DE MEIBOOM IS VERPLANT
NAAR DECEMBER
KERSTÏERHML en KINDERZIEL
EEN SCHRIJVER VAN ONSTERFELIJKE ROMANS
Wij kennen ze allende sfeervolle Engelse kerstkaartendie ge
zellige kleurenkaarten met Happy Christmas", in in de Neder
landse uitgave met Gelukkig Kerstfeest". Zij ademen in hun zachte
pasteltinten en hun figuren in de kleding van een voorbije eeuw
een aparte sfeer, die synoniem is aan hetgeen wij ons van een
Engels Kerstfeest voorstellen.
Hoe komen wij aan deze voorstelling? En waarom past hierin
juist die atmosfeer van Charles Dickens, de Engelse romanschrijver
die in zijn werken Engeland en het Engelse leven in die eeuw in
geuren en kleuren heeft beschreven P Hij is te vergelijken met een
groot romancier als De Balzac. Beiden gaven in een grote serie
romans een uitgebreid beeld van het leven in al zijn geledingen
van hun tijd in hun land.
Wat heeft dit met het Engelse Kerstfeest te maken? Wel, Dickens
heeft in een van zijn meesterwerken, getiteld: „A Christmas Carol'
dat in 1843 verscheen, ons een beeld geschetst van het Engelse
Kerstfeest in die tijd, hetgeen hij trouwens in volgende Christmas
Books ook heeft gedaan. Aangezien zijn boeken ook buiten Enge
land, onder andere in ons land, toerden gelezen, hebben we ons
een beeld kunnen vormen van de sfeer en tradities die verbonden
zijn aan een Engels Kerstfeest.
land, het wezen en karakter van
het volk envan de fouten en
misstanden.
De eerste kerstboom
stond in Straatsburg
VAN KERSTBOOM EN KERSTBROOD
VAN HET KERSTPAARD EN DE KERSTNACHT
VAN KERSTMIS EN MIDWINTER
het hout zoethout. De man of vrouw
uit Staphorst, die omstreeks dit
tijdstip voor de haard zit, terwijl
een hemd binnenste buiten („krang"
zoals de Staphorsters zeggen) naast
hen ligt, zien dan óf hun aan
staande man of vrouw óf een dood
kist, ten bewijze dat zij tot hun
dood vrijgezel zullen blijven.
Midwintergebruiken
en kerstputten
Het specifieke beeld
Dat inmiddels de mensen en de
tijd veranderd zijn en het huidige
Kerstfeest niet meer in alles vol
doet aan onze voorstellingen is een
andere kwestie, maar bij het woord
..Christmas" denkt men door de be
ïnvloeding van Dicken's werk da
delijk aan een gezellig sneeuwland
schap, waardoorheen een ouder
wetse postkoets rolt. De dames en
heren zijn gekleed in de typische
18de-eeu\vse Engelse kleding, een
blaffend hondje holt achter de wie
len aan en aan de deur van een
laaggedakte „Inn" staat de gemoe
delijke dikke waard met bakke
baardjes en zijn voorschoot voor en
wuift de vertrekkende gasten na.
Dit is een voorbeeld, maar zo
zouden we er veel meer kunnen
geven. Iedereen die ze ziet haalt ze
er dadelijk uit, de Engelse Christ-
mascards. Zo heeft Dickens de we
reld een beeld getoiverd, dat nu
een eeuw later overal ter wereld
nog als specifiek Engels geldt. Zijn
boeken ademen, de geest van Enge-
Naar een schoensmeer-
pakhuis
Charles Dickens werd op 7 Fe
bruari 1812 als zoon van een amb
tenaar te Portsea geboren. Hij heeft
een moeilijke jeugd moeten door
worstelen, want het salaris van de
kleine Engelse ambtenaar was on
toereikend om het grote gezin te
onderhouden. Vader raakte hoe
langer hoe dieper in het moeras en
toen Charles negen jaar was, ging
zijn vader in verband met de schul
den de gevangenis in.
