i
Grafschriften in kerk te Dreischor
onder pred. Stamperius aangebracht
De wereld in deze week
DE MAN UIT CHICAGO
1/IHMlwill
's Nachts nog niet
zindelijk
Een woord
van den Here
i
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE VRIJDAG 24 JULI 1959 No. 18602
Eerste hagepreek werd gehouden in het bos van „De Katte"
De Hervorming was op ons eiland begonnen sinds de Vlaamse
passementwever Jacob Jorissen Barselis op 7 juli 1566 de eerste
hagepreek had gehouden in het bos (van de Katte) te Noordgouwe.
Na 8 augustus 1572, toen Zierikzee en de omliggende dorpen de
zijde van de Prins hadden gekozen, zette de uitbreiding zich voort.
Wel kwam de nieuwe leer weer danig in de verdrukking, toen op
St. Miehielsavond (29 september) 1575, Mondragon met zijn legers
door het Zijpe kwamen en voor Zierikzee gelegerd bleven tot 29
juli 1576.
Toen koos ook de eerste predi
kant van Dreischor, Robertus de
Ridder, het hazenpad. Hij, de vroe
gere pastoor van Oostburg, die al
daar in de St. Eloyskerk de mis
nog had gecelebreerd, was in 1573
of 1574 naar Dreischor gekomen en
werd na de Spaanse intocht op ons
eiland predikant te Heenvliet. Wel
heeft Schouwen-Duiveland kort in
Spaanse handen geweest, want op
3 november 1576 had weer de over
gang plaats naar de zijde van de
Prins. Toen wilde Dreischor zijn
predikant weer terug hebben en
hield het bij de classis Voorne
„heftich" aan, zodat hij in 1577 te
rug kwam, om in 1580 te vertrek
ken naar Heinkenszand.
Het merendeel der grafschriften
zal dan ook tot stand zijn gekomen
onder zijn opvolger, Anthonis Lau-
rentis Stamperius, die van 1582 tot
1602 de gemeente heeft gediend. Hij
was ook afgevaardigde, namens
Schouwen, op de Synode van april
1597 te Goes, waar hij klaagde dat
te Dreischor nog afgoderij werd ge
pleegd met de heilige Adriaan, de
vroegere patroon der kerk.
Op vele synodes was hij tegen
woordig en het schijnt dat Drei
schor toch een goede naam heeft
gehad in kerkelijke kringen, want
na het vertrek van Stamperius is
Schouwen op de Synode van no
vember 1602 vertegenwoordigd ge
weest door de ouderling en school
meester Lenaert Warijn.
De bijbelverspreiding
Al mocht dan Stamperius klagen
over zijn gemeentenaren, dat zij
nog niet geheel bevrijd waren van
de „roomse zuurdeesem", uit de
grafschriften blijkt dat ook de pre
dikant zelve daarvan nog niet ge
heel los was, aangezien hij zelfs
een tekst uit de apacriefe boeken
gebruikte. Wel moeten we hierbij
Ingezonden mededeling
BINNENVERINGBED
SCHUIMRUBBERBED
in aanmerking nemen dat de Bij
bel toen nog in vele vormen voor
kwam, want de bijbelverspreiding
- in de vijftiende eeuw in hand
schrift begonnen, waartoe de leer
ling van Geert Groote, Johan
Schutken, veel heeft bijgedragen -
was toen nog maar in zijn begin
stadium.
Eerst met de uitvinding van de
boekdrukkunst zouden meerdere
exemplaren onder de mensen ko
men, ook al verschilde de tekst
vaak nogal heel wat, hetgeen ook
duidelijk wordt als de Dreischorse
grafschriften vergeleken worden
met de Statenvertaling van 1618 en
1619.
Na de eerste Delftse Bijbel van
1477, vertaald door „een notabele
meester", waarvan tot op heden
nog 39 exemplaren bekend zijn,
verscheen de Keulse Bijbel in 1478.
Zelfs een „Bijbel in 't Corte", ge
drukt bij Nicolaes die Grave en
Thomas van der Hoek, zag in 1513
en 1516 het licht. Dus al deze Bij
bels kwamen van de pers vóór de
eigenlijke Reformatie in 1517.
