KROONJAAR VOOR VORST EN GRONDWET
JAAR VAN GROTE BEROERING
GING VOORBIJ
TWEEDE BLAD - No. 16088
1 JANUARI 1949
BINNENLANDS-
JAAROVERZICHT
Koerswijziging naar grotere
economische vrijheden
In 1648 zag Nederland zijn he
roïsche strijd tegen de onder
drukker bekroond met de er
kenning van zijn onafhankelijk
heid door de overige wereld.
In 1848 hield het onder leiding
van de geniale Thorbecke de
constitutionele monarchie ten
doop. die Nederland in een
Europa, waar het „verlichte"
despotisme nog hoogtij vierde,
tot 'n ware democratie maakte.
In 1948 brak het voorgoed met
het kolonisme en veranderde
het zijn Grondwet, daarmede
de juridische hindernis afbre
kend op de weg naar een unie,
die zodanig geconstrueerd is,
dat het nationaal zelfrespect
van alle er aan deelnemende
volkeren wordt gewaarborgd.
Zoals wij in het achter ons lig
gende jaar twee gebeurtenissen
waardig en met gepaste trots heb
ben herdacht, zullen ongetwijfeld
komende generaties de herinnering
aan het jaar 1948 vieren met een
verwijzing naar het feit, dat de Ne
derlander nooit bij de historie ten
achter bleef en niet terugschrok
voor revolutionnaire veranderin
gen, indien de tijd dit eiste.
Voor onze generatie is het een
vreugde, dat aan deze grondwets
wijziging, die in belangrijkheid al
le andere gebeurtenissen van 1948
verre overtreft, voor altijd de na
men verbonden zullen zijn van Ko
ningin Wilhelmina, die in Septem
ber, na op 31 Augustus het jubi
leum harer vijftigjarige regering
temidden van ons volk gevierd te
hebben, afstand van het koning
schap deed en van Koningin Juli
ana, die deze last op haar nog jonge
schouders heeft genomen.
Voor het overige werd 1948 j_
kenmerkt door een steeds sneller
voortschrijdende terugkeer naar
normale toestanden. Maar hoewel
vele artikelen van de bon kwamen
en het plan Marshall en de Bene-
lux-samenwerking hun zegenrijk
werk begonnen, bleek tevens, dat
een vooroorlogse welvaart niet
meer voor ons is weggelegd. De
lasten welke het herstel van in de
oorlog geleden schade nog steeds
met zich medebrengt, zoveel moge
lijk over alle groepen der bevol
king te verdelen, was% ook in 1948
het voortdurend streven der rege
ring.
Januari
somber geluid
Dat in 1948 de
vleespotten van
Egypte ons niet
wachtten, werd
op 5 Januari al duidelijk gemaakt
door minister Lieftinck, die een
somber beeld van 's lands finan
ciën ophing en een interim-begro
ting en allerlei onprettige zaken
voorspelde, indien het plan Mars
hall te laat zou komen.Dit is geluk
kig niet gebeurd, maar dat wist
men toen nog niet. Er zijn uit die
maand ook aangenamer dingen te
melden: op de 30ste herdachten wij
de vrede van Munster; wij kregen
vier gulden „kolengeld" terug, de
Limburgse mijnen vestigden een
record met een productie van 39
duizend ton per dag, de laatste mij
nen en munitie uit de oorlog wer
den geborgen; de Postcheque- en
Girodienst vierde haar dertigjarig
bestaan; onze luchtmacht kreeg zes
tien Meteor-straaljagers. Van 12 tot
14 Januari ontvingen wij bezoek
van een populaire gast: de Belgi
sche premier Spaak, die de Bene-
luxbanden kwam verstevigen. Af
scheid nemen moesten wij van een
goede vriend van Nederland: Sir
Neville Bland, de Britse ambassa
deur. die door Sir Philip Nichols
vervangen werd en de componist
Willem Landré, die de dood ons
ontrukte.
