e wederopbouw van Rotterdam
D
Een stad bouwt aan haar toekomst
Zeven jaar zijn verstreken na het gruwzaam bombardement, dat de
binnenstad van Nederlands grootste havenstad Botterdam verpulverde.
Tijdens de oorlog kon, behoudens enkele uitzonderingen, de stqd niet
toekomen aan de uitvoering van het grote wederopbouwplan, dat er
op is gericht Rotterdam tot een ruime, moderne stad te maken, die
architectonisch in de rij van vaderlandse steden een ereplaats inneemt,
een stad ook, die in staat is, het toenemend scheepsverkeer, te verwerken
en alle nevenproblemen, die deze stijgende scheepvaartfrequentie, met
zich mede brengt, de baas te blijven. 18 Mei is voor Rotterdam weder-
opbouwdag. Op deze dag zal men zich bezinnen op de stand van zaken
met betrekking tot de wederopbouw. Eèn dezer dagen kwam op een
persconferentie ter plaatse, het wederopbouwvraagstuk ter sprake. In
enkele artikelen stellen wij, deze voor Rotterdam, maar ook voor geheel
Nederland zo urgente kwestie aan de orde.
Het oude Rotterdam vam voor de
ootrlog is verdwenen en komt nooit
meer" terug. Daarover heeft vain meet
at aan geen twijf el bestaan^ Er was
in de oude binnenstad zoveel dat
leefde bij de gratie van de besten
digheid, nu eenmaal alle langzaam
gegroeide vormen, ook bouwvormen
eigen, maar eigenlijk reeds lang
doorknaagd door de tand des tijos,
dat een terugkeer tot dit ouide een
zuiver paskwil zou betekenen. Aan
dit „oude Rotterdam" is alleen een
Kostbare herinnering overgebleven,
speciaal voor hen, die het kennen
van aanschouwen. Hoogstraat, Blaak,
Coolsingel, Jonker .Fransstr., Goudse
singel, Posthoornsteeg, Zeevismarkt,
Cal andplein, hft zijn even zovele
nanoen, die voor de kenner voil-<
doende zijn, het oude vertrouwde
beeld van Rotterdam voor 1940,
voor de geest te halen.
Het merkwaardige daarbij is ech
ter, dat in de herinnering, het oude,
vergane, het lang niet meer op de
eis van (de tijd ingestelde, juist blijkt
de grote ondefinieerbare aantrek
kingskracht uit te oefenen. Immers
de binnenstad van Rotterdam was
een opeenhoping van onhoudbare
woningtoestanden, van slechte huis
vesting der bedrijven en van ver
keersstremmingen. Licht, ruimte en
groen ontbrak en toch ging van
het geheel die fascinerende invloed
uit, over het verdwijtnen Waarvan
velen nog meer treuren dan over
het verlies aan materiele waarde.
Voor de oorlog leidde dit ver
schijnsel in de praktijk feitelijk tot
een voortdurende spanning tussen
niet kunnen en willen opruimen en
toch moeten, onder de druk der
omstandigheden.
De grote brand in de Meidagen
van 1940 heeft deze spanning de
finitief gebroken.
De vijfdaagse strijd tegen de Duit
sers liet de binnenstad achter als
een rokende en walmende massa,
die tijdens de bezetting veranderde
in een onafzienbaar terrein van grijs
en roze! puin en daarna in een reus
achtige groene vlakte, waarop in
de hongerjaren zelfs koren werd1
verbouwd. Het nieulwle wederop
bouwplan moet'Rotterdam Weereen
hart geven, d.w.z. deze ruimte van
258 H.A. (een oppervlakte gelijk aan
de bebouwde grond van de steden
Alkmaar, Zaandam, Den Helder en
Hoorn), moet op de meest doeltref
fende wijze weer worden volge
bouwd. Bij een dergelijk veelom
vattend project is het wel vanzelf
sprekend dat niet alle betrokkenen
individueel te werk kunnen gaan,
om het hunne tot de wederopbouw
bij te dragen. Dit plan moet langs
van te voren nauwkeurig uitgestip
pelde wegen, gerealiseerd worden
en vart boven af, wat de uitvoering
betreft, geleid. Eerst dan bestaat
de waarborg, dat een stedebouw1-
kundig verantwoord geheel tot stand
komt, waarbij ieders rechten wor
den geëerbiedigd.
