hagedissen
Scheepstimmerwerven verrezen als
gevolg van scheepvaart en visserij
UIT DE HISTORIE DER STAD
Bouw St. Lievenstoren vroeg veel offers
VIII
De scheepvaart en de handel
strekten zich steeds verder uit. Uit
een brief van Christoffel, koning
van Denemarken, van 1443, weten
wij, dat deze de regering van Ber
gen in Noorwegen aanschreef om
de inwoners van Zierikzee vrije
lijk in dat Rijk en in IJsland han
del te laten drijven, welke meest
betrof: haring, zout, pek, teer en
dergelijke waren. In hetzelfde jaar
vinden we melding gemaakt van
het nemen van tien Zierikzeese
zoutschepen door die van Bremen
en de zes Wendsche steden.
Scheepsbouw
Als een noodzakelijk gevolg van
scheepvaart en visserij werden ook
alhier scheepstimmerwerven ge
vonden en een zekere vermaard
heid verkreeg een nieuw en groter
model handelsvaartuig, dat kraveel
genoemd werd en hier in 1459 of
1460, als eerste schip van dat soort
in Zeeland, werd gebouwd door eer.
hier gevestigde Engelsman, Juliaan
geheten. Naar hem ontving het
nieuwe schip de naam „de Juliaan",
terwijl later nogmaals een of meer
schepen zo gedoopt werden.
Voor handelsvaartuigen was do
hoofdweg uit Holland naar Brugge
in de tweede helft der 15e eeuw,
zowel door het Keeten bezuiden
Duiveland, als tussen Schouwen en
Duiveland over de Gouwe langs
Zierikzee, terwijl uit zee komende
schepen, hetzij langs Westenschou-
wen, hetzij door het Brouwersha-
vense Gat en dan tussen Schouwen
en Duiveland hun koers namen,
welke passage voor de stad allicht
voordeel meebracht. Ook kwam
het voor, dat Zierikzeese hande
laars en reders zich in het buiten
land vestigden, gelijk een in 1888
te Laleu (Charente inférieure,
Frankrijk) gevonden grafzerk van
de aldaar in 1471 gestorven Willem
Hendriksz van Zierikzee aantoont.
Wordt door de kroniekschrijver
Reygersberch vermeld, dat in de
aanvang der 14e eeuw de scheep
vaart van Zierikzee die van Hol
land en Waterland te boven ging,
op het einde van die eeuw, om
streeks 1500, was de vaart op de
Oostzee wel minder geworden,
maar naar Spanje en Lissabon zeer
toegenomen. In 1497 werden onder
de 567 Nederlandse schepen, die de
Oostzee bezochten, slechts 7 uit
Zierikzee aangetroffen en in 1503
van de 856 slechts 14 van hier.
Bouw Sint Lievenstoren
Het welvaren der stad in het
midden der 15e eeuw kan enigszins
geschat worden naar de grootse on
derneming die men toen aandurfde:
het aanvangen van de bouw van de
Sint Lievenstoren, een gevaarte,
waarvan alleen het voetstuk vol
tooid werd. Maar men zal de bouw
niet begonnen zijn zonder de vaste
overtuiging, dat de voorspoed der
stad zo duurzaam zou zijn, dat een
maal, zij het ook na enkele ge
slachten, het monument voltooid
zou kunnen worden. Omstreeks
1530, toen men begon in te zien dat
van verdere opbouw geen sprake
meer kon zijn en de eerste gele
ding van de toren voltrokken was,
is het werk door een kap gedekt.
Het schilderij ten stadhuize ver
toont nog de toren zonder kap en
zal vermoedelijk in 1500 a 1520 ge
maakt zijn. Het monument der
Mechelse bouwmeestersfamilie Kel
dermans, begonnen door Anthonie
in 1454 en tot afsluiting gebracht
door Rombout Keldermans, staat
daar als een sprekende getuige van
Zierikzee's bloei en macht en ver
wachtingen in het midden der 15e
eeuw.
Het schijnt dat de torenbouw
destijds zoveel offers gevorderd
heeft, dat voor de bouw van een
stadhuis, de bloeiende stad waardig
voorshands geen middelen waren.
