ROnö ÓG STAL
van Bethlehem
KERSTTRADITIES
door de eeuwen heen-*
toen ReqeeRóen twee boos-
öoeneRS het oosten
y
Liefde en Vrede
Kerststal een oud gebruik
KERSTNACHT
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE - DINSDAG 23 DECEMBER 1952 - No. 17298
Het Is te hopen dat we raad weten feest herinnert er alle mensen weer
met het Kerstfeest van dit Jaar. Het aan, de twijfelaars en de onverschil- vfj
is Immers zo gevaarlijk ons te ver- ligen, de gebod op gebod en verbod
gapen aan de rode lichtjes, teveel van op verbodmensen, de ploeteraars en
het goede der aarde te genieten en de geestelijke fanatici, de „ik geef
helemaal weg te duiken in die roze ieder het zijne"-mensen zo goed als
sfeer van gezelligheid en etentjes, de opstandlgen.
Te vaak ls de diepe betekenis van
het Kerstfeest hierdoor gefrusteerd
en als de zo doorgebrachte' feestda- In dit licht krijgt ook het „Vrede
gen achter de rug zijn, zal slechts een op aarde" een diepere zin dan slechts
flinke kater zijn overgebleven. Het
afwezigheid van wapengeweld, hoe
werk met alle haken en ogen gaat
door, allerlei zorgen blijven en de zeer dil °°k een zaak van vurl« h°"
wereld zal verder gaan met proble- pen en verlangen zijn moet. De hier-
men te scheppen, waaruit zelfs de in en hiermede bedoelde vrede ziet
knapste koppen niet wijs meer kun- op een innerlijke geestesgesteldheid,
nen worden. Het gaat om andere dln- .aïmnii. Q,tor,
i T, Lt 4 t» „4. die duldt op harmonie, op even-
gen bij het Kerstfeest. Het gaat om
de komst van het leven In een doods wlcht en veelzijdigheid, eigenschap-
bestaan. Inwendig en uitwendig pen die het op zlchzelt gerichte leven
droeg de samenleving het doods- noodzakelijk missen moet. Hoe zou-
karakter, toen Christus op aarde den anders gevangenen in hun cel-
verscheen. Het was Immers een we-
reld, waarin mlllloenen mensen wa- len Kerstliederen hebben kunnen
ren geklemd in de kaken van een zingen en hebben kunnen ontstijgen
politiek systeem, dat menselijke aan het vergrauwd en vernederend
waardigheid en vrijheid niet kende, bestaan van eindeloos lijkende da-
Het was kort en goed gezegd dicta- Kerstmls Qn
tuur van het zuiverste water. En het
volk dat voorbestemd was de grote troostende boodschap, maar het is
historische rol te spelen in de gods- ook een appèl aan het geweten, een
dienstige ontwikkeliing der mensheid vermanende klop op de deur van het
was tevens gevangen in een steriel menselijk hartj dat zlch zal moeten
geestelijk systeem, dat de grote ver-
wachting naar een verre horizont openen' om stromen van vrede en
had verschoven en van dag tot dag geluk deelachtig te kunnen worden,
leefde onder de druk van talloze
-K
wettische voorschriften; dodende let
ters zonder geest, vormen zonder in
nerlijke bezieling, uitgeholde tradi
ties zonder wezenlijk houyast. In die
vastgelopen wereld wordt de God
heid in menselijke gedaante geboren,
als een levens- en liefdesteken, dat
de wereld en de mensheid tot nieu
we bezieling zou brengen en schuld
vergevend voortaan zou zijn onder
de mensen.
Met Kerstmis 1952 daalt als het
ware bij vernieuwing neer op de
aarde de Christus, in de harten van
een ieder, die daarvoor zich open
stelt. Dat is van groot individueel
belang, maar niet minder voor die
grote wijde wereld, die door twisten
verscheurd en door tegenstelling ge
spleten zich nog handhaaft op de
wankele basis van haar bestaan.
