Zeeuwse kunstenaars exposeren in de
Schutterszaal te Zierikzee
De St. Lievensmonsterkerk -102 m lang
was de grootste van Zeeland
PI
KINDERHOEST VERDWIJNT DOOR
ZWITSAL KINDER-HONING-SIROOP
OUD VERHAAL WORDT AKTUEEL
Vijfjarig kroonprinsje Boudewijn van België
logeerde eens in Noordwijk
Koning der Belgen komt op 8 juli naar Nederland
Confrontatie met twee werelden
ANTWERPEN, 2-4. „Het lijdt
geen twijfel dat koning Boudewijn
een bijzonder hartelijk onthaal in
Nederland te wachten staat", heeft
dr. J. B. V. M. J. van de Mortel,
consul-generaal der Nederlanden te
Antwerpen, aan een redacteur van
het agentschap Belga verklaard.
Dr. van de Mortel was vóór de
tweede wereldoorlog burgemeester
van de gemeente Noordwijk, en
hem komt de eer toe eens de
„pleegvader" van koning Boude
wijn te zijn geweest. Dat was toen
het vijfjarige kroonprinsje samen
met zijn zusje Josephine-Charlotte,
in het jaar 1935 twee maanden va
kantie doorbrachten te Noordwijk
en aan de goede zorgen van bur
gemeester van de Mortel werden
toevertrouwd.
„Mijn kinderen vonden het fijn
eens een echte kroonprins in huis te
hebben", zei dr. van de Mortel.
De bedoeling van die twee maan
den lange vakantie was, dat de
Belgische koningskinderen de Ne
derlandse omgangstaal zouden le
ren gebruiken.
„In het begin hadden ze er wel
wat last mee", vertelde dr. van de
Mortel, „maar de eerste moeilijk
heden waren gauw overwonnen.
Vooral de kleine kroonprins Bou
dewijn, een bijzonder intelligent
jongetje, maakte snelle vorderin
gen. Aan het einde van zijn ver
blijf bij mij thuis sprak hij dan
ook reeds vrij behoorlijk Neder
lands".
Strikt incognito-bezoek
,1935 was het jaar van de laatste
vooroorlogse wereldtentoonstelling
OVERDENKING
indien Christus niet is
opgewekt, dan is immers onze
prediking zonder inhoud, en
zonder inhoud is ook uw ge
loof". 1 Cor. 15 14.
Er is een tijd geweest dat men
meende dat de menselijke nood
vooral gezien moest worden in het
economische vlak: als gevolg hier-
vah meende men voldoende hierop
te reageren door „armlastigen" van
tijd tot tijd met geld te bedelen.
In een later stadium kwam men
tot de ontdekking dat het toch wel
erg belangrijk is de mens in zijn
milieu en denk- en leefwijze te be
naderen: en als gevolg hiervan ont
stond een bloeiende interesse voor
psychologie en psychiatrie en wer
den deze activiteiten losgelaten op
de mens. Momenteel zijn we zover
dat we er achter komen met eco
nomie en psychologie toch ook weer
niet klaar te komen: een ontzag
wekkend apparaat van deskundi
gen onder de nietszeggende term
„maatschappelijk werk" zoekt en
tast en peilt en tracht voor ieder
geval een diagnose te stellen en
voor ieder geval een geneeswijze
te vinden. Deze verbreding en ver
dieping zijn te waarderen.
Het is een belangrijke vooruit
gang, wanneer de mens in zijn ver
antwoordelijkheid besef krijgt van
- het ingewikkelde patroon van en
keling en gemeenschap.
Het is een vooruitgang, wanneer
de mens er achter komt niet klaar
te zijn met een achteloos toege
stopte fooi noch met een zorgvul
dige ontleding van de menselijke
geest, wanneer het er namelijk om
begonnen is wezenlijk een bijdrage
te leveren in de hulp aan elkaar.
Intussen levert dit werk resulta
ten op, dat het totaalbeeld van de
menselijke samenleving niet bijster
opwekkend is.
