Op 16 januari 1857 leverde
Zierikzeese gasfabriek hel eerste gas af
STAD EN PROVINCIE
I WIJ OUDERS I
Ruiterlijke bekentenis
rfléuw*/ Gouden Virginia-tweeling!
King Size mèt... of zonder filter!
LIEFDE'S NAZOMER
ZÏERKZEESCHE NIEUWSBODE vrijdag 11 januari mi No. isoss
Een honderdjarige
Gemeentebedrijf had het moeilijk in de eerste jaren
(Van een medewerker)
Het was niet onbegrijpelijk dat omstreeks het midden van de vorige
eeuw de vroede vaderen van Zierikzee er aan gingen denken de straat
verlichting aanzienlijk te verbeteren en ook de mogelijkheid te scheppen
tot betere huisverlichting.
Na een lange voorbereidingsgeschiedenis werd door het gemeentelijk
gasbedrijf het eerste gas aan de ingezetenen geleverd op 16 januari
1857, zodat woensdag a.s. het gasbedrijf terugziet op een honderdjarige
bestaansperiode, een evenement dat zeker niet onvermeld mag blijven.
Het toenmalig gemeentebestuur werd vooral geprikkeld door de geest
van vernieuwing, die zich ook elders in het land openbaarde en die het
aanzien gaf aan - voor die tijd grote - winkelpanden, die als 't ware
riepen om een betere etalageverlichting.
In Nederland was op dit gebied
pionier de bekende heer A. Sinkel,
die in 1840 te Utrecht een winkel
pand liet bouwen, dat in het gehele
land tientallen jaren nadien nog be
zongen werd. De ouderen zullen
zich nog herinneren hoe voor een
halve eeuw de meisjes bij het
touwtje springen zongen: ,In de
winkel van Sinkel is alles te koop,
hoeden en petten en damesman
chetten, dropjes om te snoepen",
enz.
In die tijd werden ook te Zierik
zee de voorgevels van sommige
winkelpanden vernieuwd en de
kleine ruitjes met luiken ervoor,
overkapt door een luifel om de
kijk- en koopklanten tegen regen
te beveiligen, werden weggebroken
om plaats te maken voor nieuwe
winkelpuien, met een veel grotere
glasoppervlakte.
Een betere verlichting van bin
nenuit werd toen een eerste ver
eiste. Zo werden op 17 januari 1856
door de raad de eerste stappen ge
daan om te komen tot oprichting
van een gasfabriek. Besloten werd
tot grondaankoop van Cornelis
Bartelse en tot verkoop van 100.000
gulden nominaal van de 2% pet.
lening Grootboek voor de financie
ring. Op 1 februari d.a.v. werd een
ovreeenkomst gemakt met de firma
Enthoven en Comp. te 's-Graven-
hage tot het leveren van de voor d<
fabriek benodigde apparatuur voor
f 56.200. Op 5 mei werd de bouw
van de fabriek aanbesteed. Aan
nemer werd H. van den Ende te
Zierikzee voor de som van f 14.700.
Fabriek te klein
In de raadsvergadering van 30
augustus werden de instrukties op
gesteld voor de directeur en de op
zichter van de fabriek. In de ver
gadering van 22 september werd
een gascommissie benoemd, waar
van de burgemeester ambtshalve
voorzitter werd. Hierin werd ver
der o.m. benoemd de heer H. H. J.
Ochtman, de man die genoemd mag
worden als de grote propagandist
voor het oprichten van een gasfa
briek.
Druk werd een advies opgevolgd
van b. en w. zich te verstaan met
de heer Ochtman, tot deelneming
van de burgerij aan de oprichting
van een gasfabriek, opdat een
samenwerking zou kunnen worden
verkregen, die oprichting zou be-
bevorderen.
Op 17 november werd tot direc
teur benoemd de heer M. Couvée,
die toen de betrekking vervulde
van stadsarchitect, op een salaris
van f 400 per jaar, met f 100 ver
goeding voor kantoor- en schrijf
behoeften.
Zoals ook thans wel voorkomt,
was het toen: het bouwwerk kwam
niet op tijd klaar en het zou 1857
worden voordat gas aan de burgerij
en voor de straatverlichting kon
worden geleverd.
