VAN ZWAARD- EN SPILLELEEN
Van ons grafelijk leenstelsel we
ten wij gewoonlijk niet meer, dan
dat er moeilijkheden over de op
volging ontstonden, als de oudste
of eenige nakomeling een vrouw
was. Namen als Ada van Holland,
Margareta van Henegouwen en Ja-
coba van Beieren duiken in onze
herinnering op en termen als Hoek-
sche en Kabeljauwsehe Twisten als
mede zwaard- en spilleleen krijgen
weer klank. In onze dagen, nu in
ons vorstenhuis de vrouw al zoo
lang een overwegende plaats heeft
ingenomen, is het merkwaardig te
zien hoe groot de verschillen met
vroeger zijn en hoe de verhoudin
gen zijn vereenvoudigd.
Oorspronkelijk kon de leenheer
zijn goed aan zijn vazal of leenman
naar verkiezing tijdelijk dan wel
voor het leven of erfelijk in leen
geven. i
Beneficiën (beneficium wel
daad) waren aanvankelijk goede
ren, die tijdelijk in leen werden
gegeven aan den leenman, hetzij
hertog of graaf. Dergelijke vor
stelijke ambtenaren, die geen vaste
jaarwedde hadden, genoten daar
van het vruchtgebruik. Diende de
leenman zijn heer bijzonder goed,
dan konden de beneficiën op den
duur voor het leven, erfelijk en
zelfs in volle eigendom worden,
gegeven. Van huis uit meer per
manent waren de regaliën en de
domeinen (rex koning, dominus
heer), waarvan de heer, koning
of keizer de opbrengst door den
hertog of den graaf voor zich liet
inzamelen, waarbij er voor dezen
vorstelijken ambtenaar natuurlijk het
noodige aan den strijkstok bleef
hangen.
Voorts onderscheidde men rechte,
kwade of zwaardleenen van goede
of spilleleenen. Een kwaad leen1
werd door den leenheer in leen
gegeven aan den leenman om de
opbrengst te innen. Een goed leen
werd door den leenman aan een
leenheer opgedragen, meestal om
in ruil dienst bescherming te ver
krijgen. Het kwade leen daalde dus
uit de handen van de hoogste in
stantie aan een lagere; het goede
leen verhief zich uit de handen
van de lagere aan de hoogste in
stantie. Het kon heel goed zijn, dat
een leenman eerst zijn leen van
den keizer ontving, om het ver
volgens nog eens aan een anderen
leenheer op te dragen. Ten op
zichte van s den keizer bleef dit
dan een kwaad leen, terwijl het
voor den nieuwen leenheer een goed
leen werd. Een tweede onderscheid
was echter, dat een kwaad leen
normaliter slechts in de mannelijke
lijn kon overerven, terwijl een goed
leen bovendien aan vrouwen kon
overgaan. Hieraan zijn de bekende
termen zwaardleen en spilleleen
(spil van spinnewiel) gehecht.
Holland een goed
of!kwaad leen?
De strijd met pennen en zwaar
den om de vraag of Holland, een,
goed of een kwaad leen wai, hing
er van af of men meer om eera
chauvinistisch eervertoon dan om
een practised staatsbeleid gaf. Tot
de eenvoudigste proporties terug
gebracht luidde de vraag: Hebben
de vrije, stoere Batavieren tenslotte
hun eigen graven gekozen en heb
ben deze zich onder zelf-gekozen
leenheeren geschaard, of zijn onze
graven als leenmannen door den
keizer aangesteld? In de 18e eeuw
is er een uitvoerige polemiek ge
voerd over de kwestie of Holland
ai dan niet leenroerig was geweest
aan den Duitschen keizer. De ar
gumenten van de bestrijders van
deze veronderstelling schenen even
steekhoudend a's die der voor
standers. Imposante documentat.es
met diep onder het stof opgedol
ven perkamenten bullen uit verge
ten monnikenkloosters zetten aan
de betogen van beide partijen de
noodige kracht bij en namen de
aandacht zoozeer in beslag, dat
de kern der zaak, die uiteindelijk
toch de oplossing zou brengen, meer
en' meer uit het oog werd verloren
Wat was deze kern? Holland
zelf! Wat was Holland? Dat ons
tegenwoordig begrip Heiland onmo
gelijk gelijk kan zijn aan het oude
vroeg Middeleeuwsehe blijkt al over
duidelijk uit het feit, dat men tot
het einde der stadhouderlijke re
geering gesproken heeft over Hol
land en West-Friesland. Holland
was toon dus al minder dan Noord-
plus Zuid-Holland te rekenen naar
onze huidige provincies. West-
Friesland stond er los van. Maar
een gebied als het graafschap Eg-
mond oudtijds evenzeer. En nog
vele gebieden en gebiedjes meer.