Op 23 Januari keurde de Tweede
Kamer de nationalisatie van de Ne
derlandse Bank goed. Een dag la
ter ontstond de Volkspartij voor
Vrijheid en Democratie, een libe
rale groepering, samengesteld uit de
oude Partij vau de Vrijheid en de
heer Oud en zijn aanhangers. Op
27 Januari begon in Den Haag de
conferentie met de vertegenwoordi
gers van de West met het volgende
doel: stichting van een Verenigd
Koninkrijk der Nederlanden, be
staande uit Nederland, Curagao en
Suriname met voor elk deel zelf
standigheid in inwendige aangele
genheden en medezeggenschap in
gemeenschappelijke zaken.
De kortste maand
van het jaar was
arm aan belang
rijke gebeurtenis
sen. De meeste in
druk maakte het
uit de distributie nemen van de
fietsen, banden en serviesgoed. Kop
pen, schotels, borden en ander ta*
felgerei bleken echter nog moeilijk
te krijgen te zijn. Op 9 Februari
overleed de dichter Jan Prins. Fie
Carelsen herdacht op de 20ste van
deze maand, dat zij veertig jaar te
voren haar charmante voet voor het
eerst op het toneel had gezet. In
Helsinki behaalde onze landgenoot
Broekman de vierde prijs by de
wereldkampioenschappen op de
schaats.
Maart In Maart bleek
Zutfen reedg^dat de zwa-
verliest re oorlogsjaren
zijn kroon teveel v. d. krach-
- ten van Koningin
Wilhelmina had
den gevergd. Op de 12e van die
maand kondigde zij aan, dat haar
gezondheidstoestand haar noopte de
werkzaamheden te beperken. Op 1
Maart kreeg minister Neher eervol
ontslag (hem wachtte een andere
taak) en volgde mr. dr. In 't Veld
hem op als minister van Wederop
bouw en Volkshuisvesting. Een dag
daarna speelden de grootmeesters
van het schaakbord hun eerste wed
strijd in Nederland om het wereld
kampioenschap. Een andere sport
gebeurtenis: op 14 Maart bevocht
het Nederlandse voetbalelftal in
Antwerpen een'gelijk spel 11 te
gen de sterke Belgen. De strijd te
gen het communisme, in de gehele
democratische wereld gevoerd, liet
ook Nederland niet onberoerd. Op
17 Maart werden de communisten
uit de Kamercommissie voor Bui
tenlandse Zaken gezet, in de ver
schillende steden, waaronder Am
sterdam en Rotterdam werd een
actie tegen de commünistische wet
houders ondernomen en in Rotter
dam en Dordrecht braken de afde
lingen van de E.V.C. met hun steeds
meer onder communistische invloed
gerakende leiding. 30 Maart was de
zwarte dag voor Zutfen: de prach
tige toren van de St. Walburgskerk
werd door brand vernield. Bij Kat
wijk verongelukte een militair
vliegtuig: twee doden.
Op 1 April trad
het Plan Mars
hall in werking
en reeds op 26
April arriveerde
de ,.Noordam'
met de eerste Amerikaanse goede
ren in Rotterdam. Voorlopige toe
wijzing aan Nederland in het kader
van dit grootscheepse Amerikaanse
hulpprogramma werd op ongeveer
600 millioen dollar begroot. De dank
van het Nederlandse volk werd
overgebracht in telegrammen van
de Koningin en minister Lieftinck
aan de regering in Washington. Ju
bilea vierden de Utrechtse jaar
beurs, die op 6 April voor de vijf
tigste maal haar poorten opende;
en de Holland-Amerika-Lyn, die
April 75 jaar bestond. Op 8 April
verwierp de regering het plan van
een een centraal vliegveld te Bur
gerveen, waarvoor in het bijzonder
de heer Plesman van de K.L.M. ge
pleit had. Drie militaire vliegtuigen
verongelukten in deze maand: 1 bij
Gronau in Duitsland, één bij Sterk-
sel en één bij Scheveningen. Ne
derland en België speelden 20 April
in Amsterdam de revanche-wed
strijd; uitslag: 22.