Voor haar ligt hier de ontsnappings
kans, die diplomaten en U-N.O.-com-
Het rijke kerstgebeuren heeft in de loop der
eeuwen vele kunstenaars geïnspireerd tot het
scheppen van grote meesterwerken. De omstan
digheden, waaronder de Christus op aarde neer
daalde, kunnen armoedig zijn geweest en zonder
Koningsglorie, achter en door die eenvoud werd
het heerlijk Licht van Goddelijke barmhartig
heid openbaar. Juist dat maakte het gegeven zo
bijzonder geliefd, vooral ook bij de groten van de
picturale kunst, in een tijd toen het geloof nog
het leven in al zijn verbanden doordeesemde.
Hierboven is afgedrukt een fraaie reproductie
van de beroemde tryptiek „De Aanbidding" van
Dirk Vellaert (de meester met de ster genaamd,
omdat hij al zijn werken met een ster onder
tekende). Dirk Vellaert was tevens een bekend
glasschilder te Antwerpen, hij leefde omstreeks
1511-1550 en vervaardigde grote composities,
maar ook fijne, luchtige etsen. Hij was een tijd
genoot van Lucas van Leyden en kan bogen op
een grote zelfstandigheid, welke hem onder
scheidde van andere Vlaamse meesters.
Toen werd er een Kindje geboren,
De eng'lenzang klonk door de nacht
Een sterre, als nimmer tevoren,
Hield boven de kribbe de wacht.
Daar kwamen ze, koning na koning.
En boden hun kerstschatten aan,
In 'n stille en schamele woning,
Waarover God's licht kwam gegaanl
En eeuwige Liefde en Vrede,
Ze traden de mens tegemoet,
Ze deelden aan allen zich mede,
Als 'n kostbare, hemelse groet.
Als gaven voor allen gegeven,
Hoe rijk of hoe arm hij mocht zijn,
Tot 't veilige licht in het leven,
Zo ver van de wereldse schijn.
En als weer de kaarsjes gaan
branden,
Bij 't donker van lot en van tijd,
Als overal klinkt door de landen,
Hoe vréde voor ons werd bereid,
Dan zien we weer Efrata's velden,
Wc htffcco het jublend geluid,
Toen herders de feestmare meldden,
Hoog boven de duisternis uit.
Nu gaan weer de kinderen zingen,
In 't veilig, besloten gezin,
Zo ver van de daag'lijkse dingen,
En halen hun Kindeke in.
Hoe rijst dan omhoog in de a vend,
Wat nóg' niet alom wordt verstaan,
Door 'n wereld, berooid en gehavend,
Die slechts langs hóór wegen wil
gaan!
Zie Liefde èn Vrede tezamen,
Ze staan tot de redding gereed
Voor ons, die maar plannen beramen,
Temidden van zoeken en leed.
Aanvaardt deze Liefde en Vrede,
O, aarde, als opperste wet,
Want, Kerstmis, wanneer we door
voelen
Uw Boodschap, als 't hoogste
bedoelen,
DAN IS DEZE WERELD GERED II
Kerstmis 1952. KROES
(Nadruk verboden)
vast. Het vermoeden ls gegrond, dat
men hier mol een symbolische voorstel
ling heoft te doen. De os, het reine
dier en de ezel, het onreine dier ken
den do Meester, de mensen niet.
Ongetwijfeld zullen mede dank zij
de Kerststal en de Kerstboom ook dit
jaar weer telen het grootste gebeuren
aller tijden intens beleven en hiermede
hebben deze Kerst-attributen weer be
wezen, dat zij uit do nood der mensen,
tot steun van hun geestelijke belevenis
zijn geboren. Daarom zullen door de
eeuwen heen de Kerstboom en de Kerst
stal blijven, want wat er ook gebeurt,
steeds zullen de meurn als ,om steun
naar hen grijpen.
De Kerstboom is
jonger dan men denkt
Het Kerstfeest is het meest sfeer- Velen hebben reeds voldoende aan overgingen. Dat het gebruik oorspron-J
volle feest van het gehele jaar. Het een versiering, die bestaat uit een 6im- kelijk uit Duitsland stamt behoeven
ia een huiselijk feest bii uitstek, voor pol© ster, Kerstklok of takje groen, wij eigenlijk niet op te merken. Van
groten zowel als kleinen. Van dat sim- Anderen doen het uitbundiger en plaat- het Oosten van ons land heeft het ge-
pele woord „Kerstmis" gaat een we- sen een Kerstboom of een Kerststal, bruik zich in enige tientallen jaren
reld vol gedachten uit en voor di Ongetwijfeld kennen wii de laat&tc- over geheel Nederland verbreid.
missies een heel iaar vruchteloos zoe- geuaenten uu en .oor ungetwijicid kennen wu de laat&tc-
meesten betekent het meer dan oen twee als de belangrijkste kenmerken.
ken. De volkeren in hun verschei
denheid van tradities en leefwijze
zullen gezamenlijk tot de erkenning
dienen te komen, dat zij elkaar
feest alleen.
