ZIERIKZEESCHE
NIEUWSBODE,
Maandag 4 Januari 1915.
EERSTE BLAD.
De Kleine Man en de Groote
Leening.
NIBÜWSTIJDINSEN.
(Z ierikzeesche
C o u r a n t).
abonnement.
Prijs per drie maandenf 1,30.
Franco per post- 1,60.
Voor het buitenland per jaar- 10,
Afzonderlijke nummers- 0,05.
Verschijnt Maandag, Woensdag en Vrijdag.
7lste JAARGANG, No. 9642.
Directeur i A. J. DE LOOZE Jr.
Uitgevar-Hoofdredacteuri FRANKEL.
advertentie n.
Vail 13 regelsf 0,30.
Elke regel meer- 0,10.
Reclames per regel- 0,15.
By contract belangrijke korting.
Intending op den dag van uitgave vóór 8.30 ure.
Dit nummer bestaat uit twee bladsq.
Oorlogstoestand.
Het nieuwe jaar heeft zich voor de
EngeJschen sleoht ingezet, in weerwil
van de goede wenschen, die 'Koning
Georg en Poincaré, de president der
Fransche Republiek, op Nieuwjaarsdag
met elkander telegrafisch gewisseld heb
ben. Het groote Engelsche slagschip
„Tormidable", bemand met 700 koppen,
is namelijk in het Kanaal door een
torpedo van een Duitsche duikboot
zoodanig getroffen geworden, dat het
in een minimum van tyd naar den
kelder ging. Slechts 200 van de be
manning zijn gered geworden. Overigens
is ter zee niets van aanbelang gebeurd.
Ook te land. is geen belangrijk oorlogs
nieuws voorgevallen. Wel hebben de
Belgen en Franschen het in brand
geschoten dorp St.-Joris veroverd, maar
of deze verovering een groote stra
tegische beteekenis heeft, staat nog te
bezien.. De Duitschers geven toe
genoemd dorp ontruimd te hebben en
hebben te kennen gegeven, dat zy
wegens den hoogen waterstand niet
voorneraeus zijn het te heroveren. Ook
hebben volgens de Fransche berichten
de Duitschers in den Boven-Elzas het
dorp Steinbach verloren, en is dit door
Fransche troepen bezet geworden.
Van het Oosteljjk oorlogsterrein, waar
de Duitschers en Oostenrijkers tegen de
Russen kampen, kan dit worden gemeld,
dat, gelyk de Bngelsche bladen berichten,
zes Duitsche legerkorpsen plotseling van
het Noord-Poolsche front verdwenen
zyn. Zjj zullen dit is zeker op
het een of ander punt van het oorlogs
terrein, hetzij in Frankrijk of België,
hetzij in de Karpathen, waar de in het
nauw gedreven Oostenrijkers driugend
behoefte aan versterking hebben, hetzij
op een andere plaats, waar men een
krachtigen aanval beoogt, wel weer
opduiken. De Duitsche generale staf is
niet gewoon zyn krijgsbewegingen
vooraf wereldkundig te maken, zoodat
men natuurlijk in het onzekere verkeert,
wat men met deze zes legercorpsen,
die wel uit hun stellingen, maar niet
van de aarde verdwenen zijn, van plan
is te ondernemen.
Uit Constantinopel komt het bericht,
dat de Turken de Russische stad Arda-
kan, die door 3000 man infanterie en
1000 kozakken verdedigd werd, na een
hevig gevecht stormenderhand hebben
ingenomen. Groote voorraden vielen hun
daarbij in handen. De vreugde der van
het Russische juk bevrijde bevolking is
niet te beschrijven.
Op de Nieuwjaars-receptie ontving
i Poincarré de leden van het corps
diplomatique. De Britsche ambassadeur
die deken van genoemd corps is, hield
als zoodanig namens de verbondenen en
ook namens de neutralen een toespraak,
waarin hjj de beste wenschen voor
Frankrijk uitsprak. In zijn antwoord
zeide de President overtuigd te wezen,
dat wij in het nieuwe jaar een wel-
dadigen vrede zullen verkrijgen, die
steunend op het recht en den eerbied
voor tractaten, aan de volkeren hun
veiligheid zal waarborgen.
De Duitsche keizer heeft op Nieuw
jaarsdag tot het Duitsche leger en de
Duitsche vloot de volgende proclamatie
gericht
„Na vijf maanden zwaren en ver
bitterden strijd gaan wij het nieuwe
jaar in. Schitterende overwinningen zjjn
bevochten, groote successen behaald.
