Oorlogso verzicht.
zoek over den moord werd van de
hand gewezen. Geen souvereine staat
kon een dergelijken eisch inwilligen.
Een ultimatum werd hierop inge
diend. Toen daaraan niet werd vol
daan, werd de oorlog verklaard. Dit
feit zal met een zwarte kool in de
geschiedenis worden aangeteekend.
Rusland mobiliseerde zijn leger.
Duitschland verlangde, dat Rusland
de mobilisatie zou afgelasten. Toen
Rusland echter daarmede voortging,
verklaarde Duitschland aan Rusland
den oorlog.'
'Alsnu wérd ook Frankrijk, Rus-
land's bondgenoot, in den oorlog be
trokken.
En toen vaststond, dat Duitschland
zijn troepen door België zou laten
trekken, teneinde Frankrijk binnen
te rukken, verklaarde Engeland aan
Duitschland den oorlog.
De weigering van België Duitsch-
land's leger verlof van doortocht te
verleenen, was rechtmatig.
Na d.e' krijgsverrichtingen in Bel
gië en Frankrijk te hebben opgesomd
en na gewag te hebben gemaakt van
de uitgebreide versterkte frontlijnen,
die zich van Nieuwpoort tot Belfort
uitstrekken, waar de legers in loop
graven tegenover elkander liggen,
merkte spreker op, dat van beide
zijden aanhoudend beproefd werd
door de frontlijn heen te breken,
maar fót heden toe steeds met een
negatief resultaat.
En zoo heeft men ook op het
Oostelijk óorlogstcrrein van de Oost
zee tot de grenzen van Rumenië toe
een soortgelijke frontlijn.
Aldus houden de oorlogvoerenden
elkander in strategisch evenwicht."
Ook op zee, waar de duikboot een
groote rol speelt, is nog geen be
slissing gevallen. Wel zijn tal van
schepen in den grond geboord, waar
door vele soldaten bun graf in de
golven vonden.
Uit 't gebruik der duikbooten blijkt,
dat een kleine staat geen groote oor
logsschepen als de dreadnoughts, van
noode heeft.
Het resultaat van zeven maanden
oorlog is, dat wjj nog even ver zijn
als op den eersten dag der oorlogs
verklaring.
Spreker schetst hierop in levendige
kleuren de ellende en verschrikkin
gen van dezen oorlog, waar twaalf
k vijftien millioen menschen in loop
graven en op de slagvelden gebrek
lijden, millioenen mannen in de
krgcht van hun leven een. ontijdigen
dood sterven, of verminkt of in hun
gezondheid geknakt zich door bet
leven moeten slepen, waar duizende
weduwen haar cchlgenootcn, en dui
zende meisjes, haar geliefden bcwce-
nen. Geheele stedengrooter dan
Zierikzee, zijn met den grond gelijk
gemaakt, geheele landstreken platge
trapt en verwoest, een wereld van
kunst is vernield, de schoonste bouw
werken, waaraan geslachten hebben
gearbeid, zijn platgeschoten of ver
brand.
Met dezen oorlog staat de toekomst
van geheele rassen op het spel.
Zoo viert dan het inilitairismc, dat
als een alp op de borst van Europa
gedrukt heeft, zijn bloedigen triumf.
iVelen meenen, dat Oostenrijk een
zware verantwoordelijkheid heeft op
zich geladen. Oostenrijk had aan Ser
vië 'n lastigen buur. Servië was vroe
ger een groot Koninkrijk. En 'nu
droomt men in dit rijk van 'n Groot-
Scrvië. Alles wat Servisch geweest
is en de Servische taal spreekt wil
men van Oostenrijk trachten terug
të^krijgen. Natuurlijk is dat onzinnig.
>Want dan zouden wij Nederlanders
evengoed van Duitschland Cleef kun
nen terugvorderen, dat eenmaal lot
Nederland behoord heeft.
Oostenrijk heeft echter alle gema
tigdheid uit het oog verloren. Het
moest begrijpen, dat het met Rusland
in'botsing moest komen. Italië heeft
Oostenrijk er voor gewaarschuwd
om niet tot het uiterste over te gaan.