De geestelijke armoede in grote
lagen van de samenleving is zo on
voorstelbaar groot, dat daarmede
vergeleken de economische armoe
in vroeger tijden onbetekenend is.
Die geestelijke armoe is veelal
de achtergrond en oorzaak van
allerlei ontsporingen in het privé-
bestaan, in het huwelijksleven, in
het bedrijfsleven en in grotere ver
banden.
Die armoe kan ook benaderd
worden door het woord leegheid of
door de uitdrukking uit onze tekst:
„zonder inhoud".
De apostel is er van overtuigd
dat hij een boodschap heeft. Alleen,
hij beseft heel goed dat er heel wat
mensen rondlopen, die menen een
waardevol woord te hebben voor de
samenleving en de enkeling.
Hij stelt nu, dat ook hij niet be
schikt over gedachten, die door
waardevolheid dienen kunnen tot
hulp van de mens in nood.
Hij acht zichzelf in geen enkel
opzicht in staat opbouwend te wer
ken. Het enige, wat volgens de
apostel waarde en inhoud heeft is
het evangelie van de opstanding
van Christus.
Denk deze opstanding weg en dan
is er geen zinvolle gedachte, geen
helpend woord, dan is alle spreken
en alle hulp zonder inhoud, zonder
waarde. Dan is ook voor de mens
geen houvast beschikbaar, geen
grond voor zijn voeten.
Maar, zo stelt hij, de opstanding
is een feit, behoeft niet weggedacht
te worden, is geldig en die geldig
heid vormt de wezenlijke inhoud
van zijn gesproken woord en biedt
inhoud aan enkeling en samenle
ving.
Hoe lang nog zal de mensheid
genoegen nemen met hulp zonder
inhoud?
Zierikzee.
Y. J. T.
te Brussel. Dezelfde avond van de
openingsdag, 27 april, kreeg dr. van
de Mortel koning Leopold en ko
ningin Astrid bij hem thuis te gast.
Twee dagen duurde het voordat de
Nederlandse pers lucht kieeg van
dit incognito-bezoek. Pas enkele
maanden later echter werd duide
lijk wat daar binnenskamers van
het burgemeestershuis was bespro
ken: op 15 juni arriveerden de
prins en het prinsesje, „alles ver
liep zo eenvoudig mogelijk", ver
telde dr. van de Mortel verder
„want de koningskinderen kwamen
tenslotte ook om eens flink vakan
tie te hebben. Mijn zoontje en
dochtertje, die slechts enkele jaren
ouder waren dan Boudewijn en Jo
sephine, sloten terstond vriend
schap en hadden in hen uitstekende
speelkameraadjes gevonden. Zowel
voor hen als voor ons was het een
heerlijke onvergetelijke tijd".
Het burgemeestershuis werd be
roemd. Belgische toeristen die in
Noordwijk. kwamen, gebruikten het
als achtergrond voor hun herinne
ringskiekjes.
„Het verblijf van de Belgische
koningskinderen te Noordwijk ver
oorzaakte een ware vloedgolf van
sympathie tussen Nederland en
België", besloot dr. van de Mortel,
„als hij op 8 juli naar Nederland
komt, zal koning Boudewijn wel
merken dat het Nederlandse volk
die tijd van het kleine kroonprinsje
nog niet vergeten is
Ingezonden mededeling
STAD EN PROVINCIE
ELLEMEET
Feest op 30 april
Onder voorzitterschap van de
wnd. burgemeester, de heer J. M.
Dalebout, vergaderde dinsdag jl.
het Oranje-comité. Besloten werd
op 30 april feest te vieren en zo
mogelijk het volgende programma
uit te voeren:
Voormiddag: Kinderspelen.
Namiddag: a. ringsteken; b. hinder
nis rijden op fietsen en brom
mers; c. stoelendans; d. zakken-
lopen.
Avond: a. gecostumeerde korfbal
wedstrijd; b. muziek in de tent;
c. lampionoptocht.