Rotterdam staat thans voor de
geweldige opgave een nteifWe stad
te bouwen, die niet alleen een „ge
saneerd lopend verkeersapparaat",
ee« „efficiënt georganiseerd bedrij
vencomplex" of een hygiënisch on
berispelijk woonoentrum" moet zijn.
Deze nieuwe stad moet de liefde
en, trots'van de Rotterdammer door
nieuwe waarden en schoonheden,
kunnen inspireren.
Daarnaast moet zij voldoen aan
al de eisen, die men in deze eeuw
aan een goed geoutilleerde stal
stellen kan.
Deze opgave is moeilijk, maar
voor Rotterdammers niet onuitvoer
baar. Daarvoor is er teveel ener
gie, ondernemingsgeest, durf en
élan, in dit snelkloppend hart van
Nederland geconcentreerd.
Wat tot nu toe
tot stand kwam
Reeds dadelijk - na het bombar
dement gaf het gemeentebestuur op
dracht tot het vervaardigen vaneen
herbouwplan, Waarmede Ir. W. G.
Witteveen, Directeur van de Ge
meentelijke Technische Dienst werd
belast. Op 8 Juni d.a.v. was 'een
wegenschema gereed. Van Rijksiwie-
ge, 'doch; in overleg met de Gemeen
te, werd het Adviesbureau stads
plan Rotterdam; (A.S.R.O.) ingesteld,
dat zich geheel aan Duitse beïn
vloeding heeft kunnen onttrekken.
Werd aldus organisatorisch de her
bouw voorbereid, in het verwoeste
stadsdeel wierden (intussen de nesten
der verwoeste panden, met hun
ondergrond .onteigend. Dit betrof
percelen met een oppervlakte van
168 H.A. Bovendien werden buiten
het centrum 628 H.A. onbebouwde
grond onteigend ten dienste van
vervangenden woning- en industrie
bouw.
Het basisplan voor Rotterdam
is een project, dat in 15 jaar
zal kunnen worden gerealiseerd.
Rotterdam zal dan, stedebouw
kundig gezien, een stad zijn, die
een geheel eigen karakter bezit.
De Diwero (Dienst Wederopbouw
Rotterdam), belastte zich met de
puinopruiming, het slopen van de
funderingen en (bet trekken der hei
palen en ging daarna over tot de
aanleg van nieuwe straten en di
verse waterstaatkundige werken.
Tjot 1 Jan. 1946 verwerkte de Di
wero reeds voor f 60.000.000. Behou
dens de .noodwoningenbouw werden
reeds 3817 permanente waningen
voltooid, terwijl de bouW van een
complex van 1900 woningen, in de
oorlog begonnen, na de bevrijding
weer kan worden hervat.
Het principieele verschil
Het principiële verschil met de
vroegere toestand zal hierin be
staan, dat een zeer groot deel van
de vroegere bewoners van de bin
nenstad, daarin niet zullen terug
keren terwijl ook de fabrieken in
dit nieuw te bouwen stadsdeel geen
plaats zullen vinden. Deze voorma
lige bewoners zullen in het Westen
van Rotterdam, Overschie cn de
Klei polder, gedeeltelijk ook aan de
linker-Maasoever en Schiebroek, ko
men te wonen. Nieuwe woningen
zullen in het gebied van de oude
stadskern, slechts daar worden ge
bauwd, waar de woon-aocomodatie
beslist goed is. De industriën zul
len worden overgebracht naar de
Spaanse polder, waar zij onder be
tere condities (aanwezigheid van
geschikt vaarwater en spoor), tot
bredere ontplooiing kunnen komen.
