ZIERIKZEESCHE
NIEUWSBODE.
Maandag 12 Maart 1917.
CZ Ier Ikzeesehe
73ste JAARGANG. Ni. 9979.
Halfvastenmarkt.
Uit Stad en Provincie.
Courant).
ABONNEMENT.
Pry« per drie maanden f 1,30.
Pranoo per poit- 1,60.
Yoor het buitenland per jaar- 10,
Alaonderljjke nummer- 0,05.
Veraohjjnt Maandag, Woenidag en Vrjjdag.
Diraotaur A. J. DE LOOZE Jr.
Uitaaver-HosfdradaoteaPi A. FRAMKEL.
ADVERTENTIE N.
Van 14 regel»0,40.
Elke regel meer>0,10.
Reclame» per regel0,16.
Bjj contract belangrijke korting.
Inzending op des dag Tan uitgave rddr I.IO ure.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
ZiBKiKZEE maken bekend, dat de jaarlgksche
Halfvastenmarkt op Donderdag den 15 Maart
k. alhier zal gehouden worden.
Zibeiezeb, den 12 Maait 1917.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
A. J. F. FOKKER VAN CRAYESTEYN VAN
RENGERSKERKE, Burgemee ter.
P. F. WITTERMANS, Secretaris.
ZIERIKZEE. De tweede keurings-
raad in Zeeland zal voor de lichting
zitting houden o. a. op de navolgende
plaatsen:
Te Noordgouwe, in de -school op
Maandag 10 Maart te 2 uur, voor
Noordgouwe, Dinsdag 20 Maart te
9.15 voor Brouwershaven en Drei-
sclior, te één uur voor Zonnemaire
en Kerkwerve.
Te Ellemeet, in het gemeentehuis,
.Woensdag 21 Maart, voor Eikerzee,
Ellemeet, Serooskerke, Renesse en
Burgh en te 1.30 voor Haamstede,
Noordwelle en Duivendijke.
Te Oosterland Donderdag 22 Maart
9.30 voor Bruinisse en te 1.30 voor
Nieuwerkerk; .Vrijdag 23 Maart 9.30
voor Oosterland en Ouwerkerk.
Tc Zierikzeein het stadhuis, Za
terdag 21 Maart te ,9.30 voor de num
mers 1 tot en met 30 en te 1.30 voor
de overige nummers van Zierikzee.
Te Goes wordt in liet stadhuis op
Donderdag 10 Mei 9.30 uur 'n zitting
gehouden voor uitgestelde zaken van
alle gemeenten.
Zlerlkieesoh TooaeeUsten-Ensemble.
In de Concertzaal alhier zal a.s.
Woensdagavond om half acht door
het spik-splinternieuwe tooneelge-
zelschaphetwelk den naam van
„Zierikzeesch Tooneelisten - Ensem
ble" heeft aangenomen, ten bate der
Tuberculose-Vereeniging een groote
feestvoorstelling gegeven worden. Op
gevoerd zal worden „Het Nieuwe
Systeem", spel van de school in drie
bedrijven, door G. Nolst Trénité.
Wij hopen en vertrouwen, dat de
Concertzaal a.s. Woensdagavond goecl
bezet zal wezen, niet alleen omdat
men benieuwd is naar het spel en
den inhoud van 't stuk, maar ook om
dat men het goede doel, waarvoor
de opbrengst van den avond bestemd
is, gaarne wil steunen. Daarbij komt
nog, dat men na afloop van de op
voering zich aan het bal kan wijden
dat onder leiding van den lieer Joh.
F. A. Theewis zal gegeven worden,
Er is dus volop reden zich aanst.
Woensdagavond naar de Concertzaal
te begeven.
Rede ran Jhr. DB ICBilT
te Zlerikiee.
Zaterdagavond hield het Kamerlid
jhr. De Muralt een rede over Evenre
dige vertegenwoordiging en Partij
keus. De vergadering ging uit van de
Liberale Kiesvereeniging te Zierikzee.
