B IJ VOEGSEL
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Uit Stad en Provincie,
behoorende by de
van Vrjjdag 6 Oct. 1922, no. 10836
Posttrein geplunderd.
Eenige dagen geleden is op het station
Asjesjowo aan de spoorlijn Moskou—
Windawa—Rybinsk een posttrein komen
de.. uit St.-Petersburg en met bestem
ming naay .Witebsk geplunderd. Een roo-
vers'b'endè van een 20 man nam het trein
personeel gevangen, haakte het hoofdge
deelte van den trein tlestaande uit een
bagage-, een post- en een internationalen
"wagen af, en dwong den machinist on
der 'fcedreigJng met den dood deze wa
gons tot drie werst 'buiten het station
te rijden. Na een langdurig gevecht, dat
hier tusschen de bandieten en het trein
personeel ontstond en waarbij eenigen
der postbeambten werden gedooid eri ge
wond, werden de wagons leeggeplunderd.
Voor een bedrag van totaal 21/2 milliard
roebel aan geld, kostbare - voorwerpen,
kleederen etc., werd gestolen. In den in
ternationalen wagen werden de reinigers
een voor een van hun geld en kostbaar
heden beroofd. Een expeditie, uitgezon
den om de roovers op te sporen en te
ontwapenen, is daarin niet geslaagd.
Het vertrek van Ex-koning Constanten.
Het afscheid van ex-koning Konstantijn
van zijn land, ten tweeden male, is niet
zeer pathetisch geweest. De Engelsehe bla
den melden althans, dat het zonder uiter
lijke emotie heeft plaats gehad. Ten ge
volge van de vertraging in de aankomst
van de „Patris" was Konstantijn verplicht
twee tot drie uren te wachten alvorens
zich te kunnen inschepen. Daar het uur
en de plaats van het vertrek niet goed
waren geheim gehouden, 'kwamen steeds
nieuwsgierigen uit Athene aanloopen of
aantuffen om hun koning te zien vertrek
ken. De jonge koning George en prins
Paul waren aanwezig. Zoodra de „Patris"
voor anker lag, gingen de ex-koning en
de ex-koningin aan boord, slechts door
de intiemen gevolgd. Spoedig daarop ver
trok het schip, door een torpedojager tot
het einde der Aegeïsche Zee begeleid. Een
groepje royalisten wuifde op de kade
ten afscheid.
Alhoewel de koninklijke familie beslo
ten heeft voorloopig in Palermo te blij
ven, zijn haar paspoorten voor Italië,
Zwitserland en Tsjecho-Slowakije gevi
seerd. Het Revolutionaire Comité heeft
den ex-koning een bedrag van vijfdui
zend pd. st. voorgeschoten.
Intusschen blijkt de Turksche vorste
lijke familie eveneens naar Italië te zijn
uitgeweken. Zonder den Sultan evenwel.
Verschillende prinsen en prinsessen zijn
naar Napels vertrokken.
Verlenging arbeidstijd.
Naar de directeur-generaal van den
Arbeid aan de „Slagers Crt." mededeelt,
z'al de Minister van Arbeid de 50-urige
werkweek voor de slagerijen, welke 24
dezer eindigt, voor één jaar verlengen.
Hulp aan de Christen-vluchtelingen^
uit Klein-Azië.
Het hoofdbestuur van het Ned. Roode
Kruis ontving van Hr. Ms. gezant te
Athene een dringend verzoek' om hulp
voor de geteisterde Christen-vluchtelingen
uit Klein-Azië, welke naar Griekenland
'overgebracht zijn en ten behoeve der
Russen, welke uit hun vaderland ge
vlucht, in Griekenland verblijven. De
nood, welke onder bleide categoriën
heerscht, gaat alle beschrijving te boven.
Pest, cholera en typhus zijn onder deze
van alles beroofden uitgebroken.
