Bevrijding van Nederland
BISCUITS.... NA NIETS
Een onverwachte lijdensweg
DE BEVRIJDING
Korst brood, Zuid-Havenpoort, asfaltkachel,
sigaar, vloerfauna en bevrijding
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE - WOENSDAG 4 MEI 1955 - No. 17736
Meer dan acht maanden duurde de strijd
daarom vonden er gelijktijdig
luchtlandingen plaats van de Ame
rikaanse 101ste luchtlandingsdivi
sie bij Son en Veghel ten Noorden
van Eindhoven, om zich vast te
zetten bij de overgang van de Zuid-
Willemsvaart; van de Amerlkaan-
5 Mei 1955 is voor Nederland tijd betekende een dieptepunt in Se 82ste luchtlandingsdivisie ten
een gedenkwaardige datum, want onze geschiedenis, doch de smaak Zuiden van Nijmegen in de buurt
op die dag herdenken wij het feit, van de bevrijding en overwinning van Groesbeek om de Waalbrug
dat wij tien jaar geleden bevrijd was er des te zoeter om. gen over de Rijn voor de geallieer-
werden van het Nazi-juk, dat vijf Het is nu de tijd om eens een den te bezetten. Gelijktijdig stootte
jaar lang ons land bezet en ons blik terug te slaan en te zien hoe het Engelse 2e leger met de garde-
volk onderdrukt had met een af- de bevrijding van ons land is ver- pantserdivisie aan de spits met alle
schuwelijke terreur, die menigeen lopen en welke redenen er waren, kracht in een bliksemoffensief naar
tot vertwijfeling bracht. dat het zo lang moest duren. Op het Noorden, waarbij na hevige ge-
Zoals wij weten is de bevrijding het laatste is vrij snel en eenvou- vechten Valkenswaard en Eindho-
van ons land niet zo vlot gegaan dig een antwoord te geven; het was Ven bevrijd en de verbinding met
als men gehoopt had. In tegenstel- onze erfvijand het water, die ons de Amerikanen bij de Zuidwillems-
ling tot de verwachting, dat de ook bij onze bevrijding parten vaart tot stand gebracht werd. Zo
enorme geallieerde strijdmacht, die speelde. De Oost-West lopende gro- snei mogelijk drukte men door
in bliksemtempo Noord-Frankrijk te rivieren in ons land boden de naar Nijmegen, om vervolgens te
en België bevrijdde, ook ons land vijand een schitterende gelegen- proberen Arnhem te bereiken en
snel van de tirannie zou verlossen, held tot het vormen van nieuwe de Engelse luchtlandingstroepen,
werd het een lijdensweg van ruim natuurlijke en sterke verdedigings- die aan de overkant van de Rijn
acht maanden, een periode waarin linies, die de geallieerde opmars m ZWare gevechten waren gewik-
het grootste deel van ons land de ernstig vertraagden. keld, te ontzetten.
afgrijselijkste oorlogswals over zich
heen voelde gaan en een klein deel
(Noord-Holland, Zuid-Holland en
Utrecht) een verschrikkelijke hon
gersnood moest doormaken. Deze
Het verloop der
oorlogshandelingen
Het heeft helaas niet mogen luk
ken. De weerstand van de Duitsers
bij Nijmegen werd sterker, terwijl
Begin September 1944 hadden de zij tevens probeerden door de
geallieerden na hun fortuinlijke smalle wig te breken om de voor
opmars door Noord-Frankrijk en uitgeschoven troepen van hun ba-
België een deuk in het Duitse front sis af te snijden. Dit lukte ze een-
veroorzaakt. De Duitse linie liep maal doch de verbinding met het
in een boog van Nieuwpoort over Noorden, die slechts over één be-
Antwerpen langs het Albertkanaal hoorlijke weg liep, werd hersteld.
