ZIERIKZEESCHE
NIEUWSBODE
MAANDAG 20 JULI 1936
OPGENOI
ZIERIKZEESCHE COURANT
De Kern
ABONNEMENT:
Prijs per 3 maanden 11,50, buiten Zierikxee 11,80
Voor het buitenl. p. jaar flO,—Afzonderlijk©
nummers 5 oent Verschijnt dagelijks.
Tel. No. 32. Giro 137677
1797 - 1889
DirecteurA. J. DE LOOZE Uitgever-RedacteurM J: KOSTEN
Uitgave: N.V. ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE, ZIERIKZEE
92STE JAARGANG No. 13174
ADVERTENTIENi
ran 13 regels 60 oent, ran 4 regels ea
daarboven 20 eent per regel. Reclames 40 cent
per regel. Bij eontraot belangrijke korting
Inxending op den dag van uitgave vóór lOuvr
J1J'l 1 !LiJJJJ L—
Spaansche furie in Marokko
Monarchistische staatsgreep verijdeld
De regeering meester van den
toestand De opstande
lingen gebombardeerd
De Spuanscfhe regeeriing heeft per radio
'n bopdscihap laten (verspreiden Iwlaarin ken
nis (wprdt gegevön van 't feit, dat „een
nieuiwe Imisdadige laaluslag tegen de repu
bliek is imlislukt''. De regeering verklaart,
dat een deel viain het leger in
Spaiansich-M arpkko Dn opstand
is g ekpmen.
De bevïeging in Marpkko is beperkt ge
bleven tioit soimlmige steden in de protee-
t|OraatS2lone, 'mlaar in het moederland heeft
niemland 'zich bij' de rev|0|lutie aangesloten.
De trioiepen in het imloederland izJij(n de
regeering trioiulw1 gebleven en izJijfn naar, de
plaatsen geZchden Iwlaar de opstajnd is
uitgebroken. De regeeriing is de si
tuatie geheei peester.
De regeering heeft verscheidene gene
raals en talrijke andere (Officieren e(n on
derofficieren, die bij dein iopstan{dl be
trekken iwlaren, in hechtenis doen |ne,m|en-
Twee steden gebombardeerd
Het radiostation Ceuta op de Marok-
kaansche Kust, dat iin handejn vian ,'otp -
stiandejingen fmjofet (zfijIn, heeft ImfedegedeeM,
dat de (militairen te Madrild! in (opstanc\
gekomen zijin en de regeeriing der repu
bliek op het punt is iztidh. over te geven
en hun de |m!ac!ht |o|ver te dragen.
Dit bericht (wloirdt formleel tegengespro
ken. Legervliegtuigen hebben Melilla e'n
Ceuta gebombardeerd.
De linksche bladein in Madrid verschij
nen mfet (vele blanco, kololrnmein ;alsi gevolg
van de icensuur. „El Soici(alista" het offi-
cieele orgaan der socialistische partij pu
bliceert iop de fromtpaginia een artikel) met
als lopscfhrift „Arbeiders past op, Iwieest
Iwlaakzaam1", waarin een beroep Wlordt ge
daan pp de eenheid van alle arbeijdlers.
In Biarcelpnna en in geheel Catailonië gaat
het leven kalm z'ijn gang. Er: is geep enkel
scfh|0|t gelost. Wel heerscht overal een
ziekere loprust (wiegens de scherpe don-
tröle |op de verbipdiingspiidjdlelen.
De toestand gespannen
Het is Zeer (moeilijk zi'ch een oordeel
te v|op*.mlen over hetgeen er in Spapje
gebeurt. De militaire ppstand iin Spaansch
Marokko- is onloochenbaar, iwlaarojmi en in
hoeverre daaraan opk dopr de troepen
in Spanje iz/elf is en 'wprdt deelgepojmlen
is bezwaarlijk uit te Imlaken.
De (mlojord op den impniarclhi;stisöhen lei
der Calvp Sotelo zloiu zulk een veront
waardiging gewekt hebben, dat een gojf
van) rwpede iosgeb/arstem is, die zich ge
uit zlou hebben in oproerige beiwlegingep.
In het bijizlopder te Melilla, Wpar de
arbeiders met een plgemieeme staking ge
antwoord hebbent, ziou heftig gevochten
lw lorden.