De Duitsche legers staan bijna overal
op vijandelijk gebied. De herhaalde
pogingen onzer tegenstanders om met
hun legers op het grondgebied van
Duitschland door te dringen zyn verijdeld.
In alle zeeën hebben myu schepen zich
met roem overladen, hun bemanningen
hebben bewezen dat zy niet alleen
zegevierend weten te vechten, doch
ook heldhaftig te sterven, wanneer zy
door vijandelijke overmacht overmeesterd
worden.
Achter de legers en de vloot staat
het Duitsche volk in voorbeeldelooze
eendracht, bereid goed en bloed te
geven voor den heiligen huiselyken
haard, dien wij tegen misdadige aan
vallen overal verdedigen.
Veel is in het oude jaar tot stand
gebracht, maar toch zyn de vijanden
nog niet in het stof geworpen, steeds
nieuwe scharen brengen zy tegen onze
legers en die onzer trouwe bondgenooten
in het veld. Huu aantal echter schrikt
od8 niet af. De tyd moge ernstig, onze
taak zwaar zyn, wjj mogen in vast
vertrouwen de toekomst tegemoet zien.
Naast God's wyze leiding vertrouw
ik op de onvergelijkelijke dapperheid
van het leger en de vloot en wee£ dat
het geheele Duitsche volk één met my
is. Daarom gaan wy onversaagd het
nieuwe jaar in, nieuwe overwinningen
voor het geliefde vaderland tegemoet".
Op den laatsten dag van het ver
streken jaar heeft de Paus den Duitschen
keizer het volgend telegram gezonden:
Aan Willem II, Duitsch Keizer.
Ia het vertrouwen op de gevoelens van
Christelijke naastenliefde, waarvan Uwe
Majesteit bezield is, verzoeken wy Uwe
Majesteit, dit onzalige jaar te besluiten
en het nieuwe te openen met een daad
van keizerlijke grootmoedigheid, n.l.
met de aanvaarding van ons voorstel,
dat de oorlogvoerende staten de voor
den dienst verder ongeschikt geachte
krijgsgevangenen met elkander uit
wisselen. Paus Benedictus XV.
De keizer heeft dit telegram onmid
dellijk beantwoord. Het luidt aldus:
Aan Z. H. de Paus, Rome. Terwijl
ik Uw Heiligheid voor haar telegram
dank, is het my een behoefte des
harten te verzekeren, dat het voorstel
van Uw Heiligheid, om het lot van
voor verderen dienst ongeschikte krijgs
gevangenen te verzachten, myu volle
instemming heeft. De gevoelens van
Christelijke naastenliefde, die dat voor
stel hebben ingegeven, komen geheel
met myn eigen overtuiging en wenschen
overeen. Willem.
Hel is thans, naar hel ons voor
kom 1, hoven alles, zaak den „kleinen
man voor de leening te interessee
ren, en te zorgen, dal hij op 't post
kantoor of bij den naasten ontvanger
inschrijft zooveel li ij kan. Van zijn
medewerking zal "t succes der groote
uitgifte in hooge male afhangen. De
groote, en zelfs de kleine kapitalist,
zullen wel van zelf komen. I)e veilig
heid tier obligalie, haar hooge rente,
haar gemakkelijke beleenbaarheid
zullen hun vaderlandsliefde supple-
meriteeren. Maar dc kleine man, of
het vrouwtje met wat spaarcenten,
zal lichtelijk in den waan komen, dat
zijn of haar f 100 of t' 200 bij die
1' 275.000.000 geen rol spelen.
Die waan moet hem of haar wor
den uitgepraat; en wij doen een be
roep op eiken lezer, en op eiken re
dacteur, vooral van de honderden
plaatselijke couranten, waaraan tlil
nummer, met dit stukje gemerkt, zal
worden toegezonden, om 't „kleine"
publiek le beduiden, welke groote rol
l bij deze nationale zaak kan spelen.
Stel dat er in ons land 'n hall' miIIi-
oen lieden zijn. die de hand kunnen
leggen op 100 a 500 gulden, dan is 'l
mogelijk zooveel kleine inschrijvin
gen te krijgen, dat niet alleen hel
succes der leehing verzekerd is, maar
ook, heigeen evenzeer telt, dat zij van
meet af aan uitnemend geklasseerd
zal zijn, d.w. z. in soliede handen
komt in plaats van bij speculanten.
Met het oog hierop is het van het
hoogste belang, die kleine mensehen
voor de goede zaak te winnen; en
daardoor wordt een dubbel goede
daad verricht, aangezien tevens wordt
belet, dal die menschen hun goed
geld versnoepen aan Lotisico-of Tijd
geest-Polissen, en dergelijke dwaas
heden.
