Op 16 januari 1857 leverde Zierikzeese gasfabriek hel eerste gas af STAD EN PROVINCIE I WIJ OUDERS I Ruiterlijke bekentenis rfléuw*/ Gouden Virginia-tweeling! King Size mèt... of zonder filter! LIEFDE'S NAZOMER ZÏERKZEESCHE NIEUWSBODE vrijdag 11 januari mi No. isoss Een honderdjarige Gemeentebedrijf had het moeilijk in de eerste jaren (Van een medewerker) Het was niet onbegrijpelijk dat omstreeks het midden van de vorige eeuw de vroede vaderen van Zierikzee er aan gingen denken de straat verlichting aanzienlijk te verbeteren en ook de mogelijkheid te scheppen tot betere huisverlichting. Na een lange voorbereidingsgeschiedenis werd door het gemeentelijk gasbedrijf het eerste gas aan de ingezetenen geleverd op 16 januari 1857, zodat woensdag a.s. het gasbedrijf terugziet op een honderdjarige bestaansperiode, een evenement dat zeker niet onvermeld mag blijven. Het toenmalig gemeentebestuur werd vooral geprikkeld door de geest van vernieuwing, die zich ook elders in het land openbaarde en die het aanzien gaf aan - voor die tijd grote - winkelpanden, die als 't ware riepen om een betere etalageverlichting. In Nederland was op dit gebied pionier de bekende heer A. Sinkel, die in 1840 te Utrecht een winkel pand liet bouwen, dat in het gehele land tientallen jaren nadien nog be zongen werd. De ouderen zullen zich nog herinneren hoe voor een halve eeuw de meisjes bij het touwtje springen zongen: ,In de winkel van Sinkel is alles te koop, hoeden en petten en damesman chetten, dropjes om te snoepen", enz. In die tijd werden ook te Zierik zee de voorgevels van sommige winkelpanden vernieuwd en de kleine ruitjes met luiken ervoor, overkapt door een luifel om de kijk- en koopklanten tegen regen te beveiligen, werden weggebroken om plaats te maken voor nieuwe winkelpuien, met een veel grotere glasoppervlakte. Een betere verlichting van bin nenuit werd toen een eerste ver eiste. Zo werden op 17 januari 1856 door de raad de eerste stappen ge daan om te komen tot oprichting van een gasfabriek. Besloten werd tot grondaankoop van Cornelis Bartelse en tot verkoop van 100.000 gulden nominaal van de 2% pet. lening Grootboek voor de financie ring. Op 1 februari d.a.v. werd een ovreeenkomst gemakt met de firma Enthoven en Comp. te 's-Graven- hage tot het leveren van de voor d< fabriek benodigde apparatuur voor f 56.200. Op 5 mei werd de bouw van de fabriek aanbesteed. Aan nemer werd H. van den Ende te Zierikzee voor de som van f 14.700. Fabriek te klein In de raadsvergadering van 30 augustus werden de instrukties op gesteld voor de directeur en de op zichter van de fabriek. In de ver gadering van 22 september werd een gascommissie benoemd, waar van de burgemeester ambtshalve voorzitter werd. Hierin werd ver der o.m. benoemd de heer H. H. J. Ochtman, de man die genoemd mag worden als de grote propagandist voor het oprichten van een gasfa briek. Druk werd een advies opgevolgd van b. en w. zich te verstaan met de heer Ochtman, tot deelneming van de burgerij aan de oprichting van een gasfabriek, opdat een samenwerking zou kunnen worden verkregen, die oprichting zou be- bevorderen. Op 17 november werd tot direc teur benoemd de heer M. Couvée, die toen de betrekking vervulde van stadsarchitect, op een salaris van f 400 per jaar, met f 100 ver goeding voor kantoor- en schrijf behoeften. Zoals ook thans wel voorkomt, was het toen: het bouwwerk kwam niet op tijd klaar en het zou 1857 worden voordat gas aan de burgerij en voor de straatverlichting kon