In die tijden leerde men de kin
deren op de scholen de psalmen en
in 1517 begon de schoolmeester Jo
hannes Murmellius de kinderen de
Bijbel voor te lezen „ondanks de
tegenstand der gepijden".
De grafschriften
En hpe talrijk waren de berijm
de Bijbelvertellingen, die vrij veel
gelezen werden, want men vergete
dit niet: er konden veel meer men
sen lezen dan men wel zou ver
wachten.
In het begin van de 16e eeuw was
de Bijbel het meest gelezen boek
en de Bijbelstudie werd de hoogste
vorm van wetenschap geacht en
de enige maatstaf voor geloof en
leven. Geen wonder dan ook dat
voor grafschriften Bijbelteksten
werden gebruikt, ook al waren er
veel verschillende Bijbelvertalin
gen, waardoor ook niet met zeker
heid valt te zeggen welke verta
ling de predikant te Dreischor,
Stamperius, gebruikte voor de op
schriften in de kerk, waarom ze
hieronder tegenover elkaar vertaald
worden. Aan de zuidmuur van het
koor is op vrij grote hoogte een
tekst aangebracht uit Psalm 37 25.
Ick ben jonck geweest ende oud
geworden
ende hebbe noyt gezien den
rechtveerdige
verlaten ofte zijn zaedt om
brood gaen.
hetgeen in de Statenvertaling luidt:
Ik ben jong geweest, ook ben ik oud
geworden, maar heb niet gezien
den rechtvaardige verlaten, noch
zijn zaad, zoekende brood.
/Misschien komt ook onder deze
tekst nog een grafschrift voor de
dag, doch op heden is dat verbor
gen onder een dikke kalklaag.
(Slot volgt in ons nummer
van dinsdag a.s.).
Speciaal stempel
voor filatelisten
ROTTERDAM, 23-7. Aan de eer-
ste reis van het ss. „Rotterdam",
dat zoals bekend op 3 september
a.s. van Rotterdam naar New York
zal vertrekken, zal voor verzame
laars van bootstempels een speciale
attractie worden verbonden, aldus
de Holland-Amerika Lijn. Deze re
derij zal nl. gratis speciale enve
loppen met een toepasselijke voor
stelling verstrekken, welke op ge
noemde datum met het nieuwe
vlaggeschip kunnen worden meege
geven. Aan boord zullen deze en
veloppen van het bootstempel wor
den voorzien. Er bestaat goede
hoop, dat de posterijen in New
York een stempel van aankomst
zullen aanbrengen met vermelding
„Paquebot".
WIJ OUDERS 2
De moeder van Minnie, die erg
trots is op haar dochtertje, heeft
één ding, waar ze zich diep over
schaamt en dat ze maar liever aan
niemand vertelt. Het kleine ding is
namelijk 's nachts nog niet zinde
lijk en dat is voor een grote meid
van ruim drie jaar toch wel heel
erg.
Eigenlijk is het maar valse
schaamte van moeder, want er zijn
heus wel meer kinderen van die
leeftijd, die 's nachts nog in bed
plassen. En vooral komt dit meer
malen voor bij kinderen, die nogal
druk aangelegd zijn, zoals ook bij
Minnie het geval was. Maar hoe
dan ook, Minnie's moeder zit er
mee. Ze heeft meermalen gepro
beerd, op het eergevoel van het
kleintje te werken, door haar voor
te houden, dat ze nu toch al zo
groot is en zich moest schamen.
Maar Minnie's eergevoel is kenne
lijk nog niet zover ontwikkeld, dat
ze begrijpt, waarover ze zich moet
schamen.
Voor ze 's avonds naar bed gaat,
doet ze zoet haar plasje. Tegen elf
uur, als moeder naar boven gaat,
neemt ze het kind nog eens op. Dan
is ze meestal nog wel droog, maar
steevast ligt ze de volgende morgen
drijfnat in haar bedje. Dan volgen
er wel eens klappen. Maar ook dat
heeft geen uitwerking. Moeder
wordt er radeloos onder.