De „muziek" en de korfbalclub
geven hun volle medewerking. Ge
tracht zal worden het dorp te ver
sieren. Daar voor het een en ander
een financiële basis niet mag ont
breken zal een lijstcollecte worden
gehouden door de heren Dorremari
er: Horst.
Ingezonden mededeling
Brandend Maagzuur
hoort bij U tot het verleden j
bij de eerste Rennie die ge in de
mond steekt. Inderdaad, een of
twee Rennies herstellen het even
wicht en elimineren alle overtollig
maagzuur vanaf het moment dat de
zuurdovende substantie, simpelweg
met uw eigen speeksel, in de maag
belandt, 'n Heerlijk middel die
Rennies, want behalve de heilzame
werking, hebt U ook nog het voor
deel weer alles te kunnen eten
waarnaar een grage maag vraagt.
BROUWERSHAVEN
Vergadering
ijsvereniging ,,'t Weeltje',
Onder voorzitterschap van de
heer Dekker hield de ijsvereniging
,,'t Weeltje" de jaarvergadering in
café Centrum. De opkomst was niet
groot. Het punt bestuursverkiezing
werd derhalve aangehouden tot een
volgende vergadering.
De voorzitter deelde mede dat de
vereniging dit jaar het dertig-jarig
bestaan hoopt te vieren. Hij zelf is
het enige pvergebleven bestuurslid
sinds de Oprichting in 1929. Het ligt
in de bedoeling het jubileum in no
vember a.s. feestelijk te herdenken.
Ondanks het gemis aan ijs, bleef
het ledental de laatste jaren con
stant, nl. 185, blijkens mededeling
in het jaarverslag. De voorzitter
beantwoordde enkele gestelde vra
gen. Het bestuur is voornemens om
zelf het water van de ijsbaan ge
deeltelijk af te voeren, zodat het
onkruid gemakkelijk(er) kan wor
den verwijderd. Hierna sluiting der
vergadering.
DREISCHOR
Simavi-collekte
Volgende week zal alhier de jaar
lijkse collecte worden gehouden ten
bate van de Vereniging tot medi
sche hulp in tropenland voor alle
gezindten (SIMAVI). Het gaat om
het medische barmhartigheidswerk
in Suriname en Nieuw-Guinea. Dit
bestaat o.m. uit de bestrijding van
volksziekten, de aanschaf van me
dicamenten en instrumenten, hulp
bij de bouw van ziekenhuizen, me
laatsen-inrichtingen en poliklinie
ken, enz.
(Van een bijzondere medewerker)
In de Schutterszaal van het stad
huis te Zierikzee staat een paar
klompen waarin een vaardige
klompensnijder in symbolische
beelden een herinnering aan de
watersnood gekerfd heeft. Ze lijken
eeuwen oud; in de provincie schijnt
de tijd soms stil te staan. Maar in
dezelfde zaal is sedert 26 maart een
tentoonstelling te zien van werken
van tien Zeeuwse kunstenaars, die
ver van de grote centra, het be
trekkelijke verkeers-geografische
isolement van de eilanden-provin
cie ten spijt, op een moderne wijze
uitdrukking weten te geven aan
hun kreativiteit. Geestelijk schijnt
het Delta-plan al een feit te zijn;
de hooggevoelige instrumenten der
artistieke begaafdheid van vele van
de leden van de Stichting Zeeuwse
Beeldende Kunstenaars tonen dat
scherp aan. Hoe dikwijls al hebben
kunstenaars - onbewust - uitdruk
king gegeven aan op handen zijnde
geestelijke veranderingen in een
volk?
Twee werelden liggen er te kijk
in de Schutterszaal. De wereld van
gisteren, van de besloten gemeen
schap, en de wereld van morgen die
eigenlijk al begonnen is. Zonder de
opzet te hebben een kontrast te
scheppen, heeft de direktie van het
museum de historische permanente
tentoonstelling intakt gelaten. De
werken van de jonge Zeeuwse kun
stenaars staan gegroepeerd tussen
de relieken van een rijk verleden.
Dat verleden tijd was rijk in de
dagelijkse betekenis van het woord.