Thans gravende in de „gashisto-
rie", is het verwonderlijk dat de
fabriek in opzet te klein was, een
euvel dat zich telkens ernstig heeft
doen gevoelen en dat waarschijnlijk
de oorzaak is geworden dat het gas
bedrijf nooit een succes is gewor
den. Reeds vanaf het eerste jaar
verslag is geklaagd over te weinig
ruimte en telkens bleek het aan
brengen van verbeteringen noodza
kelijk.
Op 16 januari 1857 werd het eer
ste gas aan de ingezetenen gele
verd, nadat daags tevoren enkele
straatlantaarns hadden proefge-
brand. De goede verlichting werd
algemeen geroemd. Er waren echter
ook sommigen die de „nieuwlich
terij" niet konden waarderen en zij
werden helaas nog in het gelijk ge
steld, toen tien dagen na de eerste
gaslevering de fabriek moest wor
den stopgezet wegens een defect
aan de ketel. Dit gaf een hele be
roering, maar het bleek een uitje
voor de jeugd, die 's avonds zin
gend door de straten trok, waarbij
de tegenstanders als in koor mee
zongen: „O wat een schande, het
gas dat wil niet brande".
In het eerste bedrijfsjaar heeft
Beroemd klooster in de
Sinaï onbeschadigd
Een V.N.-konvooi heeft op ver
zoek van kerkautoriteiten in Cairo
voorraden overgebracht naar de elf
monniken in het oude Grieks-or
thodoxe St. Catherinaklooster in de
woestijn van Sinaï.
Gebleken is dat het klooster,
waar historische kunstschatten -
o.a. boeken uit de tweede eeuw na
Christus - niet te lijden heeft ge
had van de Israëlisch-Egyptische
gevechten in de woestijn, zo heeft
een V.N.-woordvoerder woensdag
in Cairo bekendgemaakt.
Er was gemeld dat het klooster
beschadigd was. De Belgische pro
fessor Gerard Garitte was reeds
door de Ver. Naties aangezocht om
een onderzoek in te stellen.
De V.N.-wooordvoerder zei, dat
het klooster een rechthoekig fort
met blinde muren is. Er zijn slechts
drie deuren en ongewenste bezoe
kers zouden er niet gemakkelijk
binnen kunnen komen.
Historie der verlichting
Nu het honderdjarig bestaan
van het stedelijk gasbedrijf
staat herdacht te worden,
mag een enkele opmerking
over straat- en hxiisverlich-
ting niet ontbreken. Het eer
ste kunstlicht in de geschie
denis zal uiterst primitief
zijn geweest en de gebezigde
lampjes - die we kennen uit
de Romeinse tijd - hadden
slechts een inhoud van en
kele kubieke centimeters. De
olie daarin was zeer kost
baar. Van de uit zaden ge
perste olie en vetkaarsen
naar de bronolie was reeds
een grote vooruitgang, die
echter onvergelijkbaar werd
overtroffen door uitvinding
en toepassing van het licht
gas, gestookt uit steenkolen.
De Maastrichtse priester Jan
Pieter Minckelers paste
lichtgas voor het eerst in
Nederland toe in 1783, waar
na in 1825 te Amsterdam de
eerste gasfabriek werd ge
bouwd.
de fabriek niet minder dan 97 da
gen stil gelegen, waardoor de inge
zetenen natuurlijk niet werden aan
gemoedigd spoedig tot aansluiting
over te gaan.
De gasprijs was 21 cent per ku
bieke meter, terwijl het eerste jaar
uit 1 hectoliter steenkolen 19 ku
bieke meter gas werd gestookt (een
record).
Vooral het gasverlies - soms tot
14 procent - bezorgde directie en
gascommissie grijze haren. Het eer
ste jaar was er een tekort van f 189
een verlies dat het gemeentebe
stuur zeker nog niet zal zijn tegen
gevallen.
Overigens bleek de overgang van
olie- op gasverlichting een grote
verbetering, waarop de stad na een
eeuw met trots mag terug zien, te
meer daar uiteraard belangrijke
verbeteringen in de loop der jaren
werden aangebracht en het steen-
koolgas thans alweer historie is
Bovendien was Zierikzee lang de
laatste stad niet die tot het bouwen
van een gasfabriek besloot.
