het keRstfeest dateert van m Wist U... „VREDE OP AARDE" LAAT UW KINDEREN HELPEN ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE OWSDAG 21 DECEMBEK issj N« isaso De meeste problemen van de kerstviering concentreren zich wel ron dom de datum, die voor de herdenking van Christus' geboorte is uit gekozen en de kerstboom, die elk jaar weer in vele kamers pronkt als een westerse kristallisatie van het grote wonder, dat toch eigenlijk in het oosten plaatsvond. Een sterre stond hoog aan der hemelen poort toen de Roep uit de Hoge voor 't eerst werd gehoord, in die diepduist're, donkere nacht straalde het Licht met een schitt'rende pracht. Een engelenkoor zong van „Vrede op Aarde" toen Drie Wijzen reeds wierook, goud, myrrhe vergaarden. Een sterre verschool zich in nevels en mist toen het zwaard der soldaten het Kind heeft gemist, maar verlichtte met schemere schijn Zijn smalle pad in de kille woestijn. Herodes, die kroon boven kribbe begeerde, heeft 't Licht niet gezien, dat Jawèh projecteerde. Een sterre verschuilt zich in rook en in roet nu het Licht slechts raketten en spoetniks ontmoet: waar zij straalt met haar hemelse schijn spot machinaal 't electronische brein. 8 uur: televisie-show „Vrede op Aarde", waar de wijzen atomen, geld, auto's vergaarden. ELLEN EECKHOFF, 1957. De Nederlandse schilder Abraham Danielszoon Hondt, meer bekend als Hondius, die leefde van ca 1625 tot 1695. liet ons deze Verkondiging aan de herders" na, een boeiend tafereel en destijds een opmerkelijke ommezwaai, na de productie van talrijke doeken, die de jachtgenoegens uitbeelden. met zijn uitgebreide textielnijver heid, bestond reeds vroeg behoefte aan kleurstoffen. Vandaar de vele werkplaatsen, waar men zich met het raspen of malen der houtsoor ten belastte. Vooral de Zaanstreek Amsterdam telden een groot aantal van deze verfhoutmalerijen, zoals ze genoemd werden. Zo deden Coornhert en Spieghel eigenlijk niet anders, dan van de bestaande hoogconjunctuur in verf hout gebruikmaken, om de „bou- ven", het uitvaagsel der maatschap pij, aan een werkzaamheid te zet ten, waarbij men handen tekort kwam, dus voor geen concurrentie behoefde te vrezen en bovendien de luidjes steeds onder toezicht had! Het is een misvatting, wanneer men meent, dat van de dag van Christus' komst af in de stal van Bethlehem jaar in jaar uit dit heils- feit is herdacht. In de eerste plaats zou dit onmogelijk zijn, omdat men niet met zekerheid heeft kunnen vaststellen, wanneer de Vredes vorst geboren werd En daarnaast waren de eerste christenen er zeer afkerig van om een geboorte te herdenken. Wel werd de dag van iemands dood als een bijzondere aangewezen, vandaar dat de droeve gebeurtenissen op Golgotha en de opstanding van Christus wel ter stond werden gezien als gedenk waardige feiten. Evenzo vierde men ooft het Pinksterfeest, maar de Kerstdagen kenden de pioniers van het christendom niet. Later heeft men dit gezichtpunt gewijzigd en combineerde men de viering van Jezus' geboorte met de Driekoningendag. Deze feestdag gold trouwens als een gedenkdag voor meer belangrijke bijbelse ge beurtenissen. Zo gedacht men dan naast de komst der drie oosterse vorsten de bruiloft in Kana, bij welke gelegenheid Jezus ziin eerste wonder verrichtte en water in wijn werd veranderd. Ook de spijziging van vijfduizend mensen met vijf broden vond men herdenkenswaar- dig, maar al deze heilsfeiten wer den tegelijk door driekoningendag weer in de gedachten der christe nen opgefrist. Naarmate de tijd voortschreed, werd de viering van Christus' ge boorte meer centraal gesteld. Het concilie van Nycia in 325 erkende de driekoningendag als christelij ke feestdag en daarna werd het Kerstfeest ook in westerse landen ingevoerd. In 353 werden de Kerst dagen reeds met grote luister in Rome gevierd Echter nog steeds op de zesde januari. Een andere datum Het is zeer merkwaardig, dat men in het jaar 354 de datum van het Kerstfeest plotseling verplaatste naar 25 december. Dit gebeurde door Liberius, in die dagen bisschop van Rome. Men heeft nooit zeker- Tieïd kunnen verkrijgen over de oorzaak van deze wijziging Er zijn echter verschillende theoriën over. Sommigen leiden de datum van Christus' komst op aarde af uit de dag, waarop de hogepriester in Is raël elk jaar alleen het allerheilig ste in de tempel betrad. Deze da tum heeft men kunnen