
andere landen En dat een versneld
begin zou worden gemaakt met het
omheinen van klein-Europa door
een douane-muur, aanzienlijk ho
ger dan die van Duitsland en Bene
lux. Het is goed, dit streven naar
vorming van een exclusief blok te
doorkruisen.
Westeuropese Unie
Engeland wil daarom ook nieuw
leven inblazen aan de Westeuropese
Unie. Deze W.E.U. bestaat uit de
zes Euromarkt-landen plus Enge
land. Zij is de kern van de N.A.V.O.
geweest. Juist om politieke rede
nen is het hoogst gevaarlijk, de
Britten uit te sluiten van het vas
teland. al kunnen zij daarmee geen
federatie vormen. Als bondgenoten
zijn zij nog meer onmisbaar dan
als handelspartners en als leiders
van het sterlingblok met contakten
over de hele wereld.
Door middel van de W.E U. kun
nen ook allerlei militaire kwesties
worden geregeld. In de V S. vindt
men, dat de last die Amerika draagt
te zwaar is geworden, en dat west-
Europa wel wat meer kan doen
voor zijn eigen defensie en voor
hulp aan minder ontwikkelde lan
den. Europese samenwerking op zo
ruim mogelijke schaal is dan wel
onmisbaar.
Adenauer heeft in Londen steun
toegezegd aan die gedachte. Maar
hij zal zich tenslotte wel aansluiten
bij Frankrijk, dat dus de situatie
beheerst.
Algerijnse verrassing
Verleden week vrijdag hebben de
Algerijnse rebellen verrassing ge
wekt door zich bereid te verklaren,
een delegatie naar Parijs te sturen
om te onderhandelen over de voor
waarden van het staken van het
vuren. De „voorlopige Algerijnse
regering" in Tunis stelde voor, dat
vijf leiders, die in Frankrijk ge
vangen zitten, vrij zouden worden
gelaten om te spreken met door de
Gaulle aangewezen vertegenwoor
digers.
Nu hebben de Fransen altijd ver
klaard, dat zij alleen met de mili
taire hoofden der rebellen willen
praten over een staken van het vu
ren. Het was dus onmiddellijk de
vraag, of zij met deze politieke lei
ders zouden wensen te praten. Bo
vendien stond vast, aldus de Gaulle
dat na een staken van het vuren en
het beëindigen van alle gevechten
in rust en vrede een referendum
zou worden gehouden ov?r de toe
komst van Algerije Over dit punt
wil de Gaulle niet van gedachten
wisselen. Maar het is logisch dat
de troepen, die de wapens neerleg-,
gen, zeker willen zijn dat zij als le
den van een politieke partij vrije
lijk propaganda mogen maken voor
afscheiding van Frankrijk, een der
mogelijkheden die de Franse pre
sident noemde. En dat het Franse
leger niet blijft overheersen om te
zorgen, dat het referendum uitvalt
ten gunste van „verfransing" De
Gaulle hoopt, dat de meerderheid
een afscheiding zal afwijzen, en dan
zal kiezen voor zelfbestuur in nau
we samenwerking met Frankrijk.
Hij heeft gezegd het aanbod tot on
derhandelingen nader te zullen be
studeren en men verwachtte dat hij
tegenvoorstellen zou doen, die de
deur openhouden.
Ingezonden mededeling
victory
do ct.
een lichte sigaar voor
GEZAMENLIJK AGRARISCH GESPREK
Coöperatie tegenover vrije handel
op vergadering landbouwvereniging
„Oosterland's experiment" werd een succes
De causerieën van de heer H. J.
van de Zand© over „Coöperatie in
deze tijd" en van de heer J. van
den Houten uit Oosterland over
..Vrije handel" kregen de vorm van
een debat, dat met uiterste cor
rectheid werd gevoerd.
De heer van de Zande betoogde
dat de coöperatie op het laatst van
de 19e eeuw uit nood was geboren.
Hij ging de geschiedenis van de
suikerindustrie uit beetwortelen na.