Want het tegenwoordig stadhuis,
uit het midden der 16e eeuw, was
de vervanger van een bescheiden
gebouw op dezelfde plaats, waar
van het deel, dat nu de toren
draagt,'nog een overblijfsel is.
(Wordt vervolgd).
„Stad en Lande" naar Noordgouwe
jesïïratiÉ!
Zoals gemeld zal zaterdag 22 augustus a.s. te Noordgouwe de alge
mene vergadering worden gehouden van de vereniging „Stad en
Lande van Schouwen-Duiveland"Tijdens de bijeenkomst in de zaal
van de heer Jac. van der Weyde aan de Ring, zal ds. H. W. Buinink
spreken over de geschiedenis van het fraaie kerkgebouw der Ned.
Herv. Gemeente, dat na een ingrijpende restauratie thans weer in
volle luister de aandacht trekt.
(Foto Zierikzeesche Nieuwsbode).
SPEURTOCHT IN DE NATUUR
afstammelingen van reuzen
In deze tijd van het jaar kan
het voorkomen, dat men bij een
zwerftocht in de vrije natuur heel
kleine hagedisjes ontmoet, die men
anders niet ziet. Het is namelijk
omstreeks de maand augustus dat
de jongen van de zandhagedis, de
gewone in ons land voorkomende
hagedis, uit het ei komen. De moe
der heeft omstreeks juni deze
eitjes, die niet groter zijn dan een
boon, ergens in een zandkuiltje ge
legd en de eitjes, die een leerach
tige schaal hebben, bleven daar
liggen terwijl de moeder er zich
verder niet om bekommerde. De
zon deed het werk en broedde ze
voor haar uit. De kleine hagedis
jes, die uit de eieren kwamen,
moesten na hun geboorte meteen
voor zichzelf zorgen en dat kun
nen ze ook. Ze vangen zelf hun
voedsel en redden zich wel.
Ons land kent maar weinig rep
tielen en de oorzaak daarvan moet
wel worden gezocht in het feit, dat
ons klimaat te koel is. In warmer
streken vinden we er meer en dat
is ook heel begrijpelijk, omdat bij
de reptielen in tegenstelling met
de zoogdieren en vogels, de
lichaamstemperatuur afhankelijk
is van die van de omgeving. Is het
warm, dan is hun lichaamstem
peratuur hoog en zijn ze uiterst
bedrijvig, is de temperatuur laag,
dan is hun lichaamstemperatuur
ook laag en zijn ze traag. In onze
streken houden deze dieren dan
ook een winterslaap, waar ze
eerst weer uit ontwaken, wanneer
de zon meer kracht krijgt in het
voorjaar.
Hagedissen in ons land
De zandhagedis is een diertje
dat in volwassen staat omstreeks
twintig centimeter lang wordt.
Het mannetje heeft prachtig groe
ne zijkanten, terwijl hij op zijn
rug bruin is, met witte en zwarte
strepen. Het vrouwtje heeft min
der sprekende kleuren en bij haar
overheerst het bruin. Het is een
hagedis die we in het grootste
deel van ons land vinden.
Dan kennen we hier nog do zo
genaamde kleine hagedis, die veel
zeldzamer is en die we vinden in
Groningen en Drente. Dit diertje is
wat men pleegt te noemen cier-
levendbarend, d.w.z. in tegenstel
ling tot de zandhagedis, legt het
vrouwtje haar eieren op het mo
ment dat ze zullen uitkomen, een
verschijnsel dat wij ook bij ver
schillende vissoorten vinden.
Naast deze twee hagedissen is
er nog de hazelworm, die door
veel mensen gezien wordt als een
slangensoort, maar hij behoort tot
de hagedissen. Het is een hagedis
zonder pootjes. We vinden het dier
in Utrecht en op de Veluwe. De
hazelworm heeft oogleden, die de
slang mist; voorts vinden we bij
dit dier een borstbeen, schouder
en bekkengordel, die wij bij slan
gen niet aantreffen.
Zuidelijke soorten
In meer zuidelijk gelegen landen
vinden we hagedissensoorten in
nog groter verscheidenheid. Zo
kent men in Indonesië de tjitjak,
die grijs is en wat kleiner dan on
ze hagedis. Dit diertje is de vriend
des huizes. Men laat het daar
rustig over de grond, de wanden
en het plafond snellen, omdat het
zo buitengewoon nuttig is, want
het vangt allerlei minder prettige
insecten weg.