naar Maastricht en van hier over De resten v. d. Engelse parachutis-
SchotlWen'Duiveland Luik naar het Zuiden. ten bij Arnhem moesten terugge
in het Westen bevond zich het nomen worden en zo was de groot-
Schouwen-Duiveland heeft moe- 15e Duitse leger, in het Oosten lag se operatie slechts gedeeltelijk ge-
ten wachten tot de 5e Mei voordat langs de Maas het 7de Duitse leger lukt.
het licht der bevrijding gloorde. Dit en daartussen, stond in het gebied Naar het Westen,
licht - waarnaar hartstochtelijk was waar de grootste druk werd uitge-
verlangd - speelde over een ge- oefend langs het Albertkanaal, ge
schonden land, want bijna tot het neraal Reinhard met een collectie ,fln nrn
laatste uur moest het eiland de be- bijeengeraapte troepen, waaronder ,_verbr_eden jmje
Het voornaamste dat de gealli
eerden nu te doen stond, was de
ker vol bittere oorlogservaring een Nederlands SS-bataljon. De ge-
Duitsers geen kans te geven deze
drinken. De excentrische ligging «meerde dnik werd hier uitge- corps begon de strijd om de
van het eiland enerzijds en de vrij- oefend door het Engelse 2e leger »»vs begon ae sttjd om d
wel totale inundatie waren er oor- en het Amerikaanse leger. Het Al- Schddemond. Nadat de OukCTivar
zaak van, dat de geallieerden het bertkanaal is de eerste linie ge- de"a" gaa°™amaand'
eiland links lieten liggen, ondanks weest, waar de Duitsers aini vieltat indejoop ™nz°?d^eve.
de aandacht die werd gevestigd op hun overhaaste vlucht hebben October Wateheren en uid
de onhoudbare noodtoestand in dit vastgezet, waarmede de lijdensweg ^ca^dese 2de divisie Zuid-Be-
afgesloten stukje Nederland Hier- ^jverd ingeluid. ve'land vfn Noord-Bevefand uit
over kan en mag uiteraard nooit Omstreeks hall September vns binnentrok. De Canadese «e pant_
een veto worden uitgesproken. Er rC?ht tf trekten Hrf Canadl- serdivisie nam Bergen op Zoom,
waren talrijke militair-technische fjfw'r iSverde West-wffn- he Engelse 49e divisie bevrijdde
factoren, die mede over het tragi- |e me legw zuiverde W«t-Vtóan^ Roo2endaali de poolse divisie Bre.
sche lot van het eiland beslisten. Al het 2* &- ha. De Engelsen bevrijdden Tilburg
Schouwen-Duiveland moest wach- hot en 's-Hertogenbosch, terwijl het
ten tot de algehele bevrijding van everhooBde en het Ameri- Engelse dertigste korps in de kop
het vaderlandse grondgebied en het k Maastricht ver- van de wig bij Nijmegen de Duit-
profiteerde met van de snellere be- d. Mn dee! va zuid-r,im- se tegenaanvallen afsloeg. Aan de
vrijding van het Zuiden des lands. wB beTriMde Oostelijke zijde beperkte men zich
In een uitgebreide artikelenreeks Hipma werd" pen nieuw offen- °°k t°t het afslaan van de aan
hebben wij dit jaar de nood in al sie7iet L de bedoeling zo ,vaUen' waarb« °P 27 October b«
zijn schakeringen getekend, als ge- snel mogeIijk naar het Koorden ^eipel een doorbraak naar Asten
volg van het Teutoons geweld, dat d t_ „toten Het Canadese leeer drel2de-
uit geallieerde kanonnen over het kreeg de moeiiijke taak zich met In £e loop £?!£d£°Vew
eiland werd uitgestrooid en de ter- 7Peiand bezie te houden terwill 't ber kwam de Oostzijde van het
reur, die bij het naderen van het Engeise 2de leger een 'onprettige fr0"t. v0°r uitbreiding aan bed. De
einde steeds driester vormen aan- ing voor de Duitsers in pet- SJermonden^aar de
40 had' Roer.
nam. Op 5 Mei 1945 kwam een
schip aan bij Borrendamme, waarin
de delegatie, die met de Duitse
commandant zou spreken over de
capitulatievoorwaarden. Onder de
delegatie van het Militair Gezag
Luchtlandingen.
