ZIERIKZEESCHE
NIEUWSBODE,
Maandag 20 Maart 1916.
w
TWEEDE BLAD.
C5K lerikzeesche
C o u r a n t
ABONNEMENT.
Prjj» per drie maandenI 1,30.
Franco per po«t- 1,60.
Voor het buitenland per jaar- 10,
Afaonderljjke nummer»- 0,05.
Ver«ch\jnt Maandag, Woemdag en Vrjjdag
72ste JAARGANG, t o 9829
Directeur i A. J. DE LOOZE Jr.
liilcawer-Hoofdraedactaur i A. FRANKEL.
ADVERTENTIE Nf.
Van 1—3 regelti I 1 1 1 10,30.
Elke regel meer0,10.
Reclamer per regel0,15.
B|j contract belangrijke korting.
Intending op den dag ran uitgave tuut 1.10 ure.
Gevonden op den openbaren weg:
Een dameBregen mantel.
broodmes.
handschoen.
ril verbon.
muntstuk.
Inlichtingen te bekomen aan het Bureau
van politie te Zierikzee, van des morgens
10 tot 12 en des namiddags van 2 tot 4
en 8 tot 9 uur.
De Commissaris van Politie,
R. P. BRONS.
Uit Stad en Provincie.
ZIERIKZEE. Het was jammer, «lal
<lc opkomst Vrijdagavond in het „Huis
van Nassau", waar een man, als nu\
dr. S. J. M. van Geuns als spreker
voor de afdeel ing Zierikzee der ver-
leniging „Volksonderwijs" optrad, bui
ten verwachting treurig was. Wan
neer wij zien, dat l publiek, zelfs in
«lezen angstvollen tijd, in dikke drom
men opkomt; wanneer het geldt zich te
ontspannen, dan is het voorwaar een
droevig verschijnsel, dat men geen gretig
gebruik maakt van de schoone gelegen
heid een hoogst begaafden spreker te
hooren, waaraan een ieder niet 't minst
uil de onvergetelijke 'dagen dér onaf-
hankelijklieidsfeesten onuitwisbaar aan
gename herinneringen heeft. Te meer
is dit te betreuren, omdat het onder
werp „Schoolstrijd en Schoolvredc", het
welk door mr. dr. Van Geuns behandeld
werd, voor ons allen als staatsburgers
van liet hoogste belang is. Immers een
ieder onzer, tot welke partij hij ook
Ixdiooren moge, zal het in hooge male
toejuichen, dat aan dén droeven school
strijd, die zoovele jaren reeds ons volk
jammerlijk verdeeld heeft, een einde
komt. Mr. dr. Van Geuns nu behoort
tot die mannen, die, alhoewel een vurig
voorstander van de openbare school, aan
de wederpartij, die de bizondere school
mei groote geldelijke opofferingen in het
leven riep, en in stand hield, volkomen
récht laat wedervaren. Zelden of nooit
hebben wij dan ook met meer genoegen
cn, l«aat ons er bijvoegen, met meer
instemming geluisterd naai- een rede,
als die Vrijdagavond j.l. door mr. dr.
Van Geuns alhier gehouden is geworden
In den aanhef van zijn met heilig
vuur en diepe overtuiging uitgesprokenc
rede citeerde spreker een en ander uit
het bekende werk „Jeugdherinneringen
van Ligthart", waarin over bizonder en
openbaar onderwijs op pakkende wijze
geschreven wordt. Genoemde algemeen
bekende paedagoog schreef, dat de open
bare en de bizondere school elkander de-
hand. moesten reiken. Dit Ministerie is
cr dan op uit om den school vrede tot
stand te brengen. Hoogstaande mannen
in ons parlement werken er ijverig voor.
Een staatscommissie heeft reeds een
rapport over deze aangelegenheid uit
gebracht. Komt de schoolvredc tot stand,
dan moet het ook een vrede wezen, die
niet meer de kiem van een nieuwen
schoolstrijd in zich omdraagt.