Oostenrijk antwoordde, dat Rusland
niet klaar was. en dat, mocht Rus
land beginnen, hel Duitschland ach
ter zich heeft. Italië zeide, dal het
niet tot een oorlog met Rusland be
perkt zal blijvenmaar dat ook
Frankrijk en Engeland er aan zullen
deelnemen. Aan een oorlog met En
geland wilde Oostenrijk echter in het
checl niet gelooven. Maar het is ge
leken, dat Italië gelijk heeft gehad.
Hadde Oostenrijk gedaan, wat Italië
wilde, namelijk de zaak overlaten aan
het Arbitragehof te 's-Hage, dan ware
de oorlog niet gekomen.
De verantwoordelijkheid van den
oorlog is voor de andere mogend
heden moeilijk te bepalen. Duitsch
land erkent, dat Frankrijk door Rus
land is medegesleept. In Rusland is
hel altijd de oorlogspartij der groot
vorsten geweest, die den oorlog met
Japan op haar geweten heeft. Men
is geneigd aan te nemen, dat de Czar
om den binnenlandschen toestand
den oorlog niet gewild heefl, anders
ware Rusland wel in de Balkanoor
logen tusschenbeide gekomen. Rus-
land's politiek is echter steeds ge
weest om den Slavonischen,broeder,
die in het gedrang kwam, bij te staan.
Had de Czar zich tegen dezen oorlog
verzet, wellicht had het zijn Iroon
gekost.
Duitschland heeft zich moeite ge
geven den oorlog tot Oostenrijk en
Servië te beperken, maar heefl Oos
tenrijk niets laten weten, dat hel
Oostenrijk tegenover Rusland alleen
zou laten staan. Duitschland liet Oos
tenrijk niet laten weten, dat het
hem niet als bondgenoot te verliezen
en zoodoende volkomen geïsoleerd Ie
staan.
Engeland strijd I alleen voor hel
internationale recht, strijdt alleen
voor de neutraliteit van de kleine
staten, strijdt alleen voor de ideëelc
beginselen, wordt gezegd. Daarop valt
echter wel wat af te dingen. Spreker
meent, dat Engeland alleen vecht
voor zjjn belang, dal op het spel
staat. Den oorlog heefl Engeland niet
gewild. Grey heeft het onmogelijke
beproefd dien te remmen. Een oorlog
op het vasteland is in Engeland
steeds impopulair. Maar het voelde,
dat het aan dezen oorlog niet kon
ontsnappen.
Spreker ging hierop bespreken de
oorzaak van den haat in Duitschland
tegen Engeland.
Na 1870 is Duitschland een mach
tige staat geworden, ook op industri
eel en commerpiëeL gebied. Op veler
lei terrein streefde 'I zelfs Engeland
voorbij. Engeland zag dat met leedc
oogen aan. Ook zag het ongaarne
Duitschland's wapeningen ter zee
Het zocht daarom toenadering tot
Frankrijk, en Frankrijk bracht Rus
land en Engeland tot elkaar. De
Triple Entente ontstond. Dit was
geen verbond maar een afspraak één
lijn te trekken in de internationale
politiek.
Duitschland trachtte een invloeds
sfeer in Marokko te verkrijgen. En
geland verhinderde datheigeen
aanleiding gaf lot ontstemming in
Duitschland, dat nu zijn bewapenin
gen ontzettend uitbreidde, ten einde
in staat te wezen eventueel zijn wil
door te zetten.
Engeland trachtte de groote machts
uitbreiding van Duitschland tegen te
gaan. Het was er steeds op uit te
voorkomen, gelijk de historie be
wijst, dat een staat op het vasteland
te machtig werd. Het begreep, dal,
indien Duitschland Frankrijk ver
pletterde, Engeland voor de keuze
stond of een sloep te worden varend
in het Duitschc sop, of den kolossus
te lijf te moeten gaan. Daarom sprong
Engeland Frankrijk bij, gelijk bet
indertijd Pruisen in den oorlog tegen
Napoleon heeft bijgestaan.
Deze oorlog is een strijd om de
wereldheerschappij. Het is volgens
spreker geen economische oorlog,
al wordt ook met economische wa
llenen gestreden. Wel zal de partij,
die overwint, economische voordee-
len bedingen.
