het begon in de keuken
en het groeide uit tot een stevig
gefundeerd hyper-modern bedrijf
EEUW ZEELANDIA
wwaa»
r~
VIJFTIG JAAR ZEELANDIA
We zouden hun niet graag: do kost
geven, die 's morgens gebruik ma
ken van wat we zouden willen noe
men: „de collectieve Zierikzeese
wekker", de stoomfluit van Doele-
man, die in het concert van gelui
den, die heel bijzondere toon inlast,
dat schelle van leven en activiteit
Vibrerende geluid van de fluit, die
telkens weer meldt, dat er een le
vensgemeenschap is, waar dag in
dag uit en zelfs 's nachts hard wordt
gewerkt, een aparte levensgemeen
schap met bijna eigen wetten en
voorschriften, eigen gewoonten en
gebruiken. Dat is de levensgemeen
schap van de fabriek van bakkerij
grondstoffen, ZEELANDIA, EL J.
DOELEMAN N.V. Zo maar een
aparte levensgemeenschap in dat
oude Zicrikzce.
Van vrijwel iedere afdeling uit
van deze glimmende fabriek, heeft
men een uitzicht op Zierikzee, al
thans op brokjes van Zierikzee, een
plukje van het stedelijk groen en
een brokje van het verweerde rood
der bedaagde dakpannen. Die oude
kleuren zijn het waarop de schil
ders afkomen, aan die kleuren hecht
zich de romantiek uit het verleden,
met ridders eni burchten en zo. Maar
dakpannen en een enkel fragiel
mopje steen, een stukje hier en een
boogje daar, het is zo weinig om
de fantasie de vrije teugel te laten.
Vandaar de verzuchting, dat onze
wereld zo hopeloos koud en nuchter
is, zo zonder sfeer en zonder ro
mantiek en gevoel. Dan maakt men
oen wandeling door die glanzende,
efficiënte, van leven en arbeid gon
zende fabriek, die nu reeds vijftig
jaar met de naam van Zierikzee ver
bonden is. En plotseling wordt er
iets duidelijk van de sfeer dezer
eeuw, van de inhoud van het lied
der wentelende wielen, van dat an
dere, dat het rood van de pannen
verving, de vreugde van een haar
fijne organisatie, van een kloppend
systeem als in een bijenkorf, van in
strumenten en apparaten, waarin de
denkkracht van de knapste mensen
is uitgekristalliseerd, van de glan
zende zuigerstangen en het verfij
ningsproces, dat zich in het inge
wand der stalen ketels afspeelt,
want ginds loopt straalsgewijze vet
en wittig als room het eindproduct
uit een buis omlaag, in blikken met
een keurig etiket; netjes afgemeten
op een rij staan de anderen te wach
ten. Vermoeidheid kent die zoetig
heid spuitende buis niet en hij vult
de een na de ander. Soms ontsnapt
Gelei, beschuitgelei, daar begon
het mee. Enkele blikken van dit pro
duct vormden het embryo, waaruit
later zou groeien de N.V. Zeelandia-
Zierikzee. Zonder dat kan je geen
beschuit maken, beschuit zoals Ne
derland die kent. Het was de onver
getelijke grondlegger van dit be
drijf, wijlen de heer H. J. Doeleman,
die in zijn keuken begon te experi
menteren. Het verhaal wil, dat zelfs
allerlei voor de dagelijkse huishou-
de een-en-al van de toekomstige fa
briek Zeelandia. Hij roerde de tien
tallen kilo's beschuitgelei zelf, moest
de vaatjes, waarin het goedje ver
pakt werd, zelf lekdicht maken en
het dichtspijkeren en etiketteren
vorjnden nog „aanvullende" maar
wel zeer noodzakelijke werkzaam
heden. Langzaam groeide echter het
bedrijfje. Een fabriekje in de Witte
Eijestraat vormde het begin van een
complex gebouwen, dat thans een
Adam vindt, dat jubilea
Soms zo zielig kunnen zijn;
Voor het feestobject in kwestie;
Ouderdom en afscheidspijn.
Zelden Is een jubilaris
Fris en sterk, vol jonge kracht;
Meestal Is bij zo'n herdenking
De prestatie al volbracht.
Maar de trotse jubilaris,
Die wij nu gedenken gaan,
Zie we nog met forse schreden
Langs het pad aer tijden gaan.