Toch is het feestelijke karakter, dat D& boOT7l des „levens
men er «an geeft, van zeer grote be- Een Mder0 th()0rU zegt) da,
De stal van Franciscus
do
Anders is het echter gesteld met het
plaatsen van een Kerststal. Men heeft
weuju iuflu uc aim vmi «cuu«iCu, JT Kw iverauxiom een imiwio is van ue.zo- stceds ter 6chepping van de juiste
kunnen vinden. Dat zij in de weg van Jj* feest. De meeste mensen hebbe genoamde „boom des leVens», die do 8{fier do neiging gchad het Kerstgebeu-
liefde, deemoed en zelfverloochening "fcer nodl8 heefido° kruisboom symboliseert en voorkwam ren tastbaar uit to beelden, en wel
zullen kunnen ontstijgen aan de dis- do ecuwen heen getracht te bereiken in do middel«cuwse mysteriespelen. Ook ln het biizonder de armoedige omstan-
harmonie van dit verkrampt bestaan. ?D «et feit, dat men in deze dagen wordt verondersteld, dat de Kerstboom d;Pheden wnnmnder het nlnats vond.
We moeten op dit terrein de zaken P'octisch md.r huis een versiering
een huiselijke navolging is van de „Pa-
eerlijk durven stellen. Het (altijd) "-"«ft. sober °°k> radijsboom". die middeleeuwse kerk- Franciscus ven Amis, bouwde
lege bidvertrek in het gebouw van hiervan het bewijs.
gangers in het portaal der kerk von- Z*"C^ e®n Kerststal. Hij vierde Kerstmi?
de Verenigde Na iies is een groter be- Over het gebruik van de den als den en die daar geplaatst was als zo ™°Se name ij y een
j ju. i eente kribbe met booi en een os en
dreiging voor de wereld dan de hele Kerstboom zijn veel theorieën in om- herinnering ann het daarbij behoreade j
tr i «en ezel. Het idee werd door de mon-
Sowjet-luchtmacht met die van j00p. Volgens sommigen zou dit ge- verhaal, betreffende de appel, die door n(kcn ordo sterfc vcrbreicL
Amerika erbij. De eenzaamheid van bruik zijn oorsprong vinden in da Eva van deze boom geplukt zou zijn. J.
dit vertrek verraadt dat het wonder hoomoultus van do oude Germanen. In elk geval is de den het symbool Ook thans ziet men nog uitbeeldingen
van de stal voor velen is gestorven Deze heidenen vereerden bomen en de van het terugkerende leven, dat ons sterk uiteen lopen. Bij de een treft
in de roes der technische perfection- den nam hieronder wel een zeer aparte bemoedigt in de donkerste tijd van ™-n cien aan €n *"1 de ander
nering, in de vreugde om het reddend plaats in, die verband hield met het het jaar. Zij is hiermede het symbool vijldt J10* Kerstgebeuren plaats in een
economisch stelsel of de zegevierende fe[t, dat dit de enige boom is, die van de Christus, die het leven en het Sr°t* /™et laatsto vindt zijn oorzaak
verworvenheden der wetenschap. En het gehele jaar door groen blijft: Ter- licht is ook in de donkerste tijden. ln de beschrijving van Christus geboor-
zo ploetert dat maar verder in het wijl alle andore bomen tegen de win- Laat men echter niet denken, dat de te jn ^et zogenaamde pseudo-Mattheus-
stikdonker, blind voor het stralende ter als het ware afsterven, blijft de kerstboom reeds op een hoge ouderdom evangelie, waar sprake is van een grot,
licht van de ster, die eenmaal is op- den eeuwig jong en groen. Zo moest kan bogen. Het tegendeel is waar. Het waarin Jozef en Maria afdaalden, op
gegaan boven het centrum der an- volgens de Germanen deze boom wel is nog maar betrekkelijk kort geleden, "un tocht naar Bethleheml
tieke wereld. Maar 'dat schijnsel is over zeer bijzondere eigenschappen be- dat onze landgenoten aan de Oostgrens Betreffende do aanwezigheid van de
niet verdoft of verbleekt. Het Kerst- sohikken. tot het instellen van de Kerstboom os en de ezel staat niets historisch
geert Vrede op Aarde
Terwijl de engelen boven de vel
den van Bethlehem hun teer lied van
vrede en liefde zongen, regeerden op
aarde twee misdadigers van bijzon
der vuig allooi. Octavlanus, de
schurkachtige gelukzoeker, had de
wind mee gehad en was ten koste
van veel bloedbaden meester gewor
den van het Romeinse Imperium. He
rodes, een andere schurkachtige ge
lukzoeker, regeerde het oude rijk van
David en Salomo.
