ZIERIKZEESCHE
NIEUWSBODE,
Woensdag 20 Juni 1917.
I
EERSTE BLAD.
Schietoefeningen.
Rede van Mr. R. J. H. PATIJN,
NIEU WSTIJDINGEN.
(Z lerlkzeesche
Courant).
ABONNEMENT.
Frijn per drie maandenI 1,40.
Franco per port- 1,70.
Voor het buitenland per aar -10,-.
Afionderlgke nummer»- 0,05.
Verichjjnt Maandag, Woenrdag en Vrijdag.
73ste iAARGANt». lis. 10020.
Diraoissri A. J. DÉ LOOZE Jr.
Oil|*np>HMfdradMlupi A. FRAMKEL.
ADVERTENT IE N.
Van 1—4 regel»f 0,40.
Elke regel meer0,10.
Reclame» per regel0,15.
Bij contract belangrijke korting,
branding op dea dag ran uitgar* vóór R.SO ure.
Dit nummer bestaat nlt 2 bladen.
Zij, dis zich van af hsdsn op ons
blad abonneoren, ontvangen de tot
I Juli a.s. verschijnende nummers
GRATIS.
Do BURGEMEESTER van Zierikzee;
Brengt ter kennis van belanghebbenden de
navolgende oirculaire van den Minister van
Landbouw, Ngverheid en Handel van 15 Junij.l.
no. 50568, afdeeling Handel:
De Minister van Landbouw, Ngverheid en
Handel,
Gezien artikel 8, le lid, der Distributiewet 1916
HEEFT GOEDGEVONDEN TE BEPALEN:
Artikel 1. De aflevering en het vervoer van
vroege aardappelen is tot en met 19 Juni e.k.
verboden.
Artikel 2. Het verbod, in het voorgaande
artikel gesteld, is niet van toepassing op:
a. de aflevering en het vervoer van vroege
aardappelen, gedekt door een vervoerbewgs,
afgegeven door de Rijkscommissie van Toezicht
op de Vereeniging „Groenten-Centrale";
b. de aflevering en het vervoer van vroege
aardappelen, welke bestemd zgn voor de be
hoeften van het leger of van de marine, voer
zoover deze zgn afgezonden door autoriteiten
van land- of zeemacht;
c. de aflevering en het vervoer van vroege
aardappelen binnen de grenzen der gemeente,
waar de aardappelen zich bevinden op den
datum van vaststelling dezer distributieregeling.
Ziiriizbb, den 19 Juni 1917.
De Burgemeester voornoemd,
A. J. F. FOKKER VAN CRAYESTEYN VAN
RENGERSKERKE.
De BURGEMEESTER der gemeente Zieriizeb
brengt ter kennis van belanghebbenden:
dat op 22 dezer schietoefeningen worden ge
houden met geschut in Ooster-Schelde;
dat op den dag van de oefening één nur
voor den aanvang een roode vlag half-stoks en
een half uur voor den aanvang van top wordt
geheschen aan de val, op den St. Lievens Mon
stertoren, to Burghsluis en te Colynsplaat. Het
strijken der vlaggen geeft het einde aan van
de oefeningen.
Het uur van aanvang zal zgn 107a uur v.m.
De onveilige strook is voor de Ooster-Schelde
het vak tusschen de denkbeeldige lgnen de Val-
Kats eenerzgds, en SchelphoekHaven-Wissekerke
anderzijds.
Op 23 dezer zal gevuurd worden met geschut
in de Grevelingen, aanvangende ongeveer 10
uur v.m.
Roode vlaggen worden geheschen op dezelfde
manier als voor de Ooster-Schelde is bepaald,
doch op den vuurbaak en bg pl. 0 en bg paal
I, 'terwjjl de onveilige strook wordt begrensd
door de lgnen vuurbaak pl. 0 Haven Herkingen
eenerzgds en pl. 2 3000 M. Noordwaarts daarna
in rechte lgn Oostelijk gaande naar telegraaf
kabel ten W. van Herkingen, anderzijds.