Niet minder dan 72 suikerfabriek
jes in het arrondissement Breda,
zorgden toen voor de verwerking
van de suikerbieten, maar de boe-
ren waren volkomen aan de wille
keur van de suikerfabrieken over
geleverd, vooral toen zij zich gin
gen organiseren in Qen Bond van
suikerfabrikanten. De organisatie
van de boeren in de Coöp. Suiker
fabrieken bracht een ommekeer te
weeg.
De coöperatieve gedachte
De coöperatieve gedachte heeft
nadien zodanig wortel geschoten
dat het Centraal Bureau dat dezer
dagen zijn 60-jarig jubileum vierde,
thans een omzet heeft van 427 miL
joen gulden, iets minder dan de
spoorwegen en de K.L.M.
Stikstof meststoffen zijn in ons
land belangrijk goedkoper dan in
het buitenland. De opslagcapaciteit
van de coöperaties zorgt er voor,
dat niet alle granen gelijktijdig aan
de markt komen; veevoer en kunst-
Gothische motieven niet los van
Romaanse stijl
(Slot).
Indien de kerk er eenmaal zou
zijn en er moest aan gerepareerd
worden of zij moest van ornamen
ten (sieraden) of boeken worden
voorzien, dan moest een omslag
(settinghe) gemaakt worden over
het ingedijkte land en daaruit
moesten alle kosten worden be
taald.
Op de polder drukte dus de last
van het onderhoud der kerk en niet
op de kerkelijke gemeente.
De kerkegrond genoemd als pa-
peliker provende, bestemd voor het
onderhoud van de geestelijke, nog
heden bekend als „de paapenblok"
aan de noord-oostzijde buiten het
dorp gelegen; de onbelaste gemeen
tegrond waar het dorp en de kerk
op staat en 80 pet. van de polder-
grond waaruit de kerk moest ge
repareerd worden enz., zijn dus
drie verschillende bestemmingen.
Maar daarmede blijft het nog een
raadsel wanneer de kerk werd ge
bouwd. Gezien alle regelingen in
het privilege genoemd, mag aange
nomen worden dat na de volbrachte
indijking de kerk werd gebouwd of
althans begonnen werd om het
koor der kerk te bouwen, als het
meest urgente deel voor de ere
dienst Nogmaals moeten we het
privilege lezen.
Telkens wordt daarin gesproken
over het recht van Tholen en de
kerk aldaar, zodat het nodig is te
onderzoeken wanneer die heerlijk
heid is gekomen in het bezit van
Jan van Byaumont.
Met dit bezit werd Jan verleid
in 1316.
Of daar toen reeds een kerk was
is te betwijfelen, want er wordt
slechts gesproken over „die capel-
\i". "Wel mag worden aangenomen
dat er spoedig aan een kerk in Tho
len werd gebouwd, omdat Jan van
Byaumont de stad heeft ommuurd.
Naar verluid van het Dreischorse
privilege moet worden aangenomen
dat de kerk in Tholen reeds aan
wezig was en dan wellicht gebouwd
zal zijn na 1316, misschien in de
tijd van de ommuring van Tholen
en dat zal zo ongeveer geweest zijn
tussen 1330 en 1340.
Het was 14 augustus 1875 toen
een onzer grote Nederlanders en
kenner van bouwstijlen, Jhr. mr.
Victor de Stuers Dreischor bezocht
en daarna in „Zeelands Monumen
ten" een korte beschrijving dier
kerk gaf, nl. „,de niet onbelang
rijke kerk van Sinte Barbara heeft
een schip m'et choor en absis, een
zuidwaarts aangebouwde absisvor-
mige sacristy, een noordwaarts lig
gend transept, een zuidelijk zij
schip en ?en toren".
Maar hij geeft geen schatting van
de bouwtijd.
Horizontale lijnen
Bevindt men zich in de kerk van
Dreischor, dan moet ieder aan
schouwer opvallen dat in dit go
tisch bouwwerk veel meer horizon
tale dan verticale lijnen gezien
worden. Dat wijst op een vroege
gothiek welke nog niet geheel los
was van de Romaanse bouwkunst.
