Z.L.M.-DAGEN 1957: f«ehü9
De herverkaveling
op
Schouwen-
Duiveland
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE DINSDAG 2 JULI 1957 NO. ism
TEN GELEIDE
Met genoegen voldoe ik aan het verzoek van de redactie van
dit blad om een enkel woord te schrijven naar aanleiding van
do landbouwdagen van de Z.L.M., op 4, 5 en 6 juli in Zierikzee.
Gaarne wil ik echter in de eerste plaats gebruik maken van
de gelegenheid om de redactie van de Zierikzeesche Nieuws-
bode hulde te brengen voor het initiatief om dit blad inzonder-
heid aan deze Z.L.M.-dagen te wijden. Daarnaast - en dit is
nog belangrijker - wil ik getuigen van de dankbaarheid die X
er in landbouwkringen heerst voor de voortdurende belang- y
stelling die deze krant aan de aktuele landbouwproblemen
op het eiland besteedt.
Het is twintig jaar geleden dat een tentoonstelling van deze
allure op Schouwen-Duiveland werd georganiseerd. Een oorlog, .j.
een evacuatie met inundatie van de grond en een watersnood
kwam over ons. Grondig en ingrijpend zijn de verhoudingen X
en situaties thans gewijzigd, verregaand zullen nog de konse- y
kwenties zijn. *s*
Het toekomstbeeld houdt in de uitvoering van het Deltaplan,
met name van toerisme en op de lange duur wellicht enige
industrialisatie. Maar daarboven blijft Schouwen-Duiveland
een belangrijk gebied voor land- en tuinbouw, modern ge-
outilleerd, worstelend om de slagen te boven te komen en
om zich aan te passen aan zich steeds vernieuwende om-
standigheden.
Kwam tot voor kort de vele belangstelling die dit eiland *j*
geniet, over ons als een lawine, thans zijn we het tijdstip ge- X
naderd dat we zelf kunnen en willen tonen wat hier leeft en v
op welke wijze de opbouw van de streek gebeurt. Juist hier- X
voor leent deze tentoonstelling zich bij uitstek, met al de
paarden, de ruitersport, het rundvee, het kleinvee en tal van
interessante inzendingen. Bovendien slingert zich de grote X
rijtoer langs wegen en dijken en verkent op boeiende wijze
het eiland.
Het organiseren van deze dagen gaat met bijzondere moei- A
lijkheden gepaard. Het secretariaat staat voor een uitzonderlijk
zware taak. De heer F. C. Hanse te Zierikzee verdient als alge- X
meen secretaris alle lof voor zijn inspanning en organisatie-
talent. Vooral dank zij ook zovele daadwerkelijke steun en
X medewerking, hoopt het bestuur tijdens deze landbouwdagen
in brede kring interesse te wekken, voorlichting te geven en
X inzicht te verrijken. X
De gemeente Zierikzee is zo welwillend het industrieterrein y
X voor deze tentoonstelling beschikbaar te stellen, terwijl o.a. in X
X de nieuwe imposante fabriekshal van de N.V. Koninklijke
v „Zeelandia" wordt geëxposeerd.
De „Johan Willem Friso-kapel" en de Koninklijke Harmonie
„Kunst en Eer" verlenen hun medewerking. Met een voetbal- *j*
X wedstrijd en een vuurwerk worden de dagen op spectaculaire X
X wijze besloten. y
In wil eindigen met het uitspreken van de hoop dat deze X
X dagen niet alleen voor de Z.L.M. maar in alle opzichten ook
voor de gehele streek zullen slagen. X
;S; A. M. GELUK
X Kringvoorzitter Z.L.M. X
♦j* Schouwen-Duiveland. X
1 I
v v v v v v
Kring „Schouwen-Duiveland" toont
zich volwaardig agrarisch partner
Na een twintigjarig „manifestatieloos" tijdperk zal agrarisch Schou
wen-Duiveland bereid zijn de komende dagen weer echt Zeeuwse gast
vrijheid te verlenen. De tijd sinds de laatste Z.L.M.-tentoonstelling op
het eiland (in 1937) is gekenmerkt door een enorme evolutie op allerlei
gebied en Schouwen-Duiveland heeft een grote gedaanteverwisseling
ondergaan. Deze ontwikkeling is voorwaar niet vanzelf gekomen, maar
hiervoor is van hoog tot laag hard gewerkt.
Uiteraard heeft ook het organiseren van deze tentoonstellingsdagen
zijn eigen specifieke moeilijkheden gegeven. De Kring „Schouwen-
Duiveland" is er echter in geslaagd, dank zy daadwerkelijke en spon
tane medewerking, een bijzonder aantrekkelijk programma aan te
bieden. Deze dagen zyn met beide handen door agrarisch Schouwen-
Duiveland aangegrepen, om aan te tonen dat het zijn partnerschap in
de Z.L.M. op volwaardige wijze inneemt.