De Utrechtse Universiteit ver
leende de 20ste van deze maand
aan mevrouw Roosevelt het ere
doctoraat in de rechten. Wijlen pre
sident Roosevelt werd posthuum on
derscheiden met de Militaire Wil
lemsorde. Op 29 April aanvaardde
de Tweede Kamer de Grondwets
wijziging in eerste lezing. Naast de
reorganisatie van het rijk werd
daarbij voorzien in de instelling van
staatssecretarissen, populair uitge
drukt een soort onder-ministers.
Veel opzien baarde in deze maand
het proces tegen Anthonie van der
Waals, een landverrader, die de
dood van honderd en. goede Neder
landers op zijn geweten had. Bij
zijn verhoor bleek, dat de Neder
landse inlichtingendienst jarenlang
het slachtoffer was geweest van een
geraffineerd Duits spel, door zijn
leider Schreieder, Engeland-Spiel
gedoopt. Tegen van der Waals werd
de doodstraf uitgesproken.^
Op 12 Mei kon
digde Koningin
Wilhelmina aan
dat zij na haar re
geringsjubileum
afstand wenste te
doen van haar
troon ten gunste
van Prinses Juliana. Tevens moest
zij besluiten wederom rust te nemen
zodat prinses Juliana op 14 Mei voor
de tweede maal de eed als regentes
aflegde. Een andere belangrijke ge
beurtenis was het „Congres van
Europa", dat in Den Haag werd ge
houden. Vooraanstaande vertegen
woordigers van bijna alle landen
van West-Europa bespraken daar de
wegen en de middelen welke zou
den kunnen leiden tot iets, dat en
kele jaren geleden nog een illusie
scheen, maar op het ogenblik al vrij
algemeen wordt beschouwd als het
dringendste gebod van deze tijd: de
Verenigde Staten van Europa. Op
18 April werd het koninklijk paleis
te Den Haag door brand geteisterd.
De schade was aanzienlijk. De ove
rige feiten van deze maand in het
kort: 1 Mei: op Schiphol veronge
lukt een DC-6. het nieuwste toestel
van de K.L.M.geen persoonlijke
ongelukken; 4 Mei: doodstraf voor
Rauter; 5 Mei: Louis Saalborn 40
jaar aan het toneel. Concertgebouw
orkest bestaat 60 jaar; 7 Mei: schoe
nendistributie opgeheven; 10 Mei:
Militair verdrag met België (orga
nisatie van volkomen gelijke legers)
19 Mei: Nationaal huldeblijk zal be
staan uit Kankerfonds; 20 Mei: Wei
Mei
Troonswisse
ling aangekon
digd
Juni
Benelux-
energie
Juli
Verschuiving
naar rechts
ter en oude S.D.A.P. komen by de
verkiezingen met eigen lijsten uit;
26 Mei: Eerste Kamer aanvaardt
Grondwetswijziging; 27 Mei: Neder
landse militairen en pantserwagens
nemen deel aan Belgische manoeu
vres; 28 Mei: de Karei Doorman (de
Britse Venerable) aan Nederland
overgedragen. In deze maand over
leden prof. dr. A. M. Brouwer en
ir. D. J. van Aalst, dir.-generaal van
de Zuiderzeewerken. In Oslo won
het Nederlandse voetbalelftal met
21 van Noorwegen.
