kerstmis
FEEST
rendier?
in de binnenlanden van Brazilië
MISTLETOE
BLOEMEN
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE MAANDAG 24 DECEMBER 1956 18077
Bij Nederlandse boeren
te Carambehy
Twee dagen sporen van de Bra
ziliaanse hoofdstad Rio de Janeiro,
midden in een landstreek waar ma
jestueuze sparren het golvend wei
de land omzomen, ligt een brokje
Nederland. Daar sjorren sterke ke
rels met blond haar en blauwe
ogen aan de ploeg; daar klinkt het
„goeienavond" op de weg, hangen
kraakwitte gordijntjes voor de ra
men en staan klompen voor de deur
Dat is Carambehy, de kolonie van
Nederlandse boeren in Brazilië.
De boerderijen en huizen liggen
links en rechts van een grote weg,
als in een streekdorp in de veen
kolonie. Vooraan, een kwartiertje
gaans van de spoorlijn naar de Bra
ziliaanse miljoenenstad Sao Paulo,
staat een kleine houten kerk met
de pastorie. Die kerk is het sym
bool van de kolonisten geworden,
bij voorspoed en tegenslag. Daar
begint met de doop het leven van
de kleine Braziliaantjes, de afstam-
melingetjes van de Nederlandse ge
neraties van pioniers, die veel zul
len gaan weten over dat kleine land
aan de Noordzee, die misschien zelfs
de taal van dat land zullen gaan
spreken, maar het land zelf nooit
zullen zien en alleen zullen kennen
uit het foto-album en de kranten.
In die kerk wordt getrouwd, met
een echt Nederlandse bruiloft tot
besluit; daar wordt gebeden voor
het Koninklijk Huis - want al is
men ver weg - de trouw strekt ver
der dan grote oceanen en daar ligt
ook het kleine, rustige kerkhof,
waar de oudste pioniers na een le
ven vol strijd werden begraven on
der de vreemde Braziliaanse bomen.
Na een mensenleeftijd
Veertig jaar geleden was dit all
er nog niet. Er lag een kaal ve
waar brulapen zich in het stru
gewas verscholen. Het hele geb
is door wakkere kerels in cultu
gebracht. Elke boom, die nu zo
machtige kroon naar de strakke
lucht steekt, is geplant. In plaal
en
met Kerstmis
Met mistletoe of maretak heeft de volksfantasie zich al eeuwen bezig
gehouden. Deze plant is een echte parasiet. Ze groeit ten koste van tere
boomsoorten en neemt het niet zo nauw wat betreft haar voedingsbron
nen. Ze groeit het best op populieren, doch ook op de meidoorn en op
oude appel- en perebomen. In ons land kom ze het meest voor in zuid-
Limburg, doch in de Ardennen kan men haar meer aantreffen, voorbij
Parijs ziet men vele bomen bezet met de maretak.
Vooral Engelsen zijn er gek op, echter niet alleen daar te lande. Zij ex
porteerden naar vele andere landen het gebruik van mistletoe. Zo zien
we de maretak omstreeks de Kerstdagen hangen onder een lamp, maar
meer nog onder een deurpost en u weet het: er is een beloning aan ver
bonden voor hem, die toevallig een meisje ontmoet onder zo'n bosje
mistletoe. Of de jonge meisjes het met voorbedachte rade neergehangen
hebben, durven wij niet te beweren
Maar vooruit, het is immers ook Kerstfeest niet waar, men mag wel
wat door de vingers zien.
De altijd groene mistletoe, die
dus niet groeit in aarde, doch op
andere gewassen, heeft een legende
op haar geweten, die aldus luidt:
Vele, vele jaren geleden was er
de god van het licht, de schoon
heid, de vrede en de matigheid,
Balder genaamd. Hij was de lieve
ling der goden en om hem direct
onsterfelijk te maken lieten de go
den alle dode en levende dingen de
eed afleggen, dat ze 'hem geen
kwaad zouden doen.
Alle gehoorzaamden hieraan, zo
dat de goden er een spel van maak
ten om van alles en nog wat naar
Balder te gooien; dat kon, want hij
was immers onkwetsbaarl Eén
plant had die eed echter niet af
gelegd en dat was nu juist die
maretak, die verborgen zat in een
boom.
Loki, de boze geest, wist dat; hij
sneed een pijl, gaf die aan de broer
van Balder, de blinde Hodur. Deze
wierp de pijl, door Loki's hand be
stuurd en Balder werd geraakt en
stierf. Men beweert nu dat de mooie
witte bessen, wasachtig, die de
mistletoe sieren, tranen zijn, die de
plant liet vallen bij wijze van rouw.