Ook is deze oorlog geen kapitalis
tische oorlog. Alle standen toch der
samenleving worden door de rampen
des oorlogs getroffen. De offers in
bloed worden door alle klassen der
maatschappij gebracht. Bovendien is
door den oorlog de waarde van lal
van bezittingen aanmerkelijk vermin
derd. Alle kapitalen, hoe ook belegd,
worden in deze veelbewogen tijden
mei vernietiging bedreigd. Tal van
industrieën zijn door gebrek aan
Tondstof stop gezel. En waar velen
un geld in effecten belegd hebben,
is de daling der effcctenkoersen voor
hen een onmiddellijk verlies. En nie
mand kan z,eggen, óf die effecten nu l
scheurpapier zullen worden.
Slechts enkele industrieën hebben
belang bij den oorlog.
Het is de hartstocht naar macljl,
hel zoogenaamde imperialisme, dat
tol den oorlog gedreven heefl. Dan
gaat macht boven rcchl. Het militai
risme met zijn leus, si vis pacem.
para helium, is in de laatste 10 jaren
de vloek van Europa geweest. Feite
lijk geldt in de praktijk de leer, dal
de begeerlijkheid van een volk recht
matig is, ais een volk de macht heefl
die begeerlijkheid te verwezenlijken.
Daartegen baat slechts één genees
middel. Hel rechtsbewustzijn der vol
keren moet op een hoogor peil ge
bracht worden.
Wanneer het sterkere volk 'l land
van een zwakkere natie binnendringt,
dan is dit een misdaad.
Als dit bewustzijn doordringt, zul
len betere tijden voor de volkeren
aanbreken.
Boven het Vredespaleis in Den
Haag staat ,,si vis pacem, cole justi-
tiam" (indien gij den vrede wilt,
oefen gerechtigheid Wordt deze leus
de leidende der beschaafde volken,
dan zal niet langer het geweld, maar
het recht de verhouding der volkeren
regelen.
Gehoopt wordt, dat uit al deze el
lende een nieuwe orde van zaken zal
geboren worden, waagn bet recht
zal kunnen hccrschen. Als de vol
keren zullen ter neerliggen en do
stem van de menschelijke rede komt
aan het woord, en het ..Vrede .op
Aarde" zal weerklinken, dat dan
de machtige gewetenskreet vernomen
worde: „dat nooit ivecr
Als het wapengekletter verstomd is
en de vrede tol stand gekomen is, dat
dan allen samenwerken in één ge
meenschappelijk streven te zorgen,
dat in de gemeenschap der volken
niet langer het geweld, maar hel
recht zal heerschen. (Daverende toe
juichingen).
Een geluk is het. dat ons land bui
len den oorlog gebleven is, in weer
wil dat in de onmiddellijke nabij
beid van onze grenzen de oorlog reeds
7 maanden woedt. Geen vreemde sol
daten hebben onzen bodem betreden
tenzij als geïnterneerden.
Duitschland heeft om strategische
en economische belangen onze neu
traliteit geëerbiedigd. En Engeland,
dat zeide op te komen voor de neutra
liteit van de kleine staten, kan op
onze neutraliteit geen inbreuk ma
ken, wilde liet niet de publieke opi
nie tegen zicli innemen.
Maar dat wij buiten den oorlog ge
bleven zijn, is ook Ie danken aan de
wijsheid van onze regecring, die,
alhoewel zich netelige kwesties voor
deden, die ons land in conflict kon
den brengen, het schip van staat mei
groot beleid door al de klippen,
waarop het stranden kon, heefl liecn-
geyoerd. En wanneer spreker ge
waagt van de regeering, dan bedoelt
hij daarmede in de allereerste plaats
Hare Majesteit de Koningin. De re
gecring heeft het buitenland weten
Ie overtuigen van de eerlijkheid van
Neerland's bedoelingen. Aanvankelijk
werd ons land door de strijdende
partijen met groote achterdocht ga
degeslagen. Van die achterdocht is
thans niets meer overgebleven. Men
weet, dat Nederland vast besloten is
zijn neutraliteit tegen elkeen, en des
noods met kracht van wapenen te
verdedigen. Spreker brengt hiervoor
een woord van hulde aan deze re
gecring. (Daverend applaus".