Buiten de onveilige strooken kruisen politie-
vaartuigen met een Hollandsche vlag in het
want. Het is ten strengste verboden zich ge
durende het varen binnen de onveilige strooken
op te houden of te varen.
De bewoners van en In de nabijheid der
Nieuwe Haven worden aangeraden om op 22
Juni a.s. van 107a unr tot het einde der
schietoefening hunne ramen open te zetten.
ZiBBixzEB, 20 Juni 1917.
De Burgemeester voornoemd,
A. J. F. FOKKER VAN CRAYESTEYN
VAN RENGERSKERKE.
In de Concertzaal te Zlerlkzee.
0e zaal was vermoedelijk tenge
volge van de omstandigheid, dat wij
wegens den oorlog thans nog in een
periode leven, waarin het tegendeel
van een opgewekt politiek leven valt
waar te nemen, slechts matigjes be
zet.
Toen mr. Patijn, gevolgd door het
Centraal Bestuur der Central? Libe
rale Kiesvereeniging op het podium
verscheen, werd hij met een hartelijk
applaus begroet.
De voorzitter van het dagelijksch'
bestuur opende de openbare bijeen
komst met een toespraak, waarbij hij
er op wees, dat onze afgevaardigde
in afwijking van heigeen voorheen
pleegde te gebeuren, ditmaal zonder
eenigen strijd herkozen is. Dit feit
heeft de Centrale Kiesvereeniging
aanleiding gegeven tot Üe besturen
der Iciesvereenigingen van de andere
partijen de uitnoodiging te richten
deze lezing bij te wonen. Het deed
hem genoegen, dat zij hieraan hebben
voldaan. ÏSVij verkeeren in zekeren
zin thans iri een historisch' moment.
Als de Grondwetsherziening tot stand
zal zijn gekomen, dan toch zal niet
alleen onze 'afgevaardigde opgebon
den hebben ons te vertegenwoordigen,
maar ook dit district zal niet meer
bestaan. Na op dit keerpunt de aan-
j dacht te hebben gevestigd, gaf de
voorzitter bet woord aan mr. Patijn,
die besprekend de hernieuwing van
zijn mandaat zonder strijd, dacht aan
de felle stembuscfimpagnc in 1905.
Wie, die zich die campagne nog her
innerde, zou het mogelijk geacht
hebben, dat deze candidaluur twaalf
jaar later zonder cenig verzet zou
worden hernieuwd. Dit is, terwijl
toch het verschil in politiek inzicht
gebleven is, toe te schrijven aan de
omstandigheid, dat déze Kamer, die
slechts voor één jaar zal zitting
hebben, zich uitsluitend zal bezig hou
den met de Grondwetsherziening, die
met slechts één stem tegen door de
heengegane Kamers is aangenomen.
En dat men in het land ook die1
Grondwetsherziening wil, is gebleken
bij de jongste stemming voor de
Kamer, waar de oppositie tegen de
Grondwetsherziening van geen noe
menswaardige beleekenis was.
Spreker behandelde vervolgens de
twee voorname punten der Grond
wetsherziening, het algemeen kies
recht en het onderwijs.
Na veertig jaren voor algemeen
kiesrecht geijverd le hebben krijgen
wij het nu. Reeds Thorbecke heeft
voorspeld, dat het in de ontwikke
lingsgeschiedenis van zijn eeuw lag.
Van Houten, die in zijn jeugd een
vurig voorstander van algemeen kies
recht was, was nu het hoofd dei-
oppositie daartegen. Schril contrast
met den Engelschen staatsman, wijlen
Gladstone, jóeze was in zijn jeugd
reactionnair, maar is, hoe ouder hij
werd, vooruitstrevender geworden.
