ZIERIKZEESCHE
NIEUWSBODE.
Vrijdag 25 Juli 1913.
Tweede Blad.
De vrijmaking der Schelde.
(Z ierikzeesche
C o u r a n t
ABONNEMENT.
De abonnementsprijs van dit bladdat iéderen
MAANDAG, WOENSDAG en VRIJDAG verschijnt, is
voor Zierikzee f 1,30, voor alle andere plaatsen in
Nederland f 1,60 per 3 maanden.
Afzonderlijke nummers 5 cent.
Voor het buitenland, verzending ééns per week,
f 10 per jaar by vooruitbetaling.
69ste JAARGANG. - No. 9418.
Directeur i A. J. DE LOOZE Jr.
Uitgever-Hoofdredacteuri A. FRANKEL.
Redacteur: J. WA ALE.
ADVERTENTIE N.
Van 13 regels 80 ots., meerdere regels 10 ets.
Bg abonnement op voordeelige voorwaarden. Het
tarief hiervoor is aan het bureau verkrijgbaar.
Qroote letters worden naar plaatsruimte berekend.
De intending moet geschieden des Maandags-,
Woensdags- en Vrijdagsmiddags uiterlijk 2 ure
NIEUWSTIJDINGEN.
De Balkan-Crisis.
Sofia, 23 Juli. Sedert drie dagen
wordt Philipopel belegerd door de
menigte Christenen uit de buurt van
Adrianopel en omstreken, die gevlucht
zijn voor de Turksche invasie.
ITALIË.
Homo, 23 Juli. Heden werd voor het
front der Zwitsersche lijfgarde een brief
van kardinaal Merry del Val voorgelezen
die hierin uiting gaf aan het leedwezen,
door den Paus ondervonden wegens de
jongste incidenten. Voortaan moeten de
soldaten, die reden tot klachten meenen
te hebben, zich langs den hierarchieken
weg* tot kardinaal Merry del Val richten of
anders heengaan.
Op last van den Paus werden de
soldaten, die zich niet aan de discipline
wilden onderwerpen, aangemaand om
het corps onmiddellijk te verlaten,
teneinde den Paus de smart te besparen,
de garde te moeten ontbinden.
De gardes betrokken hierop in vol
maakte kalmte hun posten. Drie hunner
werden weggezonden.
OOSTENRIJK.
Op de kruitfabriek te Wbllersdorf, hij
Wiener Neustadt, had een ontploffing
plaats, waarhij dén persoon gedood en
19 gewond werden.
FRANKRIJK.
Maandag had bjj Laquenille, een dorp
38 K.M. van Clermont-Ferrand (Puy-
de-Dome) verwijderd, een ernstig auto
ongeluk plaats. Graaf en gravin Fernando
Vallez de Albala waren, vergezeld van
een chauffeur, op een autotocht, toen
de auto, die door den graaf werd be
stuurd, een onverwachte zwenking
maakte en in de rivier stortte. De graaf
werd onmiddellijk gedood. De gravin
bekwam zulke ernstige wonden, dat zy
na een hevig lijden eveneens bezweek.
De chauffeur bekwam slechts eenige
onbelangrijke kwetsuren.
Dienzelfden dag hadden nog meer
ongevallen plaats. In de nabijheid van
Briancon viel een auto om. De chauffeur
werd op slag gedood. Tussohen Pecens
en Aragon stortte een wagen in een
kuil. De burgemeester Guilhemi van
Villesque-Lande werd op de plaats ge
dood. Een medereiziger bleef ongedeerd.
Bjj Tolback werden de eigenaar van
een automobiel en zjjne 3 kinderen bij een
ongeluk licht gekwetst. De chauffeur
werd gedood. In de nabijheid van
Epernay reden twee auto's op elkaar.
Een der chauffeurs werd zwaar gewond.
Te Verdun viel een auto om, waarin
zich drie officieren bevonden; twee
hunner bekwamen ernstige verwondingen.
BELGIË.
Volgens officiëele raededeeling, be
dragen de schulden van prinses Louise
de totale som van 16 raillioen francs.
NEDERLAND.