Stabilisatie.
Het tweede Engelse leger had Gedurende de volgende maanden
kans gezien het Albertkanaal te werd het front gestabiliseerd. De
- overschrijden en bevond zich ten weersomstandigheden maakten een
bevond zich de huidige Commis- Zujden van Eindhoven aan de Ne- verder oprukken onmogelijk, ter-
s ar is der Koningin in onze provin- derian(jse grens, als het ware een wijl de legerleiding voorbereidin-
cie, Jhr. mr. A. F. C. de casem- dreigende vinger naar het Noorden gen wilde treffen voor een groot
broot, toen majoor bij het M.G. vormencj. voorjaarsoffensief, waarbij de vij-
Contact werd opgenomen met de Qp yj September 1944 kwam het and een verpletterende slag moest
Duitse militaire commandant (toen signaai. De waterwegen vormden worden toegebracht. In deze pe-
zetelend in het Vrije) en met hem de voornaamste hindernissen en riode begon het lijden van het Ne-
werden de capitulatiebepalingen
doorgepraat. Een der maatregelen
was dat de aanwezige Duitse troe
pen achter een door Schouwen ge
trokken scheidingslijn dienden te
worden geconcentreerd. Enkele af
gevaardigden van de ondergrondse
hadden contact met een Duitse Ma
rine-officier. Wederzijds werd af
gesproken, dat de ondergrondse
eerst actief zou worden als de ge
allieerde troepen het eiland zouden
15.000 mensen verloren hei leven
als gevolg van ondervoeding
Wat weegt voor ons Nederlanders de voedselschaarste voornamelijk
hebben bereikt. Tegen de avond- zwaarder: de bevrijding van onder- een vermindering van vet en boter
uren rukte een Engels-Canadees drukking of de bevrijding van de in ons dagelijks menu mee.
legeronderdeel binnen. honger, die tien jaar geleden plaats Dat was helemaal niet zo erg, al-
Nadien werden toen de maat- had? We zouden het niet kunnen thans als men de mensen die zware
regelen genomen, die ook elders in zeggen, want ons voortbestaan, in lichamelijke arbeid verrichten en
het land de bevrijding in alle op- de meest directe betekenis, was zo- veel vet nodig hebben, buiten be-
zichten duidelijk zichtbaar maak- Wel met het ene als met het andere schouwing laat. Want wat is het
ten voor de ogen van een publiek, gemoeidl Wel kunnen we hier geval? De lijders aan suikerziekte,
dat nog nauwelijks kon geloven, dat enige cijfers geven, die aantonen aan bronchitis, aan hart- en bloed
de oorlogsnacht ten einde was. hoe slecht het in de winter van 1944 vaatkwalen en nog allerlei andere
De bewoners van Schouwen-Dui- 0p 1945 met onze gezondheid was personen zijn er in het algemeen
veland intussen vonden hun eiland gesteld als gevolg van honger en maar het best aan toe als ze vet-
in een deplorabele toestand terug, gebrek. arm voedsel gebruiken. De gedwon-
De huizen hadden onbeheerd ge- alleen uermanertnn gen berging kwam hen in die
staan in een tijd, waarin schier alle MrsI aueen vermagering eerste oorlogsjaren derhalve eerder
normen schenen te ontbreken. Ein- in het begin van de oorlog bracht ten goede dan ten kwade!
deloze plundertochten hadden een Dp voorziening van meelkost
onvoorstelbare chaos in de wonin- voorziening van meeucost
gen achtergelaten en het periodieke voor de natie en voor de gehele we-
- „«1 a* en suiker is ook voortdurend al
schraal geweest, dat weten wij allen
ons nog opperbest te herinneren,
aanzien had gegeven. De velden ruststellend. De oorlogstijd en de
waren verzilt, de boerderijen ver- tijd na de bevrijding hebben echter nnr
woest of beschadigd en de land- aangetoond, dat de kracht in ons -winn^q"
bpuwinventarissen her en der- volk aanwezig is, om ondanks alle
waarts verspreid of verroest. Het dreigingen en gevaren moedig voor- t besmettelijke dekten
vee was afgevoerd of omgekomen, waarts te gaan. Wij slaan de ogen iegen oesmexteiijKe ziekten.