De aangewezen weg om deze vele
kleintjes tot inteekencn te bewegen
schijnt ons te zyn hen allcnL te ma
ken op de soliditeit, op de hooge
rente, op het feit, dat de Nederland-
sche Bank ten alten tijde geld op de
obligatiën leent, en op de omstandig
heid. dat zij steeds cloor verkoop le
gelde zullen kunnen worden gemaakt.
Verder moet hun de beteekenis der
leening van een vaderlandslievend
standpunt worden verklaard. Men
möl't hun uiteenzetten, dat de Staat,
om zijn neutraliteit te kunnen hand
haven en eventueel om zijn onaf
hankelijkheid le kunnen verdedigen,
geld in kas moet hebben; voorts, dat
handel, landbouw en verkeer beter
zullen worden, wanneer de Neder-
laïïdsche Bank het geld, dat zij aan
den Staal, heeft moeten leenen terug
krijgt en .opnieuw ter beschikking
kan stelten van den boer en den
koopman, -en dal dit gunstig moet
terugw erken op tiet bedrijf van ieder
een. Bij vermijding van ingewikkelde
hijzaken zullen deze eenvoudige waar
heden niet nalaten het gewenschte
gevolg te hebben. En daar zulk ge
volg een eerste landsbelang is, hopen
wij, dat ieder lezer onder de „kleine
luiden" in zijn kring ijverig propa
ganda zal maken voor de Groote
Leening.
'De Nieuwe Financier en
Kapitalist.
NEDERLAND.
EGMOND. Nabij dezo gemeente is het
lijk vau den laatsten der 14 omgekomenen
van het Zweedsehe stoomschip 9Irma"
aangespoeld.
IJMUIDEN. Zaterdag heeft alhier de
begrafenis plaats gobad van de andere,
reeds gevonden, lijken. Er was zeer veel
belangstelling.
WASPIK. Zaterdag is alhier het lijk
van A. B. gevonden. Het vertoonde m
hoofd en buik steken. De verslagene laat
een vrouw met drie kinderen achter.
ROTTERDAM. De burgemeester dezer
gemeente heeft, gehoord de Commissie
voor de distributie van tarwebloem en
overwegende, dat mag worden aange
nomen, dat thans weder voldoende voor
raad trrwebloem verkrijgbaar isom
zoolang als zulks het geval ie, het bakken
vau wittebrood zonder beperking toe te
laten, besloten ingaande 5 Januari 1915,
het verbod van het bakken van witte
brood in te trekken.
In 't gezin van den lossen werkman
J. V., aan de Pawlonastraat alhier, had
op Oudejaarsavond een moordaanslag
plaats, wa&rby vader, moeder en de
inwonende 21-jarige zoon P. V., die
onderwyzer is, betrokken waren. Na
afloop van den twist en nadat de moe
der zich reeds in het bed had begeven,
heeft de zoon, die voor zyn moeder
party getrokken had, zijn vader in de
huiskamer opgezocht. Daar zyn toen
tusschen beiden weder woorden gevallen
en heeft de zoon ten slotte op zijn vader
geschoten, waarby hjj hem ernstig aan
het hoofd heeft verwond.
De moeder, die op het hooren van den
twist en het vallen van schoten uit bed
was gekomen, liep naar haar zoon, die
zich in een andure kamer had terug
getrokken en zich voor het hoofd wilde
schieteD. In de worsteling die ontstond,
waarby de moeder poogde haar jongen
de revolver af te nemen, ging dit wapen
af en doorboorde de kogel de linkerwang
van de vrouw.
De zoon is ten slotte de straat opge-
loopen, waar hy later door de politie is
gearresteerd, die hum 's nachts naar haar
bureau in de Meermanstraat overbracht
en in bewaring stélde.
Vader en moeder zyn beiden door dr.
de Meyere, wiens hulp werd ingeroepen,
verbonden. Zy worden thuis verpleegd.
By den vader is een kogel tusschen de
huid en den schedel gedrongen en nog
niet verwyderd. De verwonding van de
vrouw is minder ernstig. Twee revolvers
met patroneD, in huis gevonden, zyn in
beslag genomen.
De zoon is thans naar het huis van
bewariDg overgebracht..
Uit Stad en Provincie.
Insulaire Hypotheekbank.