Wanneer dan op 16 januari van
het gebouw van het gasbedrijf de
vlag zal wapperen, zullen vele in
gezetenen met vreugde gedenken
hoe door de voortvarendheid van
het voorgeslacht een eeuw lang hun
maaltijden smakelijk konden wor
den bereid door middel van het
gascomfoor en gezeten aan de
warme gashaard zullen zij toasten
op onze Zierikzeese honderdjarige.
De hulp aan de Hongaren
Op de twee speciale girorekenin
gen voor hulpverlening aan de
Hongaren was de stand per 10
januari: 7 7 7 f 4.463.267,45 en 9 9 9
f 4.324.433,91.
Volgens radio Boedapest heeft
de Hongaarse regering de Chinese
premier Tsjou En Lai uitgenodigd
ook een bezoek aan de Hongaarse
hoofdstad te brengen. Tsjou En Lai
heeft de uitnodiging aanvaard en
zal naar Hongarije gaan na zijn be
zoek aan de Sowjet-Unie en Polen.
zierikzee
Geslaagd voor het praktijk
diploma Boekhouden van de Neder
landse Associatie voor Praktijk
examens: de heer W. van der Maas
te Zierikzee. De heer v. d. Maas ge
noot zijn opleiding bij mej. M. J.
A. Fermin alhier.
4
,Hé bah, waarom mag ik nu niet
thuisblijven vanmiddag?", zeurt
Treesje.
„Omdat kinderen, die op de gro
te school zijn, niet zomaar zonder
reden thuis kunnen blijven", zegt
moeder. „Er is wèl een reden: Adri
is toch jarig. En ik wil naar haar
partijtje". „Adri is nog niet op
school en de andere kinderen, die
op haar partijtje komen ook niet.
Maar jij bent al groot", legt moeder
geduldig uit.
„Maar ik mag er toch komen",
houdt Treesje vol. „Ja om vier uur.
Loop maar vlug van school naar
huis", zegt moeder opgewekt. „Het
begint al om drie uur en dan ver
tonen ze film. En dan heb ik het
leukste niet gezien. Én dan hebben
ze alle limonade en de taartjes al
op...."
Moeder begint haar geduld te
verliezen.
,Toe Trees, zeur niet. Zorg, dat
je naar school komt". Gauw troost
ze nog: „Ik zal een schoon jurkje
voor je klaar leggen, dan kun je
dat gauw aandoen als je uit school
bent. Dan heb je nog ruim een half
uur om bij Adri te zijn". Het kind
mokt hevig. Maar er zit niets an
ders op dan te gehoorzamen.
Het smoesje
Hoe verbaasd is moeder, als ze
even vóór drieën toevallig in Trees-
jes kamertje komt en daar haar
dochtertje ijverig bezig vindt zich
te verkleden.
„Waar kom jij vandaan?" roept
i. „Je hoort op school te zitten".
„Ik mocht lekker vroeg weg",
zegt Treesje. „De juffrouw vond
het goed".
„Heb je gevraagd of je naar
Adri's partijtje mocht?", vraagt
moeder achterdochtig. „Nee, ik zei
dat oma erg ziek was en dat mam
mie erheen ging en dat ik mee
moest. En toen zei juf: ga maar
gauwZe kijkt wat schichtig
maar toch ook een beetje triomfan
telijk haar moeder aan. Ze is er
niet helemaal gerust op, hoe mam
mie dit op zal nemen.
Treesjes moeder is diep geschokt.
„Kind", roept ze uit. „Hoe kóm je
daarbij. Je hebt gejokt Je hebt iets
gezegd, wat helemaal niet waar is".
„Dat doe jij ook wel eens", zegt
Treesje onschuldig. „Maar Trees,
hoe durf je. Mammie jokt nooit",
roept moeder ontzet en veront
waardigd. „En laatst dan", zegt
Treesje. „Toen die mevrouw kwam,
net toen je zo'n mooi boek wou uit
lezen. Toen zei je tegen haar: „Wat
spijt me dat, ik stond juist op het
punt naar oma te gaan. Zij is wat
ziek, ziet u". Nou toen dacht ik, dat
oma best nu wéér ziek kon zijn.
Schaakmat
Moeder voelt zich op een pijnlij
ke manier schaakmat gezet. Hoe
moet ze zich hieruit redden? Waar
om hebben die kleine potjes ook
zulke grote oren? Je mag wel over
al op gaan letten, wil er van het
ouderlijk prestige iets over blijven.