Het Grieksche Roode Kruis vraagt ook
om hulp voor deze slachtoffers. Reeds
bereikten eenige belangrijke giften het
Nederl. Roode Kruis. Maar er is veel
meer noodig. Gelden worden gaarne aan
vaard door het hoofdbestuur van het Nedl.
Roode Kruis, Prinsessegracht 27 te Den
Haag, Postgiro 22,120, onder het motto
„Christen Vluchtelingen". 1 v
Classificatie der gemeenten.
Naar wij vernemen is door den Mi
nister van Binnenl. Zaken aan de Bur
gemeesters een circulaire gericht, waarin
hij hen verzoekt verschillende opgaven
te verstrekken omtrent de prijzen van de
meest voorkomende voedingsmiddelen,
schoeisel, brandstoffen, verlichting, wasch-
en poetsartikelen, en bediening (dienst
boden). In gemeenten waar deze bestaan
kan de 'medewerking der vakbonden wor
den ingeroepen 'benevens die van ver
tegenwoordigers van den Middenstand.
De verstrekte gegevens zullen door de
z.g. Classificatie-Commissie worden ver
werkt teneinde de regeering te kunnen
adviseeren i. z. een nieuwe indeeling der
gemeenten in klassen.
De prijsopgaven moeten verstrekt wor
den over de week van 5 tot en met 11
October.
Bezuinigingsmaatregelen van de
regeering.
Naar de ,.Res.t(ode" verneemt, hjeeft
■de regeering verschillende bezuinigings
maatregelen getroffen, welke op 1 Nov.
a.s. reeds in werking zullen treden.
Eén ervan is, dat de bezoldiging van
het tijdelijk personeel in 's Rijks dienst,
"waaronder het geheele hulppersoneel van
de Posterijen en Telegrafie zal gerekend
fwjorden, met ingang van dien datum
niet meer berekend zal m'ogen worden
volgens de rijkssalarisregeling maar vol
gens de loonen, die ter plaatse voor on
geschoolde werklieden, gelden.
Deze maatregel zal voor de Posterijen
en Telegrafie alleen reeds tot een aan
zienlijke bezuiniging leiden, vooral in
drukke dagen van St.-Nicolaas. Kerstmis
en Nieuwjaar.
Tweede Kamer.
Zitting uan Woensdag 4 Oct
De heer K. ter Laan vraagt verlof voor
een interpellatie over het nieuwe regle
ment op de krijgstucht en de heer Troel
stra voor een interpellatie over den pen
sioenaftrek voor ambtenaren. Over deze
verzoeken zal in de volgende vergadering
worden beslist.
De voorzitter deelt mede, dat de cen
trale sectie besloten heeft in de afdeelin-
gen te doen onderzoeken de wijziging
van het invoerrecht op sigaren en de
wijziging van eenige wetten die de Minis
ter van Landbouw daarop met name
noemt.
ZIERIKZEE. Dinsdagavond j.l. verga
derde in de sociëteit „Concordia" het
hoofdeomité voor het te vieren feest
in Juli 1923. Op dien datum1 zal luister
rijk gevierd worden, zooals de commis
sie zich voorneemt het 25-jarig jubileum
van de regeering onzer Koningin. Als
wijl nu eens nagaan welk groote gebeur
tenissen hebben plaats gegerepen in dit
25-jarig tijdvak'; dat daarin voorkwam
de ontzettend groote oorlog, waardoor
nu nog de wereldmaatschappij' totaal ont
wricht is en wij bedenken, dat wij: Ne
derlanders de oorlogsellende slechts op
een afstand hébben gadegeslagen, al Zijn
binnen onze grenzen enkele slagen wreed
aangekomen, dan moet zulks ons tot
groote vreugde stemmen. Het feestco
mité wil trachten in het volgende jaar
uiting te doen geven aan deze vreugde
en tevens H.M. te huldigen, voor het
\vijs beleid, dat Zij in de moeilijke jaren,
die gelukkig achter ons liggen, getoond
heeft. Alleszins te begrijpen is het, dat
zulk' een nationaal feest nog schitteren
der moet zijn dan het onlangs zeer ge
slaagde op 13 Juli j.l. Een groote schaar
van 'belangstellenden zal worden uitge-
noodigd om mede zitting te nemen in
het comité, waarvan onze burgemeester
het eere-voorzitterschap heeft willen aan
vaarden. Reeds nu wil het comité een
aanvang 'maken met de inzameling va'n
geld, want, dat er geld, zelfs veel geld:
hoodig is, zal ieder begrijpen, die het on
derstaande voorloopige programma leest.