De landbouwdagen worden geor
ganiseerd op een tijdstip dat de te
kens van de ramp nog niet zijn uit
gewist, maar.de bezoekers zul
len verrast staan over hetgeen hier
gepresteerd is. In de toekomst zal
afgewacht moeten worden of de
landbouwer zich geestelijk en ma
terieel aan zal kunnen passen aan
de zich snel wijzigenden omstan
digheden maar hoe het ook zij: de
Z.L.M.-dagen te Zierikzee zullen
getuigen van de grote werkkracht
van de Schouwen-Duivelandse boer
die niet versaagde in de strijd te
gen water, zand en zout.
Het programma
Het opgestelde programma biedt
vele interessante punten. Hoofd
schotel van de eerste dag zal onge
twijfeld zijn de rede door Zijne ex
cellentie de minister van Land
bouw, Visserij en Voedselvoorzie
ning, dr. S. L. Mansholt over „Prijs
politiek en structuurproblemen",
tijdens de algemene vergadering in
de Concertzaal. Hieraan vooraf
gaand vindt de officiële openings
plechtigheid van de tentoonstelling
plaats (om 12 uur) door de Com
missaris der Koningin in de pro
vincie Zeeland, Jhr. mr. A. F. C. de
Casembroot. De eerste dag wordt
besloten met een diner, aangeboden
door de Kring Schouwen-Duive
land van de Z.L.M. in het „Huis
van Nassau" aan het hoofdbestuur
en genodigden.
Vrijdag, de tweede dag, vindt de
imposante rijtoer plaats en zal een
aanvang worden gemaakt met de
keuringen van de ingezonden die
ren. In de middaguren demonstre
ren de Landelijke Ruiters. Een
grootse taptoe door de Johan Wil
lem Friso-kapel in samenwerking
met de Kon. harmonie „Kunst en
Eer" besluit deze dag. De taptoe
wordt door de Kring aangeboden
aan de gemeente Zierikzee.
De derde en laatste dag vinden
atletiekwedstrijden plaats tussen
alle Landbouwhuishoudscholen in
Zeeland, behendigheidswedstrijden
in tractoren met vierwielige wagens
door de L.J.G., een springconcours,
Mening van
Duivelandse boer:
„Wij zullen hard
en veel
moeten werken"
Gipsen"typische last voor
boer in rampgebied
veel en hard werken
„De onkosten die wy de eerstkomende jaren te dragen zullen krijgen,
zullen enorm zyn. Niet alleen brengt de verkaveling grote lasten met
zich mee maar ook de belastingen zijn waarlijk niet gering.. Wy moeten
hopen op goede opbrengsten enop goede prijzen. In ben niet pes
simistisch, maar dit staat wel voor mij vast: er zal veel en hard
gewerkt moeten worden door de boerenstand om het hoofd boven
water te houden".
Dit kwam - kort en bondig - uit
de mond van een Oosterlandse boer,
eigenaar van een middelgroot be
drijf, door wie wij hartelijk werden
ontvangen voor „zo maar een land-
bouwpraatje" in verband met de
spectaculaire dagen die het eiland
deze week gaat beleven.
Nieuwsgierig waren we wel in
zonderheid naar de kwaliteit van
de gronden na de jammerlijke wa
tersnood in 1953. Onze zegsman
meende, dat als de boeren de voor
schriften op de juist wijze volgen,
er al heel wat gewonnen is. Maar
veelzeggend voegde hij hieraan toe:
slordig ploegen en op andere wijze
een goede werkwijze verzaken is
uit den boze.
De schuld voor minder goed
bewerkte akkers ligt echter niet
alleen bij de landbouwer. De
herverkaveling wil ook wel
eens een spaak in het wiel
steken. „Het is toch immers
duidelijk dat een strook grond
voor één jaar in gebruik ge
kregen, niet die aandacht kan
krijgen die de boer er wel zo
graag aan zou willen geven"
aldus sprak deze boer, die het
weten kan.
Rust en gips
Overigens deelde hij ons mede
dat de kwaliteit van de (Duiveland
se) grond langzaam vooruit gaat.
Geredelijk kan aangenomen wor
den dat het dieptepunt gepasseerd
is. De boer kan ook niet veel ver
anderen in dit proces: de natuur is
de beste heelmeester. Rust is voor
de zieke grond het beste tegengif.
Netjes bijhouden en gipsen zijn de
regels die voor de bewerker gelden.
Over dit gipsen wilde onze gast
heer nog wel iets meer vertellen.
Hij was van mening dat dit gipsen
wel een typisch narampse aangele
genheid is, die voor de landbouwers
in het rampgebied zijn eigen spe-,
ciale lasten meebrengt. Lasten wel
te verstaan die de boeren in overig
Nederland niet kennen. De eerste
tijd na de ramp en ook na de vo
rige inundatie werd het kostbare
produkt door Landbouwherstel
verstrekt.