De leus, algemeen kiesrecht, is het
eerst van vrijzinnige zijde voorge
schreven. De sociaal-demokralen ma
tigen zich daarvan wel de eer aan,
maar komen daardoor met de histo
rie in botsing. Er was namelijk een
kern van vrijzinnigen, die, voordat
er socialisten waren, algemeen kies
recht in hun programma hadden ge
schreven. De socialisten hebben de
gewoonte om als er goeds in de wet
geving of in den staat is, de totstand
koming daarvan zich toe te eigenen,
maar als er iets niet deugt, dan geven
zij aan de vrijzinnigen daarvan de
schuld.
iWel hebben de sociaal-demokralen
warm voor algemeen kiesrecht ge
ijverd.
Het is nu met medewerking van
alle partijen tot stand gekomen. Van
het huismanskiesrecht is niet veel
meer vernomen. Zelfs dr. Kuyper
heeft aan het doodgeboren wichtje
geen leven meer kunnen inblazen.
Spreker noemt terecht algemeen
kiesrecht een eisch van het recht.
Scheiding te maken tusschen burgers
van hetzelfde vaderland is niet langer
méér vol te houden. Wie dat nog
niet' mocht hebben ingezien, zijn
oogen Zijn thans opengegaan door
hetgeen 0111 ons heen thans is waar
te nemen, in Rusland, waar de revo
lutie de demokratie aan het roer
heeft gebracht, in Duitschland, waai
de vrijzinnige denkbeelden met reu
zenschreden zijn vooruit gegaan, en
de Jonkerpartij haar overwegende
machtspositie verliest, zoodat 11a
den oorlog een veel demokratischer
Duitschland zal le voorschijn treden.
Dat wij nu algemeen kiesrecht in
ons land krijgen, hebben wij te dan
ken aan Minister Cort van der Linden
en aan de overwinning bij de stembus
in 1913. De toekomst van ons land
wordt thans in handen van, ons volk
gelegd. Spreker heeft in ons volks
karakter groot vertrouwen, zoodat hij
met gerustheid de toekomst van het
land tegemoet ziet.
Met algemeen kiesrecht doet de
evenredige vertegenwoordiging haar
intrede in ons land. Het beginsel van
dit stelsel is, dat iedere partij in de
volksvertegenwoordiging over ^zoo-
I veel stemmenzal beschikken als
1 evenredig is aan het aantal stemmen
door haar iri het land uitgebracht.
Spreker schetst de nadeelen van het
huidige stelsel en het misbruik ccner
partijdige indeeling van de kies
districten. Formeel bezaten zeer
velen het kiesrecht, maar praktisch
had het voor hen geen waarde. Na
dat de hoofdtrekken van liet stelsel
van evenredige vertegenwoordiging
door spreker ontvouwd waren, werd
door hem de stemplicht besproken,
en de rechtsgrond daarvan in het
licht gesteld. Wie zijn stemplicht niet
betracht, zal, tenzij hij wettige ver
hindering heeft, berispt of met een
boete van drie gulden bestraft worden.
Wat liet vrouwenkiesrecht betreft,
hiervan is alleen het. passieve kies
recht tot stand gekomen. Men meende,
dat, wanneer een hoogstaande vrouw
die zich onderscheiden had en het
vertrouwen harer medeburgers be
zat, door deze mocht gekozen worden,
zij niet mocht uitgesloten worden.
Het aktieve kiesrecht heeft de vrouw
nog niet verkregen. Dit is voor velen,
die liet vrouwenkiesrecht voorstahn,
een bittere teleurstelling geweest.
Maar wat is het geval? De rechtsche
partijen zijn schier eenparig tegen
vrouwenkiesrecht gekant. En nu zou
met het oog hierop de Grondwets
herziening onherroepelijk in duigen
zijn gevallen, wanneer men daarin
ook het actieve vrouwenkiesrecht had
opgenomen. De wetgever heeft echter
de vrijheid verkregen om in de toe
komst liet vrouwenkiesrecht in te
Voeren. En het lijdt geen twijfel, dat
als de vrouwenbeweging haar strijd
voortzet,, of het vrouwenkiesrecht
komt er. En ai hebben nu ook de
vrouwen niet alles verkregen, wat
zij begeren, geheel platzak komen zij
niet tehuis.
