DE SPAANSE DOOD
met
volle kracht
vooruit
Tussen u en de sterren...
Caltex Platinum SlipSt benzine
In gigantische laboratoria, zoals de nieuwe Caltex Centrale
Laboratoria in Pernis, werken Caltex ingenieurs aan de
brandstoffen van morgen. Tussen autotrip en ruimtevaart,
tussen u en de sterren, staat trots de Caltex ster... symbool
van vooruitgang langs alle wegen l
Reactiemotor of verbrandingsmotor, de taak van de brand
stof is dezelfde: volledige nuttige verbranding. Elke druppel
benzine moet in uw motor volledig verbranden, dus: u hebt
een schone, absoluut zuivere brandstof nodig. Het nieuwe
Caltex platforming procédé maakt het mogelijk u deze
benzine te leveren.
Alle energie wordt benut en cylinders, zuigerwanden en
kleppen blijven schoon, terwijl voortijdige ontsteking uitge
sloten is. Méér nog: de klopvastheid van deze benzine neemt
toe naarmate de rijsnelheid wordt verhoogd. Elke automotor
loopt regelmatiger, trekt feller op met de nieuwe Caltex
Platinum benzine, dus: méér kracht en méér kilometers op
commando 1
ENZINI
en vraag om Super!
waarde rond in Nederland
Duizenden doden in niet-oorlogvoerend land
Wanneer de herfst zijn intrede
doet in het land, is de weg voor
verkoudheid en griep weer vrij Als
iemand zich „niet lekker" voelt in
deze tijd, wordt al gauw gezegd,
dat hij griep „onder de leden" zal
hebben. Maar wat is griep?
Er zijn diverse soorten en over
aard en ontstaan van de ziekte(n)
blijven ook onder medici nog vele
vragen leven.
Enkele jaren geleden spoelde een
golf van griep over de wereld, die
naar de plaats waar ze het eerst
werd geconstateerd wel A-griep
werd genoemd. Hoewel er slacht
offers vielen, was het aantal doden
betrekkelijk gering. Dat is bij
griep-epidemieën in het verleden
soms heel anders geweest. Het
meest berucht was wel de „Spaan
se griep", die aan het eind van de
eerste wereldoorlog rondwaarde
door de landen van Europa en ook
in Nederland zo vele en vooral
jonge mensen ten grave sleepte.
Het was zomer 1918. Duizenden,
tienduizenden, honderdduizenden
waren reeds gevallen als slachtoffer
van de vreselijke wereldbrand, die
toen al vier jaar woedde. Maar
mocht het zo zijn, dat de geteisterde
volken de langste tijd van oorlogs
geweld en bloedvergieten toen
achter de rug hadden - spoedig zou
immers de wapenstilstand worden
gesloten - een andere, mogelijk nog
gevaarlijker vijand had inmiddels
de kop opgestoken.
Gevaarlijker, want dikwijls niet
of nauwelijks te signaleren vóór de
eerste slachtoffers waren gevallen.
Gevaarlijker, want met kanonnen
en handgranaten niet te bestrijden.
Gevaarlijker, want met een onge
kend penetratievermogen, aan
grengen zich minder storend dan
agressieve volken, koningen of kei
zers, in korte tijd meester van het
operatieterrein, dat bijna zo wijd
was als de wereld en met mense
lijke middelen klaarblijkelijk vrij
wel niet terug te dringen.
Die vijand was de Spaanse griep.
„Spaans" genoemd, omdat de ziekte
in het land van Sint Nicolaas het
eerst was geconstateerd en „griep",
omdat d9 verschijnselen herinner
den aan andere soorten van ziekte,
die men in het verleden reeds met
die naam had bestempeld.