worden geleverd. Thans gravende in de „gashisto- rie", is het verwonderlijk dat de fabriek in opzet te klein was, een euvel dat zich telkens ernstig heeft doen gevoelen en dat waarschijnlijk de oorzaak is geworden dat het gas bedrijf nooit een succes is gewor den. Reeds vanaf het eerste jaar verslag is geklaagd over te weinig ruimte en telkens bleek het aan brengen van verbeteringen noodza kelijk. Op 16 januari 1857 werd het eer ste gas aan de ingezetenen gele verd, nadat daags tevoren enkele straatlantaarns hadden proefge- brand. De goede verlichting werd algemeen geroemd. Er waren echter ook sommigen die de „nieuwlich terij" niet konden waarderen en zij werden helaas nog in het gelijk ge steld, toen tien dagen na de eerste gaslevering de fabriek moest wor den stopgezet wegens een defect aan de ketel. Dit gaf een hele be roering, maar het bleek een uitje voor de jeugd, die 's avonds zin gend door de straten trok, waarbij de tegenstanders als in koor mee zongen: „O wat een schande, het gas dat wil niet brande". In het eerste bedrijfsjaar heeft Beroemd klooster in de Sinaï onbeschadigd Een V.N.-konvooi heeft op ver zoek van kerkautoriteiten in Cairo voorraden overgebracht naar de elf monniken in het oude Grieks-or thodoxe St. Catherinaklooster in de woestijn van Sinaï. Gebleken is dat het klooster, waar historische kunstschatten - o.a. boeken uit de tweede eeuw na Christus - niet te lijden heeft ge had van de Israëlisch-Egyptische gevechten in de woestijn, zo heeft een V.N.-woordvoerder woensdag in Cairo bekendgemaakt. Er was gemeld dat het klooster beschadigd was. De Belgische pro fessor Gerard Garitte was reeds door de Ver. Naties aangezocht om een onderzoek in te stellen. De V.N.-wooordvoerder zei, dat het klooster een rechthoekig fort met blinde muren is. Er zijn slechts drie deuren en ongewenste bezoe kers zouden er niet gemakkelijk binnen kunnen komen. Historie der verlichting Nu het honderdjarig bestaan van het stedelijk gasbedrijf staat herdacht te worden, mag een enkele opmerking over straat- en hxiisverlich- ting niet ontbreken. Het eer ste kunstlicht in de geschie denis zal uiterst primitief zijn geweest en de gebezigde lampjes - die we kennen uit de Romeinse tijd - hadden slechts een inhoud van en kele kubieke centimeters. De olie daarin was zeer kost baar. Van de uit zaden ge perste olie en vetkaarsen naar de bronolie was reeds een grote vooruitgang, die echter onvergelijkbaar werd overtroffen door uitvinding en toepassing van het licht gas, gestookt uit steenkolen. De Maastrichtse priester Jan Pieter Minckelers paste lichtgas voor het eerst in Nederland toe in 1783, waar na in 1825 te Amsterdam de eerste gasfabriek werd ge bouwd. de fabriek niet minder dan 97 da gen stil gelegen, waardoor de inge zetenen natuurlijk niet werden aan gemoedigd spoedig tot aansluiting over te gaan. De gasprijs was 21 cent per ku bieke meter, terwijl het eerste jaar uit 1 hectoliter steenkolen 19 ku bieke meter gas werd gestookt (een record). Vooral het gasverlies - soms tot 14 procent - bezorgde directie en gascommissie grijze haren. Het eer ste jaar was er een tekort van f 189 een verlies dat het gemeentebe stuur zeker nog niet zal zijn tegen gevallen. Overigens bleek de overgang van olie- op gasverlichting een grote verbetering, waarop de stad na een eeuw met trots mag terug zien, te meer daar uiteraard belangrijke verbeteringen in de loop der jaren werden aangebracht en het steen- koolgas thans alweer historie is Bovendien was