Bloemen in december
Keren we echter tot de werke
lijkheid terug en schenken we onze
aandacht aan de versiering van
onze woning tijdens de feestdagen,
waar kunnen we dit beter mee
doen dan met bloemen?
Er zijn er vele, ondanks het jaar
getijde. Laten wij onze keuze eens
laten vallen op de kerstster, de
roos, de rode en witte anjer en de
cyclame. Deze bloemen zijn rond
de feestdagen betrekkelijk volop te
krijgen, al zijn ze wat prijzig. Toch
willen we er even aandacht aan
schenken, want u zult begrijpen,
dat juist in verband met de hoge
prijzen, de bloemen goed verzorgd
dienen te worden. Hier willen wij
u een handje bij helpen.
Rozen
Voordat men de rozen in water
zet, snijdt men eerst met een scherp
mesje een stukje van de stengel af.
Indien men een beetje chrysal aan
het water toevoegt, zal daardoor de
levensduur aanmerkelijk verlengd
worden. De bloemen gaan helemaal
open als ze in het water staan,
zonder dat men bang behoeft te zijn
dat ze slap gaan hangen. Per liter
water 15 gram poeder oplossen, niet
meer.
Anjers
Anjers worden veelal zonder
groen geleverd, doch een enkel va
rentakje kan reeds wonderen doen.
Geeft u ze ten geschenke, dan is
een bosje van vijf een aardig boe
ketje, vooral als ze in een leuk
vaasje staan. Ook hier een stukje
van de stengels afsnijden en zono
dig deze stengels iets insnijden.
Kerstster
Voorwaar een vrij kostbare bloem,
die dus een goede behandeling
vraagt. Snijdt men bij rozen en
anjers een stukje van de stengels
af, bij de kerstster mag dat beslist
niet, want dan zal het melksap
naar buiten vloeien en dan worden
de bloemen slap. Dat melksap is
giftig
Velen zien de rode schutbladeren
aan voor de bloemen, doch dat is
niet juist. Tussen de schutbladeren
zitten kleine, geelachtige bloempjes,
dit zijn de ware bloemen, ze vallen
echter maar zeer weinig op.
De cyclame
Een cyclame verlangt een matig
verwarmde kamer en liefst zoveel
mogelijk zon. U weet het, geen wa
ter op het schoteltje en vooral geen
koud leidingwater. Leidingwater
kan geen kwaad, maar er moet een
flinke scheut warm water aan toe
gevoegd worden, zodat het water
goed lauw moet aanvoelen. Geeft
u de plant ook geregeld mest, want
ze moet tijdens de bloei goed ge
voed worden. Het na een half uur
op het schoteltje staande water
moet daarna verwijderd worden.
(Nadruk verboden).
WIJ OUDERS
Laat het nu
zijn 1
HOE MET KERSTMIS, wanneer de kinderen vacantie hebben
en moeder het met allerlei voorbereidingen extra druk heeft,
de sfeer en de stemming in huis zal zijn, hangt hoofdzakelijk
van de ouders af.
Er hoort bij het Kerstfeest een voorbereiding: niet alleen van-
uiterlijke dingen, maar vooral ook een voorbereiding van de
juiste stemming. Wij moeten er voor zorgen, dat het kind iets
aanvoelt, als het ware rijp gemaakt wordt, voor het ondergaan
van het grote wonder, waar omheen zich door de eeuwen heen
de viering van dit feest geweven heeft. Het kind moet niet al
leen maar rumoerig en opgewonden worden bij het vooruitzicht
van snoeperij of zelfs cadeautjes, die hij krijgen zal, zoals dit
met Sinterklaas het geval is. Er zal rust en vrede in de kinder
ziel moeten dalen. En hoe kv&nen wij daaraan beter meehelpen
dan door zelf rust en vrede uit te dragen?
Al dagen tevoren kunnen wij deze liefelijke, vredige stemming
kweken door 's avonds bij schemerlamp of wat kaarslicht
Kerstvertellingen voor te lezen, het bijbelverhaal te vertellen
of door samen met de kinderen bij de piano Kerstliedjes te
zingen.
De ontvankelijke ziel
EEN KINDERZIEL is zo'n uiterst gevoelig instrument, dat zich
door liefdevolle handen zo zuiver laat bespelen. U zult zien,
hoe sterk ontvankelijk uw kind is juist voor de goede, mooie,
verheven dingen van deze tijd, als u ze op de juiste manier voor
hem weet uit te dragen.
En zijn wij ouders, die ons in deze dagen toch ook eens extra
willen bezinnen op onze levenshouding, niet degenen, die juist
nu aangewezen zijn om onze kinderen in verdraagzaamheid,
eensgezindheid en vergevensgezindheid voor te gaan?