De eerste griep-golf
De Spaanse griep trok zich van
de neutraliteit nog minder aan dan
de grote mogendheden van toen en
nu. Zo werden reeds begin augus
tus ook in ons land de eerste geval
len geconstateerd. Dat was in zuid-
Limburg en met name in Vaals. Te
verklaren: hier woonden immers
heel wat arbeiders, die in Duitse
fabrieken een werkkring hadden
gevonden. En waren in de loop van
de zomer vooral uit Duitsland niet
de geruchten tot ons land doorge
drongen over die gevreesde ge
heimzinnige ziekte? Met name de
landen van centraal Europa waren
er aanvankelijk door getroffen ge
weest.
Toen Limburg echter eenmaal
was aangetast, duurde het slechts
enkele dagen, of in heel Nederland
werden gevallen van griep gecon
stateerd, aanvankelijk sporadisch,
maar al spoedig in ruime mate. Met
name de garnizoensplaatsen wer
den getroffen. Gelukkig echter
scheen de ziekte geen kwaadaardig
karakter te dragen. Op 1 augustus
althans was bijv. in Amsterdam nog
geen enkel geval met dodelijke af
loop gemeld.
Toch bestond er een algemene
vrees voor de oprukkende griep en
die vrees werd gevoed door de tal
loze onrustbarende berichten uit
het buitenland. En kwaadaardig
mocht de ziekte op dat moment al
niet zijn, wijd verspreid was ze te
meer .Van het personeel van de ge
meentetram in Amsterdam werden
er in twaalf dagen tijds 800, d.w z.
een vierde deel, aangetast door de
griep. En bij de Amsterdamse po
litie telde men 195 absenten.
Geen slotakkoord
Zo snel de ziekte echter bezit had
genomen van ons land, zo snel ver
dween ze ook weer. Begin septem
ber sprak een der dagbladen heel
poëtisch al van „de slotakkoorden
van een noodlotssymphonie". Dat
de zaak echter heel wat minder
poëtisch was dan deze uitdrukking
zou doen vermoeden en dat de term
„slotakkoord" op zijn minst voor
barig moet worden genoemd, zou
spoedig blijken.
Iedereen in Nederland was ge
concentreerd op het einde van de
oorlog, dat nu spoedig zou komen.
De voedselschaarste had weliswaar
bij lange na niet zulke katastrofale
vormen aangenomen als in de hon
gerwinter 1944-1945, maar over
vloed was er allerminst en wat er
ter tafel kwam, was dikwijls van
inferieure kwaliteit.
Het brood was slecht, de aard
appelen eigenlijk niet voor mense
lijke consumptie geschikt en het
(paarden)vlees heel moeilijk en dan
nog in minimale porties te krijgen.
Vooral bij de minder gesitueerden
was de toestand bepaald niet roos
kleurig en de weerstand van de ge
hele bevolking raakte steeds meer
verzwakt.
Dc zwarte novembermaand
Toen kwam in de loop van de
maand oktober de griep terug, maar
thans in verhevigde mate, als een
monster dat zich bij de eerste aan
val zijn buit heeft zien ontgaan en
thans, van moordlust bezeten en
met de angel des doods in zijn
staart, zich opnieuw werpt op zijn
prooi.
En de tijd was goed gekozen, de
gure novembermaand, die altijd in
Nederland al zo veel slachtoffers
van verkoudheid en longontsteking
telde. Penicilline en andere soort
gelijke preparaten waren er niet.
Het volk was weerloos, de doktoren
stonden machteloos. Zo lang er
geen complicaties bij kwamen, was
er meestal van direct gevaar geen
sprake, maar zodra de griepaanval
met een flinke longontsteking ge
paard ging, moest men maar af
wachten hoe de uitslag van de cri
sis op de gevreesde vierde dag zou
zijn, ten goede of ten kwade. In
dien ten kwade, dan betekende dit
de dood en het graf.
En voor velen was het ten kwa
de. Van juli 1918 tot maart 1919
stierven er in ons land 18769 perso
nen ten gevolge van de griep. En
het overgrote deel van de slacht
offers viel in de zwarte november
maand van 1918: tien duizend zes
honderd zesenzeventig!