Op 1 Juni stichtte
Feuilleteau de
Bruyn zyn recht
se partij, werden
regimenten Gre
nadiers, Jagers en
Prinses Irene tot
Gardëregimenten verheven en ver
dwenen de Tribunalen. 7 en 8 Juni
waren grote dagen voor de Bene
lux. Tijdens een uiterst belangrijke
conferentie in de Ardennen werd
besloten dat de Economische Unie
op 1 Januari 1950 zal ingaan. Voor
Nederland bracht dit besluit een
ingrijpende verandering in het eco
nomisch beleid mede. Van ons im
mers werd geëist ^een geleidelijke
afschaffing van de subsidieverstrek
kingen op levensmiddelen en kolen,
een geleidelijke vermindering van
de economische beperkingen en een
herziening van het niveau der be
lastingtarieven. Verdere vermel
denswaardige feiten: 1 Juni: minis
ter Drees deelt mede dat reeds 20
duizend emigranten Nederland ver
laten hebben; 9 Juni: „Schonebeek"
krijgt concessie in het Noorden van
het land naar olie te boren; Schreie
der, de man van het Englandspiel,
wordt buiten vervolging gesteld,
maar kort daarop weer gearresteerd
verdacht van deelneming aan repre-
saillemoorden in Friesland; 9 Juni:
Voetballend Nederland slaat Zwe
den met 10; invasie van Colorado
kevers; 11 Juni. vermogensaanwas-
belasting en vermogensheffing in
eens leveren ruim drie milliard op:
16 Juni: versobering in de restau
rants (geen gebakken aardappelen
meer enz.); 17 Juni: afschaffing van
verplichte veelevering; 18 Juni: ere
promotie van Maarschalk Smuts in
Leiden.
Op 7 Juli trok
Nederland naar de
stembus om
verband met de
Gr ondwets wij zi-
ging een nieuwe
volksvertegen
woordiging te kiezen. Sensationele
veranderingen deden zich daarbij
niet voor. Rechts bleek iets aan
kracht te winnen, hetgeen tot uiting
kwam in de zetelwinst voor de
V.V.D. en de C.H.U. De P.v.d.A. en
de communisten verloren ieder twee
zetels en de K.V.P. bleef gelijk,
ondanks de concurrentie van Wei
ter, die een zetel veroverde. Na het
aftreden der regering kreeg dr. Beel
tot twee maal toe opdracht tot de
vorming van een nieuw kabinet,
maar hij slaagde niet en tenslotte
werd de opdracht op 31 Juli aan de
voorzitter van de Tweede Kamer,
mr. van Schaik. gegeven. Inmiddels
was op 27 Juni de buitengewone
zitting van de Staten-Generaal reeds
geopend. Verder gebeurde nog het
volgende: 1 Juli: melk van de bon;
3 Juli: H. A. Gerhard, de laatste
van de „twaalf apostelen" der S.I).
A.P, overleden; 5 Juli: prof. mr.
J. M. Aalberse, de bekende Kathc
lieke staatsman, overleden; 10 Juli:
25 jaar AVRO; 22 Juli: Bekendm;
king dat 2% cent en Vz guide,
gaan verdwijnen; er komen in om
loop bronzen cent en nikkelen dub
beltje en kwartje; Marinevliegtuig
in Schotland verongelukt. Zes dodein
27 Juli: Marshall-missie onder lei
ding van Valentine in Nederland;
29 Juli: Koningin Wilhelmina maakt
bekend, dat pa abdicatie haar titql
zal zijn Prinses der Nederlandei
31 Juli: Den Haag viert 700-jari„
bestaan, maar staking van Haags
trampersoneel gooit roet in hét
feesteten. Einde Vierdaagse.
Op de laatste d^g
v. Augustus vief-
de geheel Neder
land feest ter ge
legenheid van hët
regeringsjubile
um en de verjaar
dag van Koningin
Wilhelmina. Duidelijk bleek hierky
hoe innig het Nederlandse volk <Je
Moeder des Vaderlands vereerde <»n
liefhad; een «liefde, die ook naar
haar blijft uitgaan, nu zij op Ruy-
genhoek de rust geniet, welke zy
zozeer behoeft. Inmiddels was op 6
Augustus door mr. van Schaik een
ministerie gevormd, bestaande uit
6 Katholieken, 5 P.v.d.A.-leden, 1
C.H.U. en 1 V.V.D. Premier werd
W. Drees, de even bekwaam als on
kreukbaar geachte socialist. Bij de
regeringsverklaring van 12 Augus
tus noemde hij zijn kabinet een
„program-ministerie", dat wil zeg
gen, dat het niet steunde op een
vaste samenwerking tussen bepaal
de parlementaire groepen. De mi
nisters hadden zich verenigd op een
programma, dat gericht was op een
spoedige oplossing in Indonesië en
een sluitende begroting in 1949.