Zierikzee lang de laatste stad niet die tot het bouwen van een gasfabriek besloot. Wanneer dan op 16 januari van het gebouw van het gasbedrijf de vlag zal wapperen, zullen vele in gezetenen met vreugde gedenken hoe door de voortvarendheid van het voorgeslacht een eeuw lang hun maaltijden smakelijk konden wor den bereid door middel van het gascomfoor en gezeten aan de warme gashaard zullen zij toasten op onze Zierikzeese honderdjarige. De hulp aan de Hongaren Op de twee speciale girorekenin gen voor hulpverlening aan de Hongaren was de stand per 10 januari: 7 7 7 f 4.463.267,45 en 9 9 9 f 4.324.433,91. Volgens radio Boedapest heeft de Hongaarse regering de Chinese premier Tsjou En Lai uitgenodigd ook een bezoek aan de Hongaarse hoofdstad te brengen. Tsjou En Lai heeft de uitnodiging aanvaard en zal naar Hongarije gaan na zijn be zoek aan de Sowjet-Unie en Polen. zierikzee Geslaagd voor het praktijk diploma Boekhouden van de Neder landse Associatie voor Praktijk examens: de heer W. van der Maas te Zierikzee. De heer v. d. Maas ge noot zijn opleiding bij mej. M. J. A. Fermin alhier. 4 ,Hé bah, waarom mag ik nu niet thuisblijven vanmiddag?", zeurt Treesje. „Omdat kinderen, die op de gro te school zijn, niet zomaar zonder reden thuis kunnen blijven", zegt moeder. „Er is wèl een reden: Adri is toch jarig. En ik wil naar haar partijtje". „Adri is nog niet op school en de andere kinderen, die op haar partijtje komen ook niet. Maar jij bent al groot", legt moeder geduldig uit. „Maar ik mag er toch komen", houdt Treesje vol. „Ja om vier uur. Loop maar vlug van school naar huis", zegt moeder opgewekt. „Het begint al om drie uur en dan ver tonen ze film. En dan heb ik het leukste niet gezien. Én dan hebben ze alle limonade en de taartjes al op...." Moeder begint haar geduld te verliezen. ,Toe Trees, zeur niet. Zorg, dat je naar school komt". Gauw troost ze nog: „Ik zal een schoon jurkje voor je klaar leggen, dan kun je dat gauw aandoen als je uit school bent. Dan heb je nog ruim een half uur om bij Adri te zijn". Het kind mokt hevig. Maar er zit niets an ders op dan te gehoorzamen. Het smoesje Hoe verbaasd is moeder, als ze even vóór drieën toevallig in Trees- jes kamertje komt en daar haar dochtertje ijverig bezig vindt zich te verkleden. „Waar kom jij vandaan?" roept i. „Je hoort op school te zitten". „Ik mocht lekker vroeg weg", zegt Treesje. „De juffrouw vond het goed". „Heb je gevraagd of je naar Adri's partijtje mocht?", vraagt moeder achterdochtig. „Nee, ik zei dat oma erg ziek was en dat mam mie erheen ging en dat ik mee moest. En toen zei juf: ga maar gauwZe kijkt wat schichtig maar toch ook een beetje triomfan telijk haar moeder aan. Ze is er niet helemaal gerust op, hoe mam mie dit op zal nemen. Treesjes moeder is diep geschokt. „Kind", roept ze uit. „Hoe kóm je daarbij. Je hebt gejokt Je hebt iets gezegd, wat helemaal niet waar is". „Dat doe jij ook wel eens", zegt Treesje onschuldig. „Maar Trees, hoe durf je. Mammie jokt nooit", roept moeder ontzet en veront waardigd. „En laatst dan", zegt Treesje. „Toen die mevrouw kwam, net toen je zo'n mooi boek wou uit lezen. Toen zei je tegen haar: „Wat spijt me dat, ik stond juist op het punt naar oma te gaan. Zij is wat ziek, ziet u". Nou toen dacht ik, dat oma best nu wéér ziek kon zijn. Schaakmat Moeder voelt zich op een pijnlij ke manier schaakmat gezet. Hoe moet ze zich hieruit redden? Waar om hebben die kleine potjes ook zulke grote oren? Je mag wel over al op gaan letten, wil