In de eerste plaats, en dat zal wel het
meest aantrekkelijke worden, zal een
„oud-Zierikzee" worden opgebbuwd, waar
in vele winkels zullen voorkomen en een
groot café-restaurant met 4 a 500 zit
plaatsen. Particulieren of corporaties zu'l-
len winkels in het café-restaurant kunnen
huren tegen billijken prijs, doch moch
ten er onverhoopt geen liefhebbers zich
aanmelden of wel te weinig pacht wen-
sc'hen te betalen, dan zal het comité
een en ander in eigen beheer exploitee-
ren. De volgende nummers zijn
Koraalmuziek, klokgebrom, reveille,
Wij dings diens ten in de verschillende kerk
gebouwen, vlaggenoptocht, matiné's zan-
c'gersfeest, bloemencorso, feestreiëh, gym-
nastiek-uitvoeringen, rij wiel vertooningen,
muzikale Wandelingen, optocht van den
ouden tijd, reclame-optocht, marmergroe-
pen, ruiterstoeten,: steekspelen, fakkelop
tocht, gondelvaartr^prachtig vuurwerk op
den Gritfhtwqg. Vèrde.t zal getracht wor;
den de stad overal met levende bloe
men te versieren en een.étalagewedstrijd
uit te schrijven.
Het is begrijpelijk dat voop een feest
dat circa een week zal duren èn waarin
een programma als tbvenvermeld zal
worden afgewerkt, heel wat medewer
king noodig is.
Aan enkele corporaties van bij een
feest direct belanghebbende, heeft het
comité reeds een uitnoodiging gezonden
om van hen te mogen vernemen iri hoe
ver zij bereid Zijn om aandeel te nemén
in de te maken kosten.
Het comié hoopt en vertrouwt,* dat
niet alleen de direct belanghebbenden,
zooals caféhouders, bakkers, slagers enz.
maar ook de indirecte belanghebbenden,
dit zijn zoowat alle overige handelaren,
voor een flink deel in de kosten zullen
bijdragen. Eerst na ontvangst van deze
gegevens zal het comité kunnen 'beslis
sen of het voorgenomen feest zal kun
nen worden uitgevoerd.
De Nutshibliotheok.
Nog enkele weken en de Nutsbibliotheek
biedt het publiek opnieuw de gelegenheid
om veel van het ongezellige der winter
maanden te verdrijven door het lezen
van romans of wetenschappelijke werken.
Gedurende de zomermaanden is er in de
bibliotheek heel veel verbeterd en Ver
anderd. Bovendien zijn er veel bbeken
bijgekomen. Binnen enkele dagen, wan
neer de kwitantie aan de Guldens-leden
zal worden gepresenteerd, wordt hun
tegelijkertijd overhandigd eer? lijst van
nieuwe boeken, die in het aanstaande sei
zoen uitsluitend voor hen beschikbaar zijn.
Ten einde een vlugge behandeling te be
vorderen, zijn deze boeken in een vierde
kast in het lokaal opgeborgen, waaruit
alzoo de Guldens-leden onmiddellijk kun
nen bediend worden. Het spreekt wel van
zelf, dat zij ook de beschikking hebben
over §lle andere in de bibliotheek aan
wezige werken, tijdschriften en vaklectuur
niet uitgesloten.