Een paar wekerl-géleden heeft Air.
■Van Houten te Groningen aan mr.
Limburg verweten, dat hij niet durfde
spreken over de schadeloosstelling
aan de Kamerleden, die bij de Grond
wetsherziening vail f 200Ó tot f 3000
verhoogd is. Deze lotsverbetering is
niet van de Kamer, maar van ,de
regeering uitgegaan. Een eeuw ge
leden bedroeg- die schadeloosstelling
f 2500. Na de afscheiding van België
is zij gebracht op f 2000. De werk
zaamheden der Kamerleden zijn
sedert aanzienlijk vermeerderd. Het
geheele jaar bijkans nemen deze in
beslag. Daarbij komt de verminderde
waarde van het geld. 711 Frankrijk
bedraagt de schadevergoeding aan de
Kamerleden f 7500.
Ook had men een groote grief
fegen het verleenen van pensioen aan
de Kamerleden. Dit pensioen is even
eens door de regeering voorgesteld,
nadat de commissie van rapporteurs
de wenschelijkheid er van betoogd
had. Spr. kan deze zaak met groote
vrijmoedigheid bespreken, omdat hij
persoonlijk er geen belang bij heeft,
omdat hij reeds pensioen krijgt.
Naar zijn meening Is de toekenning
van pensioen aan de Kamerleden een
Staatsbelang. Er zijn onder de Kamer
leden niet weinigen die leven moeten
van de schadeloosstelling, die hun
verleend wordt. Worden zij oud en
ongeschikt, dan zullen de kiezers met
't oog op den oncun'stigen finanticelcn
toestand van deze al ligt geneigd
wezen hun mandaat te hernieuwen.
Door de toekenning van pensioen aan
de afgevaardigden krijgen de kiezers
hun vrijheid terug, die zij bij den
huidigen toestand niet bezitten. Trou
wens elkeen, die den staat dient, heeft
recht op pensioen. En waarom zal
hij het niet genieten, die in de Kamer
het land dient. Het door de regeering
voorgeslelde presentiegeld werd dooi
de Kamer afgestemd.
Spreker kwam thans tot de onder-
wijsparagraaf, het art. 192. Dit art.
is herzien tengevolge van een tusschen
partijen gesloten compromis. iWie had
vijf jaar geleden durven voorspellen
dat dit mogelijk was?
Tengevolge van de overwinning in
1913 bij de stehibus en de weigering
van de socialisten in het Ministerie
zitting te nemen, kregen wij een
extra-parlementair kabinet, hetwelk
in zijn programma opnam algemeen
kiesrecht en staatspensioen. Een
derde punt werd nog door Minister
Cort v. d. Linden toegezegd, name
lijk de pacificatie in den schoolstrijd.
Die poging tot pacificatie werd aller-
wege met sympathie begroet. Een
commissie werd hiervoor gevormd,
die een 'geheel uitgewerkt plau ont
wierp, waarvan liét nieuwe Grond
wetsartikel 't uitvloeisel is. 't Nieuwe
artikel bevat een groote concessie
aan de rechterzijde. Zij krijgt veel,
meer dan links, zij erlangt de vol-
liomene gelijkstelling van 't bizonder
onderwijs met het openbaar onder-
wijs. Het zal geheel uit de openbare
kassen worden betaald. Wij liberalen i
hebben hiermede een groot offer ge- 1
bracht. Wij hadden altijd gehoopt,
dat de openbare school, waaraan wij
innig verknocht waren, eens de school 1
zou worden voor de 'kinderen van
geheel ons volk. Die schoone illusie
hebben wij moeien prijsgeven.