Ook ten aanzien van hef binnen-
landsch bestuur heeft de regecring
met wijs beleid gehandeld, en ge
tracht de kwade gevolgen van den
oorlog te verzachten.
Nederland toch lijdl onder den
oorlog. Er hecrscht veel werkeloos
heid in de steden, de prijs der levens
middelen is tot een onrustbarende
hoogte gestegen, de havens worden
door veel minder schepen bezocht,
lal van lakken van handel lijden
groole schade, vele industrieën, zoo
als de belangrijke oester- en mossel-
cultuur in Zeeland, kwijnen.
Slechts enkele industrieën hadden
het niet slecht. En ook de landbouw
heeft, gelijk spreker aantoonde, in
1914 een voorspoedig jaar gehad. En
zoolang het den boer goed gaal, gaal
hel den staat niet slecht.
Besprekend de mobilisatie, zeide
spreker, dat meer dan 200.000 man
meer dan zeven maanden buitenge
woon onder de wapenen zijn. Veien
zijn gescheiden van hun gezin, velen
lijden schade in hun zaken.
Het is voor een Kamerlid een hard
gelag te moeten stemmen voor een
wetsontwerp de lichtingen onder de
wapenen te houden. Maar waar de
regeering de volle verantwoordelijk
heid draagt voor de veiligheid van
het land, daar mag men haar daar
toe de middelen niet onthouden
Dank zijn wij echter verschuldigd
aan die mannen, die door hun lang
verblijf onder de wapenen zulke
zware offers voor I vaderland bren
gen. Ter zijner tijd moet die dank
zich in daden toonen. Duizenden toch
hebben schade geleden. Velen verlo
ren hun betrekking, velen zagen hun
zaken verloopen. Het is een eere
schuld voor ons mede te werken, die
mannen maatschappelijk weer op de
been te helpen.
Door de afdceling Zierikzee van
Volksweerbaarheid is een oproep ge
richt tol vorming van een vrijwil li
gen landstorm. Spreker steunt dien
oproep. Achter de landweer sta eert
krachtige landstorm. Deze kan in
oorlogstijd tal van diensten bewij
zen. waarvoor georganiseerde troe
pen noodig zijn. Door deelneming
aan den landstorm verhoogt men de
weerbaarheid van ons volk
Weldadig heelt het aangedaan de
vastberadenheid, waarmede bij de
mobilisatie ieder man is opgekomen.
Gebleken is, dat.als de nood aan den
man komt, ons oud volkskarakter
niet verbasterd is.
En bij 't gevaar, dat ons omringde,
zijn alle partijgeschilleu verstomd.
Er waren geen liberalengeeii
anti-revolutionnairen, geen socialis
ten meer. Zes millioen Nederlanders
stonden eendrachtig geschaard ojn
ons nationaal vaandel. Stormachtige
bijval Moge die geest van eendracht
nawerken' Moge, als de politieke
strijd hervat wordt, met minder hef
tigheid en met meer waardeering
van ieder s standpunt gestreden wor
den!
Spreker dankt '1 publiek voor zijn
aandachtig gehoor. Als wij elkander
weerzien, zal veel over onze hoofden
zijn heengegaan. Wij welen niet, wat
de naaste toekomst in haar schoot
verbergt. Maar als, wat God ver
hoede, ons land in den strijd mocht
betrokken worden, dat dan ons volk
in dat ernstig tijdsgewricht zijn roerii-
ijk verleden zich waardig toonc, en
zijn recht op een eigen volksbestaan
bewijze. (Levendige toejuichingen).
Hij hoopt evenwel, dat spoedig de
vredesduif met den palmtak uil den
zondvloed van ellende moge ver
schijnen. en "lat ons land uit de ge
weldige crisis behouden zal Ie voor
schijn komen. (Langdurig applaus
De voorzitter bedankt mr, Patijn
voor zijn welsprekende redeen
hoopt, dat, als hij over een naar jaar
weer jnoclit. optreden, ^lil zal wezen
in een ongerepfNederland, ongerept
óok wal deze provincie, eij wat onze
overzeesebe bezittingen betreft En
met dezen wensch werd de vergade
ring door ticiii gesloten.