Over de afdeeling „Vakboeken" is de
commissie al bijzonder goed tevreden.
Velen, die vroeger hun vrijen tijd niet
nuttig wisten te besteden, zijn door het
lezen van de handige huisvlijtboekjes, op
gewekt tot knutselen en heel vaak' met
zeer goeden uitslag. Het succes is veel
grooter, dan de commissie zich bij het
aanschaffen had voorgesteld. Om het
lezen aan te moedigen en het zoo moge
lijk. in wetenschappelijke banen te leiden,
wordt in het a.s. seizoen een prijsvraag
uitgeschreven, waaraan alle Guldens-, zoo
wel als Nutslezers, hunne krachten kun
nen 'beproeven. Aan elke lezer wordt
een vragenlijst ter band gesteld en voor
de béste inzendingen zijn prijzen uitge
loofd.
Gaarne brengt de commissie dank' aan
allen, die door geldelijke bijdragen of
door het schenken van bbeken, b'lijken
van belangstelling gaven.
Zij, die zich aanmelden als Guldens
lezer, bevorderen daardoor een tweeledig
doel. Ten eerste wordt de commissie in
staat gesteld om' nieuwe bbeken aan te
koopen en ten tweede komen dez'e bbe
ken het volgende seizoen de Nutsbiblio
theek ten goede. Een ieder, voor wie
Jf 1 niet te bezwarend is, worde dus Gul
denslezer. De bibliotheek is open des
Zaterdags p.m. van 3 tot 41/2 uur van
4 Novemtér a.s. tot nadere aankondiging
in het Huis van Nassau, ingang Hooge
Molenstraat.
PREDIKBEURTEN.
Zondag 8 October.
Zierikzee. Geref. Kerk. 10 en 6 ure, ds«
Wielenga. Chr. Geref. Kerk. 9.30, ds. v. d.
Molen, 2 Leeskerk en 6 ure, ds. v. d. Molen.
Evangelisatie Jeruël. 10.30, Gewone dienst
en 7 ure, de heer de Korte.
Kerkwerve. 9.30 ure, ds. de Leur.
Serooskerke. 2 ure, dr. v. Griethugsen.
Burgh. 6.30 ure, ds, Poort van Eikerzee.
Renesse. Geen dienst.
Noordwelle. Geen dienst.
Haamstede. 2 ure, ds. Poort. Geref. Kerk.
9.30 en 2 ure, Leesdienst. Oud-Geref. Kerk.
9.30 en 2 ure, Leeskerk.
Eikerzee. 9.30 ure, ds. Poort; te Ellemeet
geen dienst. Geref. Kerk. 9.80 en 2 ure,
ds. Laarman.
Brouwershaven. 10 ure, dr. Proost. Geref.
Kerk. 9.80 en 2 ure, ds. Baag van Veere.
Zonnemalre. 2 ure, ds. de Leur. Maandag
avond 7 ure, ds. de Voogd, Kinderzorgavond
met medewerking van de Zangvereeniging
„Nieuw Leven" (Collete „Kinderzorg"). Geref.
Kerk. 9.30 en 2 ure, ds. Hoek.
Noordgonwe, 9.30 ure, ds. v. Griethuijsen.
Dinsdag 10 Oct. 7.30 ure, ds. de Voogd (Coll.
voor „Kinderzorg). Zangkoor.
Drelschor. 9.30 ure, ds. v. d. Griend.
Ouwerkerk. 2 ure, ds. Waardenburg (Doop).
Nleuwerkerk. 9.30, ds. v. d. Linden (Oogst
collecte) en 2 ure, idem. Geref. Kerk. 10, ds.
Goedhugs, 2 idem (Oogstpreek) en 5.30 ure,
idem. Oud-Geref. Kerk. 9, 2 en 5.80 ure, ds.
Verhage van Middelburg.