Het neutraliteitsbeginsel, hetwelk
aan de openbare school ten grondslag
ligt, is voortgesproten niet uit de
zucht de godsdienstige gevoelens uit
te dooven, maar juist uit de begeerte
de godsdienstige .denkbeelden vaneen
ieder te eerbiedigen. Men wilde beter
volksonderwijs, bevorderen de ver
draagzaamheid en de eenheid als
natie. Een hooge en nobele gedachte
zal bij het neutraliteitsbeginsel voor.
Het openbaar onderwijs is er in
geslaagd om het onderwijs op hoo-
ger peil te brengen. Maar een groot
deel van ons volk wilde vaii de
nationale school niets weten. Met dit
feit moet men rekening houden. Men
moet de overtuiging van hen, die tegen
de openbare school zijn eerbiedigen,
al is zij niet de onze.
Hadden wij tot de finantiëele ge
lijkstelling nu niet medegewerkt, zij
ware toch gekoriien en wij waren
er slechter aan toe geweest. Men
houde in het oog, dat de soc.-demo-
kratische partij zicli bij de Groninger
motie voor de finantiëele gelijkstel
ling verklaard heeft. Bij 't onderwijs
debat hebben Troelstra en Gerhard
redevoeringen gehouden, die de felste
anti-revolutionnairen hun konden be
nijden.
Dr. Kuyper begreep zeer goed, dat,
indien de anti-revolutipnnaire fractie
het compromis zou doen mislukken,
binnenkort zij een betere positie weer
zou innemen. De schoolstrijd toch
was hel cement der coalitie.
Door het compromis is toch nog
heel wat gered. Behouden is het be
ginsel, dat liet openbaar onderwijs
lop den voorgrond staat. Het bizonder
onderwijs moet aan dezelfde eischen
voldoen als het openbaar onderwijs.
Dus geen betaling uit 'stands kas,
tenzij het onderwijs goed is.
'Met een bloedend hart heeft hij
het compromis aanvaard, omdat hij
zijn illusie: één volk één school heeft
moeten prijs geven.
iWat de kwestie der slechte salaris
sen van de onderwijzers betreft, deze
zal tot een bevredigende oplossing
komen.
Nu 't compromis gesloten is, moet
het eerlijk en ten volle worden na
geleefd.
Na de pauze werd door spreker
besproken de onderlinge verhouding
der drie partijen van links, de Unie-
Liberalen, de Vrijzinnig-Demokraten
en de Vrije Liberalen.
De Vrijzinnig-Demokraten hebben
de concentratie opgezegd. Zij schei
den zich af, omdat zij niet willen
samenwerken met de Vrije Liberalen,
die conservatief zijn en met sommige
conservatieve elementen bij de Unie-
Liberalen. Als een Gideonsbende wil
den zij alleen ten strijde trekken. De
Vrijzinnig-Demokraten z'ijn tot dat
besluit gekomen niet op grond van
'slechte ervaringen in de concentratie
opgedaan. Integendeel. Zij erkennen,
dat door de concentratie flinke resul
taten verkregen zijn. Vooreerst alge
meen kiesrecht en ten tweede heeft
de Tweede Kamer het Staatspensioen
aangenomen. Dat de Eerste Kamer
dit laatste nog niet deed, ligt aan haar
samenstelling in conservatieven geest.
De afscheiding derVrijz.-Demokra-
ten is een ernstige fout, die aan de
vrijzinnige zaak groote schade zal
berokkenen.
Spreker brengl in herinnering de
verschillende scheidingen, die de
vrijzinnigen hebben doorgemaakt, en
verwijt hij die, door Iverdijk teweeg
gebracht, toen deze den eisch van
urgentie van liet algemeen kiesrecht
in de Liberale Unie voorstelde. Die
eisch kwam toen velen ongelegen.