Vijftig jaar heeft Zierikzee nu
Haar JZeelandia'gehad,
Vijftig jaar een bron van welvaart
Voor de oude Scheldestad.
Heden denken wij vol eerbied
Aan de grote zakenman,
Die dit alles op kon bouwen;
Wijlen H. J. Doeleman.
Bil zijn drukke werkzaamheden
Leefde hij met Zierikzee
Als een helper in veel noden
En een vriend voor allen mee.
Richten wij onze gelukwens
Tot de zoon, die metterdaad
Aan het hoofd van het bedrijf
Een nieuwe halve eeuw ingaat.
Hem en al zijn medewerkers
Wensen wij op deze dag
Goede vaak, door beste tijden
Onder Nederlandse vlag.
Dat .fLeélandid' mag bloeien
Tot het heil van Zierikzee;
Voorwaarts naar een nieuwe toekomst,
Het devies: „Je maintlendrai"!
A'DAM
lastig karwei, maar het succes toen
het eindelijk zover was, bleek wel
overtuigend. Op een grote landelijke
vakwedstrijd te Arnhem, waar niet
minder dan 8000 broden werden in
gezonden, lanceerde de heer Doele
man het nieuwe product. Allerlei
reclame-campagnes, zoals de z.g.n.
„B.B.B." (Bak Beter Broodl-actie,
deden wonderen en snel vond Zee-
landia's wittebrood-crême een weg
naar de Nederlandse bakkerijen. Het
bleek een kwaliteitsproduct bij uit
nemendheid.
Uitgebreid waren toen reeds de
relaties die de heer Doeleman had
in het buitenland. Dit had weer tot
gevolg, dat hij uitnemend op de
hoogte bleef van het allernieuwste
op bakkersgebied, vooral wat betreft
de mechanisatie van een bedrijf als
het zijne. Steeds deden de modern
ste machines hun intrede in het be
drijf eu van veroudering in welke
zin dan ook, kon nooit sprake zijn.
H. J. DOBtEMAN
de grondlegger van Zeelandia
CARLO
feu de graag geziene gastkan.
meenschap zo fel uit elkaar wordt Zeeuwse mens tot uiting. Zijn be-
getrokken, komt er wat kijken om scheidenheid behoedt hem voor
het fundament, om de grond van de overschatting van zijn capaciteiten,
zaak te behouden voor vernietiging, terwijl de rustige ligging van een
Dat heeft heel wat hoofdbrekens plaats als Zierikzee, de werkers van
gekost, maar het ergste wat gebeu- hoofd en hand gelegenheid geven
ren kon, bleef Zeelandia gespaard, zich veel beter te concentreren op
Na terugkeer heeft het gezamenlijke het werk. Daarbij komt nog, dat de
personeel zich gezet tot een krachts- Zeeuwse mens wat betreft het ar-
inspanning die respect afdwingen beidsvraagstuk, veel minder is ge
ïnfecteerd door levensbeschouwin
gen, die doorgaan onder de mantel
van sociale rechtvaardigheid, maar
die in wezen symptomen zijn van
een ziekte, die ook hier en daar
aan het arbeidsproces in Neder
land knaagt, te weinig verantwoor
delijkheidsgevoel en een te snelle
tevredenheid over de geleverde ar
beidsprestatie.
Er is nog veel meer over Zee
landia te vertellen. Wij hebben een
rondgang gemaakt door de glan-
zende fabriek en in een overstel-
pende hoeveelheid heeft onze des-
jjfci kundige instructeur ons gewezen
technische snufjes en
van een ef-
waardoor mede
het Zeelandia-succes kan worden
verklaard. De ontwikkeling van
een bedrijf als Zeelandia in een
periode van vijftig jaar, zou even
wel een boekdeel vergen. Er zijn
Het bescheiden fabriekjezoals het
er dertig Jaar geleden uitzag
een dampwolk ergons on uit do no
vel komt do zware romp van oon
vrachtauto te voorschijn. Dnnr gaan
do govuldo bllkkon, Eun voor éón.
Zo'n auto 1» snol goladon en dan
gromt do motor nlweor op wog naar
hot schip, want do vnn oon holldou-
rlg etiket voorzlono bllkkon mnkon
do reis ovorzoo, Zoo, Carlo of Fon
dant staat or op dlo otlkotton, mnar
daarovor straks.