Oosterland. 9.30, ds. de Voogd (Collecte
„Kinderzorg") en 2 ure, dr. Weeda. Geref.
Kerk. 9.30, ds. Van den Ende (H. Avondmaal),
2 idem (Nabetrachting) en 6 ure, idem (Oogst
collecte). Geref. Gem. 9.30, 2 en 5.30 ure,
Leeskerk,
Slrjansland. 2 ure, ds. de Roode.
Brulnlsse. 9.30, ds. Waardenburg en 2 ure,
ds. de Voogd van 's H&er-Arendskerke (Coll.
„Kinderzorg"). Geref. Kerk. 9.30 en 2 ure,
Leeskerk. Geref. Gem. 9.30, 2 en 5 ure,
Leeskerk. Oud-Geref. Kerk. 9, 2 en 5 ure,
Leeskerk.
St.-Plllpsland. 9.30, geen dienst en 2 ure,
ds. Los. Oud-Geref. Kerk. 9, 2 en 5.30 ure,
de heer Arendse van Veenendaal.
Tholen. Geen opgaaf ontvangen.
St.-Maartensdijk. 9.30, ds, Keiler (Oogst
preek) en 2 ure, idem (H. Doop). Oud-Geref.
Gem. 9.30, 2 en 5.30 ure, Leeskerk.
Oud-Yossemeer. 9.30, ds. Van Griethuijzen
en 2 ure, Leesdienst. Geref. Kerk. 9.30 en 2,
ds. Staal; 5.30 ure, Leesdienst.
Poortvliet. 9.30 en 2 ure, ds. Verschoor
(Beide" diensten Oogstcollecte). Geref. Kerk.
9.30, 2 en 6 are, Leeskerk.
Scherpenlsse. 9.30 en 2 ure, ds. W. J.
Keiler. Oud-Geref. Kerk. 9.30, 2 en 5.30 ure,
Leeskerk.
Stavenlsse. 9.30, ds. Moerman (Bevest.
diakenen) en 2 ure, idem. Oud-Geref. Kerk.
9.30, 2 en 5 30 ure, Leeskerk.
St.-Annaland. 9.30, Leeskerk en 2 ure,
ds. Van Griethuijzen (Oogstpreek). Geref.
Kerk. 9.30, ds. Vreugdenhil van Borsele
(Doopsbed.), 2 en 5.30 ure, idem.
VAN HEINDE EN VER.
De Amerikaansehe gezant te Parijs,
heeft voorspeld, dat de Ver. Staten bin
nen het jaar een program zullen formu-
leeren, dat zal leiden tot verjonging van
Europa. Welke tooovenaar zal die toer
uitvoeren?
Volgens de New York World zou
het Amerikaansehe publiek zich deerlijk
in de vingers hébben gesneden rn'et zijn
speculatie in marken. De Amerikanen
zouden volgens dat blad c.a. 900
millioen dollars op de transacties hébben
verloren.
Te Swansea (Engeland) is een par
ticulier vliegtuig, na een toclht van een
half uur naar beneden getuimeld en is
met den neus in zee gevallen, op 350
M. afstand van de kust. De drie; menschep
die erin zaten, zijn verdronken. Zij' laten
alle drie weduwen en kinderen na. De
oorzaak van den val wordt gezocht in
het haperen van den motor.
Ten noorden en westen van Duluth
in den staat Minnesota (V.S.) woeden
geweldige 'bbsohhranden. De houtvesters
hebben de militairen te hulp geroepen
om het vuur te bestrijden.
Bij proclamatie biedt de Iersche
vrijstaat-regeering volledige straffeloos
heid aan voor allen, die strafbare feiten
hébben gepleegd, 'maar hun wapens tegen
15 dezer inleveren.
Bij Nisj, in Zuid-Slavië) heeft een
spoorwegongeluk plaats gehad, waafbij
11' personen werden gedood en 50 ge
wond.