De spreker werd ingeleid door den
voorzitter mr. H. Polvliet. De verga
dering, die alleen toegankelijk was
voor vrijzinnigen, was zeer goed be
zocht.
De heer De Muralt ving aan met
hulde te brengen aan het Ministerie
Cort van der Linden, dat het schip
van staat zoo meesterlijk in deze
bange lijden bestuurde. Dit Ministerie
heeft intusschen ook een groot parle
mentair werk tot stand gebracht, n.l.
de Grondwetsherziening, die in de
Tweede Kamer met algemeene stem
men óp één na is aangenomen, en
niettegenstaande het tegendrijven van
eenige „malcontenten" ook wel dooi
de Eerste Kamer zal worden aan
vaard. NS de invoering van-de nieuwe
.Grondwet zullen de verkiezingen voor
Raad, Provincie en Tweede Kamer
niet meer geschieden zooals vroeger.
Er zal ingevoerd worden de z.g.n.
'Evenredige vertegenwoordiging. Bo
vendien zal het 'Algemeen Kiesrecht
felden, d. w. z. alle mannen boven de
5 jaar zullen kiezer worden. Ook
zal worden ingevoerd Stemplicht, ter
wijl de vrouwen verkiesbaar zullen
worden voor RaadProvincie en
Staten-üeneraal.
De vrouwen zullen nog niet het
kiesrecht krijgen, wel._gekozen kun
nen worden, maar niét zelf kiezen!
Door den stemplicht zfl elke kiezer
hij alle verkiezingen gedwongen wor
den den gang naar de sjembus te doen.
Doet hij liet niet, dan zal de kanton
rechter hem ter verantwoording roe
pen en hem de „geldige" reden voor
zijn wegblijven afvragen.
Spr. wil niet ingaan op de voor-
en nadeelen van al die nieuwigheden,
die staan te worden ingevoerd, maar
zal het alleen hebben over een vrij
ingewikkeld onderwerp, de Even
redige vertegenwoordiging, waarvoor
hij ernstige aandacht vraagt. De
evenredige vertegenwoordiging zal
worden ingevoerd voor de verkiezin-
gen voor Raad, Provincie en Tweede
Kamer. Deze colleges treden om de
4 jaren in hun geheel af. Spreker zal
alleen behandelen de Tweede Kamer
verkiezingen.
Tot nu toe worden de 100 afge
vaardigden naar de Tweede Kamer
verkozen in 100 kiesdistricten, waarin
het gelieele land is verdeeld.
Bij dc verkiezingen worden in elk
district door verschillende partijen
één candidaal gesteld. Haalt één der
candidaten ten minste één stem meer
dan de helft van het aantal uitge
brachte geldige stemmen, dan is hij
gekozen. Haalt, bij de eerste stem
ming, geen enkel candidaat ten minste
de helft 1 van het aantal stemmen,
dan heeft een herstemming plaats
lusschen de twee candidaten, die de
meeste stemmen haalde. De candi
daal, die dan hij dc herstemming de
meeste stemmen haalt, is gekozen.
Bij de evenredige vertegenwoordi
ging gaat dit geheel anders. Het land
wordt verdeeld in IS kieskringen in
stede van 100 kiesdistricten. Dc naam
kiesdistrict vervalt dus en wordt ver
vangen door kieskring.
Elke provincie vormt één kies
kring, behalve Gelderland, Noord-
Holland, Zuid-Holland en Brabant,
die -elk in twee kieskringen worden
verdeeld.
Zoo vormen ook de groole steden,
Amsterdam, 's-Gravcnhage en Rotter
dam, elk een kieskring.
Alzoo te zamen 18 kieskringen.
De candidaatstelling geschiedt als
volgt:
Elke groep van 25 kiezersheeft
het recht een candidatenlijst in te
dienen, waarop ten hoogste 10 namen
van mannen of vrouwen voorkomen.