ZIERIKZEE. Uit den staat der bank
per 31 December 1914 blykt, dat in
1914 werd verkocht voor f 766300 pand
brieven, terwijl f 555300 werd terug
gekocht, gevende dus een vermeerdering
van f 211000.
In 1914 werd gesloten aan hypotheken
voor f 33S825 eu f 162590 afgelost,
gevende dus een vermeerdering van
f 176235. Op 31 December 1914 stond 1
aan Hypotheken uit voor f 4.370193, j
terwijl voor 4 313450 aan Pandbrieven
in omloop was. In 1914 hebben geen
executies plaats gehad.
Met ingang van 16 dezer is be
noemd tot veldwachter te Zaamslag de
heer J. van Westenbrugge, thans agent
vau politie alhier.
Jhr. R. R. L. de Muralt, c. i., lid
van de Tweede Kamer te 's-Gravenhage
is bij minislerieele beschikking toegevoegd
aan de afdeelingen der tech. Hoogeschool,
belast met het afaemen vau de examens.
By kon. besluit van December is
benoemd met ingang van 2 dezer, tot
burgemeester der gemeente Noordwelle,
M. Hoogenboom.
In één der edities der Nieuwe
txdamsche Courant kwam een arti
keltje voor over de bekende Convers-
huisjes te Noordgouwe. Daar het
zonder twijfel ook onzen lezers be
lang in zal boezemen, laten we nel
hier volgen.
Hel luidt aldus:
Tusschen het prachtige Schuddc-
beurs, met zijn talrijke buitens, een
unicum in liet Zeeuwsche gewest, en
het dorj) Noordgouwe, staat in de
onmiddellijke nabijheid dezer plaats,
een blok van huisjes, welke de aan
dacht trekken dooi' hun bizonderen
vorm en de in het oog vallende op
schriften boven de deuren. Het zijn
woningen, bewoond door armlastige
oude lieden, en algemeen bekend als
de „Koeierye". .Werkelijk heeft men
hier te doen met een zeer merkwaar
dige stichting, die evenwel veel van
haar oorspronkelijkheid heeft ver
loren; de achteloosheid, misschien
een zacht gekozen woord voor oneer
lijkheid, der achttiende eeuw, schijnt
niet weinig medegewerkt le hebben
0111 deze instelling, gelijk menig an
dere liefdadige inrichting in Zeeland,
te doen vervallen.
Tegenover de huisjes staat op hel
eind van een dreef een boerenhoeve
en op liet hek daarvan „Huis de Pot
tere'een herinnering in naam, dat
aldaar eenmaal stond hel Huis de
Pottere, eenmaal de verblijfplaats der
liceren van Noordgouwe; de naam
staat in verhand met kapitein De
Pottere, op het eind der zestiende
eeuw aldaar woon ach lig en gehuwd
met Agatha van ïWissekerke, uil net
békende Zeeuwsche geslacht. Hun
dochter, Maria de Pottere, huwde
met John Conyers. Op haar sterfbed
in 1650 werd door haar gelegateerd
een bedrag van vijftienduizend gul
den voor de stichting van dc Potters-
of Convershuisjes, thans verknoeid
lol koeierye, omdat in den volks
mond de oorsprong der stichting ver
loren is gegaan. Haar echtgenoot,
ridder Convers, liet de woningen
voltooien, welke moesten dienen tot
troost en onderhoud van vijf eerlijke
weduwen van goede afkomst en van
kloeke voorstanders ontbloot. In later
dagen zijn er wel eens twisten ge
weest over dc rechten, ook tot plaat
sing van weduwen in deze vrije wo
ningen, onder de opvolgers in liet
geslacht van De Pottere, nu uitge
storven.
Deze bizonderc woningen werden
gesticht aan den hoek van den Kloo-
sterweg, een naam, die ook oude her?
inneringen opwekt, omdat aan dien
weg eenmaal stond tonde Karthuizcr
monnikenklooster Sion, omstreeks in
de helft der 15c eeuw gesticht, dat
in 1575 door de Spanjaarden geno
men, zooveel leed. dal reeds in 1579
de steenen en het puin van het ver
vallen klooster afkomstig, werd ge
bezigd voor. de verdediging van den
zeeoever te Dreischor.' In de nabij
heid van het klooster werd in Juli
1566 de eerste godsdienstoefening
der Hervormden in Schouwen ge
houden, waarbij de .Vlaamsclie passe
mentwerker, Jacob Barselis, voor
ruim vierhonderd toehoorders een
preek hield.