Wo .wildon maar MRgon, dat io
nu oen brok van do romnntlok onzor
eeuw en hot Is eon bijna niet to vor
klaren wonder, dat een zo overtui
gend, voorbeeld van deze romantiek,
dlo hand in hand gaat met een in
deze sfeer wel absoluut onontbeer
lijke zakelijkheid, binnen de muren
van Zierikzee valt aan te treffen, te
midden van dat andere, dat nog her
innert aan vervlogen eeuwen, toen
het allemaal onders waa en anders
ding onontboeriyico potion on pan
nen, door hom in beslag worden go-
nomqn. Dlo potton worden govuld
mot 'hot goodjo, samengesteld als
door oon alchimist, dlo zijn kolven
schudt on mnnr zoekt totdat hij het
hooft. Dlo boMchuitgolol word in bus-
son godaan, hot waron or maar oon
paar. Enkoio bakkers in do omge
ving vooldon or wol wat voor on
zij kochten do bussen golcl. Mis
schien hebben r.o nog wol scoptiaoh
gokekon on dito achter do oron go-
krapt, mnar zo gebrulkton do goloi
cn do dlonstbodos zullon hot mo-
vrouwelijk enthousiasme over die
„heerlijke beschuit" van do bakker
wel hebben medegedeeld, met de
bestelling van nog een paar zakken
erbij.
Met die beschuitgelei is het toen
steeds crescendo gegaan. Maar het
is goed, dat niet to eenvoudig voor
k S* Sfött Docisman ww
zo belangrijke plaats inneemt in het
stadsbeeld van Zierikzee.
Het zal immers wel duidelijk zijn,
dat alras de keuken te klein werd
om de groeiende omzet te kunnen
verwerken. Beschuitgelei werd een
„groot artikel", zoals het heet in de
handelswereld, want de heer Doele
man voerde een heel bijzondere han
delspolitiek.
Hij ging uit van drie stellingen.
In de eerste plaats was een klant
(ook de klant die wel eens een paar
busjes by hem kocht) bij hem geen
koning, hot was een keizer, dlo
door hom in do watten werd gelegd
on op do meest efficiënte on voor
komende wijze werd bediend. Ver-
dor stak dozo fabrikant van groto
allure, icdcro cent tot aan bet uiterst
toelaatbare in zijn bedrijf. Hij
workto niet om oon andero onder
nemer groot to maken, bJj werkte
om zolf vooruit to komon. Tcnslotto
stond do grondlegger van Zoolondia
open voor olko nieuwigheid dlo zich
voordood on speurde hij steeds naaf
lüouwo mogoliJlUiedon,
Een andere pijler
Voor do mogelijkheden in do bnlc-
koraworolcl had hij oen ochorpo nous.
Dat bewijst wol hot lnncoron van
hot andere artikel, dat oon dor pij
lers vnn ZooUmdia la gowordon, do
wlttcbrood-crömo, Dat wns in 1010.
Er kwam toon sloohto tnrwo aan do
morkt on het publiek zal hot slochto
brood uit de jaren van de eerste we
reldoorlog ook wel hartgrondig zat
zijn geweest. De bakkers waren tuk
op een artikel, dat de broodkwali
teit aanzienlijk zou kunnen verbete
ren, De fabrikant en reclame-man
werd weer onderzoeker, Het vinden
van eon goed recept tor bereiding
yan wiUebrvud-VApoiu yjaa «w* fcver
Dat uiteindelijk een samengaan van
wetenschap en praktijk tot verdere
resultaten zou leiden, was een in
zicht, dat groeide tot een overtui
ging. Daarom werd in de dertiger
jaren letterlijk „de wetenschap in 1
het bedrijf' gehaald. Bij de eerste
grote uitbreiding van de fabriek
werd ook het laboratorium in ge
bruik genomen, waar niet alleen de
contróle op het inkomende en uit
gaande product ter hand werd ge
nomen, maar waar ook aandacht
werd besteed aan steeds verder
gaande research.
Daarom kon Zeelandia ook succes
boeken met de gelanceerde emul
sies, zoals Zea en Carlo, producten
die op hun beurt het aangezicht van
de bakkerij en de toegepaste metho
des revolutionnair wijzigden.