Een kiezer mag niet meer dan één
candidatenlijst teekenen. Ook mag een
candidaat in dcnzelfdcn kieskring niet
op meer dan één lijst voorkomen.
De candidatenlijsten moeten voor
den kieskring Zeeland te Middelburg.
worden ingediend, bij het z.g. hoojd-
stembureau v. d. kieskring.
Spreker bespreekt, alvorens verder
tc gaan, de wijze waarop de candi
datenlijst tot stand komt.
De afgevaardigden van dc verschil
lende kiesvereenigingen hehoorende
tot dezelfde partij, bijv. de Liberule
Unie, komen te Middelburg bijeen
onder leiding van het hoofdbestuur
van de partij. Daér wordt dan de
lijst van de Unie-liberale candidaten
voor Zeeland vastgesteld.
Spreker wijst er aanstonds op, dat
als de kiesvereeniging te Zierikzee
geen kleur hekent, zij geen invloed
zal kunnen uitoefenen op de samen
stelling van die candidatenlijst en het
bijv. zeer goed zon kunnen zijn, dat
de beminde afgevaardigde Patijn daar
niet eens op voorkwam.
Spreker wijst er op, dat het indie
nen van een aparte lijst door 25 kie
zers uit Schouwen, voor Patijn, niet
zou haten. Deze zou zulk een caudi-
datuur tegen zijn partij-organisatie
in, niet eens kunnen'cn willen aan
vaarden, tenzij zich zeer bizondere
omstandigheden voordoen, die nu
niet zijn te voorzien.
Er is dus niet aan te ontkomen, de
kiesvereeniging moet zich bij een
organisatie aansluiten. Spreker zal
straks aantoonen dat de broede partij
de Liberale Unie, de organisatie is,
waarbij de kiesvereeniging zich zal
hebben aan te sluiten.
Het kofnt er zeer op aan, wie no.
1 op de candidatenlijst is geplaatst.
Deze heeft de meeste kans, althans
in 'l algemeen, om gekozen te worden.
Aangezien er in Zeeland ten hoogste
een en wie weel 2 candidaten van links
gekozen zullen worden, staat 't vast,
dat wie nummer 3 op de lijst komt
te staan, geen kans heeft om Kamer
lid te worden of te blijven.
Spreker zal nader aatttoonen, dat
dc wet een bepaling inhoudt, om
daaraan tegemoet te komen, maar
't is aan te nemen, dat ten hoogste
2 candidaten van links in Zeeland
zullen worden gekozen.
De groote steden zullen meer af
gevaardigden krijgen dan vroeger.
Waar hel aantal van 100 Kamerleden
hetzelfde blijft, moeten andere doelen
van liet land, ook Zeeland, afgevaar
digden missen. Spr. voorziet, dat in
slede van 5 afgevaardigden, zooals
nu, Zeeland .3 Kamerleden zal aan
wijzen, namelijk een Katholiek, een
Christelijk Historische en een vrij
zinnige.
De 25 Unie-liberalen dié in Mid
delburg de lijst van 10 candidaten
van de Liberale-Unie indienen, leggen
daarbij tegelijk de. schriftelijke ver
klaring over, dat zij den secretaris
van hun partij, den heer Roodhuizen,
machtigen om. hun lijst zoogenaamd
te verbinden met candidatenlijsten in
andere kieskringen. Alle groepen van
Unie-liberalen in alle andere kies
kringen, wijzen denzclfden neer
Roodhuijzen als hun gemachtigde aan.
Zoo is het mogelijk, dat deze ge
machtigde alle Unie-liberale candi
datenlijsten door het heele land met
elkaar verbindt, wat zeggen wil, dat
hij 't Cenfruaf-stemhureau le 's-Hage
alle stemmen op dc Unie-liberale
candidatenlijsten te zamen worden
gesteld.
Zoo doen natuurlijk ook alle andere
partijen.