Ook in huis, maar niet zo op
vallend vinden we nog de tokkèh,
zo genoemd naar het geluid dat
hij maakt. Hij ziet er minder aan
trekkelijk uit dan zijn soortgenoot
dé tjitjak en hij houdt zich ook
meer schuil. Dan zijn er nog de
beroemde kameleons die zo schit
terend van kleur kunnen veran
deren, de leguanen en waranen,
die groter zijn en waarbij men
exemplaren van wel drie meter
lengte kan aantreffen, zoals de
reuzenwaraan, die op de eilanden
Flores en Komodo in de Indische
archipel voorkomt. Vooral ean de
ze hagedissoort kan men heel goed
zien, dat deze dieren afstammen
van de voorhistorische sauriërs,
de reuzenreptielen die vele miljoe
nen jaren geleden heersers waren
op aarde.
Onder deze dieren kwamen
exemplaren voor' van bijna onge
looflijke afmetingen, zoals de bron
tosaurus, een dier van wel vijftien
meter lang en een hoogte van zo'n
bijna tien meter. Honderden kilo's
voedsel nuttigde dit dier per dag
cn het hield zich op in moerassige
streken. Van al deze reuzen stam
men onze hagedissen af en wan
neer men goed kijkt, ziet men dat
zij eigenlijk verkleinde uitgaven
zijn van hun verre voorouders.
Engelse dubbeldekker
in Moskou
MOSKOU, 19-8. De Londense
dubbeldeksbus waarmee een groep
Oxford-studenten een reis naar de
So(wjet-Unie heeft ondernomen, is
in Moskou gearriveerd en heeft
daar veel bekijks getrokken. De
Moskovieten in de Gorky-straat,
de hoofdverkeersweg door de Rus
sische hoofdstad, en op het Rode
Plein, wuifden de Britse toeristen
toe. De twintig jaar oude bus, die
nog van allerlei reclame voor
Schotse whisky e.d. is voorzien,
was een week geleden uit Londen
vertrokken en maakte een rit door
Duitsland en Polen. Men heeft er
geen pech van betekenis mee ge
had. Bij de aankomst aan de Rus
sische grens, drie dagen geleden,
moest een welkomstpoort gedeel
telijk worden ontmanteld om het
hoge gevaarte, een onbekend ver
schijnsel in Rusland, doorgang te
verlenen.
Premier Nehroe heeft aan pre
sident Eisenhower en premier
Chroesjtsjef boodschappen gezon
den waarin hij hen feliciteert met
hun besluit om elkaar te bezoeken.
Nehroe uitte de hoop dat de bij
eenkomsten zouden leiden tot ver
mindering van de spanning in de
wereld
vrede.
en bevordering van de
STAD EN PROVINCIE
ZIERIKZEE
Prof. W. A. E. van der Pluym
tachtig jaar
Dinsdag heeft prof. W. A. E. van
der Pluym te Bussum, emeritus
hoogleraar in de kunstgeschiedenis
zijn tachtigste verjaardag gevierd.
Prof. van der Pluym kreeg onder
andere bekendheid als lid van alle
expedities ,die prof. Vollgraff tus
sen de jaren 1906 en 1930 voor Ne
derlandse opgravingen naar Grie
kenland maakte.
Prof. van der Pluym, die te Zie
rikzee werd geboren, studeerde na
zijn middelbare opleiding bouw
kunst te Amsterdam en 's-Graven-
hage. Hij haalde aan de Rijksmu-
seumscholen te Amsterdam het.
einddiploma en de akte M O. en
werkte vervolgens op het Rijks
bouwbureau van het ministerie van
Binnenlandse Zaken en te Brussel
als assistent van prof. Saintevoy.
Hij studeerde verder te Utrecht,
Parijs en Londen archeologie en
kunstgeschiedenis, waarop hij in
1910 werd benoemd tot leraar in
de kunstgeschiedenis aan de Rijks-
museumscholen te Amsterdam. In
1918 werd de heer van der Pluym
hoogleraar in de kunstgeschiedenis
aan de Rijksacademie voor beelden
de kunsten te Amsterdam en in
1922 kreeg hij een benoeming als
privaatdocent in de geschiedenis
der bouwkunst aan de universiteit
te Amsterdam.