Reeds jong moest de kleine
Dickens geld verdienen en daartoe
werd hij te werk gesteld in een
schoensmeerpakhuis. Deze onpret-
ige jeugd heeft de gevoelige jon
gen heel veel gedaan. Hij leed er
irvder en deze periode is van grote
invloed geweest op zijn later leven
en niet in het minst op zijn werk.
In zijn beroemde boek „David Cop-
perfield" vinden we veel van zijn
eigen belevenissen terug.
Onderwijs heeft Dickens niet veel
genoten, pas op latere leeftijd heeft
hij kans gezien, zich enigszins te
ontwikkelen. Gelukkig kreeg het
gezin een erfenis en toen werd de
toestand beter. In 1827 kwam
Dickens op een advocatenkantoor
ils klerk en hij leerde stenografie.
Studeren deed hij meestal in het
Brits Museum, waar het lekker
rustig was.
Hst werk van een genie
In 1835 werd hij Kamerverslag-
gever voor „The Morning Chroni
cle". In 1836 zag zijn eerste bundel
schetsjes het licht onder de titel:
„Sketches by Boz". Hij geeft een
humoristisch en dramatisch beeld
van het Londense leven. Hij geeft
critiek op het parlement, op de
rechtbank en diverse andere mis
standen. Hierdoor kreeg hij enige
bekendheid.
Met het boek „Pickwick", dat in
1837 verscheen, was zijn naam ge
maakt. Het werd reeds het volgende
jaar in het Frans en Duits vertaald
en Dickens' verovering van de we
reld had een aanvang gemaakt. De
figuren van Pickwick en Sam Wel-
ler mogen we rustig creaties van
een genie noemen. Hierin vond
Dickens zijn topvorm.
Hij schreef de ene roman na de
andere en zij schetsten alle het En
gelse leven in de negentiende eeuw
waarbij hij niet schroomde wan
toestanden in het licht te brengen.
Het zijn echter tendensromans, die
geen oplossing geven voor het be
handelde vraagstuk. In „Oliver
Twist" stelt hij het probleem van
de armenhuizen, in „Nicholas Nick-
leby" de armenscholen en onder
andere in „Little Dorrit", het ge
vangeniswezen. Tegenwoordig zou
den we zeggen, dat Dickens een
sterk socialistische inslag had. Wij
zouden een lange lijst van zijn wer
ken kunnen opsommen, maar we
mogen aannemen, dat deze een zo
danige vermaardheid bezitten, dat
dit niet nodig is.
Uil-gaveren toneelspeler
In 1850 stichtte Dickens het
weekblad „Household Words", dat
in 1859 werd vervangen door „A1I
the Year Round".
Dickens bleek als amateur-to
neelspeler een goed voordrachts
kunstenaar en las veel voor uit
eigen werk, waarvoor altijd veel
belangstelling bestond. Hij stierf in
1870 en werd begraven in de West
minster Abdij.
Hij was de Engelse romanschrij
ver bij uitstek, beschikte over een
grote fantasie, waarbij hij kans zag
de lezer een en ander zo voor te
schotelen, dat de stoutste fanta-
siën aanvaardbaar waren. Hij ver
werkte ernst, humor, melodrama
en alle andere vormen dooreen,
waardoor een rijk geschakeerd ge
heel ontstond. Hij schreef voor
iedereen, jong, oud. rijk en arm en
behoort tot de onsterfelijke roman
ciers, die de wereld heeft gekend.
Vele gebruiken rond het Kerst
feest stammen uit vroegere tijden
van het oud-Germaanse Joelfeest,
Al de dag waaron de wedergeboorte
Als de kerstdagen weer zijn aangebroken, staan kerstboom en Van het licht werd gevierd, de zo-
kerststal in het middelpunt van de belangstelling. Dagen tevoren genaamde dag der winterzonne-
reeds zijn velen bezig hun kerstboom op te sieren met flonkerende wende. Frappant is hierbij, dat men
ballen en pieken en groot is de ontroering van de ouders als up- d* J°"n"^'0eouw\°na7m
getogen kinderen het werkstuk met schitterende ogen bekijken. Kerstmis of Kerstfeest niet kende
en sleehts sprak over midwinter.