De haarden van den opstand
De speciale correspondent van Havas te
Tanger schat het aanital revpjlutipnOairen
deel uitmakende van het gelw|ope leger
en Van het vreemfdelingepilegiiojen pp 18.500,
Tanger is v|0|lkomen van het overige Ma
rokko geïsoleerd. Ernstige botsingen von
den plaats iin Zpgp, Jem'is, Angera ep Be-
AZANA
biarois, iwlaar de revOlutioinlniairen officie
ren en garden dp|oid|die|n, die Kl!ev- vjoorniaa|m!-
ste punten verdedigden. i
Zaterdiagav|o|nd trachtten revolutionniai-
ren het Spaiansche ppistkantopr te Talnger
st|0iim!eniderhanid te ineimEfn. Zij Iwlerden
echter afgeslagen. Het juiste aapitial (sla'cht-
pffers is piet bekend.
Verscheidene c|orrespolnidente|n van Fnalni-
sche bladen iin Miaro|kko verzekerden, dat
eskaders regeeringsvliegtuigein Geutia, Me
lilla, Larache en Tetioiuan hebben gebom
bardeerd. Vanaf het vliegveld te Lara-
'che iwlerd met machinegeweren icxp de
vliegtuigen geschoten.
Volgens uit Melilla ontvangen berichten
'hebben drie |0|orlogsschepen, die tegen de
(opstandelingen uitgezlopden iwiarep, miet
dezen gemleene zaak gemaakt. Een vierde
schip is v|opr Larache verschenen. De pip
varenden hebben cpderhamdelipgen aan-
geknioppt m'et de troepen, die zii'ch' van de
macht 'hebben pileester gemaakt.
In strijd .'mlet izlekere geruchten lw|0(rdt
thans gemeld, dat generaal Franc-pi 'niet
gearresteerd is. Hij bevindt Zich te Me
lilla, fwlaar hij de beweging leidt. Hij
schijnt pileester |te Zlijin van de geheele
Zlone en, daar de orde te hanjdlhiavep.
Drie Spaansche vliegtuigen hebben kaps
gezien uit Melilla te |optsnappep tijdens
een aalnval )op het vliegkapijp.
Het gevaar geweken
Uit go|ede bron plnitvangepi [berichten Idee-
len (mede, dat de rust in Spanje, Iwlaar (die
revolutie iwPs overgewaaid, is hersteld.
Wel heeft Madrid een nPrustige macht
dporgebracht en Iwlerden daar (dien heelen
nacht (alle kra'chtön van het volksfront
paraat gehouden Vopr alle gebeurlijkhe
den-, 'mlaar de stad heeft, vplgens (dlezie
berichten, haar inprimlale uiterlijk herno-
mlen, en de regeering, die immid(d|els) dppr
een pndere is vervangen, is den tpiestapld
imleester.
In B.arceiiolma, SeviUa en Malaga schijnt
het gespannen te hebben1.
Tal van Amlerikanen en Engelschelni z'ijp
te Gibraltar uit Spanje aangekp|m(en, Hun
autp's droegen Vele sporen van kogels.
De Britsche autoriteiten staan de Bri-
sdhe lopderdanen piet toe uit Gibraltar te
Vertrekken. Op 't ppgenblik bevinden Zich
honderden uitgelw|eken Spapjiajarden i(n| Gi
braltar, benevens een aaptal Engelsche
gezinnen, die gejwjojomTijk op Spaansch ge
bied verblijf hoiuden.
De Volkenbond in de verdrukking
Grondwettelijke waarborgen
in Danzig opgeheven
De regeering yarn Danzlig heeft, op
grond van de machtigingswet van Jiuli
1933 een reeks maatregelen genomen ter
handhaving van de openbare orde en
veiligheid.
Bij het tractoat van Versailles deed
Diuilscihland zpnder voorbehoud afstand
van het gebied van Danzlig en gaf aan
de geallieerde en geassocieerde mogend
heden de vrije hand om het statuut der
stad verder eigenmachtig te regelen.
Intpsschen was toen reeds bekend, dait
Polen niet zioiu slagen in zijn opzet om
de stgd tot Ppolsc'h gebied te maken.
Zoo werd op 19 Nov. 1920 de vrij,e
stad .Danzig gesticht. Het traktaat van
Versailles izlelv'e bepaalt de Iwlederklefe-
rige rechten en verplichtingen tusschen
Danzlig en Polen.
Want de stichting der vrije stad ge
schiedde niet om wille van Danzlig zelf,
maar, ziooals de mantelnota der gealli
eerden van 16 Jiutni 1919 aan de Du/tsc'he
delegatie zegt; omdat er geen ander
middel was om aan Polen den vrijen
en ziekeren toegang tot de zee te verlee-
nen, die Duitschland blij den wapenstil
stand had beloofd te zfullen toestaan".