Prof. van der Pluym heeft vele
delen van de wereld bezocht en
heeft verscheidene werken geschre
ven over kunst, bouwkunst en
kunsthistorie. Hij is ridder in het
Legioen van Eer van Frankrijk en
officier in de Kroonorde van Italië.
Crematie stoffelijk overschot
de heer C. M. Bal
Dinsdagmiddag heeft te Westerveld
de crematie plaats gehad van het
stoffelijk overschot van de heer
Corn. M. Bal, die vrijdag in de
ouderdom van ruim 84 jaar te Zie
rikzee is overleden.
Wijlen de heer Bal was in de ja
ren van 1917 tot 1938 directeur van
het kantoor Zierikzee van de Na
tionale Bankvereniging en later
van de Rotterdamsche Bank alhier.
Voorts was wijlen de heer Bal com
missaris der Nutsspaarbank en ere
lid van de sociëteit „De Vereni
ging".
In de nieuwe aula te Westerveld
werd het woord gevoerd door de
zwager van de overledene, de heer
G. A. Gasille. Namens de Rotter
damsche Bank sprak de directeur
de heer D. C. A. Lugt en namens
de Sociëteit en de Nutsspaarbank
de heer P. Heering. Een dankwoord
werd gesproken door de heer G. A.
Gasille.
Heemschutdag 1959 in
Zierikzee
De Heemschutdag 1959 van de
Bond He'emschut zal op vrijdag 4
september te Zierikzee worden ge
houden.
De deelnemers aan deze dag zul
len ten stadhuize door het gemeen
tebestuur officieel worden ontvan
gen. Vervolgens staat6 op het pro
gramma een bezichtiging van de
Gasthuiskerk waarna de koffietafel
zal worden gebruikt in het „Huis
van Nassau". In de middaguren zal
een rondwandeling door de stad
plaats vinden onder leiding van be
stuursleden van de vereniging
„'Stad en Lande van Schouwen-
Duiveland".
Voor de deelnemers rijdt een spe
ciale R.T M -bus van Rotterdam.
h Vier jonge bergbeklimmers heb
ben de dood gevonden op de 3.564
meter hoge Wiesbachhorn na een
sneeuwstorm. Twee andere wor
den vermist. Drie alpinisten, die
naar de eerstgenoemden zochten,
zijn in uitgeputte toestand aange
troffen. Zij hebben zeer van de
koude geleden. Voor hun leven
wordt gevreesd.
Het Nederlandse particuliere
jacht „La Galena", thuishaven Am
sterdam, is maandag bij Casablanca
in de mist op de rotsen gelopen en
zodanig beschadigd dat het naar
het oordeel van deskundigen niet
meer zee zal kunnen kiezen. Het
zal aan de sloper ten offer vallen.
Veertig jaar K.L.M.
Foto-expositie en -wedstrijden
's-GRAVENHAGE, 19-8. De K.L.
M-, die zoals men weet op 7 oktober
a.s. veertig jaar bestaat, schenkt
aan dit jubileum aandacht door o.a.
het inrichten van een tentoonstel
ling van foto's in de kelderzaal van
de Ridderzaal te 's-Gravenhage.
Deze expositie wordt op woensdag
26 augustus des middags officieel
geopend, in een besloten bijeen
komst in de Rolzaal, door de di
recteur-generaal van de Rijkslucht
vaartdienst, de heer J. W. F. Bac
ker; de president-directeur der
K L.M., de heer I. A. Aler, zal er
een korte rede uitspreken.
De tentoonstelling is van donder
dag 27 augustus tot en met zater
dag 5 september overdag te bezich.
tigen; de toegang is gratis. Er zul
len hoofdzakelijk foto's worden ge-
exposeerd die facetten van het
vooroorlogse bedrijf van de lucht
vaartmaatschappij laten zien, ter
wijl tevens een beeld wordt gege
ven van de veranderingen die in
de loop van de veertig jaar op het
gebied van de burgerluchtvaart tot
stand zijn gebracht. Aan de ten
toonstelling wordt door inzendingen
medegewerkt door de Koninklijke
Nederlandse Vereniging voor
Luchtvaart en de Rijksluchtvaart
school.