- De candidatenlijsten worden bij het
hoofdstembureau te Middelburg in
gediend. Deze onderzoeken of zij aan
de wet voldoet. Daarna wordt, het
stembiljet gevormd, waarop wel 70
a 100 namen zullen voorkomen.
-. Elke partij wordt in volgorde op
het stembiljet geplaatst. De volgorde
wordt door het tot aangewezen.
,Voor eiken naam staat 't békende
zwarte vierkantje met witte slip.
Dc stemming geschiedt op dezelfde
wijze als ook nu gebeurt, namelijk
in elke gemeente op 't gemeentehuis.
De kiezer begint met op te zoeken
in welk vak van het stembiljet zijn
partij staat.
Heeft hij geen voorkeur dan stemt
hij no. 1 van de lijst door liet witte
stipje voor diens oi' haar naam zwart
te maken.
Heeft hij voorkeur bovendien voor
Patijn of De Muralt, dan maakt hij
één van die tivee zwart.
Spreker neemt aan, dat aan het
Centraal Stembureau(die de uitslagen
krijgt van de hoofdstembureaux van
dc kieskringen) te 's-Hage blijkt, dat
in totaal op alle partijen te zamen
zijn uitgebracht 1.400.000 stemmen.
Deze stemmen wijzen 100 Kamer
leden aan. Nu vormt 't getal 1.400.000
100 14000, de z.g. eerste kies-
deeler.
Zooveel malen als het aantal stem
men, 'dat een partij verkreeg, deel
baar is door 11000, zoo veel malen
krijgt die partij een afgevaardigde,
ook wel genoemd „zetel".
Spr. neemt aan, dat de Liberale
Unie verkreeg 220.000 stemmen.
220.000 14000 15 en dan schiet
er nog een rest over van 10.000 st.
Dc Liberale Unie krijgt derhalve
15 zetels.
Zoo worden alle zetels over de
partijen verdeeld. Het blijkt nu dat
93 zetels zoo direct worden toege
wezen. Een zevental zetels blijven er,
in verband niet de resten of over:
scholten nog te verdeelen. Deze wor
den nu toegewezen aan 'de 7 partijen
die achtereenvolgens de 7 grootste
overschotten hebben.
.Voor een partij, die nog niet eens
den kiesdeeler haalde, wordt 't door
haar verkregen stemmenaaiital be
schouwd als overschot, mits het-
stemmenaantal ten minste de helft
bedraagt van den kiesdeeler, d. w.
bij het voorbeeld van spreker ten
minste 7000 bedraagt.
Deze bepaling is gemaakt om te
voorkomen, dat allerlei kleine par
tijtjes kans maken voor 't verkrijgen
van een zetel. Dit voorkomt niet ern
stige indiening van eau lid aten! ij sten.
De Liberale Unie verkrijgt in het
voorbeeld van spreker (dat hij heeft
ontleend aan het vlugschriftje uitge
geven door prof. Kohnstam) 15
1 restzetel 16 zetels.
De verdeeling van die 16 zetels
over de verschillende lijsten, d.w. z.
over de verschillende kieskringen,
gaat als volgt:
Met 220.000 stemmen door de Unie
behaald, verkrijgt zij 16 zetels.
Nu wordt de secundaire kies
deeler bepaald, die voor elke partij,
in verband met behaalde stemmen
en aantal toegewezen zetels verschil
lend is. (In de brochure van de vrij
zinnig democraten is hiermede een
fout gemaakt, wat spreker aantoont).
De secundaire kiesdeeler is voor
de Liberale Uniepartij 220.000 16
13750. Het getal 13750 nu, wordt
gedeeld op het aantal stemmen, dat
een lijst heeft gehaald om tc bereke
nen het aantal zetels idie zulk een lijst
krijgt toebedeeld.
Spreker neemt aan, dat de Unie
lijst in Zeeland verkreeg 1S00O stem
men. Hiermede verkrijgt de lijst dus
één zetel.