Krijgt men de Fransche on Engel-
sclie oorlogsberichten onder de oogen.
dan kan men uit deze dagelijks lezen,
dat het leger der verbondenen loop
graven genomen en hernomen licèfi,
zooveel Kilometer vooruitgekomen is,
en den vijand ontzettende verliezen
heeft toegebracht.
Krijgt men daarentegen de Duit-
sche berichten onder de oogen, dan
hebben de Duitschers de aanvallen
der bondgenooten schitterend afge
slagen, zooveel gevangenen gemaakt,
loopgraven veroverd, gn eveneens
den vijand belangrijke verliezen ver
oorzaakt.
Welke berichten zijn nu de juiste?
De Germaansclie of de anti-Ger-
maansche?
Men boude liet ons ten goede, dal
wij ter wille van de neutraliteit ons
van een antwoord onthouden.
Alleen wenschen wij te verklaren,
dat al waren ook al die berichten
volkomen juist, zij nog geen groot
gewicht in de schaal leggen, want
een beslissing brengen zij niet.
Van uit hét groote Duitschc hoofd
kwartier komt de tijding, dat nu de
geheele oorlogsbuit geborgen is, zon
der dat de Russen ondanks hun
krachtige tegenmaatregelen, dit aan
de Duitschers konden verhinderen.
Bij Rawa schijnen de Duitschers
een klein succes behaald Ie hebben.
Zij maakten 3400 Russen krijgsge
vangenen en vermeesterden lli ma
ch in ege weren.
De machtige vloot der verbondenen
beschiet nog voortdurend de forten,
die de Dardanellen bestrijken. Men
is wat de forceering der forten be
treft pas in Genesis. Daar zal nog
menig schot gelost moeten worden,
alvorens de verbondene schepen in
de zee van Marmora zijn. Want hel
oorlogsspel hegint eersl van het mid
den van de zeestraat af tot de zee
van Marmora toe. Het is er natuur
lijk om te doen zich van Constantino-
pel meester te maken, dat dan aan
Rusland als oorlogsbuit zal toege
wezen worden.
Bulgarije en Rumenië zien me.t
leed» oogen hel bombarcfemenf. Zij
hebben nog liever den Turk dan den
Rus in Conslantinopcl Het is ook
zoo met Griekenland geschapen. Maar
nu schijnen de verbondenen aan Grie
kenland t«- hebben aangeboden de
Acgeïsche Zee tot een Grieksche bin
nenzee te maken, en de grenzen van
Griekenland tol in de nabijheid van
Constantinopel le willen uilbreiden.
Venizclos, de Grieksche Minister-Pre
sident. schijnl voor die verlokkelijke
aanbiedingen gezwicht le zijn. maar
toen hij daarmede hij den Koning
kwam. ontmoette hij feilen legen-
stand. Nu heeft Wéni/.eloS in de Ka
nier verklaard, dal hij zijn ontslag
nam. daar de Koning zijn politiek
niet goedkeurde. Welke houding Grie
kenland nu zal aannemen, is nog niet
le bepalen. Hel begunstigt reeds de
Entente gróotelijks door te gedoógen.
dat baar vloot de Grieksche havens
als basis voor haar operaties tegen
de Dardanellen gebruikt
Amerika schijnt voor de plannen
van Japan ten opzichte van China
allesbehalve gunstig gestemd te we-
z.eii. De Amcrikaansche gezant onder
handelt voortdurend mei Joeansjikai.
Aan deze onderhandelingen hcchl
men in China groote beteekenis. In
verband hiermede is het goed er op
te wijzen, dat de toorn der Japan-
sche pers steeds heftiger wordt. Men
dringt daarin er op aan, dat Japan
den strijd met elke groote Mogend
heid in casu Amerika), die het weer
staat. moet aanbinden
KERKNIEUWS.
Ned. Ilerv. Kerk.
Te Amsterdam ia overleden dr. A. J.