De vraag is gewettigd of er dan
in de binnenstad geen grote ruimte
overblijft. Het tegendeel is waar.
Het wegenschema n.l. is zeer ruim
en modern opgezet. Slechts brede
straten, geheel ontworpen op het
massa vervoer en in staat om prac-
tisch elke verkeersfrequantie te ver
werken, zullen worden aangelegd.
Voor de ruimtelijk goed verant
woorde woonkernen, zal vooral
peroeelsgewijze een behoorlijke
breedte voor [de panden beschikbaar
komen. Ook aan de achtergevels
zal meer ruimte beschikbaar blij
ven, zodat het bewonen van deze
huizen noch zonloos, noch groen-
loos, en als gevolg hiervan,niet
naargeestig zal zijn. De tram ten
slotte zal in Rotterdam blijven rij
den, maar zij mag geen oorzaak
meer zijn;van onontwarbare knopen
in het verkeer.
Bij het maken van deze reserves
en bij het voldoen aan deze voor
waarden, is het duidelijk, dat van
onbenutte ruimte lin het nieuwe hart
van Rotterdam geen sprake zal èijn.
Voor wat de Woonwijken in bet
nieuwe stadshart betreft, is ge
dacht aan complete wijken', die op
zichzelf een compleet leven garan
deren. Welke wasdom de stad in
de toekomst ook verder mag ender
gaan, het hart moet een doelmatig
geheel blijven. Het is daarom, dat
bij de realisering van het weder
opbouwplan, alle reserves, die een
enghartige zienswijze verraden, op
zij zijn geschoven.
Contact tussen stad en rivier
Een stad als Rotterdam, wier be
staan zo zeer samenhangt met de
rivier, die haar in twee delen splitst,
moet in,de structuur van dit contact
getuigenis afleggen.
De hartlijn van het nieuwe plan
wordt daarom gevormd door de
Coolsingel, een hartlijn, die gericht
is op de Maas-
Parallel hiermede lopend', zullen
andere N.Z. verbindingen worden
gevormd (b.v. f's-Gravendijkwal, Tun
neltraverse-S tatentunnel)
Ook O.-W. zijn er enkele kern-
lijnen, die allereerst bedoeld zijn,
het verkeer naar de binnenstad op
vlotte wijze te kunnen verwerken
(b.v. Blaak,,Verl. Blaak, Beursplein).
Deze grote hoofdlijnen vestigen
door hun ligging, als vanzelf de
aandacht op bet centrum van de
stad, waarop, Wlil "het goed zijn, ook
alles gericht moet zijn.
Het totale stadsbeeld wordt be
heerst door het centrum. Het cen
trum is representatief voor de ge
hele stad, het vormt het sluitstuk
van het stedebouwkundig geheel.
Voor een,stad als Rotterdam zulk
een kern,te scheppen is wel een uit
zonderlijk moeilijke opgave, daar
een vernieuwing op dergelijke schaal
te voren nooit is voorgekomen, zo
dat de factor der 'ervaring ont*
breekt, terwijl de stad aan Weers
zijden van de Maas ligt en „Zuid"
b.v. reeds meer inwoners telt dan
steden als Utrecht en Haarlem.
Decentralisatie
Wij wezen reeds op de massale
uittocht uit de binnenstad, die plaats
zal moeten vinden. De diverse wij
ken, die in de binnenstad en daar
buiten worden gevormd, zullen niet
alleen min of meer op zichzelfstaan-
de wodhkernen zijn. er zal ook een
zekere decentralisatie van het ge
meentelijk bestuursorgaan plaats
hebben. Dit sterk opvallend toijk-
leven, dat dus een zelfstandig ka
rakter draagt vormt voor oas land
een experiment, waarvan overigens
veel verwacht Wordt.