uitrekenen. De hogepriester Zacharias werd in dat allerheiligste de geboorte van Johannes de Doper verkondigd. Vanuit die datum meende men de dag van Maria's zwangerschap te kunnen vaststellen en zo resulteer de de vijfentwintigste december als Sociaal experiment, dat verwerd tot een publieke vermakelijkheid Men zou, afgaande op de ongun stige klank, die de naam Rasp-huys in de loop der tijden heeft gekre gen, niet zo licht geloven, dat het de oudste reclasseringsinrichting in geheel Europa is geweest, drie en een halve eeuw geleden. En daarmee heeft ons land een sociaal experiment van de eerste orde op zijn naam staan, daterend van 1595, toen de zestiende nog in de zeventiende eeuw moest over gaan en wij als volk ternauwer nood tegen Spanje op de been kon den blijven. Twee grote mannen hebben hun naam onsterfelijk gemaakt, door de edele poging om iets van blijvende opvoedkundige waarde te doen voor het toenmalig uitschot der maatschappij: de gevangenen. Wie iets weet van de erbarmelijke toe standen waarin de gevangenissen in die tijd verkeerden, kan beseffen dat het een uitkomst voor deze mensen moet zijn geweest, later als aanvulling van het mensenmateri aal naar de groeiende oorlogsvlo ten van Tromp en De Ruyter te worden gezonden. Daar was de be- Publieke vermakelijkheid Natuurlijk doet dit zakelijk op zicht aan het menslievend oogmerk niets af. Het gesticht zou zichzelf moeten bedruipen uit de opbrengst van het geraspte product, hetgeen een volkomen gezonde doelstelling mag heten. Jammer genoeg achtte het bestuur al spoedig het vergro ten der inkomsten het hoofddoel en werd de oorspronkelijke opzet: ver. betering der tuchtelingen door het verrichten van regelmatige arbeid uit het oog verloren. Hoe het eigenlijke raspen in zijn werk ging, verfeit een bezoeker uit die dagen. Een armdikke tak van het verfhout wordt in een staander geklemd, waarna twee man met de rasp over het uiteinde aan het ras- j pen gingen, op de manier waarop twee personen met een trekzaag werken. De rasp was blijkbaar vrij primitief samengesteld, want vol gens de beschrijving bestond het apparaat uit tien of twaalf tegen elkaar aangebonden zagen. Hetgeen aan de resultaten niet zoveel zal hebben afgedaan! Het Rasp-huys, dat gevestigd was in het voormalige Clarissenklooster aan de Heilige weg, werd later een soort publieke vermakelijkheid, waar men de gevangenen liet be zichtigen, als voorloper van de na derhand in zwang gekome»dieren tuinen. En drank Er waren bussen aangebracht, waarin de bezoekers iets konden offeren voor het gesticht. Maar ook aan deze rasperige aangelegenheid kwam weer een eind, omdat de ge vangenen aan de bezoekers geld afbedelden, om daarvoor sterke drank te kopen. In de 18e eeuw werd aan dit alles een eind gemaakt, omdat de regen ten zich (eerst toen!) bezwaard be gonnen te gevoelen door de gang van zaken. De tijd van het verfhout was toen praktisch ook ten einde Gelukkig heeft men de pogingen om het lot van gevangenen te ver zachten en hun leven ten goede te beïnvloeden niet gestaakt, al zal het verschijnsel „Rasp-huys" bij alle verdere pogingen meer als langs kunstmatige weg werden ge- I waarschuwend, dan als gelukkig fabriceerd, speciaal in ons land, voorbeeld hebben kunnen gelden. handeling wel niets humaner, maar ze hadden er tenminste frisse lucht! Aan het werk Coornhert en Spieghel waren het, die op de gedachte kwamen, de ge vangenen in Amsterdam nuttige arbeid te laten verrichten geduren de de tijd van hun gevangenschap. Zij waren hun tijd hiermee wel heel ver vooruit. Helaas hebben zij dan ook niet de gevolgen van hun initiatief overzien. Tegenwoordig is men, gewapend met een beter inzicht in het wezen der misdadigers aan de ene kant voorzichtiger, maar aan de andere kant kan men ook meer bereiken dan met het Amsterdamse Rasp- huys het geval is geweest! Wat betekende de naam Rasp- huys? De inrichting, waar men zich met raspen bezighield en wel met raspen van verfhout. Uit verfhout, dat merendeels van overzee werd aangevoerd, wist men door ver schillende bewerkingen kleurstof fen te winnen, toen deze nog niet de datum van Jezus' geboorte. Een tweede groep zoekers vestigde zijn aandacht op het Joodse feest Cha- nuha, dat op de vierentwintigste dag van de negende maand naar de Joodse kalender werd gevierd. In het middelpunt stond daarbij de in