Dat is er echter nu niet meer bij:
het land schreeuwt er nog om en
aan die behoefte moet de agrariër
thans zelf tegemoetkomen. En er
gaan zo'n 2.500 kilo gips op een
bunder
En hiermee kwam tevens het ein
de aan ons onderhoud op de gast
vrije Oosterlandse hoeve. Voor het
afscheid werden ons de woorden
in herinnering gebracht die minis
ter Staf na zijn bezoek kortgeleden
aan Australië heeft gesproken. De
bewindsman wees er toen op dat
voor de boer die naar Australië
emigreert vele goede kansen zijn
weggelegd mitshij er hard voor
werkt. „Mijn mening", aldus de
laatste woorden van onze gespreks
partner „is dat dit evenzeer geldt
voor ons boeren op het eiland en
voor de gehele boerenbevolking in
de wereld".
optreden van de Johan Willem Fri
so-kapel en last but not least de
grote voetbalwedstrijd Elinkwijk-
S.V.V. Een groots vuurwerk ten
slotte besluit de manifestaties die
bezoekers uit geheel Nederland in
grote getale naar Zierikzee zullen
doen stromen.
De heer F. C. Hanse,
volijverig secretaris l>an de Kring
Schouwen-Duiveland der Z.L.M.
Ir. M. A. GEUZE
(Alg. voorzitter Z.L.M.)
Wat is,
wat was,
wat worden
zal
Foto ..Zeeuws Landbouwblad"
Het is wel buitengewoon verheugend thans een kort woord
te mogen schrijven ter inleiding van de Z.L.M.-dagen in
Zierikzee. Het was tenslotte vier jaar geleden niet zo, dat we
konden zeggen: ,,'t en sal waerechtigh wel gaen!" Het was
toen afwachten en vertrouwen. Maar tevens was het een af
wachten, gepaard aan de daad.
Ook thans wil en mag het Z.L.M.-gebeuren een initiatief
zijn van de daadkracht. 111 jaar geleden werd voor het .eerst
zodanige manifestatie te Zierikzee, van de nauwelijks geboren
Maatschappij, georganiseerd en vond op 8 juni 1846 de alge
mene vergadering in de Lutherse kerk plaats. Er is in die
tijd het nodige over het eiland, dat toch in zijn opkomst en
verval van Zierikzee in vroeger eeuwen reeds zoveel historie
had beleefd, heengegaan. De meekrapteelt, -fabricage en
-handel verdwenen, de onderwaterzetting van 1944 leidde tot
een vrijwel gehele evacuatie, de ramp van 1953 veroorzaakte
een worsteling om zijn of niet zijn. Thans wordt, aan een
nieuw Schouwen-Duiveland geai-beid en tekenen de contouren
ook van een veiliger woon- en werkgebied zich in het kader
van de Deltaplannen af.
He{ is bekend, wat straks op de rijtoer overig Zeeland te
zien zal krijgen; het is nog ten dele de baaierd van een
genesis. Nieuw en oud door ellcaai*, vruchtenweelde naast
droogtesteppe, woest naast eindvorm.
Doch juist daarom zal agrarisch Zeeland uitstromen om te
zien wat Schouwen en Duiveland thans is, wat het was en
wat het worden zal.
zal de economische weerstand
van de landbouw vergroten
Schouwen-Duiveland is door de eeuwen heen een door de zee om
streden gebied geweest. Uit de twaalfde eeuw zijn de eerste verove
ringen van onze verre voorouders bekend. In de daarop volgende zes
eeuwen werden een-en-veer tig polders „beverst", welke samen het
eiland Schouwen-Duiveland uitmaken, dat circa 23.000 hectare groot is.
Zowel bodem- als hoogtekaarten tonen een levendig beeld van deze
moeizame als wisselvallige veroveringen.
Schouwen-Duiveland heeft een
rijke geschiedenis. Het heeft perio
den van grote bloei gekend, waar
van met name Zierikzee nog heden
ten dage getuigt. Op dit aan histo
rie zo rijke eiland heeft de boer
voortgeploegd van drieslag stelsel
tot het tegenwoordige veelzijdige
vruchtwisselingsstelsel, daarbij zor
gend voor betere bemaling-van de
landbouwgronden. Door de indivi
duele inspanning van de boer werd
de grond door betere bemestings-
en verzorgingsmethoden tot hoge
produktie gebracht. De noodzake
lijke verhoging van de arbeidspro-
duktiviteit werd belemmerd door
de ongunstige omstandigheden in
alle gebieden waar sedert een reeks
van eeuwen de landbouw is uitge
oefend. Smalle, onvoldoende ver
harde wegen, hielden de produktie
tegen, terwijl tal van percelen niet
aan de openbare weg lagen. In het
algemeen waren de percelen ook te
klein en lagen bovendien te zeer
verspreid t.o.v. de bedrijven.