Beider namen vormen een wan
klank bij de idylle van het Kerstge
beuren, zoals wij ons dat meestal
voorstellen. Beiden waren omhoog
geklommen over de gekromde en ge
geselde ruggen van tegenstanders en
wie daarvoor werden aangezien. Bei
den werden geboren in een tijd van
misdaad, burgeroorlog, verraad, mar
telingen, wreedheid en moord. Voor
zover de verhouding van de onder
geschikte schelm Herodes tot de ho
ger geplaatste schelm Octavlanus dat
toeliet, waren zij goede vrienden, en
vele malen medeplichtig aan dezelfde
streken.
Octavlanus betoonde zich laf ln de
oorlog, etn wraakzuchtig despoot in
de overwinning, een verrtde* in de
vriendschap en meedogenloos wreed
bij de uitoefening van zijn wraak.
Een veroordeelde, die hem smeekte
tenminste te worden begraven, ant
woordde hij dat de roofvogels daar
wel voor zouden zorgen. Tot de ver
slagen Perugianen, die om genade
smeekten, riep hij: „Gij zult sterven!"
Op zijn els werd Q. Gallius alleen
naar aanleiding van een verdachtma
king, de ogen uitgestoken en daarna
gewurgd. Toen hij eenmaal meester
was geworden van het rijk, de vijan
den verslagen waren en het gezag in
zijn hand lag, werd hij Augustus, de
eerwaardige genoemd. Hij nam het
masker der goedhartigheid aan,
bracht zichzelf en anderen in de
waan een edelmoedig vorst te zijn,
maakt van Rome een prachtige stad,
bevorderde de kunsten en de handel,
ging het zedenverval tegen door
strenge bepalingen, predikte de so
berheid en ontstal zijn vrienden hun
vrouwen.
Een barbaar
Octavlanus was een schurk. Zijn
Oosterse vertrouweling en zetbaas in
Judea, Herodes de Orote, was een
monster; een ven de meest geweten
loze individuen ooit uit het gloeiende
woestijnzand van het Oosten naar
voren gekomen. Hij was geen Griek,
geen Romein en geen Hebreeër. Hij
was een Idumeeër, een barbaar, die
zich in allerlei bochten wrong tegen
over zijn Romeinse meesters, die de
Grieken na-aapte om zich beter van
de heerschappij over de Hebreeën te
verzekeren. Deze Herodes was de
zoon van een verrader. Met geweld
maakte hij zich meester van het rijk
van zijn meesters, aldus Papini. Om
zijn verraad te rechtvaardigen huwde
hij Marianna, een van hun bloed
verwanten. Later liet hij haar op
grond van een onrechtvaardig ver
moeden ombrengen. Dit was echter
zijn eerste misdaad niet. Zijn zwager,
Aristobulus, had hij verraderlijk la
ten verdrinken. Zijn tweede zwager,
Jozef en Ircanus de Tweede, de laat
ste heerser van de overwonnen dy
nastie, veroordeelde hij ter dood. Niet
tevreden met de moord op Marianna,
liet hij ook haar moeder Allessandra
doden en tenslotte nog de kinderen
van Baba. Dit alles uitsluitend omdat
zij bloedverwanten waren van de
heersers die hij had verraden.