Zoo worden aan de lijsten de
zetels toegewezen tot een getal van
14. In verband met de overschotten
blijven er nóg 2 zetels te verdeelen
over. Deze twee zetels worden toe
gewezen aan de twee Unielijsten met
de twee grootste overschotten.
In sprekers voorbeeld blijkt, dat
de Unielijst in Zeeland totaal twee
zetels krijgt, doordat het overschot
na aftrek van 13750 van de 18000,
zoo groot was. Nu eenmaal bepaald
is, hoeveel zetels een lijst krijgt, is
de toekenning van die zetels aan de
personen, die op de lijst voorkomen,
eenvoudig.
Hier brak spreker zijn rede af.
Op het vervolg van de hoogst boei
ende rede, na de pauze, komen wij
in een volgend nummer terug.
Heden kwamen hier weer Iwce
waggons steenkolen aan,. Ie weini
echter om in de dringende behoefte
te voorzien.
RENESSE. Door dc goede zorgen
van den burgemeester kan in den
loop dezer week een wagonlading
steenkolen 120 H.L.) verwacht
en onder de ingezetenen, die geen of
althans heel weinig brandstof bc
zitten, verdeeld worden.
HAAMSTEDE. L I. Zaterdagavond had
alhier plaata de openbare eindlcs van
den cursus in Bedrjjfecontiéle of Land-
bouwboekbouden, welke cursus alhier
dezen winter door den heer J. W. H.
F. Bujjze aan 23 deelnemers gegeven is.
Vertegenwoordigd waren de vereeniging
„C. et C." van welke de cursus uitging,
het Gemeentebestuur, de Z. M. v. L. en V.
en eenige belangstellenden. Alle deelne
mers toonden met lust cn belangstelling
dezen cursus gevolgd te hebben. Bjj
monde van dhr. Blom werd ieder der
deelnemers een diploma uitgereikt. Vele
woorden van dank en lof werden been
en weer gesproken. Na afloop bleef men
nog eenigen tjjd gezellig bijeen.
NOORDGOUWE. Vrijdagavond werd
alhier een algemeeno vergadering van
de afdeeling van het Groene Kruis ge-
honden. Van de 159 leden waren er
slechts een 20 opgekomen. De vergade
ring werd geleid door Dr. Ittmann.
De door het bestuur opgemaakte be
grooting werd onveranderd vastgesteld.
Mededeeling werd gedaan van de aan
gekochte verplegingsartikelen, welke ten
huize van den magazjjnhouder de Blonde
bewaard worden. Bjj de leden werd er
vooral op aaDgodrongeD, bij behoefte,
van die artikelen gebruik te maken,
Ook, indien de geneeskundige bet noodig
acht dat de wijkzuster hare hulp aan
een zieke verleent, dat de leden dan bij
een der bestuursleden die hulp aanvragen,
waarna onmiddellijk aan de zuster last
zal gegeven worden geregeld bare dien
sten te verleenen. Enkele hoofden van
gezinnen hebben zich nog niet als Ud
opgegeven; in den loop van dit jaar
kunnen zij nog zonder enttée toetreden.
Later kan dat niet meer tenzij tegen
betaling van één gulden entrée. Deze
bepaling is niet van toepassing op ben,
die zich in de gemeente vestigen. Leden,
die nalatig bljjvon in de betaling hun
ner contributie en toch de hulp van de
wijkzuster of verplegÏDgfartikelen moch
ten verlangen kunnen dat eerst verkre
gen na aanzuivering van de contributie.
Van een vestiging van een centraal
magazijn in bet ziekenhuis alhier was
bij bet bestuur der afdeeling noch bjj
den Directeur van het ziekenhuis iets
bekend. Berichten dienaangaande zijn
derhalve voorbarig.