Dan komt de tijd, dat zich een
nieuwe baby meldt Er wordt be
sloten, dat Minnie in de tijd, dat
moeder in het ziekenhuis zal zijn,
bij een vriendin van moeder gaat
logeren. Dit brengt echter onher
roepelijk mee, dat ze die vriendin
zal moeten inlichten over het feit,
dat Minnie nog niet zindelijk is
's nachts.
Het zit moeder ontzaglijk dwars.
Het is werkelijk een hele opgave
voor haar, het zwakke punt van
haar kind te moeten bekennen aan
de vriendin, die wat ouder is en
zelf grote kinderen heeft, die zij
schijnbaar uitstekend heeft weten
groot te brengen. Ze zal nu wel
denken, dat Minnie's moeder niets
van de opvoeding van haar doch
tertje terecht brengt. Maar toch
besluit ze, dat het maar het beste
is, haar vriendin tijdig voor te be
reiden.
In gedachten ziet ze de medelij
dende blik al en hoort ze haar mee
warig en misschien ook wat min
achtend vragen: „Gunst, wat ver
tel je me nou? Is Minnie nóg niet
zindelijk?"
Maar wat valt dat meel Tot moe
ders verbazing en grote opluchting
begint de vriendin hartelijk te la
chen. „Je hoeft er niet bij te kijken,
of het een doodzonde is. Een van
mijn kinderen heeft het ook nog
lang in bed gedaan. En evengoed
ging het op een goeie dag vanzelf
over".
„Ja, als je maar lang genoeg
wacht", zegt Minnie's moeder een
beetje bitter. „Maar is er dan wer
kelijk niets aan te doen?"
„O ja, je kunt wel een handje
meehelpen. Als het kind druk van
aard is, moet je het zo rustig mo
gelijk houden. Geen wilde spelle
tjes, kietelen of stoeien voor het
naar bed gaan. Zorg verder voor
warme kleding aan de onderbuik
en laat ze nooit met koude, of natte
voeten lopen. Van mijn dokter
kreeg ik indertijd de raad, Jaap
geen eieren en heel weinig vlees te
geven. Maar wel veel groenten, ook
rauwe, en fruit en roggebrood.
Die dokter deed me nog een mid
deltje aan de hand. 's Avonds voor
het naar bed gaan gaf ik Jaap een
boterham met boter en wat fijn ta
felzout. Maar langer dan 3 maan
den mocht hij dat niet hebben. Jij
zou dat ook eens kunnen proberen.
Maar vraag dan voor alle zekerheid
aan je eigen huisdokter, of hij er
voor Minnie geen kwaad in ziet".
MARCELLE.
OVERDENKING
„Is er een woord van den Here?"
vraagt Zedekia, de koning, aan de
profeet Jeremia, nadat hij hem uit
de gevangenis bij zich heeft laten
komen. Maar het antwoord is niet
veelbelovend: ja - zegt Jeremia -
gij zult in de macht van de koning
van Babel gegeven worden! (Jer.
37 17).
Zedekia's opstand tegen Babel is
het resultaat van drie factoren, die
niet alleen hem, maar steeds weer
de mensheid in het verderf hebben
gestort: nationale hoogmoed, mili
taristische eigenwaan, en godsdien
stige dweepzucht, die meent, dat
God zich laat gebruiken als hand
langer van onze gewelddadige plan
nen. Koning Zedekia laat zich door
dat alles meeslepen, ofschoon hij
in feite voelt, dat dit alles moet
uitdraaien op ondergang en vernie
tiging. Vandaar zijn vraag aan Je
remia - (die hij zelf in de gevan
genis heeft laten zetten!) is er ook
een woord van den Here?
Jeremia wijst hem nog een uit
weg, de enige die er is: vrijwillige
onderwerping aan de koning van
Babel (Jer. 38 17). Maar daartoe
kan Zedekia de zedelijke moed niet
opbrengen. Liever wil hij, samen
met zijn volk, zich doodvechten
de uitweg van de lafaard (denk aan
de Rijkskanselarij te Berlijn, april
1945!). Schuld belijden, en de ge
volgen van zijn eigen schuld op
zich nemen - dat kan hij niet, dat
is hem te zwaar. Maar wat dan?