Bruine paarden
Wie door de griep werd aange
tast, voelde zich niet eerst een beet
je onwel, terwijl de ziekte lang
zamerhand in hevigheid toenam,
neen, het slachtoffer was plotseling
door en door ziek en indien onder
weg dikwijls niet eens in staat op
de gebruikelijke wijze naar huis te
gaan. Werd de griep niet gevolgd
door longontsteking, dan moest
men dankbaar zijn. Was dit wel het
geval, dan zag het er voor de lijder
zeer ernstig uit. In veel gevallen
volgde de dood reeds na enkele,
soms al na twee of drie dagen.
Complete gezinnen lagen op bed,
zodat de doktoren in Amsterdam
dikwijls met de huissleutel in hun
zak liepen, ten einde hun patiën
ten te kunnen bezoeken. Voorzover
die doktoren tenminste niet zelf
door de griep waren aangetast,
want ook dat kwam veelvuldig
voor.
De Gemeentelijke Geneeskundige
Dienst kon het vervoer van de ern
stigste patiënten naar de zieken
huizen maar met moeite bijhouden.
En de doodgravers hadden het druk
zeer druk. Op de Nieuwe Ooster
begraafplaats, de grootste van Am
sterdam, vonden in normale tijden
tien begrafenissen per dag plaats;
thans waren het er soms tachtig.
De lijkwagens reden af en aan Zo
als bekend werden en worden bij
begrafenissen altijd zwarte paarden
aangespannen. Kenmerkend voor
de noodsituatie in Amsterdam was,
dat de gezonde mensen regelmatig
lijkkoetsen metbruine paarden
zagen passeren. De begrafenison
dernemingen kwamen koetsen en
paarden tekortl
School en besmetting
Onder de doktoren en in de kran
ten ontbrandde een felle strijd over
de vraag, of de Spaanse griep een
besmettelijke ziekte was, ja dan
wel neen. Zo ja, moesten dan niet
onmiddellijk alle scholen worden
gesloten? Maar volgens de pers van
die dagen zou de Gezondheidsdienst
zich met deze dooddoener van de
zaak hebben afgemaakt: „Spaanse
griep staat niet op het lijstje van
besmettelijke ziekten. Daarom is er
officieel niets aan de hand". In elk
geval was deze dienst van oordeel,
dat sluiting der scholen alléén
zin zou hebben, wanneer was ko
men vast te staan, dat de kinderen
thuis minder kans liepen om be
smet te worden-dan op school.
Overigens dacht de Geneeskun
dige Dienst er anders over dan de
Gezondheidsdienst. Maar de Ge
neeskundige Dienst kwam voor het
geven van advies aan de gemeente
niet in aanmerking, volgens het
Algemeen Handelsblad van die da
gen omdat.... de Gezondheids
dienst de oudste rechten had! In
elk geval, de scholen werden niet
gesloten, behalve daar waar veel
onderwijzers of het overgrote deel
van de leerlingen door ziekte waren
uitgevallen.
Intussen werd de toestand in de
hoofdstad des lands bepaald zorg
wekkend. Vele doktoren kwamen
zelf op bed te liggen. Verpleegsters
vielen uit door ziekte of uitputting.