Het Berlijhsche politierapport maakt
voor Maandag melding van niet minder
dan 16 zelfmoorden op een dag.
Mustapha Kemal is bij zijn aankomst
te Angora met groote betoogingen door
de bevolking ontvangen.
De Duitsche Rijksdag is tegen 17
Octobér e.k. bijeengeroepen.
In een der mijnen bij Douai (Fr.)
zijn 20 mijnwerkers gewond, doordat een
liftkooi op een klamp terecht kwam.
Sir Robert Horne, de Britsche kan
selier van de schatkist, zal zich naar de
Ver. Staten begeven in verband met het
fundeeren der Britsche schuld.
Door den jongsten vloed, die een
week' duurde, is enorme schade aange
richt in Noord-Bengalen (Eng.-Indië).
Gevreesd' wordt dat velen zijn omge
komen. De pogingen tot redding worden
bemoeilijkt door het uitbreken van de
cholera.
De conferentie te Moedania heeft
voorloopig goede resultaten afgeworpen.
iIn een plechtige zitting van den
Volkenbondsraad te Genève is de crediet-
verléening aan Oostenrijk definitief ge
regeld. De te garandeeren som is terug-
gébracht tot 520 millioen goudkronen.
De presidents-verkiezing in Duitsch-
land zal binnen afzienbaren tijd plaats
hebben.
De Grieksche minister vap oorlog
heeft een proclamatie uitgevaardigd,
waarbij alle lichamelijke geschikte Grie
ken worden opgeroepen voor vrijwillige
dienstneming.
VERSCHILLENDE BERICHTEN.
Militaire bezuiniging. Te Voórthujzen
zou dezer dagen, naar de „Barneveldsche
Ct." schrijft, inkwartiering komén. De
voorbereidende werkzaamheden hadden al
plaats gehad; zelfs was het stroo voor
de paarden al gekocht en ter plaatse
aanwezig. Op het laatste oogentttik' ech
ter Werd .aangewezen om het gekochte
stroo weer te verkoopen. Eergisteren had
deze verkoop van de 7900 k.g. opgesla
gen stroo plaats. De luitenant arriveerde
iom| 2 uur en moest over een uur al weer
vertrekken. Groote haast moest dus ge
maakt worden. In allerijl werden een
paar koopers bij elkaar gezocht en werd
Ket stroo biji inschrijving verkocht. Er
waren vier inschrijvers. Na opening van
de briefjes bleek het, dat óf het strop
plotseling in waarde was gedaald, óf
de inschrijvers allemaal veel te laag had
den ingeschreven. Hoe het zij, het stroo
Pontiaan van Hattem en zijne
volgelingen te Zterlkzee.
In het laatst der 17e en het begin der
18e eeuw werd de Hervormde Kerk in
een deel van ons land niet weinig in be
roering gebracht door de afwijkingen van
de leer, welke eenige predikanten dier
dagen meenden ontdekt te hebben in de
gevoelens, verkondigd door Ds. Pontiaan
van Hattem, sedert 31 Juli 1672 predikant
te Sint-Philipsland.
Ds. van Hattem was in Januari 1641 te
Bergen-op-Zoom geboren, waar hij 13
September 1706 overleden is. Hij ging in
1661 te Leiden studeeren, bezocht vermoe
delijk de academie van Saumur, werd
in 1667 proponent bij de classis van Tho
len en Bergen-op-Zoom, was van 1669
(1672 predikant te Wouw en Haerle en
kwam van daar in 1672 als opvolger van
Ds. Vincent Bolle naar Sint-Philipsland,
waar zijn leer in het begin geen aanstoot
schijnt gegeven te hebben, daar hij in
1676 werd uitgenoodigd om te Brouwers
haven op beroep te komen prediken en
zijn christelijke levenswandel menig hart
voor hem won.