De consequenties
der gespletenheid
De Maas splitst Rotterdam in twee
helften, Noord en Zuid. Deze helf
ten hebben ieder een typisch eigen
karakter. Het een preveleert in be
tekenis evenwel boven bet andere.
Noord is belangrijker dan Zuid. De
uitwisseling, het contact, tussenbei
de helften zal altijd zeer intensief
zijn en de hiertoe strekkende com
municatiemiddelen moeten vooral in
de toekomst aan hoge eisen vol
doen. Er zal daarom in plaats van
de oude Willemsbrug, die te smal
en te laag is, een nieuwe brug
worden gelegd ten Oosten van de
spao;rb:ru,g. De bedoeling is de brug
zo hoog te maken, dat de scheep
vaart in geen enkel opzicht nog
last 'Ondervindt. Juist door deze
opmerkelijke hoogte is bet onmo
gelijk aan de Noordzijde, bij het
nieuwe beursplein reeds een steun
punt te vinden. Teeneinde het ni
veauverschil te overwinnen heeft
men een ingenieus plan ontworpen.
Een ringvormig verkeersplein zal
op twee verschillende hoogten wor
den ontworpen. Het bovenste niveau
zal het verkeer over de brug te
verwerken krijgen, het onderste het
stadsverkeer.
Ook wat de stations betreft be
staan nieuwe plannen. Het Maas-
station zal verdwijnen. Het Delftse
Poortstation wordt tot het grote
Centraal Station.
Winkel- en bankwijken
Tjenslotte nog een enkel woord
over de speciale wijken, die het
nieuwe Rotterdam rijk zal worden.
De Coolsingel zal niet alleen de
hartader der stad, het zal ook het
centrum der winkelstad 'Worden.
Deze w:inkelstad zal liggen tussen
Blaak, Binnenweg, Stationsboule-
vard, Pompenburgsingel, Goudsesin-
gel en Groenendaal. Deze winkel
stad, zal mede door betrekkelijk
smalle straten, een besloten karak
ter verkrijgen.
De banken verrijzen ten Westen
van de Coolsingel met de Beurs als
middelpunt.
Het staat thans ook vast, dat de
beroemde St. Laurenskerk zal wor
den gerestaureerd. Zulk een oud
bouWwerk recht te doen wederva
ren in een hyper-modern milieu is
een aparte opgave, waarvoor even
wel de Rotterdamse deskundigen
niet terugschrikken.
Dat is naast het prikkelend en
thousiasme en het oergezonde opti
misme, de meest solide waarborg,
dat Rotterdam uit de oorlogsver
woesting zal 'herrijzen tot een scho
ne nieuwe stad. De Rotterdammer
durft de taak aan, die hem door
de omstandigheden is opgelegd. De
oude pioniersgeest, die eens Rotter
dam maakte tot een gonzende stad
van bloeiende welvaart,'is nu weer
vaardig geworden over de bewo
ners. De tijden mogen zwaar zijn,
de vooruitzichten vaak somber, het
zal niet voldoende zijn om de Rot
terdamse geest te breken. Rotter
dam spiegelt zich aan haar mari
niers, die in het bitterst uur, naar
de uitslag niet vroegen, maar met
volledige zelfovergave, de goede
strijd streden.
Naar het Franse persbureau me
dedeelt heeft .de Italiaanse minister
president De Gasperi het ontslag
ingediend van zijn regering. De Ita
liaanse regering was een coalitie
kabinet, bestaande uit katholieke de
mocraten, socialisten en communis
ten.
Tienduizend oud-strijders her
dachten in Rijsscn (O.) de Meidagen
van 1940, waarbij o.a. generaal
Winkelman het wooTd voerde.
In Palestina is het Donderdag
zeer onrustig geweest door vele
aanslagen op diverse spoorwegen.