En niet alleen in Amsterdam, maar
overal in het land stierven de men
sen bij tientallen, veelal in de bloei
van hun leven. En het juiste ver
weer tegen de verraderlijke ziekte
had men nog niet gevonden. Hygi
ënische maatregelen werden aan
bevolen, grote vergaderingen en
verzamelingen van mensen afgera
den, ziekenbezoek hier en daar zelfs
verboden. Maar voor het overige
heeft men als machteloos de epide
mie moeten laten uitwoeden. Dat is
ook gebeurd. Maar in de sterfte-
curve van de laatste vijftig jaar in
Nederland zijn maar twee grote
toppen: de hongerwinter van 1944-
1945 en de griepepidemie van herfst
1918. En de laatste top is nog hoger
dan de eerste
SPORT
VOETBAL
Brouwershaven III-Burgh IV 5-2
Zaterdagmiddag heeft Brouwers
haven III opnieuw een'overwinning
behaald en wel op Burgh IV. Hoe
wel het er eerst niet naar uitzag
wist Brouw vooral na rust met
mooi samenspel en windvoordeel
do gasten te overrompelen. Burgh
start met de straffe wind in de rug
en doelman v. d. Schelde stopt di
verse schoten van Rijnberg en v. d.
Weele. De gasten nemen in de 20e
minuut de leiding als Geleijnse van
af de vleugel een schot geeft dat
tegen de lat stuitert. Toon Rijnberg
is er als de kippen bij om de terug
springende bal in te schieten (0-1).
Gevaarlijke Burghaanvallen wor
den in de kiem gesmoord door het
individuele spel van Geleijnse,
waarbij hij zijn vrijstaande voor-
hocdespelers niet in het spel be
trekt. De gelijkmaker komt 7 mi
nuten later als v. d. Wekken de bal
opbrengt en tussen een wirwar spe
lers van Steijn inschiet (1-1)- Drie
minuten voor rust brengt Rien den
Boer met een tam schot de stand
op 2-1. 'Na de rust wordt Burgh
sterk in de verdediging gedrukt en
de verdediging der groen-witten
met Rijnberg aan de kop krijgt
druk werk. Reeds in de 7e minuut
weet Rien den Boer de verdediging
uit elkaar te trekken en via de
handen van v. Beveren is met een
hard schot de stand 3-1 geworden.
De aanvallen van Burgh zijn
schaars maar niet van gevaar ont
bloot. Dit blijkt in de 20e minuut
als Bliek scherp voorzet en de toe
stormende Geleijnse hard inschiet
(3-2). De gasten ruiken de gelijkma
ker en weten zich van de Brouwse
druk te ontdoen. Bijna is het gelijk
als uit een corner Bliek met een
formidabele trekbal net over de lat
schiet. Een schot van Rien den Boer
schampt vanaf onderkant lat op (of
over) de doellijn. Toch behoudt
Brouw het beste van het spel en
het gelukt Rien den Boer in de 34e
minuut Rijnberg van zich af te
schudden en langs van Beveren te
schieten (4-2). Als Ringelberg van
af het middenveld v. d. Wekken
lanceert geeft deze mooi door aan
van Steijn wiens schot onhoudbaar
in de touwen vliegt (5-2). Een kans
van Bliek gaat verloren als zijn
schot net voor langs gaat.
Zierikzee B III-Bruse Boys B I
4-1
Uit een strafschop bezorgde
Fondse Zierikzee B III een 1-0
voorsprong, die Labeur al spoedig
teniet deed (1-1). De uitstekend
spelende doelman der gasten keer
de enige harde schoten, doch toen
Fondse tegen de paal schoot en
rechtsbuiten Stoel langs tal van be
nen in het net schoot, was er ook
voor hem geen houden aan (2-1).
Na de thee wist de Zierikzee-ver
dediging, zij het enige malen op het
nippertje, stand te houden. Aan de
andere zijde vond Middenvoor
Fondse nog twee maal het net.
Eindstand 4-1.
Zierikzee B IRcnesse B I 5-0
De wedstrijd tussen de 2 best
geplaatste ploegen op de ranglijst
is geëindigd in een normale over
winning van de rood-zwarten, die
tot hun beste wedstrijd van dit
seizoen kwamen. Dit was ook no
dig, want de rood-witten, die op
eigen terrein in het begin der com
petitie een vrij ongelukkige neder
laag tegen de rood-zwarten leden
en nadien niet meer geslagen wa
ren, gaven uitstekend partij.