Zijne ingenomenheid met Baruch Spi
noza kwam uit, toen van Hattem zijne
verhandeling of „Lessen over de Cate
chismus" liet drukken, welke door de
godgeleerde faculteit te Leiden paradox
en kettersch werden geacht, terwijl de
JUtrechtsche heeren van meening waren,
dat de schrijver, tenzij hij van zijne „soci-
niaansche, antinominische, libertijnsche,
godlooze, godlasterlijke sufferijen" af
stapte, niet in de Hervormde Kerk kon
worden geduld. Na dit zachte oordeel
vlamde het vuur der vervolging lustig
op en in 1683 werd van Hattem van zijne
bediening ontzet. De gemoedelijke en kun
dige man, die zich toen te Bergen-op-
Zoom vestigde, poogde zich in 1685 te
verdedigen tegen de 37 punten van be
schuldiging door den Zeeuwschen coetes
tegen hem ingebracht, doch dit mocht
niet baten. Menigeen had echter zijn ge
voelens omhelsd, die door de voornaam
ste volgelingen, zooals Marinus Booms,
Jacob Bril, Dina Jans (van Hattems ge
wezen dienstbode), Gosuinus van Buiten-
dijck en Mr. Jacob Roggeveen, in meer
dere of mindere mate gewijzigd, door
het land werden verspreid.
Wie omtrent de leerstellingen van Pon
tiaan van Hattem en over de vervolging
waaraan hij heeft bloot gestaan, uitvoeri
ger inlichting begeert, dan in een blad
als dit kan gegeven worden, verwijzen
wij naar de studie over dezen merkwaar-
digen man, door wijlen professor W. C.
van Manen in de Gids van September en
Octobér 1885 opgenomen, waarvan het slot
luidt, dat Pontiaan van Hattem „voor
velen is geweest een star in den donke
ren nacht der 17e en 18e eeuwsche leer-
en lettervergoding; een heilzaam tegen
gif tegen een geestdoodend en versteenend
kerkgeloof; de welsprekende getuige van
een béteren dag voor nieuw en opgewekt
godsdienstig leven. Hij had een beter lot
verdiend dan hem onder de vervolgings
woede en de heerschappij der bovendrij
vende partij in de Hervormde Kerk zijner
dagen was beschoren".
„De geschiedenis wijze hem een eere
plaats aan onder onze uitnemendste my
stieken en piëtisten. Ppntiaan van Hat
tem was en blijft een merkwaardige ver
schijning in de ontwikkeling van 't leven
der Gereformeerde kerken dezer landen".
Dat het zijnen aanhangers niet gemak*
kelijk is gemaakt, weten wij uit hetgeen
de reeds genoemde Booms, Bril, van Bui-
tendijck en Roggeveen ondervonden heb»
ben, ervaringen, welke, omdat het per
sonen betreft, die niet op onze eilanden
hun arbeidsveld vonden, hie* niet zullen
worden medegedeeld.
Maar behalve de opgesomde personen
noemden.wij ook Dina Jans, eene der ge
wezen dienstboden van van Hattem tijdens
zijn dienst te Sint-Philipsland; en deze
vrouw is het voornamelijk geweest, door
wier bemiddeling Zierikzee met de ge
voelens van haar vroegeren meester werd
bekend gemaakt.
Nadat van Hattem door den Zeeuw
schen coetus den 29 Mei 1683 als predi
kant was ontzet en hem door Gecommit
teerde Raden het verder verblijf te Sint-
Philipsland was ontzegd, verliet hij 27
Augustus van dat jaar voor goed zijne
woonplaats en vertrok naar Bergen-op-
Zoom.
Zijne laatste dienstbode, Kaatje Bamis,
vertrok daarop, naar Zierikzee en reeds
in de potuien van den kerkeraad van
deze gemeente van 24 December 1683 vindt
men over hare ingediende kerkelijke attes
tatie gesproken, en wordt besloten een
onderzoek naar haar in te stellen. Volgens
diezelfde notulen van 26 Maart 1684 was
hier een „niet zeer avantagieus bericht"
ingekomen en uit de notulen van 8 Juli
van dat jaar blijkt, dat de kerkeraad met
grond beducht en bëkommerd was, „dat
ze al vrij vast is aan de veroordeelde
dolingen van van „Hattem".