De artikelen 102 en 103 van het tractaat
van Versailles bepalen dan verder, dat
de vrije stad zlal staan onder de bescher
ming van den VoJkenb|omd en desz|elfs
garanlie zal genieten.
Een nazi-staatsgreep
De opwinding veroorzlaakt door de af
schaffing vain het statuut van Danzlig
is aanzljenJijk en de verontwaardiging
der Fransche bladen tegen dezlen „nazi
staatsgreep" manifesteert zich op leven
dige wijz|e.
De pers vraagt ziic'h af, welke de hou
ding zal zijn van Polen en van den
Volkenbond. In het „Journal" schrijft
Brice, dat de Volkenbond het rejht heeft
te intervenieeren en zlelfs de plicht, om
dat de bond garant is voor de grond,weft
van de vrije stad, welke verzekerd is
door het pact van Versailles. De „Excel
sior" schrijft, dat de methode welke de
volksstemming in het Saargebied voor
bereidde, een nieuwe volksstemming
schijnt voior te bereiden in Diaritzlig, ten
gunste van het onvoorzichtige niccoord
dat bondskanselier ScJhpsdhnigg met Von
Papen gesloten heeft.
In de „Oeuvre" schrijft Madame Ta-
bouis, dat de staatsgreep van DialnitZig.
niemand ^Verbaast. Tijdens het verblijf
van Beek, PoJen's minister van Biuiten-
landsc'he z'ak'en, aan z'ee nabij Dantzig,
hebben Greiser en Von Papen hem be-
zlocht en zijn z'ij met hem tot over
eenstemming gekomen over den tek^t
der wijzigingen, welke in de ghondwet
van Dantzüg moesten worden aange
bracht om Hitier tevreden te stelleni
Het zelf maken van margarine
De verkoop van fabr/eksmargarine
vertoont een duidelijke daling
Het zelfmaken van margarine door de
huisvrouwen begint igroote afmetingen
aan te nemen.
Dit was trouwens ook de reden, waar
om de regeering de prijs van faibrieks-
ImJargarine heeft verlaagd (via de hef
fing) en de oliën en vetten resp. 67 pc't.
en 33 pet. zlwaarder heeft belast.
Dezie clandestiene bereiding had in net
eerste kwartaal reeds een merkbaren in
vloed op den verkoop van fabrieksmar-
garine, want in het 'kwartaal-verslag van
den minister aan de Staten-generaal over
werking en [uitvoering der landbouwcri-
sismaatregelen, dat over eenigen tijd zlal
worden gepubliceerd, zlal men kunnen
lezlen, dat vah de 1050 ton margarine
welke per week mag wlorden verkocht
(er is een vrijwillige proiducrtiebeperkilng)
in het vierde kwaartaal-1935 werd ver
kocht gemiddeld 939 ton per week,
tegen nog slechts 916 ton in het eerste
kwartaal van 1936, een vermindering dus
van 77.000 kilo per week of bijinia 8 pet.
De verstrekking van heffingsvrije volks-
margarine steeg van 121 ton tot 131
ton, dus met 10.000 'kilo, zloodat het
totale margarine-verbruik daalde met
67.000 kilo, gemiddeld per week.
Het nadeel voor het (LandbouwCrisisfonds
'bedroeg c'irca f 30.000 per week.
De drukpersvrijheid volledig
gehandhaafd
De r egeering is t(0|t do dolnldlusie geko-
(m!en, dat het de (vjaorkeur verdient, art,
7 de vrijheid van drukpers |niiet in
de Grondlwletsherzüenamg te betrekken, o'ml-
dat tusschen de verschillende groepen,
die in het kiabiniet vertegetniwloordigd zlijin,
dienaalngaande geeïi io|vereensteim[mtt'|njg be
staat. De regeering heeft vlajn' haar |0iptre-
den laif izjeoveel jn|ogelijk verniedem, tegefn-
steilingen fjoe te spitsen. Blijkbaar heeft
'zlij' thans de (overtuiging gekregen, dait
took Imtet betrekking tot de vrijheid va|n(
drukpers deze gedragslijn m|oet !w'|or(dlQn
gevolgd. Bovendien zial het niet iaan haar
iaiandacht lontsnapt /zfijn, dat reeds idJoor
het laa'nwtezlig z'ijn viah een mleerderheids-
en (miniderheids-stalndpunt i|n )dle srtaiatdqoim-
hfissie ter voorbereiding va|ni de partieele
gro'nd'wletsherziening, het verschil van
opinie betreffende dit o(n,derw(erp 'd'uidielijlk
gebleken is.