Spreker geeft hierop een belangrijk
historisch overzicht van den in ons land
gevoerden schoolstrijd. Wij zullen hier
uit slechts een en ander aanstippen. In
de Grondwet van 1848 werd t bizonder
onderwijs het eersl gehuldigd. Een tri-
umfkreet ging hierover op onder de
voorstanders van de bizondere school.
Mackay sprak van den dageraad van
de vrije school. Kort evenwel* daarna
ontketende de schoolstrijd. Twee man
nen, Minister Van de Brugge en Groen
van Prinsteren, traden fel legen elkander
op. De laatste wilde de openbare school
gesplitst naar de verschillende gezind
ten. In de schoolwet van 1857 vond
Groen van Prinsteren aanleiding zijn
ontslag als Kamerlid Ie nemen.
Spreker besprak vervolgens hel bij
verkiezingen zoo vaak geëxploiteerde ge
zegde van hel Kamerlid Kappeijne. dal
de minderheden dan maar moeten on
derdrukt worden, een gezegde, hetwelk
ook door hem werd afgekeurd. Waar
ongelijk bekend wordt, daar moesten
ook zij, die zoo dikwerf de openbare
school belasterd hebben, niet schromen
ook hun ongelijk Ie bekennen. Deed men
dit van weerskanten, dan was er kans
op een duurzamen schoolvredc.
Merkwaardig is het en spreker
verzuimde niet dit in het licht le stellen
dat de voorstanders van de bizondere
school aanvankelijk van geen staats
subsidie zelfs wilden welen. Eerst lang
zamerhand is de siibsidicHCisch ontstaan.
Onder Mackay werd de subsidiewet aan
genomen, alhoewel de Eerste Kamer
toen links was.
Wat hel openbaar ouderwijs zelf aan
gaat, spreker deed uitkomen, dal het
de Kalholieken geweest zijn, op wier
aandrang de bijbel van de openbare
school werd geweerd.
Ei* is een generatie geweest, «lie, spr.
erkent dil, met de gemoedsbezwaren van
de minderheid geen rekening hield.
Dit staat vast, dat noodig is 'n school,
waarin het dogmatisqji karakter niet
op den voorgrond treedt. En al zegt
spreker niet, dat de bizondere school
onverdraagzaam is, in den strijd tegen
onverdraagzaamheid blijft de openbare
school haar groote beteckenis behouden.
De tegenstanders van de openbare
school, met name Heemskerk, die een
daartoe strekkend voorstel indiende,
wilden haar terugdringen van de
plaats, die zij heeft ingenomen, en van
haar maken een tweede rangs-school.
Zij wilden de bizondere school lot regel
maken, en alleen als de behoefte zich
openbaarde, openbaar onderwijs.
Door deze regeering is een uit alle
politieke partijen bestaande staatscom
missie gevormd, teneinde aan den school
strijd ccn einde te maken. Om den
schoolvróde lot stand te brengen moet
men wederzijds iets opofferen. Die vrede
is in het belang van het onderwijs zelf
noodig, in hel belang van ons zelve en
in het belang van liet Vaderland.
Van tie gelegenheid lot debat werd
gebruik gemaakt door het hoofd der
christelijke school, den heer D. Mulder
alhier, en door den heer Perrels, onder
wijzer aan de openbare lagere school
te dezer stede.
Belangrijk is daarvan Le vermelden,
dat eerstgenoemde eerlijk erkende, dat
de openbare school vaak gesmaald was
geworden.
Iïêt' debat droeg 'n hoogst welwillend
vriendelijk karakter, en bleef, dank zij
de tact des voorzittersden heer De
Roode, binnen de perken. Deze dankte
in keurige bewoordingen den spreker
voor de talentvolle wijze, waarop hij zich
van zijn taak gekweten had, en stelde
daarbij in het licht, dat mr. dr. Van
Geuns aan zijn wederpartij alle recht had
laten wedervaren. En onder levendige toe
juiching der vergadering sprak hij de
hoop uit, dat het niet de laatste maal
moge zijn, waarop mr. dr. Van Geuns
hier als spreker optreedt.
BRUINISSE. Woensdagavond trad in
de Conferentiekamer alhier voor de af-
deeling Bruinisae van den Nederlacdschen
Bond voor Vrouwenkiesrecht op rnej.