Laat het werkelijk een feest van vrede, dat door geen wan
klank verstoord wordt, in uw huis zijn. Laat de sfeer zó zijn,
dat elk lid van het gezin nog lang daarna er iets van méé
draagt, omdat de wil tot het goede in hem ontwaakt is en zelfs
de allerkleinsten zich door deze geest van liefde en welwil
lendheid gegrepen voelen.
Toe moeder, al hebt u het nu dubbel druk en vindt u, dat de
kinderen u wel eens in de weg lopen bij alle voorbereidingen,
oefen u in geduld en verdraagzaamheid. Probeer het zwaarte
punt te leggen, waar het thuis hoort. Straks in januari, als de
kinderen weer naar school zijn, kunt u het huis weer een extra
beurt geven, maar bederft de sfeer en de feestvreugde nu niet
met telkens te verbieden; met gevit en ongeduld.
Laat ze méédoen
HEB AIJD voor hén! Geef 't grootste deel van uw tijd aan hén
in de voorbereidingen tot het Kerstfeest. Laat hen délen in die
voorbereidingen. Zij genieten er zo intens van.
Laat hen helpen, als u in de keuken aan het bakken van al die
lekkere, geurige dingen bent en stuur hen niet weg met de ver
zuchting, dat u zo niet op kunt schieten. Laat hen ook hun deel
bij mogen dragen aan het versieren van de boom en de feest
tafel, al zijn hun vingertjes nog onbedreven en houdt u uw
hart vast, dat ze de kleurige ballen zullen laten vallen. Zo'n
gebroken versiersel is niet zo erg als de teleurstelling, buiten
gesloten te worden van de voorbereidingen tot het feest.
Ziet u, het Kerstfeest is niet een feest van één of twee dagen.
Het manifesteert zich reeds lang te voren en draagt zijn glans
nog dagen en weken na. Wij mogen onze kinderen er niet het
allerkleinste lichtje van onthouden.
MARCELLE.
(Nadruk verboden)
van de gerieflijke boerderijen heb
ben er armzalige houten krotten
gestaan, zonder licht, zonder water.
Er is gewerkt, dag en nacht; te
genslag na tegenslag is overwonnen
en nu - een mensenleeftijd later -
is de overwinning behaald. Het gol
vend land van de staat Parana is
bedwongen. Langs de lange weg
staat een melkfabriek, staan scho
len en verenigingsgebouwen. De on
gebreideldheid van de eerste ont
ginning heeft plaats gemaakt voor
de evenwichtigheid van de dage
lijkse nijverheid.
Met de regelmaat van de klok rij
den vrachtauto's de bussen melk en
de zuivel naar de omliggende ste
den. Een jongere generatie heeft
het werk van de ouderen overgeno
men. En de roem van de verbeten
pioniers voortgezet. Carambehy is
geen naam in Brazilië; het is een
begrip geworden.
Kerstmis
Maar al hebben zich de Neder
landers en hun afstammelingen
moeten aanpassen naar leven, taal
en gewoonten, aan de Braziliaanse
gebruiken, in vele zaken zijn ze de
traditie van het oude land trouw
gebleven. Zo op Kerstmis. Kerstmis
in Brazilië, met hartje zomer in het
subtropische land, is geen feest van
bezinning en gebed. De Braziliaan
is zo heel anders, zo luchtig, zo
laat-maar-waaien. Kerstmis voor
hem is niet meer dan het begin van
een grote vacantie, die met carna
val eindigt.
Kerstmis is maar één dag, een
dag van geschenken en lekker eten,
een dag van haast onnatuurlijke
vrolijkheid.
Carambehy heeft zich daaraan
niet kunnen gewennen. Kerstmis
voor de Nederlandse boeren is, wat
het zou zijn in Nederland, een
vroom feest van gebed. Gebed op
gezonden aan Hem, die zoveel ar
beid, zoveel verdriet en tegenslag
zo ruim beloonde. Gebed ook om
te danken, dat weer op deze zomer
se 25ste en 26ste december het
graan rijp op het veld staat en al
len, die er aan hebben gezwoegd zo
gezond zijn gebleven. Gebed, om
het kleine vaderland te zegenen,
daar midden in de branding van
het woelige Europa; het vaderland
met zijn vele onverschrokken zonen.
Natuurlijk, het bedrijf gaat door.
De natuur wacht niet; de koeien
moeten gemolken, de steden sme
ken om melk, boter en kaas. De
strijd om het bestaan gaat ook door
op Kerstmis. Maar er is toch een
pauze. Iedereen heeft zich op Kerst
morgen mooi aangekleed om er te
luisteren naar de Nederlandse do
minee en het evangelie. En of het
in het Nederlands wordt gelezen of
in het Portugees, dat doet niets af
aan de liturgie, de boodschap aan
de wereld, door het Christus kind
gestalt'.