Reeds voor de rust kreeg de
thuisclub het beste van het spel,
een hoog vleugelschot van Koe-
voets, een inzet van Goedegebu-
re, en een lage schuiver van spil
Hatzman, deden de rust met 3-0
ingaan. Ook na de rust, toen de
duinbewoners de wind in de rug
hadden, kwam het doel van Zap-
pey weinig in gevaar, in de ach
terhoede speelden Saltzherr Krips
en Hatzman zeer sterk.
Goedegebure zorgde na 15 min.
voor 4-0 en even voor het einde
scoorde spil Hatzman het mooi
ste doelpunt van de middag, toen
hij snel toelopend een hoekschop
van Koevoets verbluffend hard
langs de doelman kopte. Eind
stand 5-0.
SUCCESJES
Te koop:
Een nieuw damesrijwiel tegen
speciale prijs. Te bevragen
Garage P. Bezuijen, Zierikzee,
telefoon 2164.
Haardkachel f 50,-, vaste was
tafel, groot model, compleet
met spiegel en kop, aan- en
afvoerleiding f 100,-. Maris-
straat 22, Zierikzee.
Een electrische wasmachine
met houten kuip. Br. onder no.
1162. aan het bureau v. d. blad.
wegens familie-omstandighe
den: Café „De drie Schapen",
Dreischor.
Een Locomotief heren sport-
rijwiel met 3-versnellingsnaaf,
in prima staat. Garage P.
Bezuijen, Zierikzee, tel. 2164.
Singer handnaaimachines (ge
bruikt) met garantie. Naaima
chinehuis A. de Jong, Schuit
haven 10„ Zierikzee, tel. 2338.
Personeel gevraagd:
Kapsalon Bal, Nieuwerkerk
vraagt bediende voor de he
rensalon.
Diversen:
Wat u ook wilt schilderen, wij
hebben de verf voor U! Goed
materiaal, vakkundig kleur
en werkadvies is uw succes.
Daarom naar Mol, Nieuwe
Boogerdstraat 27, Zierikzee.
Duitse warmtestralers voor de
kille avonden f 17,90. Zeer
warme straling. Bij vastrecht
6 ct. per uur. Techn. Bur. v. d.
Berge, Zierikzee, tel. 01110-2962
Prima vertinde naadloze melk-
teemsen en -emmers. U belt en
wij komen! Fa. J. D. de
Korte Zn., tel. 227., Bruinisse
Philips warmtelampen voor
douchecellen. Vermogen 375
watt. Prijs f 14,50. Steeds uit
voorraad leverbaar. Technisch
Bureau v. d. Berge, Zeven
huisstraat 6, Zierikzee.
Een goede lijst om foto, plaat
of schilderij,, daarvoor zorgen
wij. U kunt kiezen uit een
uitgebreide kollektie. - Mol,
Nieuwe Boogerdstr. 27, Zzee.
Philishave 120. Het grootste
sukses, dank zij gegolfde
scheersleuven. Scheert sneller,
scheert beter. Prijs f 44,50, in
clusief tasje. Zie onze etalage.
Techn. Bureau v. d. Berge, Ze
venhuisstraat 6, Zierikzee.
Bietennetten van sterk, soepel
touw, niet geknoopt, geweven,
in elke maat van: Fa. J. D. de
Korte Zn., tel. 227, Bruinisse
Dimplex elektrische plaatra
diatoren, gevuld met olie, voor
zien van thermostaat, welke
op kamertemperatuur automa
tisch aan- en uitspringt. Zeer
geschikt voor kantoor- en win
kelruimten, woon-, slaapka
mers enz. Leverbaar in ver
schillende vermogens. Zuinig
in stroomverbruik. Folder op
aanvraag. Alléénverkoop voor
Schouwen-Duiveland. Tech
nisch Bureau v. d. Berge, Z.zee