Sfcnass. Na door den voorzitter met
enkele woorden bij de vergaderden te
zijn ingeleid, begon de begaafde spreekster
hare met groote aandacht en belang
stelling aangehoorde rede. Zjj wees er
op, dat de kans om ook kiesrecht voor
vrouwen te verkrijgen thans veel grooter
is dan voor een paar jaren. Toen een
minister, die meende nooit iets van eenè
Vrouwenbeweging te hebben gehoord,
thans een minister, die by de herziening
der grondwet de beletselen tegen invoe
ring van Vrouwenkiesrecht wil weg
nemen. 't Is dus nu de tgd om met
verdubbelde kracht en met kans op
goeden uitslag de actie voor Vrouwen
kiesrecht te voeren. Zij vestigde er de
aandacht op, welk een goede invloed
van de vrouw, kan uitgaan bij do vast
stelling der verschillende wetteü. Zij
noemde daarbij o. a. de kinderwetten,
waarbij nu de man alles, doch de vrouw
niets is. Had de vrouw het kiesrecht
dan zouden deze zeker andere bepalingen
hebben dan thaus hét geval is. Zoo wees
zij er ook op, dat de vrouw, behalve in
strafzaken, niet kan optreden als getuige.
Zjj deeldè daarvan enkele staaltjes
mede. Zoo had een onderwijzeres, die
in Rotterdam solliciteerdeom een
bewijs van goed gedrag te krijgen,
twee harer dames-kennissen opgegeven,
die haar el jaren kenden. Doch dit
mocht niet, het moesten mannen zijn;
fluks werden een paar mannen als ge
tuigen genomen, die haar heelemaal niet
kenden, maar voor een kwartje bereid
waren te verklareD, dat zij een goed
gedrag had en nu was het goed. Een
rijke dame, die in een streek woonde,
waarvoor zjj veel deed, zou de trouw
plechtigheid van één harer ondergeschik
ten bijwonen. Deze gaf baar als getuige
op, maar neen, hoewel die dame voor
de plaats harer inwoning alios was, ge
tuige mocht zij niet zijn, dat moest
wederom een man zijn. Zij meende ook,
dAt als de vrouw meer invloed had, ook
do zuinigheid beter betracht zou worden.
Zoo waren voor de Belgische vluchte
lingen in Amsterdam 6 loodsen gebouwd,
vijf stonden onder het bestuur van een
man en één onder dat van een vrouw.
Deze bleek veel zuiniger te beheeren,
dan de mannelijke bestuurders. Dat
kwam zeide spreekster, omdat de vrouw
gewoon is met kleine sommen te werken
en dus veel beter overlegt, wat er mede
gedaan kan worden dan de man.
Velen opperen allerlei bezwaren tegen
het vrouwenkiesrecht; de vrouw zou uit
huizig worden, alsof door een enkelen keer
te stemmen en eeüs eene vergadering
bij te wonen, de uithuizigheid zou ver
oorzaakt worden. Dan zegt men weer:
„de vrouw moet maar kousen stoppen".
Nu, zegt spreekster, het zou goed zijn
als vele mannen ook leerden kousen
stoppen, men kan dan zoo heerlijk
overal aan deuken. In Amsterdam waren
vele Belgische mannen wat blij, dat de
dames hun daar het stoppen leerden.
Dan weer is het, er zal oneenigheid
door in het huishouden komen. Dat er
ook autoriteiten zijn, die zoo denken,
ondervond spreekster, toen zij bij een
burgemeester kwam op een groot dorp,
om de openbare school te gebruiken voor
eene lezing. De mau toonde zich niet
bereid daarvoor toestemming te geven.
Hg had in zrjn eigen huishouden onder
vonden hoe de vrouwenbeweging verkeerd
heden bracht. Hij was eens onverwacht
thuis gekomen en vond, o gruwel, zijn
dochter, voorstandster van vrouwenkies
recht in zijn stoel zitten.