Zaandam, 23 Juli. Dinsdagmiddag
omstreeks 5 uur werd in deze haven
aan boord van het Duitsche stoomschip
„Hedwig", de schepeling Albert Jonas,
een Duitscher, die dienst deed als winch-
man, gegrepen door de winch. De
ongelukige werd rondgeslingerd en ge
raakte bekneld tusschen het ronsel en
den winchstander. Daar was de ruimte
te gering, om zyn lichaam te laten pas-
seeren. Dientengevolge werd hem de borst
ingedrukt en kreeg hy ook ernstige
beleedigingen aan den rechterarm. De
gekwetste werd nog levend in de brancard
gelegd, om naar het Burgerziekenhuis
te Arasterdam vervoerd te worden.
De ongelukkige, die 18 jaar oud was,
bezweek echter opweg daarheen.
Nieuwedlep, 22 Juli. By de schiet
oefeningen met zwaar geschut op een
sleepschyf door het 4e reg. vesting
artillerie in het fort Erfprins, gebeurde
een ernstig ongeluk, dat betrekkei yk
goed is afgeloopen. By het afgaan van
een schot uit een kanon van 24 c.M. 1/35
sloeg het sluitstuk er uit, waardoor de
sergeanten Schot en Slikboer, de miliciens
Mooy en Bart en de kanonnier ten Bosch
door brandwonden ernstig aan gelaat,
handen, armen en borst werden gewond.
Door het spoedig aanwezig zijn van
autoriteiten en doktoren kon dadelyk
hulp worden verleend. De gewonden
werden zoo goed raogelyk ter plaatse
verbonden en daarna met brancards naar
het marine-hospitaal vervoord. Een
wonder mag het heeten, dat bij dit onge
val geen menschenlevens te betreuren
zyn, wanneer men nagaat, dat het sluit
stuk, ongeveer honderd pond wegende,
op een afstand van 25 30 M., diep in
het talud is geslagen. Opmerkelyk is
het nog, dat het projectiel, waarmede
op de schyf moest geschoten worden,
op de goede plaats is terecht gekomen.
De sergeant Slikboer heeft na verbonden
te zijn, het hospitaal weer kunnen verlaten.
De gewonden behooren allen tot de
3e compagnie le bataljon.
De oorzaak van het ongeluk is nog
niet opgehelderd.
Blijkens later ontvangen bericht maken
do by hetschietongeluk gewonde personen
het naar omstandigheden goed. Voor geen
van hen bestaat levensgëvaar
's-Gravenliago, 23 Juli. Z. K.H. Prins
Hendrik vergezeld van zyn adjudant,
majoor jhr. Van Suchtelen van den Ilaar.e,
zal zich Vrydag 8 Augustus, van het
Loo naar Mecklenburg begeven, daar
eenige dagen vertoeven, om raidden
Augustus de reis voort te zetten naar
Hohemark, voor een nakuur by dr.
Friedlander. In het laatst van Augustus
wordt de Prins op het Loo terug verwacht.
Uit Stad en Provincie.
Oosterland, 24 Juni. Ter gelegenheid
van de jaarlijksche poldervergadering
alhier, gaf 't muziekgezelschap „Ooster-
land's Fanfare" een goedgeslaagd concert
in de muziektent. Velen genoten op het
marktplein van de welluidende muziek
die ten gelioore werd gebracht, In den
loop van den avond betrad Jhr. R. R.
L. de Muralt de tent. Hij bracht in
kernachtige woorden hulde aan den steeds
onvermoeiden directeur, den heer Hot-
tinga, en ook aan de werkende leden,
voor de vele genotvolle avonden, die
„O. F." hem had bezorgd. Hij zeide
dan ook, nu hy metterwoon deze streek
gaat verlaten, en dus niet meer in de ge
legenheid zal zijn dergelijke avonden bij
te wonen, dat hij toch steeds een aan-
genamen indruk aan het gezelschap zal
blijven behouden, en ook in het vervolg
zijn steun als donateur wil blyven ver-
leenen.
De heer Hottiuga dankte daarna Jhr.
de Muralt voor zijn hartelijke woorden en
blijvenden steun. Verder werd door den
heer Hottinga nog medegedeeld, dat bij
de herkiezing van onzen geachten afge
vaardigde Mr. Patijn on tevens bij de
verkiezing van Jhr. de Muralt, het ge
zelschap, doordat enkele leden buiten het
eiland werkzaam waren en weer anderen
ziek waren, niet in staat was in Zierik
zee le verschijnen. Daarna werden weer
eenige muziekstukjes ten beste gegeven.
Ten slotte dankte do heer J. v. d.