KORTE BERICHTEN
Onderzeeboot beschiet badplaats
Poging om brandend jacht
tot zinken te brengen
In de FrOnische badplaats Saint Tr,opez
heeft zich een icXnitstellende gebeurtenis
afgespeeld.
Een de haven liggend jaldht „Hippo-
oampe" iw|as m brand geraakt en iook
de loimliggende izJeilbooten Iwlerden 'een
proioi der Vlam|mlen- Diaar de politie niet
Over geschikt fmlateriiaal beschikte, tracht
te de |onderz)eeboiot „Atalianite" het bran
dende vaartuig de dee |0p te sleepielnl.
Dioor den strooiml e|n den iw'iind raakte het
jiacht Iwleer liots en dreef Uiaiar den oevier
terug.
Nu trachtten de kan|otoniers rviajn, de
„Ataiante" 't vaartuig .m'et granaten tojt.
diukeni te brenge|n. Ongev. 15 Sehoitejn) van
het kanton lv|ain 75 (m|m, fwlerdefn'gelost, maar
sledhts drie bereikten hun dioiel. De ove
rige kjogels kwlamlen op den oever terecht.
Er lontstoinid een piajniek en de mietnisdnen
Vluchtten in de kelders. Een der schoten
vernielde de electriscihe geleiding. Ben
ander slioeg la voor het terras van het
Pialiaioe Hotel, terwijl ook eenige projec
tielen |0ip detni spo,orw|eg vielen, Imhar niet
De Spaansche furie in Marokko.
Het statuut van Danzig brengt
den Volkenbond in moeilijk
heden.
Het nieuwe Turkije, de schep
ping van Kemal.
Oosterland's muziektempel in
gewijd
Zwemwedstrijden te Vlissingen
en Zierikzee
Nog regenbuien.
Barometerstand van hedenmiddag 2 uur.
ontploften. Wonder boven (wOnder werd
niemland gedeerd. De (miaiterieele scMdb
<w|ofrdt genaam|d op 500,000 frames.
De Koningin en Prinses op reis
De Koningin en de Prinses zfuillen zic'h
Maandagavond vioor de reis naiaar Hoh-
wald (Vogez'en) van, 't L|C*o per auto
naar 'het station Nijmegen begeven, lom
met trem D 108, waarin te dien einde
een extra-slaa'prijtuig wordt geplaatst, te
21,13 over Keulen en Karlsruhe en ver
der dio|or Duitschlanjd naar Straatsburg
te reizen, aankomst alda,ar Dinsdagoch
tend te 9,31.
De hittegolf in Amerika
Regens hebben, een einde gemaakt aan
de hittegolf, die twee weken de staten1
Minnesota, Michigan en Wisclonshin heeft
geteisterd.
De weersverwachting is, dat spoedig
o'Oik koeler weer zlal intreden in de .an
dere staten, met uitzfonidering van Zuid-
Daköta, Nebraska en Kansas. Hét aantal
dooiden, tengevolge va,n de hitte, is tot
rui'ml 4480 gestegen.
HET NIEUWE TURKIJE
Verkeers- en bevolkings
vraagstukken
De buitenlandsche politiek
Het nieiuwe Turkije is daarom van zoo
grooite beteekenis, wijl het in den wiren
zfin des woords tusschen de continenten
ligt. Slechts met een smalle strook ligt
het in Europa. Geografisch en politiek
ligt Turkije echter voor de continentale
massa van Azië. De eigenlijke Aziatische
problemen zijn niet die van Turkije,
maar voor degenen, die zich daarmee
bezighouden, is de houding, die Ankara,
te dien aanziien aanneemt, niet onver
schillig. En tenslotte dringt 'het Turksche
Klein-Azlië zöio| ver in, de wateren, die
de kuisten vani Egypte, Palestina en Syrië
bespoelen, d.o(or, dat het 'noodzakelijk' in
alle dingen^ die zlic'h in deze aan span
ningen en cbnflict-mqgelijk'heden zbo
rijke hoek van de Middelliandsche Zee
afspelen, een hartig woordje mee te
spreken heeft.
De rustige ontwikkeling der dingen m
het Kemalistische Turkije heeft tenge
volge gehad, dat men zich jarenlang
eigenlijk betrekkelijk weinig en zieker niet
met bijzonder veel nieuwsgierigheid, voor
het land interesseerde. Maar de strijd,
die Ankara op het oogenblik om zJijn
spuvereiniteitsrechten aan de zlee-engten
voert, vestigt dp aandacht weer sterker
op dat, wat z'icJh in het rijk van Ataturk
afspeelt.