Een ander burgemeester liet haar door
den veldwechter volgeD. De man bad
zeker gelezen van de suffragettes en dacbt
bepaald, dat zoo'n propagandiste voor
vrouwenkiesrecht een gevaarlijk sujet
was, in staat ruiten in te werpen of
andere baldadigheden te plegen.
Een ander zegt weer, dan moet de
vrouw maar dienen ook. Maar, voert
spreekster aan, de vrouw maakt zich in
deze droeve tijden verdienstelijk in hos
pitalen en ambulances en neemt op ver
schillende manieren de plaats van den
man in, die in het legor het vaderland
dient.
Op onderhoudende wijze bepleitte zij
het goed recht der vrouw om ook in de
regeering bare stem te doen hooren.
Gedurende de pauze, die na het einde
der rode gehouden werd, was er gelegen
heid zicli als lid aan te melden. Eukele
aanwezigen gaven daaraan gehoor of
kochten de geschriftjes, die ten verkoop
werden aangeboden.
Na de pauze kon men vragen stelleD.
Een der hoorders maakte daarvan ge
bruik. Hij meende, dat volgens zijne
ondervinding de zuiuigkoid der vrouw
wel eens te wcnschen overlaat en vooral
als het kleeding betreft. Hij vond ook,
dat de „militairen aan het front, waar zij
hun leven kunnen verliezen, Int veel
zwaarder hebben dan de vrouw en waar
do spreekster had gezegd, dat ook de
Bijbel zich niet tegen het Vrouwenkies
recht en Vrouwenbesluur verzet, was
hij in dit opzicht van een tegengesteld
gevoelen.
Uitvoerig beantwoordde mej. Staaee
de gedane vragen en vond daarbij ge
legenheid hare moening verder te ver
duidelijken.
Bij het einde der vergadering dankte
de voorzitter haar voor hare leerrijke
voordracht, den vrager voor zijn genomen
moeite en alle aanwezigen voor hunne
betoonde belangstelling.
In een tjalk zijn de vorige week
een schipper en jzjja vrouw des nachts
bijna gestikt door kolendamp. Toen
'8 morgens het wat lang duurde, eer
men beweging zag ging men kjjken en
vond beiden bewusteloos. Vooral bij den
man duurde het lang eer hij weer was
bijgebracht.
Een knecht bij een landbouwer
alhier workzaam had het ongeluk met
een riek in den voet te steken. Hij
wondde zich daarbij zoo, dat genees
kundige hulp werd ingeroepen.
Douwes Dekker.
Een medewerker van de Sum. Post
heeft te Hongkong den daar gearres
teerden Douwes Dekker gespioken en
vertelt daarvan het volgende:
„Vergezeld van een detective ging ik
naar bet barack-lazaret. Daar, op een
der beddeü, lag do vader van de Indische
Partg. Hij richtte zich even op toen de
deur werd geopend, maar viel dan weer
uitgeput in de kussens neer. Ik ging op
een stoel bij zijn bed zitten en vroeg in
't Hollandsch: „Meneer Douwes Dekker,
kent u me nog?"
Op bet hooren van de Hollandsche
taal ging een lichte schok door z'n
lichaam. Hij keek me strak aan en
schudde toen 't hoofd. Ik maakte me
bekend, zei dat ik óók lid van de I. P.
was geweest.
En toen had je de uitdrukking op dat
ontzettend vermagerde gelaat eens moeten
zien.
Bestaat die nog vroeg kg snel.
Bent u al lang van .lava weg? Toe,
vertel me eens wat er in dien tijd is
gebeurd
Ik kon bem natuurlijk van de laatste
tgden niet veel meer vertelleD, deelde
alleen mee wat ik wist en hij luisterde
gretig, schudde nu en dan met 't hoofd.
Tweemaal had de detective, die
natuurlijk in onze nabijheid bleef, me ai
'n por in de zij gegeven en gefluisterd:
„U moet Engelsch spreken. Mr. Douwes
Dekker spreekt die taal vloeiend".
Maar ik dacht er niet aan, bad er een
zeker leedvermaak in om voor den
politieman onbegrijpelijke klanken uit
te stooten.