Intussen is de groei van een be- r ..c wei een ouexaeei vergen. £,r zijn
drijf als Zeelandia te vergelijken In fe 9 V,J het bedrij yele facettcn aan bedrijf en het
erlr<n a nra l,JL* tflr F* r*n Cr /~i r. re I r r> nor.
met een hoog opschietende boom. In
het begin bij de aanplant kan de
groei als 't ware van dag tot dag
worden gevolgd. Later wordt dat
veel moeilijker. Een wijde vertak
king en spreidend gebladerte belem
meren feitelijk een
zich aanzienlijk uit - Een gedeelte van geheel kan tevens geldon als voor-
het moderne gebouwencomplex beeld van de wijze waarop het aan
schijn der wereld in de eerste vijftig
Wij hebben de directeur, de heer jaar van deze eeuw zich wijzigde.
M. Doeleman, op de man af ge- Thans worden de zakelijke be
vraagd, of er nooit (vooral in die slommeringen een ogenblik terzijde
nauwkeurige ontmoedigende tijd van terugkeer gesteld, om te gedenken en om de
volgen van de groei. Vraagt men na de evacuatieperiode) is gedacht boeiende werkperiode van een halve
dan ook aan de huidige leiders van aan het verplaatsen van het bedrijf eeuw te overzien. Het vormen hoog-
het bedrijf naar de historische ont- naar een meer centraal gelegen tijdagen voor Zeelandia. Een scha
duw valt er echter over dit jubi
leum door het feit, dat de grond
legger van dit alles, de pionier, dit
niet meer mocht beleven, als Is er
dc aardse troost dat zijn werk voort
leeft cn dat ccn met enthousiaste
workers bovolkt bedrijf nog Iedere
dag verder bouwt aan dntgeno wat
hij begon, getrouw aan do louze: „In
dienst van dc bakkerij", tot wol
vaart van 6tad on land.
EN ZEELANDIA GROEIDE
de zes in de fabriek en de vier op
het kantoor, van twintig jaar ge-
leden, z[fn nu geworden tot zestig in
dc fabriek en veertig op het kantoor
us4
wikkeling, dnn zullon zij U nnt- plants. Hot antwoord wnn vorrn::-
woordon, dat het foltelljk ongomorkt send: Er is wol eens nrm gedacht,
Ju gogunn, toon or conmanl oon bc- mant' hot is toch nooit Borloun over
paid nlvonu wns bereikt. Qcstddig wogon. Over het n! nameen in het
grocido hot personeel, nlouwo ma- nidus do heer Doeleman, dat do
chinos doden hun Introdo, nieuwe nadelen mot betrekking tot do trnna-
producton werden in do lijst opgo- portproblcmcn stork worden ovor-
nomen, b.v. het Fondant, ccn suiker- dreven. Mocht men wat dit betreft
product, waar momentcel de Engel- to Zierikzee al in het nadeel ziin,
sen weer verzot op zijn. danstaat daar toch tegenover dat
de gemeenschap van Zeelandia-wer-
L)e evacuatie en nadien kers is gegroeid op een wijze, die el-
Ja, do evacuatie en de oorlog in ders en zeker niet „in Holland" mo-
het algemeen brachten ook Zeelan- gelijk zou zijn geweest. In een be-
dla een stevige slag too. Wanneer drijf als Zeelandia Immers komen
pon dergemko gecompfJxqoerdo go- d° bopte obuuwbepnoo vnn d«
VER OVER
DE GRENZEN
Do employé'! van do oliemaat
schappijen nan do Torzlscho Golf
komen 'n avonds moe cn bezweet
thuis, Mnar op dn aanrecht zoemt
reeds do ico-mtxor, met ljspocdcr
van ÊeeiiuidlR-Xiorikist er in,
Zeelandia levert do fyspoeder in
handige voor dit tropisch klimaat
geschikte blikjes mot ccn inhoud
not genoeg voor één keer.
En wat denkt U dut do bakkers
op Curacao doen voordat het
brood in do oven wordt gedaan?
Eerst smeren zij hun blikken in
met Carlo, dat bijzondcro cmul-
sieproduct van Zeelandia.
Twco be wijsjes van do repu
tatie, dio Zeelandia heeft ver
worven, ver buiten dc grenzen
van ons land.