Er liggen munten en documenten,
tekens van macht en materiële wel
vaart, fraai bewerkte zilveren bo
kalen, symbolen van de individuele
welstand van vroegere magistraten.
In zijn inleiding bij de opening
van de tentoonstelling moet burge
meester mr .F. Th. Dijckmeester ge
zegd hebben, dat de Zeeuwse kun
stenaars geen kaste willen vormen.
Dat was een scherpe opmerking. De
werken die in de Schutterszaal nu
de eerste aandacht vragen, vq®qen
niet een zelfbewuste fagade waar
achter de makers zich verschuilen,
waarin zij zich maskeren of waar
op anderen hun eigen glorie kunnen
laten tronen, ze zijn niet voor an
deren gekonstrueerde symbolen van
macht in welke vorm dan ook. Het
zijn eerder schuchtere of uitbundi
ge uitingen van een tastende i of
ontdekkende menselijke geest.
Bij de beste inzenders op de ten
toonstelling zult u tevergeefs zoe
ken naar een stelsel van filosofische
of een idee van literaire aard. Deze
kunstenaars werken en leven niet
vanuit een voldongenheid, vanuit
de gezetenheid van door ouderen
gevormde levenspatronen; zij staan
fris en naakt tegenover de wereld;
die verder reikt dan de grenzen van
een eiland in zijn beslotenheid.
De Middelburger Piet Rijken, de
oudste van de exposanten, ziet in
de wereld nog slechts de dood. Niet
op een romantische manier, maar
heel nuchter, klinisch en uit de
zorgvuldige manier waarop hij zijn
komposities opbouwt en zijn pen
seel hanteert, blijkt, dat hij haar
aanvaard heeft als een feit. Hij
konstateert de levenloosheid, zon
der emotie. Hij is zelfs bereid er de
schoonheid van te zien. De aange
taste planken op het doek Dood
Hout hebben een raadselachtig
mooi blauw patine. Een aanduiding
van de mogelijkheid van het won
der ondanks de dood? Volkomen
tegengesteld aan zijn visie is die
van zijn stadgenoot A. Mes, waar
van o.m. drie Italiaanse landschap
pen op de tentoonstelling te zien
zijn. Mes zag in Italië een warmte
loom en laaiend, zware massa's
groen lover onder zwalpende, aan
Kokoschka herinnerende luchten.
Voor de Zierikzeese schilder
journalist Jan Jongschaap. is de
aarde minder vegetatief van aan
schijn, minder bepaald ook. Niet
de uitgestorvenheid, noch het laai
ende leven, maar een wanhopige,
gewonde worsteling van de mens
tegen de vernielende chaotische
krachten die hem bedreigen spreekt
uit zijn werk. Het is of een bijtende
storm is gegaan over de mensen die
hij schildert, een wiekslag van de
engel des verderfs.
„Ein jeder Engel ist schrecklich"
zegt Rilke in een van zijn Duineser
Elegien; het is alsof de menselijke
figuren die hij schildert oog in oog
hebben gestaan met die „tötende
Vogel der Seele".
Verweerd en uitgebeten is de
„Kop vaii man", die eigendom is
van „Mondragon". Maar zijn sta
tuur is trots en ongebroken.
In de praktisch vernielde, uitge
holde vrouwenkop (no. 10) staat
zelfs de onvernietigbaarheid van de
menselijke geest nog koen en recht
op onbevreesd in de aanval te
staren.
Ook technisch zijn de werken van
Jongschaap hoogst interessant. De
materie is allesbehalve abondant
toegepast; deze Zierikzeese schilder
etst bijna met de verf. De gevoe
lige, trefzekere manier waarop hij
zijn visioenen op het platte vlak
projekteert behoeft geen houwelen
of troffels.