De kerstboom als zodanig heeft bakken uit fijn tarwemeel-, in Uit de Germaanse tijd afkomstige
nog niet zo lang geleden haar in- Delft en Schieland de kersttimpen, gebruiken vinden wij terug in
trede in het Nederlandse huisgezin in Noord-Holland de duivekater, Friesland, waar men op kerstavond
gedaan. Oorspronkelijk is dit de krentenbrood met een driehoek er twaalf schijfjes uit neerlegt mei
meiboom, die later verplaatst werd in gedrukt of met twee hoge knob- zout erop, welk gebruik de vochtig-
naar het midwinter-zonnewende- bels aan beide uiteinden; in Vlaan- heid der komende maanden voor-
feest - he kerstfeest. deren en Brabant de befaamde spelde. Rond de Limburgse stad
Van de eerste kerstboom in de Kerstkoeken; in Woudsend de Venlo nam men op kerstdag een
geschiedenis wordt melding ge- kerstwiggen. zakje graan mee naar de kerk, welk
maakt omstreeks 1521 in Schlett- In het Limburgse Geleen kende graan, op de vier hoogtijdagen aan
stadt in de Elzas, terwijl pas in 1737 men tot 1842 het „Kerstbroodje van de kippen gevoerd, deze dieven de
sprake is over de verlichting in de Geleen", waarbij op kerstdag de bescherming gaf legen roofvogels,
kerstboom. In 1604 daarentegen koster -van de kerk het „kerst- Op tweede kerstdag worden in
kende men in Straatsburg reeds de broodje" uit de toren wierp, waar Limburg de kerstkinderoptochten
versierde kerstboom, waarin pa- door de jeugd om gevochten werd. gehouden, waarbij diverse leuke
pieren rozen en bladgoud, appels Degene die het bemachtigde, werd deuntjes gezongen worden en van
en koekjes waren gehangen.
EngeltjeskoeUen
In plaats van kerstboom
Vele gezinnen halen met de kerst
boom ook die specifieke sfeer, die
altijd rond het aloude kerstfeest
Wittebroodsdeeg
en dierentaal
uitgeroepen tot „broodjeskoning" huis naar huis getrokken werd.
terwijl de koster later aan ieder Op Ameland komt er een speel
huis een brood mocht halen. man aan te pas, wanneer de Ame
landse jongens ieder een meisje
vragen en een kamer huren, waar
zij 's avonds bijeenkomen om onder
Een speciaal soort brood kende het genot van koffie en gebak, door
hangt, naar binnen door deze boom men in het plaatsje Horst. Gebak de meisjes meegebracht, en bran-
op te tuigen met kaarsjes en ge- van wittebroodsdeeg met opgelegde dewijn, waar de jongens voor zorg-
schenken. Dan staat men echter krakelingslingers vormde 't „kerst- den, het Kerstfeest gezamenlijk te
verwonderd, als de kerstboom he- paard", dat volgens de deskundi- vieren.
den ten dage nog onbekend blijkt gen veel overeenkomst vertoonde Bekend zijn ook de vele kerst-
te zijn in de Westvlaamse steden met een oude offerkoek uit Scan- putten die Nederland kent. De Bo
en dorpen. In plaats van de kerst- dinavië, het zogenaamde Scandi- nifatiusput te Dokkum en de di-
boom vinden de kinderen op kerst- navische joelpaard. verse Willibrordusputten o.m. te
morgen in deze streken de zoge- Ook aan de nacht voor Kerstmis, Heiloo, te Maashees en Venraay.
naamde engeltjeskoeken op hun de kerstnacht, zijn Interessante tra- Van deze putten wordt veronder-
peluw en het staat vast, dat zij dities verbonden. Volgens oude steld, dat zij de overblijfselen vor-
hiermede minstens even blij zijn overleveringen bloeien in deze men van de Wodancultus en dat
als wij met de opgetuigde kerst- nacht de vlierboom en de appel- het de putten zijn, waarin door de
boom. boom en het volksgebruik wil dan evangelie-predikers gedoopt werd.