H. W. Brandt, eedort 1903 lioogleeraar,
•edort 1910 oud-hoogleernnr in de theo
logie aan de gemeentelijke universiteit
aldaar. De overledene was te voren o. a.
predikant te Zierikzee 1884— 1S91) en
hoogleeraar aan hel Evangelisch Lu-
therech Seminarie te Amsterdam.
ST.-FILirSLAND. Woensdag 10 Maait
'snam. 2 uur ds. Loran.
Ond-Geref. Kerk.
Woonsdng 'a voorin. 9 -, 'sram. 2 - en
'eavond6 5} nur, ds. Boonc.
Gcref. Kerk!
Beroepen to Driebergen d». II. Meijer
te Brouwershaven.
Aanbestedingen, Verknopingen, en*.
ST.-ANNA1. \ND8 Manrl. Bjj de
lieden alhier gehouden aanbesteding van
het werk aan den Snzaunapolder, weid
aannemer do lieer Elenhaas alhier voor
f 9200.
Soe.-dem. burgemeester.
De waarnemende burgemeester van
Amsterdam wethouder dr. N. M. .loaephus
Jitta, is ongesteld, in diens plaats treedt
als waarnemend burgemeester op wet
houder F. M. Wibaut. Amstordam heeft
dus thans een sociaat-demoeratischen
burgemeester. --
Schoolkinderen als Propagandisten.
In aansluiting aar. vroegere mede-
deelingen over het bijeenbrengen van
goud door schoolkinderen, wordt uit
Frankfort aan 'n Duilsch blad geschreven:
Den 22 Februari maakte dedireotriee
van een particuliere hoogere meisjes
school hier ter stede aan haar leerlingen
bekend, dat de inrichting een inzameling
van goud zon beginner, en zjj beloofde
een vijjen dag, zoodra de eerste 10,000
mark b]j elkander ronden zjjn.
liet resultaat was verrassend. Reeds
don 25en konden aan de directie
12000 mark overhandigd worden, welke
echter lot den 27en (oi over 16000
mark toeoamen en waar nog steeds
bijkomt. De verzaraelaarslers kregen
haar betooniog in den vorm van den
hf looiden vrijen dag.
Men doet altijd dezelfde ervaring op:
Wie het verstaat, de kinderen voor ren
zaak van algemeen belang warm te maken,
die wint in hen onvermoeide en offer
vaardige propagandisten, en die bereikt
door hen dikwijls veel meer dan met
alle aanmaningen en oproepen aan
volwassenen.
Men moest daaraan thans ook voor
andere doeleinden dan voor de gond
ii zameling denken, vooral voor de
noodzakelijke spaarzaamheid met levens
middelen, kinderen zjjn gewillig, be
grijpen veel sneller dan vele ouders,
dat het een schande is in oorlogstijd
do munitie voor den strijd achter het
front -- en brood, aardappelen, vleesch
en zelfs keukenafval zijn tegenwoordig
munitie, even gewichtig als patronen
en geschutdoor nalatigheid of door
grenzelooze gemakzucht te verkwisten.1
Maar ook voor het leekenen der
ooriogsleening, voor het inzamelen der
volksgaven zjjn de kinderen voor
treffelijke helpers. Wij welen uit ver
halen van leeraren met welke belang
stelling de kinderen op school al deze
onderwerpen aanhooren en hoe blij ijj
zijn, zelf daarin iets te mogen meedoen.
TELEGRAMMEN.
s-GRAVENHAGE8 Maarl. De
nieuw benoemde burgemeester van
Amsterdam legde heden alhier be
zoeken van kennismaking af bij do
Ministers en hij enkele andere auto
riteiten.
In verschillende Nederlandsche
bladen werd hedenochtend melding
gemaakt vau een beweerde gesloten
overeenkomst tusschen Engeland en
andere landen, onder welke ook Ne
derlaiul, betreffende consigiieeren van
voor die landen bestemde voeding-,
middelen, liet verbod van wederuit
voer van die goederen en het toezicht
dat aan Britsoho consulaire Verlegen
woordigers- ter zake zou zijn op
gedragen. Naar wij uit de meest be
voegde bron kunnen mededeelcn' is
en overeenkomst als bedoeld, wat
Nederland betreft, niet tot stand ge
komen, noch in voorbereiding