De op agrarisch gebied zeer ont
wikkelde en vooruitstrevende be
volking toonde een helder inzicht
in de bestaande gebreken.
Ruilverkaveling
der Vierbannenpolders
In enkele gebieden deed zij zelf
stappen om uit deze dwangpositie
te geraken, door het aanvragen van
een ruilverkaveling. Zo werd in
1939 door de 2400 ha. grote Vier
Bannenpolder een ruilverkaveling
aangevraagd. Deze verkavelings-
werken waren in volle gang en de
bodem was nagenoeg hersteld van
de gevolgen van de oorlogsinunda
tie met zout water, toen de storm
ramp van 1 februari 1953 het eiland
trof. Verbijsterd door de chaos
greep de bevolking de van alle zij
den toegestoken handen. Het me
deleven van de hele wereld en de
vele hulpacties zijn van onschatbare
waarde geweest. Met vereende
krachten werd het herstel der dij
ken aangevat en geborgen wat nog
te redden viel. Bij de regering werd
aangedrongen op toepassing van de
Herverkavelingswet Walcheren,
waarop op 1 september 1953 de
Herverkavelingswet Noodgebieden
werd afgekondigd, waarbij de Her
verkavelingswet Walcheren 1947
van toepassing werd verklaard. De
Herverkavelingswet voorziet alleen
in het technische herstel, gecombi
neerd met verbetering van het ge-
inundeerde gebied. De overige scha
devergoedingen in de agrarische
sector worden verzorgd door de
Rijksdienst voor Landbouwherstel.
Deze schade is inmiddels afgewik
keld.
500 hectare grond
ging verloren
Voor de in 1953 verloren gegane
levende have, produkten en derge
lijke werd een totaal bedrag van
31 miljoen gulden uitgekeerd. Aan
gewassenschade werd de eerste ja
ren van de drooglegging, 1954-'56
12 miljoen gulden vergoed. In het
begin van 1954 waren de droog
legging en het eerste geïmprovi
seerde herstel zover gevórderd dat
een overzicht van de gevolgen van
de ramp kon worden verkregen.
Door kreekvorming en buitendij-
king bleek ongeveer 500 ha. land
bouwgrond verloren gegaan, terwijl
grote vlakten met zand waren over
spoeld. De eerste taak van de Her
verkavelingscommissie was, aldus
ir. L. Eelkema in „Land en Water",
het opstellen van een plan van we
gen en waterlopen, het fundament
voor de nieuwe indeling. Om eco
nomische reden moest het een
compromis worden tussen het his
torisch gegroeide en het meest ide
ale stelsel. Na het projekteren van
de wegen en waterlopen kon met de
eigenlijke samenvoeging van de
percelen worden begonnen.
Toebedeling der percelen
Het nieuwe stramien van wegen
en waterlopen met de daarmede
samenhangende technische kavelra
tionalisatie is te beschouwen als
het geraamte waarbinnen de gron
den aan de rechthebbenden zo ra
tioneel mogelijk konden worden
herverkaveling
toebedeeld. Het doel van de toede
ling is de gronden van de betrok
kenen zo dicht mogelijk bij de be
drijfsgebouwen te brengen. Het
herstel of de herbouw van de boer
derijen werd afhankelijk gesteld
van de toestemming van de Her
verkavelingscommissie Zeeland. Bij
de uitvoering van de herverkave
ling vormt het vergroten van de te
kleine bedrijven, dus de sanering,
een belangrijk onderdeel van het
programma. De uitvoering werd
echter mogelijk doordat 2500 ha.
beschikbaar werd gesteld in de
Zuiderzeepolders voor vestiging van
boeren uit de herverkavelingsge-
bieden.
De 67 boeren die voor verplaat
sing in aanmerking kwamen naar
een Domeinbedrijf, werden ver
plicht hun eigendom te verkopen
aan de Stichting Beheer Land
bouwgronden. Niet minder dan 546
bedrijven zijn kleiner dan tien hec
tare! Uiteindelijk zullen ruim 200
bedrijven worden vergroot tot 12
13 ha. De fruitbedrijven zullen
worden opgetrokken tot 5 ha. De
totale kosten van uitvoering van
het herstel en de verbeteringen sa
men zijn geraamd op 116 miljoen,
gulden, Hiervan is 60 miljoen be
steed aan het herstel. De bijdrage
van de betrokkenen is geschat op
12 miljoen.
De positieve instelling van de
agrarische bevolking houdt de ga
rantie in dat de herverkaveling de
economische weerstand van de
landbouw in dit gebied zal vergro
ten.