Dat behoefden heelemaal geen
groote uitgestrektheden te zijn. Als
we bedenken, dat Leerdam vroeger
ook een graafschap is geweest, dan
is het duidelijk, hoe klein die ter
ritoriale eenheden toen waren.
Het graafschap Holland
nu, dat als kwaad leen onder den
Duitschen keizer stond, schijnt in
omvang niet veel te hebben afge
weken van ons tegenwoordige Zuid-
Holland. Of Delfland er echter ook
toe heeft behoord, staat overigens
volgens sommige oude historici niet
vast. Daarentegen schijnt Kermemer-
lend er wel toe behoord te heb-'
ben, want als Noord-grens wordt
in de vroegste perkamenten wel de
beek Kinheim of. Keenhem, vermoe
delijk bij Alkmaar, genoemd, waar
naar Kennemerland genaamd zou
zijn. Als men evenwel bedenkt, dat
het als Zuid-grens genoemde For-
trape volgens sommigen het dorp
Veur en volgens anderen eert
plaatsje op Zuid-Beveland was, dan
is het duidelijk, hoe vaag niet al
leen de grenzen in ons oude gra
felijke leenstelsel, maar ook die van
ens graafschap Holland in vroeger
dagen waren. Maar: andere tijden
andere zeden en zoolang de samen
leving nog zoo weinig intensief was,
waren scherpe grenzen nog niet
noodig en wie weet voeren onze
voorvaderen daar beter bij, dan wij
bij onze hermetisch afsluitbare af
bakeningen, die soms in zoo tal-
looze bochten zijn gewrongen, dat
het recht trekken ervan met veel
moeite en pijn gepaard schijnt te
moeten gaan
HET WAPEN VAN ONS
PRINSENKIND
Nu de blijde gebeurtenis in ons
Prinselijk Gezin een feit is, rijst de
vraag, hoe het wapen van ons
jongste prinsekind zal zijn. Eerlang
zal dit natuurlijk officieel worden
bekend gemaakt, maar voorloopig
kunnen wij nu reeds afgaan op
het Kon. Besluit van 18 Februari
1938, waarbij al het een en ander
bepaald is ter gelegenheid van Je
geboorte van Prinses Beatrix betref
fende het Wapen voor de manne
lijke en vrouwelijke afstammelingen
van H.K.H. Prinses Juliana en Z.K.H.
Prins Bernhard.
Van de vier kwartieren van dit
prinselijk wapen vertoon en twee den
Nassausichen leeuw en twee de
hoorn der Oranjes, terwijl het in
het centrum staande zoogenaamde
hartschild de roos der Lippes
draagt. Bij de mannelijke nakome
lingen is dit wapan gedekt door
twee helmen, hij de vrouwelijke na
komelingen echter door de konink
lijke kroon, „alles geplaatst op een
mantel van purper, gevoerd met
hermelijn, opgebonden met koorden
en gedekt met bovengenoemde
krooa". U LfJtfi
Sterrit naar Soestdijk
Een motorclub uit Meppel was
de oerate, die een fel icit at ieregis
ter op het Paleis Soestdijk bracht,
dat door baron Baud in ontvangst
werd genomen. De motorrijders had
den een koiuden rit gehad, maar
smaakten het genoegen toch de
eersten te zijn geweest om de i'e_
licitaties met de geboorte aan te
bieden.
Een zestal babies werd ongeveer
tezelfder tijd geboren als het Prin
sesje. Ook in Zie rik zee heeft
een baby Dinsdagnacht tas ach en
2.092.39 het levenslicht aan
schouwd in het gezin van de fa
milie Legemaate—van der Welle,
Scheepstimmnerdijk A 482.
RADIO PROGRAMMA
Donderdag 20 Februari.
HILVERSUM I (301 M.)