Aan de expositie is een wedstrijd
voor amateurfotografen verbonden
en een wedstrijd in het geven van
het juiste onderschrift bij drie
foto's. Voor elk der wedstrijden is
een prijs beschikbaar.
Landbouw en Veeteelt
Steun voor schapenfokkerijen
UTRECHT, 19-8. De schapenfok
kerijen op Texel en Terschelling
hebben een moeilijk jaar achter de
rug. Het Produktschap voor Vee
en Vlees wil nu de schapenhouders
op deze eilanden, die over fok-ooien
beschikken financieel tegemoet ko
men. Men wil de mening van het
Landbouwschap weten over een
uitkering die men voornemens is te
doen uit het fonds van monopolie
heffingen. Dit deelde de voorzitter
van het Produktschap voor Vee en
Vlees, de heer Joh. de Veer, van
morgen op een te Utrecht gehou
den vergadering mede.
iDoor het bestuur van het Pro
duktschap werd de prijs van bacon-
varkens met 3 cent verlaagd en wel
van f 2,35 op f 2,32.
Geen weekstempel op eieren
UTRECHT, 19-8. Het produkt
schap Pluimvee en Eieren is geen
voorstander van het aanbrengen
van een weekstempel op de eieren
die naar Duitsland worden geëx
porteerd.
Op een vanmiddag te Utrecht ge
houden vergadering van het pro
duktschap hebben verschillende
bestuursleden op de grote nadelen
van het stempelen van eieren gz-
wezen.
Over het algemeen - zo werd
medegedeeld, geniet het ongestem
pelde ei de voorkeur van de con
sument. Het verzoek tot het stem
pelen van eieren was uitgegaan van
de Bund Deutscher Eierimporteure
te Frankfurt. Een tweede bond van
Duitse eierimporteurs, het Bundes
Verband Deutscher Eier Impor
teure te Düsseldorf, heeft het pro
duktschap reeds bericht in het ge
heel geen voorstander te zijn van
het stempelen der eieren.
Het bestuur van het produkt
schap besloot zich aan te sluiten bij
het advies van de exportcommissie
van het produktschap geen toe
stemming te verlenen tot het aan
brengen van een weekstempel op
de eieren.
Prijzen per kg.: vettedkofeien en
ossen f 3,10-3,35, f 2,90-3,10, f 2,80-
2,90; vette kalveren f 3,00-3,40,
f 2,80-3,00, f 2,40-2,60; slachtpaar-
den f 2,50-2,10-1,90.
Prijzen per stuk: graskalveren
f 450-375-275; nuchtere kalveren
f 90-75-65; lopers f 100-90-80; big
gen f 75-60-50; veulens f 425-300-
250; schapen f 80-70-50; lammeren
f 70-60-45; kalf- en melkkoeien
f 1200-1000-875; varekoeien f 900-
800-675;.vaarzen f 900-800-650; pin
ken f 585-500-400.
Ingezonden stukken
Mijnheer de*Redakteur.
Gaarne zou ik mevr. Lodewijk-de
Witte willen antwoorden op haar
ingezonden stukje in uw blad van
vrijdag 14 augustus.
Reeds enkele jaren organiseren
wij twee keer per seizoen een na-
tuurwandeltocht in onze omgeving.
In het verleden waren dat twee
avondwandelingen. Daar de twee
de tocht altijd moeilijkheden ople
verde in verband met de vroeg in
vallende duisternis, werd dit jaar
besloten bij wijze van proef de
tweede tocht in de middaguren te
houden. Temeer omdat vele hotel
gasten, maar ook andere gasten,
's avonds warm eten en dan niet
deel konden nemen.
Deze proef is naar onze mening
volkomen geslaagd. Het zal in de
toekomst wel zo zijn dat wij een
avond- en een middagtocht op het
programma zullen plaatsen.
Bij de eerste tocht krijgen dus
onze vele eilandelijke tippelaars
hun kans om deel te nemen als het
hun 's middags niet mogelijk was.