Hoe komt u toch hier verzeild,
meneer Dekker?
'k Heb me versproken en wekte
toen argwaan, 't Is niets dan een
wraakneming van de Engelechen, omdat
ik in Hollandsche bladen in pro-Duitschen
geest heb geschreven. Ze loerden op me
en ten slotte hebben ze in mijn bagage
de bekende brochures gevonden, 't Is
een ongelukkige samenloop van om
standigheden.
U hebt bekend?
Natuurlijk. Er zat niets anders op.
Ik lijd aan tering en voel me uiterst
zwak. Ik weet niet wat de Engelscben
met me voor hebben, maar veel goeds
verwacht ik niet.
Ik moest afscheid nemen. De detective
had al 'n paar maal een ongeduldigen
wenk gegeven en ik stond op.
Tot ziens, meneer Dekker.
Ik hoop 't!"
Een conflict met do kroon.
In Zeeland zijn door Geel. Staten de
jaarwedden van burgemeesters en secre
tarissen herzien en, voor het ovorgroote
deel, was verhooging hiervan het gevolg.
De gemeenteraad te Hoek was het daar
mee niet eens en gaf aan Ged. Staten
te kennen, die onder deze omstandigheden
niet gewenscht te achten, daar men niet
weet, hoe de toestand der gemeente na
don oorlog zal zijn. Niettemin hebben
Ged. Staten aan de Kroon geadviseerd
de jaarwedde dier titularissen in deze
gemeente te verhoogen van f S00 tot
f 950. Bij Koniuklgk besluit is aldus
bepaald en aan den Raad werd hiervan
keuui8gegeven. De raad wil echter voet
bij stuk houden. Een der wethoudors,
die wegens de meerdere werkzaamheden
een tijdelijke vergoeding zou willen geven,
critiseerde de houding van Ged. Staten
die zoo maar over de kas der gemeente
beschikken. Het voorstel van B. en W. om
het verhoogd bedrag in de begrooting
van 1916 op te nemen (wat in elk geval
zal moeten gebeuren) werd verworpen
met vier tegen twee stemmen. Onze
Raad permitteert zich dus een conflict
met de Kroon.
Ingezonden Stukken.
Zierikzee, 17 Maart 1916.
Geachte Redacteur
Naar aanleiding van het bericht in uw blad
van Vrijdag 16 Maart, uit Oosterland, van het
verslag der vergadering van ingelanden van den
polder Ooster- en Sirjansland, trof mg 't bericht,
dat hoogstwaarschjjnljjk niet alleen tot ver
hooging van den dyk besloten zal worden, maar
ook een verzwaren van den djjk aan de landzjjde.
Deze} verzwaring acht ik beslist noodzakelijk
vooraljop die plaatsen waar een grondafsehuiving
van een djjk heeft plaats gehad óf daar waar
't profiel van een dyk zwak is óf een door
kwelling geconstateerd is.
't Aanbrengen van een birtnenberm tot een
minimum-hoogte van H. W. acht ik de beste
verzwaring.
Hierdoor krjjgt het binnentalud een steun
aan zgn voet, 't profiel van den djjk wordt ver
sterkt en de doorkwelling van den djjk wordt
er door verminderd, dus de factoren die een
binnenwaartsche afsohuivfng vergemakkelijken,
worden hierdoor opgeheven. Ik kan dan ook
alle polders aanraden dergeljjke verzwaringen
aan te brengen.
Eenige weken geleden ben ik in de gelegen
heid geweest om de doorbraken en stormschade
in Noord-Holland te bezichtigen.
Al de doorbraken waren met een binnenwaart-
sche grondat'schuiving voorafgegaan.
In Drechterland, waar vele van dergeljjke
afschuivingen aan den zeedijk hadden plaats
gehad is mjj opgevallen, dat juist op plaatsen,
waar 't binnentalud aan zijn voet, voor 't ver
krijgen van een voetpad langs eenige woningen,
sterk was afgegraven en daar, waar een verlaging
van een binnenberm was, de grond was afge
schoven.
U, Mynheer de Redacteur, dankend voor de
verleende plaatsruimte.