Verdere gebeurtenissen in vogel
vlucht: op de Olympische Spelen in
Londen behaalde Fanny Blankers
Koen en Nel van Vliet fraaie suc
cessen; 5 Augustus: generaal De
Quant op weg van Indonesië naar
Nederland overleden; 12 Augustus:
12 jaar gevangenisstraf voor gene
raal Christiansen; 15 Augustus: Kar
dinaal De Jong 40 jaar priester; 17
Augustus: prof. dr. H. A. Polak
overleden; 19 Augustus: Grondwets
wijziging in tweede lezing door de
Tweede Kamer goedgekeurd; 20
Augustus: Wereldkampioenschap
pen wielrennen; titels voor van
Vliet en Schulte; 22 Augustus: As-
semblée Wereldraad der Kerken in
Amsterdam geopend; 24 Augustus:
Militair vliegtuig bij Valkenburg
neergestort, twee doden.
Augustus
Héél Neder
land op het
feest
September
Koningin
Juliana
Nadat Koningin
Wilhelmina op 4
September de ac
te van abdicatie
ondertekend had
en op dezelfde dag
de proclamatie
van het koningschap van Juliana
had plaats gevonden, volgde op 6
September de inhuldiging van Ko
ningin Juliana in de Nieuwe Kerk
te Amsterdam. Bij deze plechtig
heid, die talrijke vorstelijke perso
nages uit het buitenland bijwoonden
werd een luister ontplooid, zoals
Nederland in vele tientallen jaren
niet beleefde. Meer indruk dan al
deze pracht en praal maakte echter
de diep-menselijke rede. die Konin
gin Juliana in de Nieuwe Kerk uit
sprak. Daarin maakte zij bekend
dat haar eerste daad als regerend
vorstin was, de verlening van de
Militaire Willemsorde 1ste klas aan
prinses Wilhelmina, voor haar werk
tijdens de oorlog ten bate van het
vaderland verricht
Voorts verdienen vermelding: 2
September: Handelsovereenkomst
met Bizonië na drie jaar onderhan
delen, goederenruil ter waarde van
ongeveer tweehonderd millioen gul
den; 3 September: Grondwetswijzi
ging door de Eerste Kamer in twee
de lezing aangenomen; 7 Septem
ber: dr. H. A. Poels overleden; 11
Sept.: Enorme brand bij Blaauw-
hoeden veem-V riesseveem te Am
sterdam; 2 millioen kg boter, 600 kg
vlees, vijf millioen eieren en talrij
ke andere voorraden verloren ge
gaan; 21 September: Opening der
Staten-Generaal; Koningin Juliana's
eerste Troonrede; Inhuldiging in
Den Haag. Millioenennota niet lan-
October
Bonloos en
duurder
ger in mineur; 24 September: ac-
coord over transitoverkeer, Rotter
dam en Antwerpen mogen in vrije
concurrentie met Bremen en Ham
burg wedijveren; 25 September: Ka
merlid Max van Poll overleden; 30
September: Toto-wet aangenomen.
Op 27 October be
zorgde een rege
ringscommuniqué
het Nederlandse
volk een prettige
en een onplezie
rige dag. Prettig
was te vernemen dat verschillende
levensmiddelen van de bon zouden
gaan: onplezierig dat in verband
met de verlaging of opheffing der re
geringssubsidies verschillende prij
zen flink omhoog zouden gaan. Ten
einde de spanning tussen lonen en
prijzen niet te groot te maken, werd
aan het overgrote deel der werkne
mers een loontoeslag van f 1,per
week toegekend.
21 October was de zwarte dag
voor de K.L.M. en Nederland. Bij
Prestwick verongelukte de Constel
lation „Nijmegen". Onder de veer
tig doden bevonden zich de bekende
piloot Parmentier en de technische
directeur van de K.L.M., Veenen-
daal. In Sonsbeek reikte Koningin
Juliana op 7 October de militaire
Willemsorde uit aan prinses Wilhel
mina en acht militairen en burgers.