Het was een litanie van lijden ge- naar het onbekende land. De nieest verraderlijke beperking
weest en de vreugde om de bevrij- De oorlog heeft vele vermeende van onze voeding echter was het
ding maakte al spoedig plaats voor zekerheden ons uit handen gesla- tekort aan eiwitten (melk, eieren,
een intense wil om te werken en gen, maar de genade der bevrijding kaas>vlees). De katastrofale uit-
op te bouwen. Zegenrijk en ver- is verspild als wij onze dagen in werking daarvan kwam te voor-
troostend is toen de arbeid geweest, angst en bekommernis doorbrengen, schijn in die laatste vreselijke oor-
om in deze baaierd weer orde te Wie vreest voor het lijden, lijdt logswinter, toen de bewoners van
scheppen. Het Schouwen-Duive- door vrees. Terugdenkend aan de bet Westen en het midden van het
landse volk kreeg de kans te tonen barre oorlogstijd zullen wij met J?nd ^cb genoodzaakt zagen per
niet gebroken te zijn. Dat heeft ons Gods hulp de kracht hervinden, om (°P massieve banden) te voet
allemaal met respect voor elkaar te bouwen aan een toekomst voor me^ karretjes te gaan schooien
vervuld en het is misschien wel onszelf en onze kinderen, die zon- om eten m de provincies waar nog
eens goed vele zogenaamd gewich- der hun jeugdige harten te ver- wa* *e balen was.
tige dingen van thans te zien in het schrikken, toch zullen moeten we- Hongeroedeem, het beruchte ver
licht van de na-bevrijdingstijd. ten door welk een lijden ons volk schijnsel, trad op bij meer dan 80
We leven thans tien jaar na de is doorgegaan. Als wij tezamen be- duizend mensen, aldus de gegevens
bevrijding. Tien jaar waarin enorm reid zijn eendrachtig te werken van de Geneeskundig Hoofdinspec-
veel werk werd verzet en waarin aan die toekomst en waakzaam zijn teur van de Volksgezondheid; het
nieuw - aan de oorlog herinnerend over het kostelijk erfgoed der vrij- is een karakteristiek gevolg van
leed - ons niet werd bespaard, heid, dan zal het offer van hen die gebrek aan eiwitten.
Schouwen-Duiveland is weer bezig vielen in de nacht der verschrik-
er bovenop te komen. Wat geldt king, niet tevergeefs zijn geweest. (Zie vervolg le blad)
derlandse volk. De Duitsers had
den zich stevig langs de oevers van
de Maas genesteld en er was voor
de Canadezen en Engelsen geen
doorkomen aan. Dit front is, lopen
de ten Zuiden van Goeree en Over-
flakkee en verder de Maas volgend
tot Noordelijk van '-Hertogenbosch
waar het verder liep tot Arnhem,
tot de bevrijding stabiel gebleven.
Even leek het er op of het Arden
nenoffensief van Von Rundstedt
een bedreiging voor de geallieer
den vormde, doch het aanvankelijk
succes werd spoedig te niet gedaan
en de situatie bleef als voren.
De volgende stoot.
In Februari zetten de geallieer
den een offensiief in het Rijnland
in, dat echter voor Nederland van
grote betekenis zou blijken te zijn.