Vliet het gezelschap en inzonderheid
Jhr. de Muralt, voor den steun, dien hij
steeds heeft verleend. „O. F." kan er
trotseh op zijn, thans twee keeren leden
der Staten-Generaal als donateurs te be
zitten.
Met het spelen van fanfares werd de
avond besloten.
Stavonlsse, 25 Juli. Heden herdenkt
de oudste inwoonster dezer gemeente
haar lOOsten geboortedag, n.l. raej. de
wed. M. Luyk, geb. Heyboer (voorheen
wed. Kauffmann). Do oude vrouw is
thans nog in het bezit van 3 kinderen,
11 kleinkinderen en 1) achterklein
kinderen. Geboortig vanSt.-Maartensdijk,
kwam zy later alhier wonen. Was zy in
haar jeugd zeer zwak, zoodat zij zelfs
niet geregeld kon school gaan, in haar
hoogen ouderdom geniet zy een goede
gezondheid, zoodat zy zelfs in tal van
jaren geen geneeskundige hulp noodig
heeft gehad. Geen enkel lichamelijk
gebrek heeft de honderdjarige, zoodat
zy benijdenswaardig is op haar hoogen
ouderdom. Door haar groote verdraag
zaamheid en toegeeflijkheid is zy in en
buiten de gemeente door een ieder
geacht en bemind. Geen wonder, dat
tal van felicitaties haar heden zullen
bereiken.
Naar aanleiding van het feit, dat haar
tweede echtgenoot, wylon de heer M.
Luyk, voor ongeveer een halve eeuw
alhier de Oud-Goref Kerk stichtte, zal
ds. v. d. Heijden van Vlaardingen, in
een bizondere godsdienstoefening op
hedenavond, haar eeuwfeest herdenken.
Mogen do jaren, die de oude vrouw
nog aan haar leven toegevoegd zal zien,
in denzelfden gunstige» toestand door
gebracht worden
Ter voorziening in de vacature-
Van 't Hof zal alhier Woensdag 6 Aug.
de candidaatstelling voor een lid van
den Gemeenteraad plaats hebben.
Door den hevigen N.-W. storm,
die 1.1. Woensdag alhier woedde, werd
aan de in uitvoering zijnde werken, aan
het dijkvak Moggcrshi 1 polder", door
grondverlies aanmerkelijke schade toe
gebracht.
Oud-Vossenieer. In het jachtterrein in
don Weihoek is tot jachtopzichter be
noemd Speyer van Zonneraaire, en dat
wel in de plaats van L. den Engelsman
alhier, die slaagde voor ambtenaar by
's Ryks directe belastingen.
Alhier is opgericht een vereeniging
van Jonge Vrijzinnigen er zyn reeds
29 leden toegetreden. Binnenkort zal
een vergadering worden gehouden,
waarin een spreker van elders zal op
treden. Jongelieden van boven 16 jaren
kunnen lid worden.
Goes, 24 Juli. Gisterenavond liet de
schipper van een Rynschip by de
Spoorbrug te Vlake zyn ankers vallen,
waardoor eenige rijkstelegraafkabels
ernstig beschadigd werden.
Middelburg, 23 Juli. De uitslag van
de heden gehouden herstemming voor
twee leden van den gemeenteraad was
als volgt:
Aantal kiezers 1111. Uitgebracht 967,
van onwaarde 2, geldig 965 steramen.
J. Onderdijk (s.-d.) 500, de heer W. A.
de Rycke (a.-r. aftr.) 435, de heer J. A.
Vertregt (a.-r. aftr.) 447 en J. W. Zylstra
(lib.) 516 stemmen, zoodat gekozen zyn
de heeren Onderdyk en Zijlstra.
Aanbestedingen, Vcrkooplngon, enz.
Oud-Vossemeer. De prijzen van land
bouwproducten te velde loopen soms
zeer hooghier werden publiek verkocht
o.a. aardappelen en tarwe voor f 170
en f 175 per Blooisch geniet, onver
minderd de kosten van verkoop.
0 N D E R W IJ S.
Ouwerkerk. De voordracht voor hoofd
der openbare lagere school alhier, bestaat
uit de heerenle. C. A. Swenne, hoofd
der school te St.-Philipsland 2e. J. van
Houte, idem te 's Heer Arendskerke
3e. G. L. van 't Hoff, idem te Elle-
woutsdyk.
Landbouw en Veeteelt.