De vrij dikke muren van de kerk
doen mede denken in deze richting,
aangezien in de latere gothiek de
contraforten de eigenlijke dragers
van het gebouw zijn en het muur
werk daartussen maar tot opvul
ling diende. Daarom zien we in een
latere bouwstijl grotere vensters
dan in de vroege gothiek.
Hier dikke muren en kleine ven
sters, welke doen vermoeden dat
minstens het koor uit een vroege
periode is. Tijdens de restauratie
kwam ook in het koor een moeilijk
verklaarbaar bouwfragment voor
aan de noordzijde, dat wijst op een
doorgang, aangezien zware duimen
in het muurwerk voor de dag kwa
men. De bouw van deze kerk schijnt
niet onafgebroken doorgang te
hebben gevonden. Dit te veronder
stellen vloeit ook voort uit het ge
noemde privilege. Immers Jan van
Byaumont had bij de uitgifte veel
geregeld. Men weet niet wat de
aanleiding is geweest dat zijn
kleinzoon Jan van Bloys dit nog
eens herhaalde. Wellicht was de ge
staakte bouw onder de laatste weer
hervat. Mogelijk was ook het dorp
aan het uitbreiden. Tussen de aan
vang van het werk onder Jan's
grootvader en het tussen gelegen
beheer „der verschillende rent
meesters" moet een vrij lange tijd
hebben gelegen. Misschien was er
oppositie tegen het onderhoud,
waarom Jan stelde „zonder arglist"
dus zonder enig bedrog met alles
afgewerkt worden, zoals het is ge
ordonneerd. Tijdens de wijding van
een kerk zalfde de bisschop de mu
ren met het heilig Chrisma, onder
het maken van kruizen dn op de
muren werden aangebracht. Het is
te betreuren dat men omtrent de
bijzondere vorm hiervan geen ze
kerheid kan krijgen omtrent de tijd
dat die vorm werd gebruikt.
Alles overwegende mag toch aan
genomen worden dat h'et koor der
kerk gebouwd is in het tweede
kwartaal van de 14e eeuw.
Ingezonden mededeling
Lijm en plak alles met
van Ceta-Bever
meststoffen zijn de „grote produk-
ten" die de coöperatie goedkoop
kan inkopen.
Belangrijke voordelen konden
worden bedongen voor brouwgerst-
telers Men kan op voet van ge
lijkheid contracten afsluiten met
een concern als Unilever en zo
heeft de coöperatieve samenwer
king al vele voordelen gebracht.
De heer van den Houten, in het
dagelijks leven vertegenwoordiger
voor een gerenommeerde zaaizaad-
en kunstmesthandel, stelde tegen-
over het betoog van de heer van de
Zande, de vrije handel.
De boer een vry mens
De boer is van huis uit een vrij
mens en ook een vrijheidslievend
mens. Coöperatie betekent gebon
denheid. De kleine lettertjes in de
overeenkomst worden niet gelezen,
maar o wee als het verkeerd gaat.
De boer is dan aansprakelijk.
Spreker gaf toe, dat in vroeger
tijd de coöperatie misschien nodig
was, maar tegenover de pioniers
van de coöperatie die de heer van
de Zande naar voren bracht, zette
hij de pioniers van de vrije handel.
De strijd om er te komen is weg.
Er is een zeker evenwicht bereikt
en er is zelfs wel sprake van een
coöperatiemoeheid. Tegen de co
öperatie heeft de vrije handel als
strijdorganisatie de Z.H.I., de Zelf
standige Handels Inkoop Combi
natie.
Zeer interessant was het toen de
beide sprekers door re- en dupliek
elkanders argumenten trachtten te
ontzenuwen.
Geslaagd experiment
De heer H. J. van de Zande uit
Nieuwerkerk, vice-voorzitter van
de Kring Schouwen-Duiveland van
de Z.L.M., sprak in zijn samenvat
ting met veel lof over het geslaag
de experiment van het gecombi
neerd vergaderen en het door de le
den zelf laten verzorgen van de on
derwerpen. Op verschillende pun
ten gaf hij nog een toelichting, zo
ver die hem bekend was uit zijn
bestuursfuncties en anderszins.