Langs de grote rivieren viel weinig
succes te behalen en nu probeerden
de geallieerden met de rechter
flank naar het Noorden te zwen
ken met Arnhem als steunpunt op
de linkerflank. Al vonden deze ge
vechten buiten Nederland plaats,
spoedig zou men ons land weer
binnentrekken.
De omzwaaiende rechterflank
van de geallieerden, bestaande uit
het Engelse tweede leger en het
Amerikaanse negende leger, had
weinig moeite met het 1ste Folks-
sturmheer, dat de mannen tegen
over zich vonden. Men forceerde
overgangen over de Rijn en split
ste op die manier de Duitse legers
in twee delen en wel door snel
door te stoten naar het Oosten.
Heeresgruppe H op de Noordelijke
flank en Heeresgruppe B op de
Zuidelijke flank. De Engelsen en
Amerikanen stroomden recht
streeks naar het Oosten Duitsland
in, terwijl de Canadezen, die ook
het gat introkken, linksaf uit het
Zuiden de Achterhoek binnentrok
ken. Hier werd de Folkssturm ver
der opgejaagd.
In sneltreinvaart joegen de Ca
nadezen naar het Noorden, terwijl
de Engelsen en Amerikanen hun
rechterflank beschermden. Om de
chaos bij de terugtrekkenden te
vergroten, werden enige bataljons
Franse parachutisten bij Meppel,
Hoogeveen en Assen tussen de vij
and geworpen, waardoor deze niet
in staat waren een front te vormen.
De Folkssturm werd verslagen en
Groningen en Friesland bevrijd. Op
Texel woedde intussende vreselijke
„Russenoorlog".
Het 25ste Duitse leger, bestaande
uit twee legercorpsen en een aan
tal speciale groepen, was nu inge
sloten inktte vesting Holland, be
staande "uit de Provincies Noord-
Holland, Zuid-Holland en Utrecht.
Tegenover hen lag het 1ste Cana
dese leger. Zou er nog een verbeten
strijd om de vesting gevoerd moe
ten worden, waarbij ongetwijfeld
het dichtbevolkte deel van Neder
land onder de oorlogswals zou
gaan?
Neen, de geallieerden zagen kans
de Duitsers van het hopeloze van
hun toestand te overtuigen en op
5 Mei 1945, 's middags om half vijf,
tekenden beide partijen te Wage-
ningen de stukken, die de onvoor
waardelijke capitulatie van het
25ste leger der Duitsers inhielden
en waarmede West-Nederland voor
een ramp werd gespaard en de be
vrijding van geheel Nederland (be
halve Texel) een feit geworden was
Onder uitbundige vreugde van
de bevolking trokken de geallieer
de troepen binnen en de verslagen
Duitsers begaven zich in krijgsge
vangenschap, waarmede voor ons
een nachtmerrie van vijf jaar ten
einde liep.
20 Mei viel ook op het eiland
Texel het laatste schot
artilleriestoringsvuur had een ge- reld geldt ook voor onze eilandge-
spreide verwoesting teweeggebracht meenschap. De toekomst is onbe-
die stadjes en dorpen een luguber kend en in vele opzichten niet ge-
Voor Eilandman - en ook niet
voor hem alleen - was de Bevrij
ding het einde van een periode van
harde en bittere honger. Als hij bij
iets officieels zit, moet hij daar al
tijd aan denken, want dan zijn er
croquetten, bitterballen, hompjes
kaas, gebakjes, koekjes, zoutjes, al
lemaal omdat het zo behoort. Toen
in die laatste koude bittere maan
den was er nog geen korst droog
brood. Aan een heleboel dingen is
het vredeswerk van tien jaar te
zien, maar die overvloed tegen het
karige van toen vormt toch wel het
grootste contrast, 's Avonds slui
pend langs de huizen in een der
steden in het Westen, dook Eiland
man eens in een portiek weg, om
dat er juist weer speurders naar
mensenvlees op pad waren. Prompt
ging de deur open en Eilandman
stond bij volstrekt wildvreemde
mensen in huis. Een merkwaardige
ontmoeting. Bij het wat gedempte
licht zag hij aan de wand een schil
derij de Zuidhavenpoort van
Zierikzee. Een aanknopingspunt
was dus niet moeilijk. Het grappige
was, dat niemand in huis wist wel
ke poort het schilderij feitelijk
voorstelde. Met een bord maispap
in een hongerige karkas heeft hij
toen hartelijk afscheid genomen en
de mensen nooit meer terug gezien.