Ja, inderdaad moeder, u zult
overal op moeten gaan letten.
Vooral hierop, dat u geen dingen
doet, waarmee u uw kinderen een
voorbeeld geeft, waarvan u hele
maal niet wenst dat zij het navol
gen. Als uw kind u zonder blikken
of blozen een onwaarheid hoort
zeggen, al noemt u dit zelf ook
maar „een leugentje om bestwil",
dan kunt u het het kind niet kwa
lijk nemen, dat het zich hiervan
bij gelegenheid ook bedient. Zó
komt u in van die pijnlijke situa
ties. Het gaat niet op, het kind te
straffen of terecht te wijzen voor
iets, wat het u zélf heeft zien be
drijven.
Sommige moeders zouden in dit
geval misschien domweg proberen
zich eruit te redden door te zeggen:
„Houd je mond, brutaal nest. Wat
moeder mag, mag jij nog niet!"
Maar besef, dat een kind zich niet
zo met een kluitje in het riet laat
sturen. Daar is het te scherpzinnig
en te kritisch voor.
Treesjes moeder was gelukkig
sportiever en verstandiger. Ze zag
ook de humor van het geval in. Ze
vond de verlossende lach en het
verlossende woord: „Je hebt gelijk,
Treesje. Mammie is net zo stout
geweest als jij. Maar nou gaan we
allebei beloven, dat we het nooit
meer zullen doen. En wie het het
eerst vergeet, heeft verloren. Af
gesproken?"
Marcelle.
(Nadruk verboden).
Ingezonden mededeling
Twee grootse gouden
Virginia's!
Beide King SizeBeide dus
extra lang en bovendien
van vól formaat. Daardoor
koeler, heerlijker en langer
roken! Probeer ze beide:
Essex met superfilter of zonder.'
85 ct.
85 cf.
VIRGINIA KING I Z E
mètof zonder filter
De financiële resultaten
van de suikerbietenteelt
Vragen in de Eerste Kamer
Het Eerste Kamerlid de heer
Mertens heeft de minister van
Landbouw, Visserij en Voedselvoor
ziening de volgende vragen gesteld:
Is het de minister bekend, dat
vele landbouwers zeer teleurgesteld
zijn over de financiële resultaten
van de teelt van suikerbieten?
2. Is de minister niet van me
ning, dat - tenzij een betere prijs
wordt vastgesteld - het areaal sui
kerbieten voor oogst 1957 belang
rijk zal inkrimpen, waardoor met
aan zekerheid grenzende waar
schijnlijkheid de binnenlandse sui-
kerproduktie bij lange na niet in
de behoefte van de binnenlandse
consumptie zal kunnen voorzien?
3. Acht de minister een derge
lijke ontwikkeling niet zeer onge
wenst, omdat onze deviezenpositie
daardoor nadelig zal worden beïn
vloed, daar de suikerpriis op de
wereldmarkt sterk gestegen is en
aanzienlijk ligt boven onze binnen
landse kostprijs?
4. Is de minister bereid op grond
van bovengenoemde abnormale om
standigheid, dat de boeren binnen
kort hun bouwplannen moeten
vaststellen, zo spoedig mogelijk de
suikerbietenprijs voor oogst 1957
vast te stellen?
De democratische voorzitter
van het Huis van Afgevaardigden,
Sam Rayburn, heeftb evestigd, dat
de democratische fractie een ont-
werp-resolutie bestudeert over het
Midden-Oosten. De democraten
zouden evenwel niet aan het nieuwe
voorstel gebonden zijn en ieder
voor zich het plan-Eisenhower
kunen steunen. Het democratische
voorstel zou niet gewagen van eco
nomische hulp aan de landen van
het Midden-Oosten.
feuilleton
Oorspronkelijke roman door HENK VAN HEES WIJK
Een beetje verwonderd staat Ans
op en volgt haar baas naar de gang.
Daar grijpt ze hem bij de arm en
dwingt hem tot staan. „Is er iets?"
vraagt ze.
In het halfduister kijkt Tom het
meisje aan. En op dit ogenblik kan
hij zich niet meer bedwingen. Nog
eenmaal neemt hij de jonge vrouw
van wie hij zoveel houdt, in zijn
armen en kust haar. Rustig als al
tijd beantwoordt ze zijn kus. Maar
dan neemt hij haar arm en legt die
door de zijne. Zo neemt hij haar
mee naar de kamer.