Voor de rest: 1 October: luitenant
admiraal Helfrich gaat heen als be
velhebber der zeestrijdkrachten, vi-
ce-admiraal jhr. Van Holthe volgt
hem op; 14 October: Poos en Slagter,
twee beruchte handlangers van de
S.D., door het Bijzonder Gerechts
hof te 's Gravenhage ter dood ver-
oordeld; 17 October; prof. dr. C. A.
Verrijn Stuart overleden; 29 Octo
ber: mr. D. W. Spitzen benoemd tot
minister van Verkeer en Waterstaat;
31 October: Zusteronderneming van
de Koninklijke Shell leent 250 mil
lioen dollar in Amerika en Canada.
Op 1 November
ontvielen ons twee
bekende landge
noten: Edo J.
Bergsma, de man
die de A.N.W.B.
heeft groot ge
maakt en de bekende schrijfster
Cissy van Marxveld. Twee dagen
later werd in de Eefcste Kamer de
Grondwetsherziening van 1848 her
dacht met redevoeringen van eerste-
minister Drees en prof. Kranenburg.
De jongens van de marine kregen
die dag het onprettige bericht dat
hun demobilisatie 6 maanden werd
uitgesteld. 8 November: brood,
bloem en suiker van de bon, maar
deze en talrijke andere artikelen
stijgen aanzienlijk in prijs. De re
gering zorgde echter voor „uitwijk
mogelijkheden" wie geen boter
kan betalen, moet maar margarine
eten. In het midden van de maand
ontvingen we veldmaarschalk Mont
gomery, die eens kwam kijken, wat
Nederland aan de gezamenlijke de
fensie van het Westen kan bijdra
gen. 21 November was een belang
rijke dag voor de sportliefhebbers:
in Antwerpen forceerde het Neder
landse voetbalelftal tegen de ster-
kerer Belgen een 11 gelijkspel. Op
25 November juichten de gokkers:
ook de Eerste Kamer nam de wet
op de terugkeer van de totalisatior
aan. Grote opschudding veroor
zaakte tegen het einde van de maand
de moord van een 15-jarige jongen
op een 16-jarig meisje in Enkhuizen.
Later bleek, dat het hoofd van de
kinderen door beeldromans en hoor
spelen op hol was gebracht.
November
Bonvrij en
duurder
December
Geschenken
tegen billijke
prijzen
Op 1 December
ging de zeep van
de bon en werd
duurder. De Ne
derlander Piet
Roozenburg ver
wierf op die dag
de titel van wereldkampioen dam
men. De winkels deden deze maand
in verband met het St.-Nicolaas- en
Kerstfeest goede zaken. De kopers
bemerkten daarbij, dat er voor het
eerst sinds de oorlog weer vele nut
tige en plezante artikelen tegen niet
al te hoge prijzen te krijgen waren.
14 December veroordeelde het Bij
zonder Gerechtshof in Amsterdam
de kampbeulen van Amersfoort Ko-
talla en Berg ter dood. Washington
zorgde voor een onaangename ver
rassing: het beschuldigde ons Mars
hall-goederen uit Canada weder
rechtelijk aan de Verenigde Staten
te hebben verkocht. Wij ontkenden
en op 22 December moest de E.C.A.-
directeur, Paul Hoffman, toegeven:
een storm in een glas water. Het
Kerstfeest werd in aanzienlijke
mate overschaduwd door de ge
beurtenissen in Indonesië.
DE WERELD IN 1948
Consolidatie der machts
verhoudingen
Het is niet alleen een goede boek
houdkundige gewoonte aan 't einde
van elk jaar de balans op te maken.