Zich willoos laten drijven op de
stroom, die naar het verderf voert.
Moeten wij Zedekia daar hard
om vallen? Zijn wij niet op precies
dezelfde weg als hij? Onze wereld
kiest de weg van het geweld en de
bewapening, en wij weten dat dit
leidt tot het verderf en de onder
gang, maar toch gaan wij ermee
door. Wij hebben onze ziel ver
kocht aan de duivel van het geweld
en die laat ons niet meer los uit
zijn greep
En onze eigen, persoonlijke ziel -
aan welke duivel hebben wij die
verkocht? Het geld? De drank? Het
succes? Onze carrière? Wat dan?
Wie hij ook is, hij laat ons niet los
Is er ook een woord van den
Here?
Ja: er is een weg ten leven. De
weg, die Jezus ging: de weg van
de zelfverloochening, de vernede
ring, het offer. Langs de weg van
het kruis blijft Hij overwinnaar, en
door Zijn overwinning zijn alle dui
velse machten verslagen!
Is er een woord van den Here?
Ja: alle schuld, alle consequenties
van onze zonde, heeft Hij op Zich
genomen en gedragen, voor hon
derd procent!
Als Zedekia dit geweten had, dit
geloofd had - wie weet? Maar in
elk geval, wij mogen het weten en
geloven: dit is de weg der redding'
Het is mogelijk, om te keren. En
het hoeft ons niet eens zwaar te
vallen. Want in Christus is de over
winning behaald, de schuld ver
zoend. Alzo luidt "het woord des
Heren - voor ons, en voor de we
reld!
Renesse.
F. A. v. L.
In verschillende plaatsen op Schouwen-Dui
veland wordt momenteel een nieuw systeem
op verwarmingsgebied, waarbij een isolerende
stof wordt gespoten tussen spouw- en buiten
muren, in toepassing gebracht..
De foto toont een bedrijf in Zierikzee dat een
dergelijke behandeling ondergaat, waardoor
in het winterseizoen een aanzienlijke bespa
ring op de brandstoffenrekening mogelijk
zal zijn.
I
W.V.,V„WA,V,AA.V
In Opatija (Zuid-Slavië) wordt
van 30 augustus tot 6 september
een conferentie over politieke we
tenschap gehouden, waaraan een
honderd deelnemers uit Europa,
Afrika, Azië en Amerika zullen
deelnemen. Een der inleiders op
de conferentie is mr. dr. J. Barents
hoogleraar in de wetenschap der
politiek te Amsterdam.
Koningin Elizabeth van België
is woensdag naar Zuid-Slavië ge
vlogen. Zij zal op uitnodiging van
de Zuid-Slavische regering een
muziekfestival te Dubrovnik bij
wonen. Zij reisde met een D.C.-6
die president Tito speciaal voor
haar naar Brussel had gezonden.
De V.S. en Oostenrijk hebben
woensdag een accoord getekend
betreffende een toenemende Ame
rikaanse hulp op het gebied van
het vreedzaam gebruik van kern
energie.
Admiraal Amaral Peixoto is
benoemd tot Braziliaans minister
van transport en verkeer. Waarne
mers zijn van oordeel, van deze
benoeming, een reorganisatie van
het kabinet inluidt, die verschei
dene weken kan duren. De admi
raal is voorzitter van de sociaal
democratische partij, die de tegen
woordige minister van oorlog,
maarschalk Teixeira Lott, als kan
didaat voor het presidentschap
heeft aangewezen.
De conferentie van transatlan
tische scheepvaartmaatschappijen
voor personenvervoer hebben
woensdag te New York een verla
ging van tien procent van de pas
sage voor emigranten naar de Ver
enigde Staten bekend gemaakt.
Deze verlaging geldt voor 1960 met
uitzondering van de tijd van 1 juli
tot 31 oktober.