DREI8CHOR. Zaterdagavond trad voor
de afd. S. D. A. P. alhier op, de heer
L. Boutcr van Zierikzee. Nadat de voor
zitter der afdeeling, de heer H. v. d.
Doe, Bpreker had ingeleid, begon deze
met te zeggen, waarom bjj zich een
candidatunr voor de Tweede Kamer
bad laten welgevallen. Het was de harde
noodzakelijkheid die hem daartoe drong.
Vóór dezen was spr. nooit in "het open
baar opgetreden, hoewel dikwjjls de
;elegenbeid zich daartoe aanbood, maar
ïad van buis nit den stoot tot coöpereeren
gegeven en aan de Btaatspensionneering
meegewerkt. Het ie, volgens spr., dringend
noodig, dat iemand van het pllatteland
de belangen van de kiezers van dat land
verdedigt enjveitegenwoordigt, omdat een
stedeling nog altjjd geheel verkeerde
denkbeelden koestert van den stand van
zaken ten plattelande. Vervolgens be
handelde spr. uitvoerig het streven der
sociaal-democraten, boe ook daaromtrent
1 verkeerde denkbeelden bestaan
hoe gevaarlijk men dat streven dier
partij voorstelt, omdat zjj de maatschap
pij willen veranderen. Spr. zette uiteen,
dat velen meenen, dat de slechte toe
standder maatschap, ligt aan demensohen
zelf, maar spr. wijt bet aan het stelsel,
en het Is zjjn rotsvaste overtuiging, dat
de nieuw te stichten maatschappjj zich
tot de bestaande zal verhouden, als een
zonnige zomerdag, tot een konden g .'en
herfstnacht. Vooits besprak hij het sticven
der burgerlijke partijen en de soc. dem.
partjj, hoe die heide ongeveer dezelfde
programma's hebben. De programma's
der bargerljjke partijen, bestempelde
spr. als papieron programma's.. Ook het
onderwijs en de sociale wetgeving werden
in het licht der soc. dem. besproken. Na
de pauze behandelde spr. de werking
der ouderdomsverzekering, die voor een
deel in de wet is belichaamd, maar nog
niet is- volmaakt en nog steeds op uit
breiding wacht. Ten slotte verdedigde
spr. het streven der S. D. A. P.r it hjj
een ongevaarlijk streven noemde r-n be
handelde hjj de prjjsstjjging der ver
schillende artikelen en de loonstandaard
op ons eiland. Spr. waarschuwde er voor,
dat wanneer hier niet meegegaan wordt
met andere deelen van ons land, met
name ook de steden, dat het hier zal
worden een verwaarloosde uithoek van
one land. Nadat de voorzitter spr. dank
had gebracht voor het dien avond ge
sprokene en zelf nog het woord had
genomen om zoo noodig nog iets te ver
duidelijken en de heer Bonter nog vol
daan had aan een verzoek der aanwezigen,
tot verduidelijking^ van eon behandeld
onderwerp, sloot de voorzitter, met dank
voor de opkomet, deze bijeenkomst.
STAVENISSE. Vrijdagavond had alhie
een uitslaande schoorsteenbrand plaat
bij den wagenmaker C. F. Hanse. Doo
Spoedig toegesnelde hulp, ook van eenig
mannen der brandweer, was men d
verdere uitbreiding spoedig meester. D
groote voorraad hout, in dat pand aai
Wezig, had groote onheilen knnnen doe:
ontstaan.
Vrijdagavond had alhier plaats d
voorjaarsvergadering van Schuttevae
Door het overlijden van den heer /e
straate, aan wiens nagedachtenis eeni
welverdiende woorden door de heer*
Bujjze en van IJseldjjk werden gewjj
werd de vergadering geleid door d'
heer Bujjze. Als Voorzitter werd I
acolamatie gekozen de heer A. G. v.
IJseldjjk, thans SecretariB, en in
daarvoor ontstane vacature alsSecreta
de heer E. H. Roozemond. Als beBtnu