ZIFJRIKZEE, 1 Jan. Gisterenavond
werd door de Nederlandsche Too-
neelisten, onder directie van den lieer
Joh. Bakker.» in het „Huis van Nas
sau" alhier opgevoerd „Quo Vadis"
of „De Zegepraal des Kruiscs". een
stuk, dat hier reeds een paar malen
gespeeld is, n omstandigheid, waarin
(le oorzaak te zoeken is, dat dc zaal
niet in haar geheel bezet was. Hel
aanwezige publiek echter genoot, blij
kens zijn levendig applaus, in hooge
mate van stuk en spel. Inzonderheid
werd mevr. Sanifort-Bakkcr, die de
dankbare rol van Lydia speelde, le
vendig toegejuicht. Met .een blijspel,
dal allen hartelijk deed lachen, ein
digde de voorstelling van genoemd
gezelschap.
De pianist, de heer Schoulen, zorg
de gedurende de pauze vpor wellui
dende muziek.
De avond werd met een geani
meerd hal besloten.
Antl-Oorlograad.
Tot dusverre bedraagt hel aantal
medestanders van den Ned. Anti-Oor
log-Raad ruim 8000. Ongeveer 300
meest uiteenloopende vereenigingen
sloten zich reeds aan.
KERKWERVE. Einde 191 I was 't
25 jaar geleden, dat alhier de land-
bouw-vereen •ging -A B." werd opge
richt. Uit het steeds toenemende
aantal leden er zijn nagenoeg geen
landbouwers meer in deze gemeente
die geen lid zijn de elk jaar steeds
grootcr wordende omzet van allerlei
landbouw-artikelen, en daardoor ter-
werkt kapitaal, blijkt wel de bloei
der vereeniging, en bewijst, dat zij
ook hier in een behoefte voorziet.
NOORDGOUWE. Volgens den alhier
geplaatsten regenmeter heeft de regenval
in December j.l., verkregen in 21 aftap
pingen 83,5 m.M. bedragen. Het afge-
loopen jaar telde 137 regendagen en
bedroeg de totale regenval 734,4 m.M.
Van tijd tot tyd doen zich alhier
gevallen voor van besmettelijke keelziekte.
Dezer dagen werd h$fc zesde geval in
1914 geconstateerd. Gelukkig heeft de
DREISCHOR. De alhier bestaande
Vlassersbond „Luctor et Eraergo" besloot
in een j.l. Zaterdag gehouden vergadering
met algeraeene stemmen toe te treden
bij deu Nederlaudschon Vlassersbond, ge
vestigd te Rijsoord. Mede werd besloten
de vlassers uit Schouwen—Duiveland in
de gelegenheid te stellen zich als buiten
gewoon lid aau te sluiten bij den Vlassers
bond „Luctor et Emergo".
BURGH. De zware'knal, Zaterdag
voormiddag ongeveer elf uur, ver
oorzaakt' door het doen springen van
de mijn nabij Westenschouwen, zal
wel over het geheele eiland en verre
daar builen zijn vernomen.
In de steenglooiing werd een gat
gesl agen van pl. m. 2 meter diepte
Van sommige woningen sprongen
eenige ruiten.
XIEIWERKERK Bij den hevigen
storm, die j I. Dinsdag woedde, is
belangrijke schade ontstaan aan de
zeewering van dén Vierbannénpol-
der Dij Yiane, aan den Zuidbout,
waar over pl.m 40(1 vierkante meter
de glooiing zeer geleden beeft. On
middellijk heei'l liet dijksbestimr de
schade doen opnemen en I I Zater
dag is de herstelling reeds aanbesteed.
Op 31 l)èc. 1914 bedroeg de be
volking dezer gemeente 880 mannen
en 803 vrouwen, lolaal 1713 perso
nen. Er had 'n vermeerdering plaats
van 21 personen.
OOSTERLAND, Dinsdagavond hield
de afdeeling Oosterland van den Bond
voor Staatspensionnering een huishoude
lijke vergadering. De voorzitter brengt,
als afgevaardigde naar de jaarljjkeche
vergadering verslag uit. Daarna werden
gekozen ale afgevaardigde en plaatsver
vanger voor de Federatie, de heereu J. J.
de Vos en F. v. d. Hulle. Daarop be
sprak de voorzitter den huldigen stand
van het peneioenvraagstuk on wees er
op, in welk een critiek stadium ook de
staatspensionneering door den oorlog is
gekomen. Verder ontwikkelde hij zijn
meening dat meer dan ooit op versterking
der organisatie gewerkt moet worden, zoo
dat als na den oorlog uit ons hoofdkwartier
de mobilisatie-order komt, een machtig