Verder heeft het zeer lange tijd dat degene, die onder een van deze Ten aanzien hiervan geniet ook de
geduurd, voordat in de vele Neder- bloeiende bomen staat, de hemel O.L. Vrouweput in de O.L. Vrouw-
landse boerengezinnen de kerst- open ziet, dat het water in putten, kerk te Maastricht grote bekend-
boom zijn intrede heeft gedaan, sloten en beken verandert in wijn, heid.. Zij zou onder bescherming
want, hoewel ruim vijf jaar gele- terwijl de onderaardse klokken hebben gestaan van de godin Diana,
den nog pertinent werd beweerd luiden. Daarnaast is uit de tijd van die echter later door de kerk, zo
dat in geen enkel Nederlands boe- het Germaanse heidendom „het als met vele kerstputten het geval
rengezin een kerstboom werd ge- sprookje" over gebleven, dat in was. aan de heiligen werden toege
vonden, thans vindt de kerstboom deze nacht de huisdieren, vooral wijd.
ook naar vele boerderijen zijn weg de koeien in de stal en in West- (Nadruk verboden),
om de kerstsfeer te verhogen. Vlaanderen vooral de paarden met
elkaar in menselijke talen spreken,
Broodjeskoning terwijl de bijen zingen,
en midwinterstoeten In Lm^urg zetten de boeren in l/^nCTtYMC W
Brood en koek hebben in folklo- deze nacht het veevoer buiten, op- UI I i I v)
rlstische zin een belangrijke rol dat het gezegend wordt, terwijl een
rond het Kerstfeest gespeeld. Dit twijg van de kerstboom in het wa- Het is als op andere jaren. Te-
vindt zijn oorzaak in het feit, dat ter wordt gezet, welke volgens de midden van een wereld vol tumult
Kerstmis via het Joelfeest der Ger- legende met Lichtmis zal bloeien, valt het Kerstfeest, dat de bood-
manen is ontstaan uit het vrucht- In West-Vlaanderen liggen de schap van vrede brengt. Het is al
baarheidsfeest, het Midwinterfeest, schapen op het tijdstip van Chris- duizenden malen voor ons gezegd,
dat altijd met veel vrolijkheid ge- tus' geboorte geknield, terwijl in dat de zin van Kerstmis niet uit-
vierd werd. het Overijsselse plaatsje Staphorst sluitend betrekking heeft op de
Zo kennen wij in Friesland en tussen twaalf en één uur 's nachts aardse vrede, maar op een inner-
Groningen de midwinterstoeten, de kippen op één poot staan, de üjke gesteldheid van het menselijk
langwerpige krentenbroden, aan koeien op hun rechterzijde liggen, hartj doch mensen vergeten dit
beide zijden rondtoelopend en ge- terwijl al het water wijn is en al maar al te gemakkelijk. Zouden
(Nadruk verboden).
wH«X"X~X~XmX"X"X~X*X~X^~X^^K"XmX«X~XmX~X~X*,X«X~X,*X'
werking werd verleend door een
koortje dat verschillende kerstlie
deren ten gehore bracht. De echt
genote van de plaatselijke predi
kant, mevr. Franke, las het kerst-
De conflicten der onkerkelijken
Het jaar loopt haast ten einde,
Wat heeft het ons gebracht:
Voor velen nog ellende,
Een tasten in de nacht?
Toch horen wij weer hoopvol,
Trots ramp en tegenspoed:
Hoe zal ik U ontvangen,
Hoe wilt Gij zijn ontmoet?
Wat onheil ons mag deren,
Wat kommer, zorg of smart:
wij het van een waarachtige aardse
vrede moeten hebben dan stond het
er met de Kerstviering ook dit jaar
weer maar schamel voor. Erger dan
een vorig jaar is het woelen der
volkeren, groter de onrust en leu
genachtiger de voorstelling van za-
Kanu nievi". rranne, laa xiei nasi- u,,.,,-,,-, j
evangeHe. Tussentüda werden tal- f h,rd Tn dll erote
is het koud en hard in die grote
mensenwereld, waar ondanks voor
uitgang in sociaal denken en voe
len, nog altijd veel maatschappelijk
en politiek onrecht geschiedt.