wijding van de tempel. Deze dag van het Joodse feest komt overeen met de 25ste december van onze ka lender. Omdat de wijze waarop dit Joodse feest gevierd werd, over eenkomst vertoonde met onze Kerstfeestviering, leidt men dan af dat de christelijke kerk het Kerst feest in de plaats heeft gesteld van dat tempelwijdingsfeest. De Kerst viering heeft zich echter van het westen naar het oosten verbreid, zodat voor deze opvatting slechts weinig voorstanders zijn. Ook meent men wel dat het hei dense feest der zonnewende als ba kermat moet worden gezien van het Kerstfeest, omdat deze grote feesten in lang vervlogen dagen omstreeks dezelfde tijd werden ge houden als een uitbundige groet aan de geboorte van nieuw leven in de natuur. De juiste oorzaak van de Kerstviering op 25 december heeft men tot op de huidige dag nooit met zekerheid kunnen vast stellen. Wel heeft het tot ongeveer 450 geduurd, alvorens men overal in de christelijke wereld het Kerst feest op dezelfde dag vierde. En de boom? Het tweede vraagstuk vindt men in de kerstboom. Ook de versiering daarvan met appels, denappels, sui. kerwerk vormt een probleem voor de zoekers naar oorzaak en gevolg. Uit oude geschriften heeft men kunnen vaststellen, dat men om streeks 1600 in Straatsburg al kerst bomen aantrof. Weliswaar waren zij nog niet zo prachtig opgetuigd en verlicht als de pronkstukken uit onze dagen, maar men kan deze sober versierde dennen toch wel zien als de stamvaders van onze kerstbomen. Zij kwamen in de huiskamers te recht, vermoedelijk tengevolge van een oud bijgeloof. Mogelijk werden vroeger ook takken van dennen en andere bomen aangewend om luister bij te zetten aan heidense feesten. Zowel dat bijgeloof als die feesten stonden in verband met de komst van nieuw leven in de na tuur. Men verzamelde allerlei tak ken, die werden geplant in potten, lang voordat het nieuwe jaar aan brak. Wie omstreeks de Kerstdagen de mooist bloeiende tak bezat, zou een groot geluk ten deel vallen. Later ging men ertoe over, die takken te versieren en langzamer hand werden zij zelfs door bomen vervangen. In de oudste geschrif ten spreekt men alleen over loof bomen. Later werden de naaldbo- en speciaal de dennen meer populair. Algemeen wordt de theo- aangehangen van een vast be staand verband tussen de kerstbo men en de heidens-germaanse joel feesten, die werden gehouden ter gelegenheid van de zonnewende. Bij de voortschrijdende kerstening an het westen verloren deze grote feesten hun betekenis, maar de volksgewoonte droeg de kerstboom over aan het kerstfeest. De chris telijke kerk heeft zich daartegen niet verzet. De verbreiding van het christendom zou er ten zeerste door zijn vertraagd. De geestelijkheid bepleitte zelfs een langzame over gang van de oude gebruiken naar meer christelijke gedachtenkringen Zo is het licht van de kerstboom, dat vroeger scheen als een voor bode van het komende nieuwe zon licht geworden tot een symbool van een groter Licht, dat eens de gehele wereld zal verblijden. Een legende De versiering met appels gebeur de als een symbool van de komende vruchtbaarheid. Later heeft men dit wel eens uitgelegd op een an dere wijze. De appels moesten zijn een herinnering aan de zondeval van Adam en Eva in het paradijs, waar de kiem werd gelegd voor Christus' komst op aarde. De verbo den vrucht, waarvan de eerste men sen hebben gegeten, zou een appel zijn geweest. Deze redenering zal wel geheel op de verbeeldings kracht der mensen zijn gebaseerd. De kerstboom heeft enkele eeuwen nodig gehad om de wereld te veroveren. Nog steeds verovert hij meer terrein. Van Duitsland uit hij zijn zegetocht begonnen en vermoedelijk zijn het ook de Duit se emigranten geweest, die de kerst boom in Amerika hebben geïntro duceerd. Het moge waar zijn, dat de oor sprong van dit kerstverschijnsel heidens is en dat het in meer of mindere mate er toe heeft bijge dragen, dit bij uitstek kerkelijke feest te populariseren, anderzijds heeft de kerstboom er veel aan meegewerkt, om velen door zijn feërieke verlichting aan te trekken. Daardoor werden ook velen er toe gebracht in de donkere dagen van hun leven te zoeken naar het war me licht, dat ons via de kerstboom toestraalt uit de stal van Bethle hem. Dit grote licht zal eeuwig blijven schijnen in een duistere we reld vol haat en ellende. Ook de kerstboom van 1957 ver telt