Iteven en dood, het zijn de eeu
wige raadsels van de natuur. Voor
Ad Braat uit Zierikzee, en de Mid
delburger Andries Minderhout zijn
het problemen die niet tot hun we
reldbeeld behoren. Hun werken zijn
typische produkten van een kui
tuur, van een civilisatie waarin de
natuur overwonnen is. Zij gebrui
ken nog elementen die aan de na
tuur herinneren, maar het zijn geen
autonome verschijningen meer. On
der de handen van de kunstenaar
zijn zij ondergeschikt geworden aan
een vormprincipe. Bij Ad Braat
worden schouder-rondingen het
profiel van een kruik.
De soortnaam Schaaldier verwijst
bij hem niet naar een lagere orde
in de dierenwereld. Hij reageert er
op, als iemand die dit woord voor
het eerst hoort en kiest liever dan
de betekenis die de naam in de
dierkunde heeft, zijn eigen associa
ties. Zijn schaaldier is én schaal èn
dier, een mysterieus, bijna mytho
logisch, maar geheel nieuw wezen,
„O, dieses ist das Tier dass es nicht
gibt", maar door de scheppende
handen van de artist wordt het toe
gevoegd aan de fauna, een kleurig
rijk versierd nieuw exemplaar.
Het zijn planten, dieren, mense
lijke wezens die „niet bestaan",
maar men herkent ze, ergens zijn
ze een onderdeel van een wereld
die wij beleven in een droom.
Schijnbaar geen enkel verband is
er tussen de zichtbare werkelijk
heid en de fraaie statuet, die met
1 genummerd is, maar toch voelen
wij een vertrouwdheid ermee, bij
aandachtige beschouwing.
De schilderijen van Minderhout
brengen een dergelijke emotie te
weeg, de verrassing van het onbe-
kende-bekende, van een „vorge-
fühltes". De nummers 35 t e.m. 38
hebben een uitgewogen, geraffi
neerd kleurenscala, uitbundiger
dan de toon van de bezonkenere,
serene gouache 38a.
De zittende figuur (38), geconci
pieerd in de vormentaal van het
kubisme, is jammer genoeg te laat
ontstaanè Het had deze pikturale
stroming een nieuwe impuls kun
nen geven, een lyrische beweeg
reden.
De werken van de vijf andere in
zenders zijn ongelijker van kwali
teit. Bij P. Bulthuis uit Middelburg
is beslist sprake van een persoon
lijke visie, al neigt die wat naar de
algemeen-romantische kant. Zijn
gouaches zijn de weerslag van een
wat beklemmende, soms ook verte
derde kijk op de zichtbare werke
lijkheid, gedempt van toon, sterk
grafisch al hanteert hij voor zijn
genre een niet oninteressant palet.
De werken van H. Kooger (Mid
delburg) en Bram Pihl (Vlissingen)
zijn ongelijker van kwaliteit èn van
techniek. Pihl's „Kompositie" (no.
25) is vooral interessant door de
overwegende zwart-toon. Misschien
zou deze kunstenaar met de teken-
stift meer adequaat kunnen uit
drukken wat hem bezielt De sterk
lineaire werking van de nummers
24 en 26 wijzen in die richting. Het
werk van Kooger is veel poëtischer.
Vooral de inkttekening nat-in-nat
is een aanwijzing voor zijn fijnzin
nige fantasie.
Hoe fraai zijn naam ook is, voor
A. Duvekot uit Borssele zijn poëzie
en fantasie taboe. „Prometheus"
heet een van zijn doeken, maar de
titel „Atoom-oven" die hij aan een
ander werk gaf, is sprekender voor
de teneur van zijn werk, dat uit
een aantal komposities bestaat in
schrille kleuren, projekties van een
hard en blikkerend leven.
Gevoeliger is de kleine inzending
van P. de Jong. Een sober beeldje
„Meisje op bank" is fraai van
vormbeheersing.
Tot en met 9 april biedt de Schut
terszaal de kans om de wereld door
de ogen van tien Zeeuwse kunste
naars te zien. Het zal voor velen
een grote verrijking betekenen.
KEES VAN BEMMELEN.
(Redakteur Beeldende Kunsten
„Brabantsch Nieuwsblad").