Bij Andover in de Amerikaanse
staat New Hampshire is woensdag
een tankvliegtuig van de Ameri
kaanse luchtmacht tijdens een
oefenvlucht in brand gevlogen en
neergestort. De zeven bemannings
leden kwamen om het leven.
iHamburg heeft zijn 150.000 dui
ven de oorlog verklaard. Het is
van plan het aantal duiven ingrij
pend te beperken, waartoe de vo
gels met vergiftigd graan worden
gevoerd.
Bij graafwerk te Rosnice in
Oost-Bohemen is een skelet ge
vonden dat vermoedelijk van een
jager uit de klokbekercultuur (cir
ca 1700 jaar voor Christus) is. Bij
het skelet lagen een bronzen dolk
en armband.
In de Belgische staatscourant
is woensdag de wet afgekondigd
waarbij prins Albert van Luik, die
onlangs in het huwelijk trad met
prinses Paola Ruffo di Calabria,
een jaarlijkse toelage van 3.500.000
frank krijgt.
Een onafhankelijke commissie
heeft de regering van Singapore
geadviseerd, de diploma's van de
Chinese Nanjang-Universiteit niet
te erkennen, omdat het peil van
het onderwijs te laag is. De Nan
jang-Universiteit is de trots van de
Chinese gemeenschap van Singa
pore.
Koninklijke gift voor
Anne Frankstichting
AMSTERDAM, 23-7. De Konin-
gin en de Prins hebben een gift ge
schonken aan de „Anne Frankstich
ting" te Amsterdam, die zich het
algeheel herstel van het Anne
Frankhuis aan de Prinsengracht ten
doel heeft gesteld. Het „Achterhuis"
hoopt men na restauratie te bren
gen in de oorspronkelijke toestand
ten tijde dat Anne en haar familie
aldaar waren ondergedoken; het
voorhuis wordt ingericht tot inter
nationaal ontmoetingscentrum voor
de jeugd.
Indische Nederlanders
in de Ver. Staten
NEW YORK, 23-7. Gisteren Eijn
met het Nederlandse passagiers
schip „Grote Beer" 166 Indische
Nederlanders in de V.S. aangeko
men. Zij vormen de eerste groep
Indische Nederlanders die onder
de quotum van de zogenaamde
Pastore-Walter-Act (act. pl. 85-
892) naar de V.S. emigreren. Het
grote aantal was aanleiding voor
de Amerikaanse pers er enige aan
dacht aan te geven. In de toekomst
zullen steeds grotere groepen Ne
derlanders, die tijdens de Indone
sische boycotactie en ook vóór die
actie, hun geboorteland verlaten
moesten, naar de V.S. emigreren.
Ingezonden mededeling
'n betrouwbaar
zwitsers
l anker horloge
Nasser over vriendschap
CAIRO, 23-7. Ter gelegenheid
van de zevende verjaardag van de
Egyptische revolutie heeft presi
dent Nasser woensdag in Cairo
nogmaals verklaard dat de V.A.R.
met alle landen, Engeland, de V.S.,
Frankrijk en de Sowjet-Unie inbe
grepen .vriendschappelijke relaties
wil aanknopen. Maar deze betrek
kingen moeten gebaseerd zijn op
rechtvaardigheid en gelijkheid. Hij
zei voorts dat hij de minister van
binnenlandse zaken van de provin
cie Syrië, Adbel Hamed Serrai,
naar Bagdad had gestuurd' om er
bij de regering-Kassem op aan te
dringen binnenlandse onlusten te
voorkomen.
Ingezonden mededeling
1 X per week naar de BIOSCOOP
FEUILLETON
door LUCIEN LELONG
„Dat di© vent een rol speelt en
de echte Clarenbough niet is, we
ten wij allebei. Maar wanneer hij
die rol nu een beetje behoorlijk
speelde, zou ik er nog de sportieve
kant van kunnen zien. Wat ik ech
ter hoor
„Wie heb je gesproken?" wou
Clare weten.
„Een van de dames van het co
mité, en die vertelde me niet zo
heel veel moois over die mr. Cla
renbough over de manier waarop
hij zich met het zwakke geslacht
bemoeit".
„Wat vertelde ze je?"
„Ja, feiten heeft ze niet genoemd.
Daarvoor geneerde ze zich geloof
ik een beetje. Maar ze gaf me ge
noeg te verstaan".