daarvan. Het is meer dan ooit nodig. Als het goed is, beperkt het kerstfeest zich niet tot 25 en 26 december, maar begint de feestelijke sfeer al dagen en dagen van tevoren. Vooral in een gezin met kinderen is dit uiterst belangrijk. Er zijn zoveel voorbereidingen voor het eigenlijke kerstfeest te doen. Laat de kinderen vooral overal in delen, opdat zij zich geheel kunnen verenigen met en opgaan in wat er te gebeuren staat. We weten allemaal, dat de kerstversierselen elk jaar aan vulling behoeven. Maar weten we ook, dat dit heel wat min der geld behoeft te kosten, als we veel er van zelf maken, waarbij we tevens onze kinderen een grote vreugde bereiden door hen er aan te laten meehelpen? Dit is niet alleen bedoeld, om hun in de lange dagen voor Kerstmis wat bezigheid te ver schaffen en zoet te houden. Ook en vooral de opvoedkundige waarde er van moet niet onderschat worden. Immers het sa men in liefde en toewijding werken aan de voorbereidingen van het kerstfeest en om het in huis zo mooi mogelijk te ma ken, heeft een verheffende, verinnigende invloed op kinderen, die zo uiterst ontvankelijk zijn voor stemming en sfeer. Op wandelingen met de kinderen hebben we denappels en eikels kunnen verzamelen. Wat we nu nog nodig hebben zijn vellen blank en gekleurd zilverpapier, dat zich door zijn soe pelheid makkelijk laat hanteren. Eikels en noten worden met dit kleurige materiaal omhuld en van een lusje om op te han gen voorzien. Denappels kunnen verguld of verzilverd worden. Van stevig wit papier, tekenpapier bv. worden kleine vier kante of puntm-andjes vervaardigd, waarbij schaar en lijmpot te pas komen. Op het witte papier worden uit gekleurd papier geknipte kerstmotiefjes geplakt. Aan de binnenkant van de mandjes lijmt men rode lintjes, waaraan ze, natuurlijk met wat kleiirige snoepjes gevuld, in de boom worden opgehangen. Pistaches maakt men van een tot een kokertje dichtgeplakt stukje tekenpapier, waarin een paar borstplaatjes gestopt worden en dat daarna omwikkeld wordt met wit of rood crèpe- papier. De uiteinden worden met een goud-koordje dichtge bonden, waaraan de pistache tevens opgehangen kan worden. Pinda's lenen zich prachtig om grappige poppetjes van te maken, die met uitgetand crèpe-papier leuk aangekleed kun nen worden. Dan zijn er nog de kaarsenstandaardjes voor de tafelversiering. Mooie, rode appeltjes worden glimmend opge poetst en krijgen aan de bovenkant een uitgeboorde opening, waarin het kaarsje gestoken moet worden. Voor de grotere kinderen is het tekenen <en beschilderen van de kerstmenu's een heerlijke bezigheid. Ze kunnen er gewone rechthoekige kaarten voor gebruiken, maar nog aardiger is het om de menu's uit tekenpapier te knippen in de vorm van kerstklokken of kerstboompjes. U zult eens zien hoeveel meer vreugde uw kinderen aaii het kerstfeest beleven, indien zij op deze manier zelf hun aandeel aan het welslagen ervan mogen leveren. MARCELLE. dat het kerstfeest sinds de 4e eeuw op 25 december gevierd wordt als tegenhanger van een hei dens feest: de dag van de on overwonnen zonnegod? dat de krenten voor ons kerstbrood afkomstig zijn uit Grieken land, speciaal van de eilanden Ithaka en Zante? dat deze krenten een soort druiven zijn? dat men in sommige streken van Griekenland uit deze krenten een speciale zoete wijn perst? dat in Engeland de befaamde „Christmascake" reeds vier we ken voor het kerstfeest gebak ken wordt? dat de 2e kerstdag in Engeland „Boxing-day" genoemd wordt, omdat men daar familie en vrienden op deze dag geschen ken geeft? dat eveneens in Engeland de groen teman tijdens de kerstweek naast groente ook kerstbomen en mistletoe verkoopt? dat het gebruik van mistletoe met kerstmis een eeuwenoude tra ditie is, die door Engeland in gevoerd werd? dat een verliefd meisje, gekust on der een takje mistletoe, binnen een jaar zal trouwen, althans volgens de traditie? dat de vrucht van de mistletoe of maretak, een witte bes, vergif tig is? dat Nazareth, het stadje in Galilea, waar het kind Jezus opgroeide, thans En-Natsire heet en onge veer 10.000 inwoners telt? dat ook in België, in de provincie Oost-Vlaanderen, een plaatsje ligt, dat Nazareth heet? dat Jeruzalem, de hoofdstad van Palestina, door ruim 20.000 pel grims per jaar in normale tij den bezocht wordt?

Krantenbank Zeeland

Zierikzeesche Nieuwsbode | 1957 | | pagina 5