Verwachting tot zaterdagavond:
Rustig weer
Droog weer met weinig wind; in
de nacht en ochtend plaatselijk
mist; overdag zonnige perioden en
ongeveer dezelfde temperaturen als
vandaag, maar later voornamelijk
in de kustprovincies afkoeling door
zeewind en binnendrijvende bewol
king.
4 april. Zon op 6.11, onder 19.17.
Maan op 4.36, onder 15.36.
5 april. Zon op 6.08, onder 19.19.
Maan op 5.01, onder 16.42.
6 april. Zon op 6.06, onder 19.20.
Maan op 5.25, onder 17.48.
Nieuwe maan: 8 april te 4.29.
Hoogwaterstanden
ZIERIKZEE:
4 april 0.26 v.m. 13.05 n.m.
5 april 1.24 v.m. 14.00 n.m.
6 april 2.15 v.m. 14.47 n.m.
BROUWERSHAVEN
4 april 0.20 v.m. 12.45 n.m.
5 april 1.17 v.m. 13.37 n.m.
6 april 2.04 v.m. 14.26 n.m.
Springtij: 10 april.
Ingezonden mededeling
Schouwen-Duivelandse Soortspiegel
f, Zierikzee speelt zondag a.s. de laatste uitwedstrijd in deze com-
petitie. Renesse-Cluzona voor de zevende maal uitgesteld.
Brouwershaven zal volle buit wel veroveren bij SVOWK
VOETBAL K.N.V.B. Zierikzee
gaat a.s. zondag in de 3e klas D
zijn' laatste uitwedstrijd in deze
competitie spelen en wel tegen
RCS in Souburg. In het verleden is
Zierikzee wel eens in staat geble
ken bij RCS verrassende prestaties
te leveren. Laten wij hopen dat
Zierikzee met wat meer enthou
siast spel als dat wij in de achter
ons liggende competitiewedstrijden
gewend zijn voor een verrassing zal
zorgen, wat zeer ten goede zou ko
men, want Grenswachters achten
wij niet in staat om het Steenber
gen werkelijk lastig te maken. VES
'35 zal in de thuiswedstrijd tegen
Zeelandia de puntjes wel thuis we
ten te houden terwijl Zeeland Sport
een goede kans maakt tegen RK-
FC. Axel kan thuis van ODIO win
nen. Hontenisse krijgt het tegen
METO heel wat zwaarder en het is
nog lang niet zeker dat de puntjes
in Zeeuws Vlaanderen zullen blij
ven. In de 4e klas G zijn de thuis
clubs Noordhoek en NSV favoriet
in de wedstrijden tegen resp. Rim
boe en Nw. Borgvliet. De wedstrijd
tussen Cluzona en Renesse werd
voor de zevende maal uitgesteld.
K.N.V.B. AFD. ZEELAND. In de
le klas zal Brouwershaven er wel
in slagen de volle buit bij SVOWK
te veroveren. In de 2e klas C zal
Zierikzee III wel als overwinnaar
uit het strijdperk treden tegen SV
OWK II.
ZATERDAGMIDDAGCOMPETI
TIE. In de 2e klas B gaat Wolf-
aartsdijk op bezoek bij hekkesluiter
Wissenkerke. Bij een gelijk spel,
waarin wij eerlijk gezegd niet ge
loven, zou MEVO zich reeds kam
pioen kunnen noemen. Kats zal het
bezoekende Driewegen wel geen
kans geven terwijl Goes V met goe
de vooruitzichten op bezoek gaat
bij 's-H.H.kinderen. In de 2e klas
C gaat SINOTO met de beste kan
sen de strijd met Brouwershaven
III aanbinden. In de 3e klas C ge
ven wij Bruse Boys II de beste pa
pieren in de ontmoeting tegen WIK.
JUNIORENCOMPETITIE. - In
groep B VIII komt Zierikzee B I
na de wedstrijd tegen Duiveland
B I weer een stapje nader bij het
kampioenschap. Brouwershaven B
I, dat de laatste weken weer aardig
op dreef is zal zich wel niet door
SINOTO B I laten verrassen. In
groep B IX kan MEVO B.I baas in
eigen huis blijven tegen Bruse Boys
B I terwijl Zierikzee B II de han
den vol krijgt aan Zonnemaire B I.