Van Houten's wet, waarbij 't kiezers
corps aanmerkelijk was uitgebreid,
was toch pas ingevoerd. Van Kerdijk
bleef in de minderheid, verliet de
Liberale Unie, en stichtte de Vrijzi-
Demokratische partij.
Iverdijk wilde ook spreker over
halen zich bij de .Vrijz.-Demokraten
aan te sluiten, maar deze weigerde
pertinent..
Onder het Ministerie Heemskerk
wist Goeman Borgesius deconcentra
tie te scheppen. Algemeen kiesrecht
en staatspensioen vormden het pro
gramma van strijd. iWij behaalden de
zege en Cort van der'Linden kwam
'aan het bewind.
De Vrijz.-Demokraten zien voorbij
dat men meer bereikt in een groot
partijverband ,dan zich af le scheiden
en tegenover geestverwanten vijandig
te staan. Zij zoeken hun kracht in
isolement, maar in isolement ligt geen
kracht. Alleen door samenwerking
kan men iets bereiken. Spr. verge
lijkt de geschiedenis van Je 1 -ai
met die van het Poolsche voik, at. -
van het grondgebied ten slotte door
innerlijke verdeeldheid een prooi
werd van andere staten.
In plaats van bijeen te blijven, ver
laten de Vrijzinnig-Demokraten hel
verbond, en treden legen ons op.
Is het niet droevig, dat spr. zich
hier moet verweren tegen de Vrijz.-
Demokratische fractie.
.Wij hebben een zwaren strijd te
voeren tegen de soc.-dem. en tegen
rechts.
En 1111 weel mr. Roodenburgh niets
beters te doen dan in Ouwerkerk cn
Zierikzee mr. Patijn als een veel te
bedachtzaam man af te breken.
<Men spiegelt zich aan de Katho
lieken, die het ool< niet altijd met
elkaar eens zijn, maar toch een aan
eengesloten fractie blijven.
Eendracht maakt macht.
Splitsing verzwakt eigen positie.
Wat de Vrije Liberalen aangaat,
men sehere niet allen over een kaïn.
Zij hebben in de Tweede Kamer voor
algemeen kiesrecht en voor Staats
pensioen gestemd. De Vrijz.-Demo
kraten hebben daarentegen tegen het
Staatspensioen tegengestribbeld en
hebben dc 'Unie-Liberalen' indertijd
met schimp en smaad overladen, om
dat zij er voor waren.
Een verbond met de Vrije-Libe-
ralen hebben de Unie-Liberalen nu
dc .Vrijz.-Demokraten uit de Concen
tratie zijn getreden, niet willen aan
gaan. Spreker zet uitvoerig de reden
hiervoor uiteen.
Dc Liberale Unie is een groote
lusschenpartij, die een gezegenden
invloed kan uitoefenen, en er voor
waken kan, dat onze nationale in
stellingen ontwricht: worden.
Met genoegen heeft spreker gezien,
dat Zierikzee en anflere liberale kies
verenigingen van dit eiland lot de
Liberale Unie zijn toegetreden.
Aan hét slot van zijn doorwrochte
herhaaldelijk levendig toegejuichte
rede, waarvan wij slechts de hoofd
punten hebben weergegeven, dankt
spreker in vurige welsprekende taal
voor Jiet hernieuwd bewijs van ver
trouwen in hem gesteld.
NEDERLAND.
GRONINGEN. In het Acid. Zieken
huis alhier is opgenomen tohipper K. uit
Zoutkamp, die met zgn knechtje per
roeiboot een onderzoekingstochtje naar
Brakzand, een voor Schiermonnikoog
gelegen plaat, deed.
Een drgvende mgn werd gevonden
en binnengehaald. Toen de sohipper
de mgn uit elkaar wilde halen, verzocht
de knecht dit te laten. De »ohipper
zond hem naar de wal um aardappelen
Bg het terugkomen vond Mi "en 1 hipper
zwaar gewond en de mj; 1 1