De heer van Iwaarden, plaats
vervangend Z.L M.-secretaris,
sprak nog een goed propaganda-
woord voor zijn organisatie, waar
bij hij wees op het belangrijke
werk door de Z.L.M. in verleden en
heden verricht.
Burgemeester C. H. van de Linde
uit Bruinisse, prees eveneens het
initiatief tot het houden van deze
avond, waarbij 150 mensen boei
end hadden geluisterd naar de ver
schillende sprekers. Hij spoorde
aan dit experiment te herhalen.
Ook wethouder L. Bakker uit Oos
terland bracht de dank en de ge
lukwensen van het gemeentebe
stuur van Oosterland over voor de
geslaagde bijeenkomst, waarna de
heer Krepel de vergadering sloot.
Na de vergadering kon met de
heer van Iwaarden nog worden ge
sproken over schade-aangiften en
andere organisatorische zaken,
waarvan nog een druk gebruik ge
maakt werd.
Demonstralie van kooktoestellen
In hotel „Het wapen van Burgh"
werd deze week een demonstratie
gehouden door de fabrieken van
kooktoestellen „Fluks". Een groot
aantal dames was aanwezig om van
de voortdurend toenemende kook-
techniek, op prettige manier toe
gelicht door de heer van Wester
voort, kennis te nemen. Van de ge
legenheid om de produkten, die op
goedkope wijze gekookt worden te
proeven, werd een druk gebruik
gemaakt. Speciaal de ontsappings-
toestellen hadden de aandacht van
de dames.
NIEUWERKERK
De dierenartsen, de heren
Scheuerman en Kalkman hebben
met goed gevolg een koe van de
heer A. J. v. d. Graaf alhier ver
lost met de keizerssnede.
MARKTBERICHTEN
Veemarkt
ROTTERDAM, 24-11. Aanvoer
3255 stuks vee (weektotaal 5199
stuks) t.w.: 420 vette koeien en oa
sen; 1019 gebruiksvee; 280 vette
kalveren, 427 graskalveren; 441
nuchtere kalveren; 5 varkens; 95
lopers; 48 biggen; 67 paarden; 15
veulens; 409 schapen en lammeren;
29 bokken en geiten.
Prijzen per kg.: vette koeien en
ossen f 2,95-3,20, f 2,75-2,95, f 2,60-
2,70; vette kalveren f 3,00-3,40,
f 2,70-3,00, f 2,40-2,70; slachtpaar-
den f 2,05-1,80-1,60.
Prijzen per stuk: graskalveren
f 450-380-280; nuchtere kalveren
f 72-62-47; lopers f 100-85-75; big
gen f 58-48-40; schapen f 93-75-55;
lammeren f 98-80-60; kalf- en
melkkoeien f 1275-1000-900; vare
koeien 880-780-680; vaarzen f 925-
775-625; pinken f 580-500-400.
FEUILLETON
door JAKOB SCHOPMANS
De naam Peter Beeren deed tel
kens zijn haat weer opvlammen.
Nu had deze schurk hem ook nog
op de vlucht gedreven Als hij zich
niet uit de voeten gemaakt had, zat
hij nu achter slot en grendel, voor
wie weet hoe lang. Neen, 2e zouden
hem niet krijgen. Hij voelde zich
niet schuldig. En nooit zou iemand
zijn kind, zijn Annemarie, met de
vinger kunnen nawijzen als de
dochter van een gevangenisboef.
Dan liever in de vreemde dolen en
sterven. Soms pijnigde hem ook de
vraag, waarom God dit alles toe
gelaten had. Waarom had de hemel
het leven van de-schurk Peter Bee
ren gerekt om het zijne te verwoes
ten? Voor de eerste maal in z'n le
ven wankelde zijn geloof en vrat
er twijfel steeds dieper in zijn hart.