Het alleen zo te stellen echter is
eenzijdig. De wereld wordt ten
slotte in evenwicht gehouden door
heel veel goeds in aardse zin, dat
hiertegenover staat. Goed en kwaad
De afdeling Brouwershaven van voeren een luguber steekspel, maar
de Bond van Plattelandsvrouwen nU (s ,je grote troost van Kerstmis
De lichtstraal van het Kerstfeest hield Woensdag 21 December haar ,je prediking van Bethlehem dat
kerstavond \n hótel ...Tacoh Cats
rijke verversingen aangeboden, zo
dat de talrijke aanwezigen een kos
telijke middag hadden.
BROUWERSHAVEN
Kerstavond Bond van
Plattelandsvrouwen
In godsdienstige gezinnen horen
de kinderen het kerstverhaal uit de
mond van hun ouders.
Dat spreekt vanzelf: hun ouders
laten h enook naar Zondagsschool
gaan als ze nog klein zijn, laten
hun catechisatie geven als voorbe
reiding voor hun toetreden tot de
geloofsgemeenschap en nemen hen
mee naar de kerk om gezamenlijk
te belijden.
Lezen uit de bijbel is daar een
geregeld terugkerende geestelijke
oefening en met Kerstmis wordt
daarom ook gelezen of verteld van
Christus' geboorte.
De kinderen in zulke huishou
dens hebben het niet moeilijk met
het vieren van de christelijke hoog
tijdagen. Maar ook in de gezinnen
waar volgens diametraal tegenover
gestelde opvattingen wordt geleefd,
ontmoeten de kinderen in dit op
zicht geen zwarigheden Immers die
ouders, die opzettelijk en nadruk
kelijk het bestaan van God en van
Jezus Christus loochenen, voeden
hun zoons en dochters volgens een
voudige en konsekwent doorge
voerde begrippen op. Horen hun
kinderen op school of waar ook
van het kerstverhaal, dan wordt er
thuis de domper opgezet, bijvoor
beeld door pertinente beweringen
als „onzin" en „bijgeloof"
Zoiets mag gelovige mensen af
schuwelijk in de oren klinken, het
valt niet te ontkennen, dat het de
kinderen vooralsnog de kwellingen
van de twijfel bespaart.
Onkerkelijken
Maar nu die zeer velen in ons
land, die nooit of nooit meer in de
kerk komen, niets willen weten van
godsdienstonderwijs, alleen maar
omdat ze bang zijn hun kinderen
in aanraking te brengen met een
leer, waarin ze zelf niet ten volle
mee kunnen gaan, hoe staan die
tegenover Kerstfeest en kerstver
haal?
Deze mensen zijn In hun hart wel
gelovig. Het valt voor hen echter
niet mee daar openlijk voor uit te
komen. Met Kerstmis halen ze mis
schien een boom in huis, die ze
mooi optuigen om er op poëtische
manier de terugkeer van het licht
mee te symboliseren. En waar
schijnlijk zetten ze de radio niet af
als Koningin Juliana voor haar ge
zin en haar bedienden uit de bijbel
Lucas 2 vers 1 tot 20 leest.
Realiseren zij zich wel dat ze hun
kinderen in conflict en in onzeker
heid brengen als ze deze gelegen
heid om zelf met hen te spreken
over de religieuze gedachten, die
vooral bij deze gelegenheid in hun
eigen ziel leven, verzuimen? Laten
die ouders er mee ophouden zich
te schamen om de betekenis van
het christendom, niet alleen voor
de hele maatschappij, maar ook
voor hun persoonlijk bestaan, te
erkennen,
De gezinsbanden zullen erdoor
worden verstrekt als zij uit de vol
heid van hun hart hun eigeq kin
deren durven vertellen van het
kindje, dat in Bethlehem werd ge
boren.
Dr H. W. Scalongne.
(Nadruk verboden).
Verlicht ons duister hart.