Er zijn andere terreinen des levens
waarvoor deze gewoonte feite
lijk een noodzakelijkheid gelden
kan. Niet in de laatste plaats op het
terrein van de politiek. Aan het
einde van het jaar immers bestaat
de behoefte te weten, hoe de wereld
ervoor staat. Hoe liggen de poli-*
tieke kaarten en hoe zijn de kansen
voor de toekomst? Zo goed echter
als de afzonderlijke posten van de
balans slechts een onderdeel vormen
die tenslotte een eindsaldo vormen,
zo goed zijn de afzonderlijke feiten
in het wereldgebeuren van een jaar
slechts factoren, die mede de fei
telijke toestand op het einde van
het jaar hebben bepaald. Niet de
afzonderlijke feiten zyn op het einde
van het jaar het allervoornaamste,
hoezeer zij ook op zichzelf beteke
nis hebben, maar het belangrijke
bij het beëindigen van de jaar cirkel
is datgene waartoe al deze afzonder
lijke feiten tenslotte hebben geleid.
Er is daarom meer reden te trach
ten een synthese te geven van de
toestand op internationaal gebied
aan het einde van dit veelbewogen
jaar, dan al de afzonderlijk^ feiten
te memoreren, die maar zeer vluch
tige belangstelling hebben.
Een jaar is feitelijk maar kort,
maar de lijst van gebeurtenissen is
lang .De ene staking in Frankrijk
vertoonde min of meer zelfde beeld
als de ander. De plagerijen van de
Russen in Berlijn en de door de ge
allieerden getroffen maatregelen,
vertonen een rythme van actie en
reactie, dat in wrange eentonigheid
bijna zou vervelen, als de ernst het
niet verbood. De spanning tussen
Joden en Arabieren, zich bij tijd en
wijle ontladend in een strijd op le
ven en dood, vond nog geen defini
tief einde.
1948 het jaar van de mislukte
conferenties. Besprekingen op bijna
elk gebied, maar weinig overeen
stemmingen. Contacten, maar weing
of geen samenwerking. Azië be
dreigd door het communismede
rode troepen voor de poorten van
Nanking. Er is veel gebeurd in 1948
en sterker als op enig ander jaar
einde gevoelt men, dat er verande
ring in de situatie is gekomen. Er
wordt als het ware een fase afge
sloten bij het jaareinde. De toe
komst van de eerstvolgende jaren
werd tussen 1 Januari en 31 De
cember van dit gewichtige jaar be-
De verhouding Oost -West
De wereldsituatie wordt bepaald
door de tegenstelling tussen Oost
en West in het algemeen en Ame
rika en Rusland in het bijzonder.
Veel, zo niet alles kan men tot deze
tegenstelling herleiden. De politiek
van samengaan tussen de twee
grootmachten, daterend uit de tijd
van de Duitse overheersing, vond
dit jaar een definitief einde. In de
eerste jaren was dit politiek samen
gaan reeds verschraald tot een fos
siel, maar in het thans vervlogen
jaar werd ook dit fossiel wegge
worpen. De partijen kwamen geïso
leerd te staan en ieder trachtte te
redden, wat te redden valt, liever
gezegd: te halen, wat te halen valt.
Een logisch uitvloeisel van de tegen
stelling is immers de wederzijdse
machtsconcentratie, de wederzijdse
wil om zich politiek, economisch en
militair sterk te maken. Voor het
eerste is daarvoor allereerst nodig,
de verwerkelijking van de alliantie
gedachte. Vandaar zowel in het Oos
ten en het Westen het streven naar
bondgenoten. Rusland formeerde
zyn Oostelijk blok. Het kon dit ge
makkelijk doen door gebruik te ma-
feitelijk geschapen toestand. De Rus
sische soldaten bevolken de Oost-
zóne van Duitsland, de Balkan en
de Baltische landen. De leer van de
minderheid, die de meerderheid de
wil oplegt, het systeem van de greep
naar de macht door een kleine
schare politiek-geschoolde lieden, is
ook een typisch communistisch sy
steem en de Gottwalds en de
bleken bereid om zich door de Rus
sen in het politieke zadel te laten
helpen.