Uw dw. dnr.,
C. L. DE VOS TOT NEDER VEEN CAPPEL,
Civiel-Ingenieur.
Eene algemeene Bewaarschool.
In zjjn laatsten brief klaagt Brinio over het
feringe streven naar vooruitgang in Zierikzee.
jjne klacht betreft ook de bewaarscholen. Hjj
schrgft
„Zoo ontbreekt een bewaarschool voor be-
„talenden, waarheen wg zonder verzaking van
„onze grondbeginselen onze kleinen veilig
„kunnen zenden".
Deze klacht geeft aan mjj, als voorzitter van
het bestaur der bewaarschool voor kinderen
van on- en minvermogenden, aanleiding om de
aandacht op die school te vestigen.
Vroeger had men naast die school nog eene
zoogenaamde „Burgerbewaarschool", bestemd
voor de kinderen der meervermogenden, en in
tegenstelling daarmede werd de eerstgenoemde
school gewoonljjk genoemd de Armenbewaar
school. Intusschen is sedert vele jaren die
burgerbewaarschool opgeheven en zgn lang
zamerhand ook kinderen van meergegoeden op
de zoogenaamde armenbewaarschool gekomen.
Daardoor is deze geleideljjk van aard ver
anderd en zou zjj beter eene „Algemeene
Bewaarschool" kunnen worden genoemd.
Het bestuur en het onderwjjzend personeel
trachten haar zooveel mogeljjk aan de eischen
de» tjjds te doen beantwoordenop orde en
netheid wordt streng gelet en ik meen dan ook
te mogen verklaren, dat zjj aan redelgke eischen
voldoet.
Het schoolgeld bedraagt 30 cent per maand
voor kinderen van onvermogenden wordt het
betaald door particulierenbovendien geven de
gemeente en de nutsspaarbank jaarljjks eene
subsidie.
Dat daar kinderen uit alle klassen der maat
schappij zani0Q school gaan, kan in dezen
democratischen tjjd geen bezwaar zgn en moet
eerder als een voordeel worden beschouwd,
De school draagt geen kerkeljjk karakter;
niemand behoeft zjjne grondbeginselen te ver
zaken, zooals Brinio vreest, door zjjne kleinen
daarheen te zendon.
Ik meen daarom ouders, die hunne kinderen
naar eone bewaarschool willen zenden, te mogen
aanraden om op die school een kjjkje te gaan
nemen; zjj kuuncn dan zeiven oordcelen, of die
aan hunne wenschen voldoet.
De school wordt gewoonljjk gehouden in
eenige lokalen caast de oude Ambachtsschool;
die lokalen zgn tgdelgk afgestaan aan de
militairen, welke daar slapen en muzikale
oefeningen houden. Het onderwgs wordt zoolang
gegeven in de vroegere meisjesschool aan de
Hooge Molenstraat. Belangstellenden kunnen
zich daar onder de sohooltjjden aanmelden.
J. P. CAU.
St.vMaaktbnldijk, 16 Maart 1916.
Mijnheer de Redacteur!
Verleen mjj s. v.p. eenige ruimte in uw blad
voor onderstaande regelen.
In uw blad van Dinsdag 7 Maart was een in
gezonden stuk opgenomeD, waarvan de inhoud
handelde over de verkiezing van een lid voor den
gemeenteraad en onderteekend was dcor „Een
Kiezer". En nu gaat het gerucht door onze
gemeente dat voornoemd ingezonden stuk in
verschenen van de hand van ondergeteekende.
Ik verklaar hiermee, dat het nimmer in mjjn
gedachten is opgekomen, om een ingezonden
stuk te schrgven tegen den candidaat van rechts,
den heer J. P. Hage. Ik hoop, Mgnheer de
Redacteur, dat u zoo beleefd zult zjjo, om deze
verklaring te helpen bevestigen dat dit gerucht
in strijd is met de waarheid.
Dankend voor de plaatsruimte, teeken ik,
Uw. dw. dn.,
C. G. HAGE.
De onderteekenaar van dit stuk is niet
de schrjjver van het bewuste artikel.
De Reoactib,