Zierikzee, begin 19e eeuw
In 1820 telde men hier zes kerkgebouwen
XVII
In de besproken tijd was armenzorg en liefdadig
heid uitsluitend een zaak van de kerk. Trouwens,
het „tot geen godsdienstige gezindte behoren", zoals
kerkelijke statistieken later moesten vermelden, kwam
destijds niet voor en zelfs wie daartoe gerekend kon
worden naar zijn innerlijke opvatting, ging toch ge
regeld ter kerk. Het kerkelijk leven speelde dan ook
in het bestaan onzer groot- en overgrootouders een
grote rol en een kerkelijk ambt achtte men van hoge
waarde. De band tussen voorgangers en gemeente
leden was bij alle kerkgenootschappen zeer nauw.
In 1820 telde men te Zierikzee zes kerkgebouwen:
de Grote of Sint Lievensmonsterkerk, de Kleine of
Gasthuiskerk, de Waalse kerk, de Rooms-katholieke
kerk, de Lutherse kerk en de Doopsgezinde kerk.
De Israëlieten hielden hun godsdienstige samen
komsten ten huize van Zadok Levi van Oss op de
Oude Haven.
De Sint Lievensmonsterkerk
De Sint Lievensmonsterkerk, de grootste kerk van
Zeeland, was 102 meter lang en had een grondopper
vlak dat drie-en-een-half maal zo groot was als de
oppervlakte die nu de Nieuwe kerk beslaat. De grote
toren was destijds in vervallen staat en bezat maar
één luidklok meer, die in 1871 te gelde is gemaakt.
Sedert de oudste tijden en nog tot het einde van
1828 de begraafplaats der stad, telde men in de
kerk 1448 en er buiten 976 graven. In grijze steen
opgetrokken, bestond dit bedehuis uit drie schepen,
één dwarsschip, negen kapellen rond het koor en
achttien kapellen langs de zijschepen; tussen koor
en preekstoel verhieven zich twee torens. Het koor
had een stenen, de drie schepen een houten gewelf.
Enige zeer fraaie grafmonumenten in de kapellen,
een próchtig orgel, een kunstig gesneden preekstoel,
regentenbanken, honderden grafzerken, waarvan som
mige kunstig bewerkt waren, gaven het interieur het
indrukwekkende dat de bezoeker met eerbied ver
vulde.
De Zeeuwse historicus Nagtglas zegt ervan: „Tus
sen die muren, zó hecht dat men ze na de brand
(van 1832) slechts door buskruit kon vaneen scheuren,
hadden talloze geslachten hun Schepper verheerlijkt.
De Sint Lievenskerk was voor duizenden mensen de
stille getuige geweest van de belangrijkste ogen
blikken huns bestaans. In dit gebouw warën ze ge
doopt, opgenomen in de Christelijke kerk, in de echt
verbonden en na de meestal woelige levensstrijd ter
ruste gelegd".
Dc andere kerken
Aan de Kleine kerk werd in de negentiende eeuw
niet veel veranderd, behoudens verbetering der licht
missen en een paar bochten die er bij werden ge
maakt. De grote restauratie vond plaats na de storm
ramp van 1953; de officiële heropening van het geheel
gerestaureerde kerkgebouw ligt nog vers in het ge
heugen.
De Waalse kerk stond aan het einde van de Post-
straat. Het was een „net" bedehuis, dat boven de
ingang een torentje met luidklok had en van een
orgel voorzien was.
De Rooms-katholickc kerk, ingewijd 8 mei 1768,
bleef lang in dezelfde toestand, tot in 1842 het front
verbeterd werd en dc portalen verandering onder
gingen.
De Lutherse kerk werd ook eerst ingrijpend na de
februari-stormramp van 1953 gerestaureerd.
De Doopsgezinde kerk in de Wevershoek, die sedert
enige jaren al buiten gebruik was, werd in 1821 in
gericht tot Armenschool.