Ondertussen vermaakte hij zich
door Judas van Sarifeus en MartJus
van Margaloth, samen met andere
hoofden van de Pharizeeën, levend te
laten verbranden. Bevreesd dat de
kinderen van Marianna de dood van
hun moeder zouden wreken, liet hij
it wurgen. Kort voor zijn dood gaf
hij bevel dat ook Archelaus, zijn
derde zoon, om het leven zou wor
den gebracht.
Een tempelbouwer
Deze Oosterse despoot was een op
gesierde en slechte soldaat, een on
beschaafde struikrover met de ge
politoerde manieren van een gentle
man. Tevergeefs herstelde hij Sama
ria en liet hij de tempel in Jeruza
lem weer opbouwen. Voor de He
breeën bleef hij een heiden en een
overweldiger en zij haatten hem tot
in de dood.
Hij was losbandig, achterdochtig,
opvliegend, begerig naar geld en eer.
Vrede heeft hij daarom nooit gekend.
Noch in zijn hart, noch in zijn vader
land, noch in Judea. Om zijn moor
den te doen vergeten schonk hij de
bevolking van Rome driehonderd ta
lenten om er feest van te vieren. Voor
keizer Augustus wentelde hij zich in
het slijk, opdat deze 2ijn misdaden
geheim zou houden. En stervende liet
hij hem tien millioen drachmen na,
benevens een schip van goud.
Vreesachtig, als alle boosdoeners
wanneer zij oud beginnen te worden,
schrok hij op bij elk geritsel van een
blad of bij elke schaduw. Toen hij de
Wijzen niet terug zag keren, gaf hij
bevel alle kinderen van Bethlehem te
doden.
De geschiedschrijver Flavius Jo-
sephus zwijgt over deze wandaad van
de koning. Maar zou hij, die in staat
was zijn eigen kinderen te vermoor
den, niet in staat zijn geweest het
zelfde te doen met de kinderen vzn
anderen f Niemand weet hoeveel on
schuldige kinderen vielen. Mogen wij
Macrobius geloven, dan moet zich
onder hen een eigen zoontje hebben
bevonden, dat in Bethlehem aan een
min was toevertrouwd.
Zijn laatste wandaad
Korte tijd later moest hij, aange
tast door een walglijke kwaal, zelf
het leven laten. Levend ging zijn li
chaam tot bederf over. De wormen
verteerden zijn ledematen. Zijn voe
ten waren door het vuur aangetast.
De adem werd hem benomen. Het
liggen was hem ondragelijk. Walgend
voor zichzelf trachtte de stinkende
grijsaard zich aan tafel met een mes
te doden. Tenslotte stierf hij, na be
volen te hebben tal van gevangenen
om te brengen.
Dat was het laatste misdrijf van de
bloedende oude man, die de geschie
denis is ingegaan als Herodes de
Grote. Hij had zijn rijk uitgebreid
van Damascus tot aan de grenzen van
Egypte. Onder oppertoezicht van de
Romeinse keizer oefende hij de ab
solute macht uit, sloeg eigen munten,
legde de havenstad Caesarea aan,
bevorderde kunsten en wetenschap
pen. Maar een gelukkig ogenblik
heeft hij in zijn leven niet gekend.
Omdat hij verteerd werd door haat,
eerzucht en egoïsme. Omdat zijn le
vensweg doordrenkt was van het
bloed van de misdaden, die hij
pleegde in jsijn honger naar macht.
Willy H. Helding-.
Straks branden overal de Kerstkaar
sen. Het zachte schijnsel van de staag
brandende vlam ls een symbool van
de liefde die in de Kerstnacht ls uit
gestort over de wereld. Zij verwarmt
de harten en verlicht de duisternis
van dit aards getij.
Een paarse hemel, goud besterd
Het was al bijna nacht.
Maria, die haast moeder werd,
Was moe en schreidde zacht.
Op dichte deur viel don'kre klop,
Een lichtje brandde zwak,
De wind woei Jozefs mantel op,
Geen plaats, geen onderdak....
Zij gingen heel dicht naast elkaar
En vroegen wederom
Ten deure van een herberg
Waar een olielampje glom.
De stal werd hen daar toegezeid,
Daar was het warm en goed,
Maria op wat hooi gevleid
Hervond haar blijde moed.
Een droom'rig dier keek over 't schot
Met ogen dom en groot
Naar zoveel licht. De Zoon van God
Lag in Maria's schoot.