Reeds in het begin van het jaar
werd het begrip „koude revolutie"
toegevoegd aan het politieke woord
gebruik. Als voorbeeld daarvan mag
gelden Tsjechoslawakye, het land
van Masarijk, de vrijheidsheld van
het volk, dat om zijn vrijheidslie
vendheid bekend stond. Het initia
tief tot de gebeurtenissen, die de
z.g.n, volksdemocratisehe regering
aan de macht brachten, ging onge
twijfeld uit van Rusland. Met be
hulp van bewapende communis
tische arbeidersgroepen kon deze re
volutie slagen. Zo goed echter als
destijds Stalingrad een steekvlam
was, die de wereld even in lichter
laaie zette, zo was ook Tsjechoslo-
wakije, zij het in geheel andere zin,
een steekvlam, die de wereld de
ogen deed open gaan, voor de ge
weldige gevaren, die haar voortbe
staan in vrijheid bedreigden. Praag
werd als schip op het strand, een
baken in zee.Reeds in Januari had
de Engelse minister van buiten
landse zaken aangedrongen op aan
eensluiting van de West-Europese
volkeren. Na de coup in Tsjechoslo-
wakye werd de wil hiertoe in ver
rassend snel tempo ten uitvoer ge
legd. Twee maanden later n.l. werd
het pact van Brussel gesloten, waar
in vijf West-Europese landen elkaar
vonden op basis van wederzijdse
hulp in tijden van gevaar. Deze
.West-Europese Unie was zeer uit-
'zonderlijk, omdat een dergelijk sa
mengaan in vredestijd tot nu toe nog
niet was voorgekomen. Eerst in tijd
van oorlog werden voorheen derge
lijke verdragen gesloten. Men kan
er over twisten, of de vorming van
een dergelijke Unie, in dit speciale
geval niet werd geïnspireerd door
de angst, die zeker in het politieke
leven een grote rol speelde, feit
blijft intussen de belangrijkheid van
het gesloten pact, waarin de wil tot
samenwerking en verweer tegen
mogelijke agressie, klaar tot uit
drukking werd gebracht.
Jaar van geweld
Het meest teleurstellend was wel
licht de pijnlijke ervaring, dat de
krachten van het geweld nog altijd
de boventoon voeren in de wereld.
De „zachte krachten" en zij die de
ze toepassen, worden als het ware
door het geweld overrompeld en er
is welhaast niets wat het geweld
vermag te beteugelen. Drie mannen
van wereldformaat, strijders voor
recht en vrijheid, vielen ten offer
aan dit teugeloos geweld, dat niets
en niemand ontziet; Gandhi, Benesj
en Bernadotte. Gandhi, de geweld
loze, die zijn volk tot grote zegen
was geweest, viel door moorde
naarshand; Benesj werd niet ver
moord, maar er is wel enige reden
de droeve gebeurtenissen in zijn
land en zijn kort daarop verschei
den; Bernadotte, de vredesbemidde-
laar in het door strijd verscheurde
Palestina, viel eveneens ten offer
aan een schietpartij door een van
de desperado's, die in de na-oor-
se wereld helaas nog in over
vloed te vinden zijn.
Helaas was er echter ook sprake
van geweld in andere zin, waarvan
Palestina als voorbeeld gelden mag.
Medio Mei eindigde het mandaat
van Engeland over Palestina en te
gelijkertijd werd de nieuwe staat
Israël geboren, een geboorte, die
met grote pijnen gepaard ging. De
omringende Arabische staten, sa
mengevoegd in de Arabische Liga,
verklaarden de oorlog. De U.N.O-
bemiddeling, reeds lang tevoren be
gonnen, werd voortgezet. De Zweed
se graaf Bernadotte werd daarvan
het slachtoffer. Het door hem op
gestelde verdelingsplan voor Pales
tina, hetgeen geheel andere inzich
ten bevatte dan het oorspronkelijke
waaraan de U.N.O. haar goedkeu
ring hechtte, maakte de taak van
het wereldcollege niet gemakkelij
ker. Politiek bleek ook in 1948 een
moeilijke bezigheid te zijn. Amerika
b.v. steunde aanvankelijk het ver
delingsplan Bernadotte. De binnen
landse politiek werd toen evenwel
beheerst door de komende presi
dentsverkiezingen. Amerika nam
feitelijk dit jaar de rol van Enge
land in de wereldpolitiek over. Niet
altijd waren de besluiten door Wash-