Deventer koek
Na de kerkdienst zullen enkelen
blijven praten, voor zij de fiets pak
ken voor de tocht terug. Anderen
zullen misschien even naar het
kleine kerkhof gaan om er een
ogenblik stil te staan bij de graven
van hen, die ontvielen. Men voelt
dat als een gemeenschappelijk ver
lies, want voorzover men nog niet
familie van elkaar is, heeft de ge
meenschappelijke strijd de kolonis
ten elkaar verenigd. Zeker op deze
dagen van rust en bezinning. Daar
na zal men bij elkaar op koffievisite
gaan, Braziliaanse koffie - heerlijk
geurend - met Deventer of Gronin
ger koek, zelfgebakken naar vader
landse recepten.
Dan gaat men eten, Braziliaanse
gerechten misschien wel, maar met
Hollands»? tradities, met gebed. Ook
met zang bij het huisorgel, Neder
landse Kerstliederen. Dan zullen de
oudsten met hun vereelte handen
de bijbel openslaan en nog eens de
Kerstboodschap voorlezen. Sommi
gen zullen een lichte weemoed voe
len opkomen; zij die het vaderland
wél hebben gekend: het Kerstfeest
van de behaaglijkheid, de koude
decembermaand, de gloeiende ka
chels, de gewijde muziek uit de
radio.
In de avond komt men nog eens
samen voor de tweede kerkdienst
om daarna weer bij elkaar op be
zoek te gaan. Terwijl alle Brazili
anen de tweede Kerstdag weer
huns weegs gaan, zet de Nederland
se gemeenschap de traditie voort.
In kerkdienst, in gebed, in feest.
Is het een wonder, dat er om
streeks Kerstmis graag landgenoten
werkers en zwervers op Carambehy
zijn, de Braziliaanse luidruchtigheid
een ogenblik ontvluchten om één
te zijn met het Kerstfeest, zoals we
dat in het vaderland beleven.
Carambehy op Kerstmis is een
oase in de Braziliaanse oneindig
heid, ondanks de veertig jaren van
het nieuwe bestaan in het nieuwe
land, ondanks de 10 000 kilometer
afstand van het kleine plekske
grond tussen Dollart en Schelde.
(Nadruk verboden).
Hoe zit dat met het
Zoals het paard de trouwe viervoeter van Sint Nicolaas is, zo is het
rendier dat voor de Kerstman, als hij met zijn slede, zwaar beladen
met geschenken, er op uit trekt om klein en groot te verblijden.
Het rendier behoort tot het geslacht van de herten, met slechts één
recente soort. Evenals de hermelijn verkleurt zijn vacht in de winter,
Is deze 's zomers bruingrijs, 's winters verandert dat tot geelwit.
Bovendien bezitten de mannetjes lange, lichtgekleurde manen aan
de kop.
Het rendier bewoont in kudden de bossen en toendra's van de oude
en nieuwe wereld, van respectievelijk de 60ste en 45ste breedte
graad tot aan de Poolzee. Men onderscheidt een groot aantal onder
soorten, verenigd in drie groepen: de bos-, de toendra- en eiland
rendieren.
Het rendier is het enige tot huisdier getemd hert, wordt hoofd
zakelijk door de bewoners van Lapland en Eskimo's gebruikt en
moet al vijf tot tien eeuwen als zodanig bekend zijn. In Azië moet
men met dit temmen begonnen zijn.
Oorspronkelijk bleef het nog maar jachtobject en kwam het alleen
in de oude wereld voor. Pas in latere tijd is het ook in de nieuwe
wéf&d ingevoerd door grote kudden over te brengen, o.a. naar
Alaska en het noorden van Canada, om het levenspeil van de
Eskimo's te verhogen.
De tamme rendieren leven nooit in stallen, maar in zeer grote
kudden, die het grootste deel van het jaar aan zichzelf worden over
gelaten. Behalve vlees en huiden voor kleding, leveren ze ook zeer
vette melk, aldus grote gebieden bewoonbaar makend. Gecastreerde
dieren worden als trek- en lastdier gebruikt en in Siberië zelfs als
rijdier.
Fossiel is het rendier bekend uit het Pleistoceen tot in zuid-
Frankrijk. Met het terugtrekken van het ijs en het verdwijnen van
het rendiermos is het noordwaarts teruggekeerd. Uit Nederland
zijn vondsten bekend uit de Würmijstijd.
(Nadruk verboden)