„Wat was het voor een dame?
Oud of jong? Mooi of lelijk?"
„Hm, aan de verkeerde kant
van de vijf en dertig, zacht gezegd.
Maar ze was charmant genoeg".
„Pas op met wat vrouwen zeg
gen over vrouwen. Er zitten onder
dat gras talloze addertjes".
„Dus je wou zeggen dat ze uit
jaloezie
„Ja, jij kent de vrouwen, Clare,
Misschien beter dan iemand anders.
Misschien heeft die dame alleen
maar geprobeerd een beetje te rod
delen. Maar leuk vind ik het niet".
„Ik vind die hele kwestie-Cla-
renbough nogal grappig", meende
Clare. Hij bracht het er gisteren
avond keurig af. Ik zou zeggen
handel alleen op grond van feiten,
die je zelf waarneemt en laat je
niet beïnvloeden, alvorens je han
delt...."
Met dat advies in de oren zette
Colverton zich in de lounge en be
studeerde de krant, terwijl Clare
zich naar haar kamer begaf. De
gérant, tuk op een praatje, draaide
rond hem heen.
„Ik hoor, dat er in Meeldam ook
een Amerikaan logeert", begon hij.
„Ja, dat hoorde ik ook", gaf Col-
verton weinig geïnteresseerd toe.
„Hij was vanmorgen hier", ging
de gérant verder.
Nu ontwaakte Colvertons inte
resse.
„Wat is de wereld toch klein",
mediteerde de logementhouder.
„Twee Amerikanen; uit zo'n groot
land allebei vlak in de buurt en
als ze elkaar dan ontmoeten, blij
ken ze elkaar nog te kennen ook".
Colverton was nu zeer belang
stellend.
„Kende die meneer uit Meeldam
mij?"
„U niet wellicht, maar de dame,
uw secretaesse. Ze hebben zeker
wel een uur met elkaar gepraat".
„Onatuurlijk", zei Colver
ton. „Ja, dat klopt. Het was me
door het hoofd gegaan". En hij
verdiepte zich weer in z'n krant.
Maar hij las niet. Steeds vroeg
hij zich af: wat had Clare met die
oplichter, die gewaande mr. Cla
renbough, te maken? Had ze hem
daarom verdedigd? Laat j© niet
beïnvloeden, had ze gezegd. Nee,
Clare, peinsde hij, ik zal mij niet
laten beïnvloeden, niet door di#
14
mevrouw maar ook niet door jou.
Ik zal handelen naar de feiten. En
ik geloof, dat het tijd wordt, dat er
zo langzamerhand iets gebeurt. Ik
zal morgen meer eens naar Am
sterdam gaan en de zaak eens door
praten met mr. Morris. Die is pre
cies op de hoogte met alle gerech
telijke aangelegenheden in dit land
en zal wel weten hoe dat varkentje
gewassen moet worden Want het
zaakje wordt me nu zo langzamer
hand een beetje te duister.
0
Riek de Ruiter fietste op het rij
wielpad langs de weg, die van
Meeldam leidde naar de grote
hoofdverkeersweg. Ze was in een
opgewekte stemming. Het was
mooi weer, ze was vrij, ze hield van
de buitenlucht en van de wijde
velden rondom Meeldam. Ze had in
haar ogen iets van de blik, waar
mee de zeeman tuurt over de wij
de zee en naar verre horizonten.
Er waren heel wat zeelui In haar
familie en meermalen vroeg zij
zich af, waarom ze het vrij dorre
bestaan van onderwijzeres gekozen
had. Een keus was het eigenlijk
niet geweest; het was de goedkoop
ste manier om de nodige fundamen
tele kennis te verkrijgen en daarop
voort te bouwen. Want ze wist,
wanneer ze haar doel had bereikt,
dan zou ze niet in Holland blijven.
Dan ging ze de wijde wereld in. Ze
kende de opvattingen van haar
vrouwelijke kennissen, dat ze „haar
beste tijd voorbij liet gaan". Maar
Riek de Ruiter vond, dat ze haar
tijd heel goed gebruikte; vooral
deze middag.
(Wordt vervolgd)