Onze fout dit jaar was echter
dat wij aan de eerste tocht, die wij
op 22 juli gehouden hebben, niet
voldoende bekendheid hebben ge
geven. Al doende leert men, zullen
wij hopen. Wij hopen hiermee de
vrees van de vele belangstellenden
op ons eiland als zouden zij niet
meer deel kunnen nemen in de
avonduren, hiermee weg genomen
te hebben.
Wij zullen hun allen dan ook
gaarne weer aan de start zien ver
schijnen als wij in 1960 voor het
vijfde jaar deze natuurwandeltoch-
ten mog enhouden.
Zeker zullen wij er dan rekening
mee moeten houden de eerste tocht
niet te houden in de week dat de
„vierdaagse" te Nijmegen wordt
gelopen, want het is ons bekend
dat mevr. Lodewijk-de Witte deze
niet zal overslaan om aan onze
tocht deel te nemen. Maar wij
danken haar voor haar opbouwen
de kritiek en u meneer de redak-
teur voor de plaatsing.
'P. SLAGER
Voorz. s.v. „Zeemeeuwen".
MARKTBERICHTEN
Veemarkt
ROTTERDAM, 18 aug. Aanvoer
2990 stuks vee (weektotaal 4565).
t.w.: 300 vette koeien en ossen; 1024
stuks gebruiksvee; 560 vette kal
veren; 306 graskalveren; 20 nuch
tere kalveren; 20 lopers en 9 fok-
zeugen; 79 biggen; 66 paarden; 62
veulens; 322 schapen en lammeren;
42 bokken en geiten.
SPORT
KORFBAL
WIK I versloeg DSS I
In een vriendschappelijke wed
strijd, die vorige week zaterdag te
Nieuwerkerk werd gespeeld, heeft
het Kerkwerfse WIK, dat het af
gelopen seizoen in de 2e klas heeft
gespeeld, kans gezien om de eilan
delijke kampioenen een onver
wachte nederlaag te bezorgen. Het
begin van de wedstrijd gaf een
licht overwicht te zien aan de DSS-
zijde. Daarentegen benutte de WIK-
aanval de haar geboden kkrisen be
ter en doelpuntte drie maal (0-3).
Daarna was een gelijk opgaande
strijd te zien, waarin DES twee
maal de korf wist te treffen tegen
WIK eenmaal, zodat de rust aan
brak met de stand 2-4. Na de her
vatting speelde het DSS-twaalftal
wat het kon om deze achterstand
weg te werken. Het mocht echter
niet baten. Na de standen 3-4, 3-5
en 4-5 braken de laatste tien mi
nuten aan. Hierin was WIK vol
komen in de meerderheid en doel
puntte nog eenmaal, zodat de eind
stand 4-6 was.
In deze sportieve wedstrijd wer
den de doelpunten aan de DSS-zij-
de gemaakt door mej. N. v. Dienst
en door de heren L. v. Popering,
Bolkenbaas en J. de Jonge. Voor
WIK werd tweemaal gedoelpunt
door de heer L. v. d. Wekken en
eenmaal door de dames J. Beve
lander en D. Feijtel en door de he
ren W. Rotte en J. v. IJsseldijk.
DE GOUDEN COBRA
56. De gedachte, dat hij ten koste van alles de Zlass-krijgers
moet waarschuwen voor de val die hij zelf in zijn onwetendheid
heeft helpen opstellen, doet Aram alle voorzichtigheid vergeten.
Zonder zich een moment te bedenken rent hij het zoutmeer op.
Enkele pijlen fluiten door de lucht cn boren zich op slechts korte
afstand in de bodem. Verder snelt Aram over de nevelige vlakte;
nu en dan golft de korst onder zijn voeten beangstigend op cn
neer, maar zijn snelheid redt hem telkens weer van een ver
schrikkelijk einde.
Daar duiken uit de zwavelnevels enkele schimmige gestallen op
en direct herkent Aram aan de brede, gevederde hoeden de krijgers
der Zlass. „Terug! Terug!" schalt zijn stem over de vlakte. „Ons;
plan is mislukt! De Touarëggs
Verder komt hij niet, want achter hem hoort hij het woedende
geschreeuw van enkele achtervolgers, die zich op de zoutkorst ge
waagd hebben. Een lans suist recht op hem af. Aram doet een
wanhopige zijsprong om het wapen te ontwijken en voelt hoe de
bodem onder zijn voeten wegzakt