er van het ouderlijk prestige iets over blijven. Ja, inderdaad moeder, u zult overal op moeten gaan letten. Vooral hierop, dat u geen dingen doet, waarmee u uw kinderen een voorbeeld geeft, waarvan u hele maal niet wenst dat zij het navol gen. Als uw kind u zonder blikken of blozen een onwaarheid hoort zeggen, al noemt u dit zelf ook maar „een leugentje om bestwil", dan kunt u het het kind niet kwa lijk nemen, dat het zich hiervan bij gelegenheid ook bedient. Zó komt u in van die pijnlijke situa ties. Het gaat niet op, het kind te straffen of terecht te wijzen voor iets, wat het u zélf heeft zien be drijven. Sommige moeders zouden in dit geval misschien domweg proberen zich eruit te redden door te zeggen: „Houd je mond, brutaal nest. Wat moeder mag, mag jij nog niet!" Maar besef, dat een kind zich niet zo met een kluitje in het riet laat sturen. Daar is het te scherpzinnig en te kritisch voor. Treesjes moeder was gelukkig sportiever en verstandiger. Ze zag ook de humor van het geval in. Ze vond de verlossende lach en het verlossende woord: „Je hebt gelijk, Treesje. Mammie is net zo stout geweest als jij. Maar nou gaan we allebei beloven, dat we het nooit meer zullen doen. En wie het het eerst vergeet, heeft verloren. Af gesproken?" Marcelle. (Nadruk verboden). Ingezonden mededeling Twee grootse gouden Virginia's! Beide King SizeBeide dus extra lang en bovendien van vól formaat. Daardoor koeler, heerlijker en langer roken! Probeer ze beide: Essex met superfilter of zonder.' 85 ct. 85 cf. VIRGINIA KING I Z E mètof zonder filter De financiële resultaten van de suikerbietenteelt Vragen in de Eerste Kamer Het Eerste Kamerlid de heer Mertens heeft de minister van Landbouw, Visserij en Voedselvoor ziening de volgende vragen gesteld: Is het de minister bekend, dat vele landbouwers zeer teleurgesteld zijn over de financiële resultaten van de teelt van suikerbieten? 2. Is de minister niet van me ning, dat - tenzij een betere prijs wordt vastgesteld - het areaal sui kerbieten voor oogst 1957 belang rijk zal inkrimpen, waardoor met aan zekerheid grenzende waar schijnlijkheid de binnenlandse sui- kerproduktie bij lange na niet in de behoefte van de binnenlandse consumptie zal kunnen voorzien? 3. Acht de minister een derge lijke ontwikkeling niet zeer onge wenst, omdat onze deviezenpositie daardoor nadelig zal worden beïn vloed, daar de suikerpriis op de wereldmarkt sterk gestegen is en aanzienlijk ligt boven onze binnen landse kostprijs? 4. Is de minister bereid op grond van bovengenoemde abnormale om standigheid, dat de boeren binnen kort hun bouwplannen moeten vaststellen, zo spoedig mogelijk de suikerbietenprijs voor oogst 1957 vast te stellen? De democratische voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Sam Rayburn, heeftb evestigd, dat de democratische fractie een ont- werp-resolutie bestudeert over het Midden-Oosten. De democraten zouden evenwel niet aan het nieuwe voorstel gebonden zijn en ieder voor zich het plan-Eisenhower kunen steunen. Het democratische voorstel zou niet gewagen van eco nomische hulp aan de landen van het Midden-Oosten. feuilleton Oorspronkelijke roman door HENK VAN HEES WIJK Een beetje verwonderd staat Ans op en volgt haar baas naar de gang. Daar grijpt ze hem bij de arm en dwingt hem tot staan. „Is er iets?" vraagt ze. In het halfduister kijkt Tom het meisje aan. En op dit ogenblik kan hij zich niet meer bedwingen. Nog eenmaal neemt hij de jonge vrouw van wie hij zoveel houdt, in zijn