Enorme uitbreiding van het
spoorwegnet
Kenners van het land, namelijk zjij',
die de ontwikkeling van de laatste 15
jaren met aandacht gevolgd hebben, zlijn
van meening, dat het economische zloo-
wel als het politieke lot van het land
van twee dingen afhangt: van de ont
wikkeling van het yerkeerswezlen, spe
ciaal van de spoorwegen, eenerzjijds en
van het suddes van de bevolkingspolitiek,
die streeft naar een stijging van het bë-
Volkingsoiverschot, ander^j'ds.
Op verkeerstechnisch gebied heeft men
het spoorwegnet enorm uitgebreid. Het
land, dat vlak na. den wereldoorlog eigen
lijk nog als achterlijk m'oest worden be
schouwd, bezfit thans een uitstekend func-
tipneereind spoorwegbedrijf. Turkije heeft
alle 'züch vroeger in buitenlandsdh bezit
bevindende spoorweglijnen aangekocht.
Alleen vopr wat het deel van den Bag-
dad-spoiotrweg betreft, dat langs de Sy-
risdhe grensi loopt, is dit tot nog 'toe niet
gelukt. In het geheel heeft Turkije vopr
den aankoop van spoorwegen uit buiten-
landsdh bezit en den aanleg van nieuwe
lijnen tot nog toe meer dan 200 millioen
gulden uitgegeven, zpnder daarbij zijn
toevlucht te nemen tp|t buitenlandsche
leeningen. Dat is, indien men rekening
houdt met den geringen welstand van
het land ein de huidige eclotno'misdhe crisis,
een buitengewone prestatie.
Bij1 de spooirwegpolitek van Turkije heb
ben strategische overwegingen een (hartig
woordje meegesproken. Troepentranspor
ten viln) het Oosten v,an het land naar het
Westen, kunnen thans gemakkelijk ten
uitvoer worden gebracht. Ook aa;n de
MUSTAFA KEMAL
spoprwegverbi nd jngen met Rusland heeft
men gropfe aandacht besteed. Over Kars
loppt een lijn, die aansluit aan het trans-
Kpukasische spoorwegsysteem en een di
recte verbinding tusschen Haidar Pasja
en Tiflis vprmlt. Bdj de |nau|vt'e politiek
betrekkingêiï tusschen Ankara en Rusland
is dit van niet te onderschatten belang.
Strijd tegen de kindersterfte
Ook werkt de regeering Ataturk hard
aa.n de oplossing vain het bevolkingspoli
tieke probleem. In .het jaar 1927 telde het
nieuwe Turkije nog slechts 13 millioen
inwoners en neemt men aam, dat dezle
schatting nog ,aan de hotoge kant geweest
is. Epidemiën, een gevolg van slechte
hygiënische toestanden in het land, had
den de bevpilkipg gedecimeerjd'. Cholera,
pest, malaria, pokken, tuberculose en ge
slachtsziekten z'ijuii er de sdhiuld van, dat
de bevolking pp .het oogenblik zfoo klein
in aantal is. Daarbij komt een verschrik
kelijke sterfte onder de kinderen, in som
mige distrieten zelfs 90 (pet. in het eerste
levensjaar. O.pi het oogenblik1 doet men
al het mogelijke en onmogelijke, om opi
dit gebied saneering te brengen.
Dpor de bestrijding der epidiemüën cm
kinderziekten hoopt Ankara het geboorte
overschot te kunnen doen stijgen en dit
is ofok dringend noodzlakelijk, indien Tur
kije zijn politieke machtspositie wensoht
te handhaven.
De Turksche buitenlandsche politiek
(Maar naast dezje consequent dporge-
OiVerde bevolkingspolitiek z(oektt Turkije,
ter beveiliging vain züjn 'grenzen, ook
vriendschap in het buitenlaind. De nauwe
banden met Sovjet-Rusland vorm en o|p
het oogenblik een vast bestanddeel van
de Turksche buitenlandsche (politiek. Lpin-
den volgt de politieke ontwikkeling (im
Turkije met gropfe aandacht. Engelsche
persvertegenwoordigers, die reeds jaren
in Ankara verblijven, zlijn het er over
eens, dat Gnopt-Brittanië in helt Oostelijk
gedeelte der (Middellandsche Zee door
een vastberaden houding de pplitieke lei
ding tot zlich zal trekken, indien het
niet wenscht, dat Turkije een pplitiek
gaat volgen, die nog verder van Engeland
afvoert.