„Sta eens op, Herman", zegt hij
tot zijn zoon. En als de jongen aan
zijn verzoek heeft voldaan, gaat
Tom tussen beiden staan en neemt
beider hand in zijn handen. „Al ben
ik niet altijd thuis, kinderen, daar
om hoor en zie ik genoeg. Herman,
jij staat voor je eind-examen, maar
daar kom je doorheen. Daarvan ben
ik overtuigd, want jij bent de zoon
van je moeder en jij hebt dezelfde
onverzettelijke wil, die je lieve moe
der ook had. Zodra je je diploma
hebt, neem jij de zaak hier over,
samen met Ans".
Hij wacht even en op dit ogen
blik duwt hij de jonge mensen in
eikaars armen. „Met andere woor
den", zo vervolgt hij, „jullie trou
wen met elkaar. Holaat me
uitspreken. „Ik weet, dat jij van
haar houdt, Herman, en ik weet
ook, Ans, dat jij van mijn zoon
houdt. En daarom ga ik nu een pas
terug en ontsla jou van je eens ge
geven woord, Ans. Wees jullie ge
lukkig met elkaar, kinderen. Geef
elkander een zoen en blïjf altijd
veel van elkander houden. En jij,
Ans, ik ben er van overtuigd, dat
jij met de zoon gelukkiger zult wor
den dan met de vader".
Twee jonge mensen, beiden met
hoogrode kleur, kussen elkander.
En Greet, die met de borden bin
nenkomt, ziet het en laat van stom
me verbazing haast de borden uit
haar handen vallen. Want al weet
zij wel, dat er iets was tussen Her
man en Ans, dat hebben de jonge
lui voor haar verborgen weten te
houden.
Even later is er in de keuken ge
legenheid om Greet uit de droom
te helpen. Tom vertelt er iets over
aan zijn dochter. Greet is evenwel
ook een vrouw en al is vader's ge
zicht vrolijk, intuïtief voelt zij aan,
wat dit voor haar vader moet be
tekenen.
„En wat moet dat nou met jou,
paps? vraagt ze en grijpt zijn arm.
„De hoofdzaak is, dat Ans gelukkig
wordt, meisje. Het is veel beter zo.
Ik ben toch immers veel te oud
„Goeie paps, wat vind ik dat nou
beroerd voor je
„Sssstniet meer over praten"
Er gaat een boodschap naar Ans'
huis: ze blijft die avond bij Boom-
berger eten. Het wordt een reuze
gezellige maaltijd, temeer omdat
Greet ook een nieuwtje heeft: Wim
is benoemd in een dorp in Fries
land. Over een paar maanden zal
hij moeten beginnen.
„Een mooie gelegenheid, jonge
lui, om te trouwen", beslist Tom.
„En dan kan het een dubbel huwe
lijk worden: Herman en Ans, Greet
en Wim. Vooruit, Greet, haal na het
eten die vrijer van jou maar op,
dan maken we er een gezellige
avond van. Een feestje. Ans helpt
wel even met de afwas".
Het werd een gezellig feestje. En
tegen de tijd, dat Herman zijn aan
staande vrouw voor het eerst naar
huis zal brengen, heeft Ans een
ogenblik gelegenheid haar baas on
der vier ogen te spreken.
„Hoe bent u dit te weten geko
men", vraagt ze, nu op vormelijke
toon. Want wat eerst haar aan
staande man was, is nu haar aan
staande schoonvader, en die spreek
je niet meer aan bij zijn voornaam.
Hij lacht en zegt op geheimzin
nige toon: „Mischien vertel ik je
dat te zijner tijd wel, als ik mijn
eerste kleinkind in de armen houd".
En toen zocht een hevig blozende
Ans haar toevlucht weer bij Her
man.
Bij het afscheid drukt Tom de
hand van Ans. Maar onder het oog
van Herman trekt ze zijn hoofd
naar zich toe en drukt haar zachte,
volle lippen op zijn wang: „Dank
u voor allesen welterusten, va
der", zegt ze zacht.
„Welterusten, lieve dochter van
me
(Wordt vervolgd).