armen en kust haar. Rustig als al tijd beantwoordt ze zijn kus. Maar dan neemt hij haar arm en legt die door de zijne. Zo neemt hij haar mee naar de kamer. „Sta eens op, Herman", zegt hij tot zijn zoon. En als de jongen aan zijn verzoek heeft voldaan, gaat Tom tussen beiden staan en neemt beider hand in zijn handen. „Al ben ik niet altijd thuis, kinderen, daar om hoor en zie ik genoeg. Herman, jij staat voor je eind-examen, maar daar kom je doorheen. Daarvan ben ik overtuigd, want jij bent de zoon van je moeder en jij hebt dezelfde onverzettelijke wil, die je lieve moe der ook had. Zodra je je diploma hebt, neem jij de zaak hier over, samen met Ans". Hij wacht even en op dit ogen blik duwt hij de jonge mensen in eikaars armen. „Met andere woor den", zo vervolgt hij, „jullie trou wen met elkaar. Holaat me uitspreken. „Ik weet, dat jij van haar houdt, Herman, en ik weet ook, Ans, dat jij van mijn zoon houdt. En daarom ga ik nu een pas terug en ontsla jou van je eens ge geven woord, Ans. Wees jullie ge lukkig met elkaar, kinderen. Geef elkander een zoen en blïjf altijd veel van elkander houden. En jij, Ans, ik ben er van overtuigd, dat jij met de zoon gelukkiger zult wor den dan met de vader". Twee jonge mensen, beiden met hoogrode kleur, kussen elkander. En Greet, die met de borden bin nenkomt, ziet het en laat van stom me verbazing haast de borden uit haar handen vallen. Want al weet zij wel, dat er iets was tussen Her man en Ans, dat hebben de jonge lui voor haar verborgen weten te houden. Even later is er in de keuken ge legenheid om Greet uit de droom te helpen. Tom vertelt er iets over aan zijn dochter. Greet is evenwel ook een vrouw en al is vader's ge zicht vrolijk, intuïtief voelt zij aan, wat dit voor haar vader moet be tekenen. „En wat moet dat nou met jou, paps? vraagt ze en grijpt zijn arm. „De hoofdzaak is, dat Ans gelukkig wordt, meisje. Het is veel beter zo. Ik ben toch immers veel te oud „Goeie paps, wat vind ik dat nou beroerd voor je „Sssstniet meer over praten" Er gaat een boodschap naar Ans' huis: ze blijft die avond bij Boom- berger eten. Het wordt een reuze gezellige maaltijd, temeer omdat Greet ook een nieuwtje heeft: Wim is benoemd in een dorp in Fries land. Over een paar maanden zal hij moeten beginnen. „Een mooie gelegenheid, jonge lui, om te trouwen", beslist Tom. „En dan kan het een dubbel huwe lijk worden: Herman en Ans, Greet en Wim. Vooruit, Greet, haal na het eten die vrijer van jou maar op, dan maken we er een gezellige avond van. Een feestje. Ans helpt wel even met de afwas". Het werd een gezellig feestje. En tegen de tijd, dat Herman zijn aan staande vrouw voor het eerst naar huis zal brengen, heeft Ans een ogenblik gelegenheid haar baas on der vier ogen te spreken. „Hoe bent u dit te weten geko men", vraagt ze, nu op vormelijke toon. Want wat eerst haar aan staande man was, is nu haar aan staande schoonvader, en die spreek je niet meer aan bij zijn voornaam. Hij lacht en zegt op geheimzin nige toon: „Mischien vertel ik je dat te zijner tijd wel, als ik mijn eerste kleinkind in de armen houd". En toen zocht een hevig blozende Ans haar toevlucht weer bij Her man. Bij het afscheid drukt Tom de hand van Ans. Maar onder het oog van Herman trekt ze zijn hoofd naar zich toe en drukt haar zachte, volle lippen op zijn wang: „Dank u voor allesen welterusten, va der", zegt ze zacht. „Welterusten, lieve dochter van me (Wordt vervolgd).

Krantenbank Zeeland

Zierikzeesche Nieuwsbode | 1957 | | pagina 5