Op het zo befaamde noodkachel-
tje was er in het „kosthuis" een
merkwaardig variant. Er stond een
potkacheltje dat vrijwel uitsluitend
gestookt werd met asfalt, dat werd
gevonden op de vele afbraakterrei
nen van huizen aan de buitenrand
van de stad. Als de wind in de
schoorsteen blies plofte de kachel
bijna als een granaat uit elkaar.
Er kwam dan wat zuurstof spelen
door de smeulende asfalt en de
kachel begon als een gek te bran
den. De vloeibare teer liep tot hal
verwege de kamer en onafgebroken
daalden roetmoppen als vlokken
sneeuw omlaag. Nergens werd het
spreekwoord: „Waar het stinkt is
het warm" duidelijker bewezen dan
hier. Was er eens geen asfalt dan
kon men op de koude vingers bla
zen. Daar zeep ontbrak had deze
roetblazerij uiteraard konsekwen-
ties voor de lichamelijke schoon-
GESPREKKEN
VAN
EILANDMAN
heid, die toen toch al aardig op de
loop was, omdat Eilandman sliep
op de vloer, die hij nimmer van een
bijzonder groot soort vlooien heeft
kunnen vrijwaren. Deze dieren
schenen geen last te hebben van de
bezetting, want ze teelden welig.
In het huis was nog één sigaar, die
als een kleinood werd bewaard
voor de kostelijke Bevrijdingsdag.
Deze sigaar nam men duizendmaal
in de handen, rook er aan, keek er
naar om hem dan weer op te ber
gen. Totdat eenmaal de gehele dag
enig voedsel uitbleef en de tempe
ratuur 12 graden onder nul wees.
Op zo'n dag zoek je de sigaar op,
snijdt wat stukjes er af en rolt van
krantenpaper een sigaretje om het
hongergevoel te verjagen. Na het
bieten schoonmaken en het maken
van pulpkoekjes was het rusten om
zoveel mogelijk krachten te sparen.
Dan kwam het nieuws en werd de
kaart met de vlaggetjes op tafel ge
bracht. Na de halve liter bieten en
koolsoep ging men - onder V-I ge
dreun - weer onder de lappen op
de vloer bij de welige fauna, die
daar huisde.
En toen is de Bevrijding toch ge
komen, met vlaggen aan de gevels
en het tumult van de gevechtswa
gens en de denderende tanks en de
weldoorvoede Canadezen. Met inni
ge geallieerde omhelzingen in aller
lei hoekjes en gaatjes. Met duizen
den anderen was Eilandman een
stok met zijstokjes, waarover wat
gerafelde kleren. Toen de bruinver-
weerde gezichten van de Tommies
zichtbaar werden, zagen we einde
lijk weer mensen van vlees en
bloed. Het waren „beren" van jon
gens, die altijd vijf of zes spiegel
eieren achter elkaar opaten. Toen
de eerste extatische vreugde wat
was geluwd, kwam de reactie. Men
werd moedeloos en zag het leven
als zinloos en zonder hoop. Het had
alles net wat teveel van de geest
kracht gevergd, maar een mens
krijgt ergens kracht vandaan, om
zich er weer door te worstelen en
zieke mensenplantjes gingen weer
wortel schieten in de rrfje bodem
van 'n vrije wereld. Maar die bodem
was rood van bloed, want op de
kerkhoven rijen zich de smetteloos
witte kruisen aaneen. Zij stierven
voor ons. Lest we forget!