Van Hattem zelf was in de eerste weken
van 1685 geruimen tijd te Zierikzee ge
weest, en had, volgens de kerkeraads-
notulen dier dagen „vrij groote beroering
veroorzaakt in de gemoederen van ver-
scheidenen onzer gemeente", terwijl ver
luidde, dat hij het plan had om zich hier
metterwoon neer te zetten. De kerkeraad
verzocht daarop aan Heeren Burgemees
ters dat plan te verijdelen.
Ondanks allen ijver der. kferkelijlken
erv de hulp, die zij van de zijide der
regeering in Zeeland hebbén ondervon
den, om van Hattem van stad tot stad
te verjagen en hem nergens rust te gun
nen, had hij in Bergen op Zoom onge
stoord zijn verblijf mogen houden, als
„oefenaar" in den aanvang een weinig
fcémo.eielijkt, daarna geduld en vervolgens
veeleer beschermd door den magistraat.
Het is intusschen 'bekend, dat hij niet
onafgebroken in zijn vaderstad vertoef
de en meermalen daarbuiten, inzonder
heid in de Zeeuwsche steden, doch ook
te platten lande van tijd tot tijd conven-
ticulen hield. Zoo treffen we hem ook
eens aan op de hofstede „de Helle" on
der Noordwelle, welke destijds behoorde
aan den Zierikzeeschen burgemeester en
raad, Mr. Cornelis Pous, die in 1679 het
heerenhuis dezer hofstede nieuw had
laten optrekken.
Te Zierikzee begon de kerkeraad zich
meer en meer op de Hoogte te stellen
van de gevoelens der lidmaten en waar
hijl afdwalingen meende te kunnen ver
moeden, werden de verdachte personen
voor zijne vergadering geroepen. In 1686
werden dr. Job Bastert (een oud-oom
van den vermaarden geneeskundige Job
Baster) en zijne vrouw', Hugo Kraeije-
steijn, juffrouw van Alphen, Aagte in de
j Busse, Maria Magdalena de nicht van
j Claas van IJsselsteijn en Dina Jans de
dienstbode van burgemeester Dillinck,
voor tien kerkeraad gedaagd, en, daar
ze óf de gevoelens van van Hattem niet
verwerpen wilden, of aan den kerkeraad
geen bevredigende antwoorden gaven,
meest allen gecensureerd en het Avond
maal ontzegd.
De predikanten verzochten den baljuw
de samenkomsten der Hattemisten te wil
len weren, maar deze 'beweerde dat hij
'bijl dag en nacht er op uit w'as om1 dit
doel te bereiken, maar steeds vruchte
loos. In 1695 werd juffrouw Fran^oise
Hayman, die van Hattem te Bergen op
op Zoom 'bezocht had, met hare twee
Zusters van het Avondmaal gehouden,
waartegen Mr. Pieter Hayman door een
notaris bij den kerkeraad liet protestee
ren. Uit de aanteekeningen van dat col
lege blijkt, dat er dagelijks meer per
sonen tjot de richting van den Berg-schen
predikant overgingen, ook lieden van
aanzien.
Juffrouw fiayman, daarover weder
aangesproken zijnde (Juni 1696) verklaar
de de samenkomsten der Hattemisten te
bezoeken en niet gezind te zijn dat na
te laten ,of hare vrijheid in dat opzicht
aan de kérk op te offeren.
Telkens werden weer nieuwe volgelin
gen door het scherpziend oog van den
kerkeraad ontdekt en telkens werden
weer 'bijeenkomsten der dolende broeders
en zusters aan dat college gerapporteerd.
I li (W:\ordt vervolgd.),