Hoe paren zich de stemmen
In talen velerlei:
'k Lag machteloos gebonden,
Gij komt en maakt ons vrij!
Wat zeggen ons dan wapens
Of dreiging met geweld?
Geloven met de eenvoud
Van herders in het veld
Doet ons het Heil beseffen
Dat Christus aan ons bood,
Zijn eindeloos erbarmen
Met onze grote noodl
kerstavond in hötel „Jacob Cats", het kwade in principe reeds deze
Het programma, dat bijna geheel g^Hjd heeft verloren,
door de leden zelf werd verzorgd, y0or de oppervlakkige beschou-
bestond o.m. uit voordracht, sa- wer blijkt daar niet veel van. De
n,V°D geboorte van Christus heeft de oor-
logen de wereld niet uit geholpen
kerstverhaal. Ds P. L. Schudde-
beurs vertoonde twee serie's lan
taarnplaatjes over de kerstgeschie
denis en over een kerstverhaal van
Dickens. De opvoering van
kerstsprookje „Twaalf met de post
wagen" besloot deze mooie avond.
BBU1N1SSE
Kerstfeestvieiing
kleuterschool
Dan wordt ons Kerstfeest vredig,
De blijde dag breekt aan
Waarop wij weer eerbiedig
Rondom de kribbe staan.
Voorbij is dan het vragen:
Hoe wilt Gif zijn ontmoet?
Wij brengen Hem in psalmen
Een jubelende groetl
en geen atoomtijdperk voorkomen.
Maar door de onvolmaaktheid van
ifet het Kerstgebeuren hieruit te con
cluderen, draait men de zaken om.
Immers oorlogen vormden de vre
selijke konsekwenties van die strijd
tussen goed en kwaad. Daarin en
over en door alles heen heeft ech
ter het licht in de Kerstnacht de
mensheid de zekerheid gegeven dat
de machten van het kwade gebon
den machten zijn en dat eenmaal
het Kerstlicht volledig en onbe
lemmerd zal schijnen over een
nieuwe wereld.
Ook de Herodessen van deze eeuw
hebben geen begrip voor deze zege
vierende opmars van het volmaakte
en heilige, zoals het in de Christus
figuur in de Kerstnacht zich mani
festeerde. Zij blijven bloed storten
\i/
Een grote kerstboom in het aan
de kleuterschool alhier aange
bouwde gymnastieklokaal en daar
om heen ruim 80 kinderen en even-
zovele ouders en grootouders, zo
werd Donderdagmiddag het Kerst
feest van de kleuterschool gevierd.
Bekende kerstversjes werden door
ouderen en kinderen gezongen en -
de zang van de kleuters is toch al- de wereld in ellende dompelen.
JAAP MIJDERWIJK. tijd weer ontroerend. De kerstver- Ook de haters begrijpen het niet,
telling werd verzorgd door het want Z1J overdekken het Kerstlicht
hoofd der school mevr. van Dijke; iyie* harde S*U^P va" ean eigen
een kerstverhaal werd verteld door dunkelijk hart, en ook de „was-
de assistente mej. Boot. Alles na- het-toch-eens-waav -zeggers wor-
tuurlijk afgewisseld door de ge- den het heil niet deelachtig, want
bruikelijke tractaties. En tot slot ZÜ minnen hun eigen donkerheid
kregen de kinderen nog een sinaas- boven het Kerstlicht. Het zal ook
appel, een zak noten en de zelf ge- "U weer moeten komen van herders
maakte kalendertjes en tekstjes en wijzen, die afstand hebben ge-
De bejaarden uit deze gemeente mee naar huis. Een der jaarlijkse daan van zichzelf cn in de over
hebben een waardige Kerstfeest- evenementen uit het kleuterleven tuiging van eigen schuldigheid de
viering achter de rug, georgani- was daarmee weer uitstekend ge- stal betreden cn aanbidden het
seerd door een damescomité. Mede- slaagd. Wonder van de volheid der tijden.
(Nadruk verboden).
OÜWERKERK
Kerstfeestvie'ing
bejaarden