7 nieuws; 7.15 gymn.; 7.30 mor
gengebed; 8 nieuws; 8.15 gram.;
10.15 morgendienst; 10.45 Jo Vin
cent; 11 De Zonnebloem; 11.45 fam.
berichten uit Indië: 12.03 zang en
piano; 12.30 Klaas van Beek; 1.00
nieuws; 1.15 orkest; 1.50 vrouwen
varia; 2 The Travellers; 2.40 voor
de vrouw; 3 Philh. orkest; 4 'bijbel
lezing; 4.45 concert; 6 orgel; 6.30
Ned. strijdkrachten; 7 nieuws; 7.25
vaart der volken; 7.45 oorlogsdocu
mentatie; 8 nieuws; 8.08 steravond;
9.30 gram.; 10 nieuws; 10.15 gr
10.45 overdenking; 11 gewijde mu
ziek; 11.3012 gram.
HILVERSUM II (415 M.)
7 nieuws; 7.15 gymn.; 7.30 gramL;
8 nieuws; 8.15 gram.; 9.15 mor
genwijding; 9.50 gram.; 10.30 van
vrouw tot vrouw; 10.35 gram.; 11
piano; 11.30 uit de wereldpers; 11.45
kamerorkest; 12.35 pianoduo; 1.00
nieuws;'1.15 Jodelgroep; 1.30 Vir
tuoso sextet; 2 voor de vrouw; 2.20
Fransc'he melodieën; 3 voor zie
ken en gezonden; 3.20 reprises; 4.30
Spaanse'he muziek; 5 kaleidoscoop;
5.20 welk dier?; 5.30 dansorkest;
5.50 Rijk overzee; 6 nieuws; 6,15
musette orkest; 6.45 sportpraatje;
7.05 gram.; 7.30 volksmuziekschool;
8 nieuws; 8.15 concertgebouworkest;
9.25 hoorspel; 10.15 confetti; 10.45
Nederland in de wereld; 11 nieuws;
11.15 reportage; 11.45—12 vervolg
reportage.
WEERBERICHT
Verwachting tot den avond vaa
19 Febr.: In den nacht en vroegen
ochtend over het algemeen stren
ge vorst, in den namiddag mati
ge tot lichte vorst, over het alge
meen weinig bewolking, matige tij
delijk krachtige Oostelijke wind.
19. Zon op 7.10; onder 17.20
Maan op 7.05; onder 15.15
Hoogwater te Zierikzee
over de maand Februari
19. 2.39 vjn. 15.01 n.m.
Hoogwater te Bruinisse 15 min.
later dan te Zierikzee. Laagwater
Zierikzee 5.50 uur na hoogwater.
Tabak en versnapering
Met den natianalen feestdag zijn
de bannen T 72 van de Tabakskaart
V 72 en X 72 van de versnapering|s~
kaart gé'dig verklaard.
VAN ONS EILAND
ZIERIKZEE. In de etalage van
den heer H. v. d. Wolf, hoek Ap
pelmarktDam staan drie blauwe
borden, welke de gemeente Kerk-
werve schenkt aan de gemeenten
Mijnsheerenland, Westmaas en Hei-
nenoord, uit dankbaarheid voor do
adoptie van deze gemeente voor
die drie gemeenten.
DREISCH'OR. Maandagmorgen
brak onverwachts brand uit in een
lokaai van de Openbare lagere
school. Doordat het lokaal bezet
was ontdekte een der leerlingen
een begin van brand in het plafond.
Direct werd de brandweer gewaar
schuwd en de school ontruimd.
Door het krachtdadig optreden van
de brandweer, Welke direct aan
wezig Was, is het geliukt met een
brandbluschapparaat en een paar
emmers water erger te voorkomen.
De oorzaak is waarschijnlijk ont
staan doordat de bescherming aan
het plafond de warmte van de pijp
niet heeft tegen kunnen houden,
waardoor het plafond vlam gevat
heeft-
Een afschuwelijke ontdekking
heeft men in Den Haag gedaan.
Op het ijs van den Zuid-Buiten
singel vond men nl. een doos,
waarin zich de lijkjes van twee
pasgeboren kinderen bevonden,
meldt het Binnenhof. De lijkjes wa
ren zonder eenige bedekking.
Toen Prinses Margriet ten doop w rd gehouden