En het kwam eenmaal zo ver, dat
hij als gebiologeerd naar het klot
sende water beneden aan de haven
kade staarde. Een sprong, en alles
zou voorbij zijn. Hij drukte zijn
brandend voorhoofd tegen het kou
de ijzer van de scheepswand en
daarna boog hij zich dieper naar
het water. Hoe go->d zou men daar
onder liggen. Rustig onder de wie
gende golven. Dorus Dorenkamp
geraakte onder de ban van het dei
nend e water. Het was alsof twee
armen zich naar hem uitstrekten,
maar in werkelijkheid was het de
krachtige greep van Leen de Vet,
die hem met een stevige ruk over
eind trok
„Hé daar, Dorus", klonk de stem
van de robuuste Rotterdammer,
„heb je zo'n dorst, of wou je de
vissen voeren?"
Als uit een soort verdoving, een
vreemde droom, keerde hij tot de
werkelijkheid terug en toen zag de
havenwerker aan het gezicht van
de stille en teruggetrokken vreem
deling, die hij in de laatste dagen
tijdens het werk had leren kennen,
dat hier grapjes niet op hun plaats
waren. Hij kreeg het vermoeden,
dat er iets niet klopte, dat die op
vallende zwijgzaamheid tragische
achtergronden had. En Leen de Vet,
die het leven niet zo zwaar opnam,
besloot om die eigenaardige vreem
deling op een beproefde wijze van
z'n verdriet af te helpen.
„Voor de drommel, Dorus, daar
heb je geluk gehad, dat wij mekaar
hier gevonden hebben. Ik weet een
beter plekje dan die stink-rivier,
waarin krengen drijven en door de
vissen opgevreten worden. Kom
mee, dooie-vissies-vreter, dan zal
ik je wat beters laten drinken. Een
dubbele ouwe klare man, daar knap
je van op. Bij Griet tappen ze je
'n prachtige bel vol tot aan de
rand, en het is er zo gezellig, dat
je de eerste uren onder de pannen
bent".
Willoos als een kind liet de bos
wachter zich op sleeptouw nemen.
De grote hand van Leen de Vet lag
op z'n schouder alsof hij een arres
tant was, die door een diender op
gebracht werd.
Weldra waren ze op Katendrecht,
waar in de nauwe vervallen straat
jes de ene zeemanskroeg naast de
andere lag. Vanachter gore gordij
nen klonk hier en daar tingel-tan-
gelmuziek. Leen de Vet stevende
doelbewust een steegje door tot hij
20
bij het laatste huis gekomen was.
Hij leunde tegen de deur en duwde
Dorus voor zich uit naar binnen.
Een opgewonden getier van drin
kende, dobbelende en kaartende
zeelieden en havenwerkers sloeg de
beide mannen tegemoet. Achter een
wankel toogje stond Griet bedrij
vig glazen te vullen, terwijl naast
haar een dikke man met een onf-
gunslig loensend gezicht het toe
zicht op de handhaving van de orde
scheen uit te oefenen.
Eerst nu scheen Dorus van Do
renkamp volledig te ontwaken uit
zijn verdoving. Toen hij bemerkte,
waar hij was aangeland, voelde hij
•een instinctief verzet tegen deze
omgeving Hij wilde er van door
gaan, maar Leen de Vet greep hem
vast en riep hem spottend toe:
„Zakt de moed je in de schoenen,
mannetje? Wees maar niet bang.
dat ze je levend villen. Je hebt
zelf toch 'n paar flinke knuisten
aan je lijf? En anders: ik ben er
ook nog!"
Die woorden prikkelden de bos
wachter en zonder verder nog iets
te zeggen, zette hij zich aan een
tafeltje en riep om drank. Rondom
hem speelden zich voor hem onge
wone taferelen af. In een mist van
slechte sigarenrook zat men te
drinken* te dobbelen of boertige
verhalen te vertellen, die telkens
een daverend gelach deden opklin
ken. Sommigen zaten zich met slor
dig geklede en brutaal uitziende
meisjes en vrouwen uit het haven
kwartier te amuseren en een lag er
op een bank z'n roes uit te slapen,
terwijl hij snurkte als een beer. Het
stonk er naar goedkope drank en
verschaalde lucht en de rook was
er om te snijden.
(Wordt vervolgd).