Staven lsse. De zoo gevreesde aardappel
ziekte breidt zich hier onrustbarend uit,
voornamelijk onder de vroege soorten.
De besproeide aardappelen hoewel
niet geheel vry worden tot op heden
er aanmerkelijk minder door aangetast.
Een commissie uit Japan heeft by
den heer J. R., te Oostblokker, drie
koeien en een l^-jarige stier voor
f 3200 aangekocht.
RECHTZAKEN.
E. Lechtgenoote van v. S. te Vlis-
singen woonachtig thans te Vlaardingon,
door de rechtbank te Middelburg vrij
gesproken van het misdrijf het behandelen
van een vrouw ter verstoring der zwanger
schap, en door het gerechtshof bij verstek
in appèl veroordeeld tot achttien maanden,
zag Donderdag na gedaan verzet de straf
door het gerechtshof le 's-Hage veranderd
in zes maanden.
Weer zijn we hier en we beklagen
er ons niet over, integendeel in een
feostperiode. Antwerpen blijft aan zijn
verleden getrouw. Op Zondag is een
stoet uitgegaan, die in pracht niet voor
de vorige onderdeed. Er zal dus een hoofd
stuk te meer kunnen gevoegd worden
aan de geschiedenis der Ommegangen,
Landjuweelen en Blijde Intreden, waar
door de stad zich steeds heeft beroemd
gemaakt.
Waarom men weer feestviert?
't Is nu 50 jaar geledon, dat het trak
taat, gesloten tusschen Nederland en
België, en waarbij de Scheldetol werd
afgekocht, onderteekend werd.
En wel hebben d© Antwerpenaren
redenen om deze voor hen zoo gewichtige
gebeurtenis feestelijk te herdenken.
Immers do havenbeweging, die in 1863
omtrent 600.000 ton per jaar bedroeg,
is nu geklommen tot soms 300.000 ton
per week; dit dankt zij aan den afkoop
vau den Scheldetol.
Meer dan twee eeuwen had Antwerpen
in een doodslaap verkeerd, tengevolge
van het traktaat van Munster (1648),
waarbij de Schelde gesloten werd ver
klaard, en dus aan de mededinging met
Amsterdam en Rotterdam een einde kwam.
De Antwerpsche magistraat van dien
tijd moet wol een zonderlinge gedachte
hebben gehad over de belangen der stad,
wanneer liet dit traktaat bij klokkengelui
deed uitroepen en met een plechtig Te
Deum deed vieren. Zonder er aan te
denken, luidde men dus de doodsklok
over den voorspoed van Antwerpen,
want artikel XIV van het traktaat zeide
„Aan de grens der Staten zal de Schelde
gesloten zijn".
De stad, die in haren bloeitijd meer
dan 100.000 inwoners telde, verviel
weldra; in 1659 telde zij nog slechts
een bevolking van omtrent 54000 zielen
in 1678 stonden moer dan 1200 huizen
onbewoond en gedurende lange jaren
werden de steenen der in puin gevallen
huizen gebruikt voor den onderhoud van
de nog bewoonde gebouwen.
Keizer Joseph II beproefde in 1776
aan dien droevigen toestand een einde
te maken. Eenige onder Oostenrijksche
vlag varende schepen liepen de Schelde
binnen en zeilden naar Antwerpen,
zonder zich te bekommeren om de sig
nalen der Hollanders, die hierop de keizer
lijke schepen beschoten. Er had nu een
zeegevecht plaats,waarbij de verliezen aan
weerszijden beliepen tot het doorschieten
van een inarmitwaarom het volk dit
gevecht „de marmittenoorlog" noemde.
De Oostenrijksche vlag was beleedigd,
maar de Hollanders, volstrekt geen voor
deel ziende in de vijandschap met keizer
Joseph, boden hem 10 millioen gulden
als schadevergoeding aan, op voorwaarde,
dat alles bleef, zooals het was. De keizer,
geld noodig hebbende, nam het aanbod
aan, en Antwerpen bleef even verlaten
als vroeger.
In den Franschen tijd kwam er ver
betering, toen de Nationale Conventie
een decreet uitvaardigde, waarbij aan
België dezelfde rechten werden toegekend
als aan Holland. Een nieuwe scheops-
bouwwerf werd aangelegd en op 23 Mei
1803 liep daar het eerste schip van stapel.
Toen generaal Bonaparte de stad
bezocht, begreep hij dadelijk de voor-
deelen barer ligging. Ook beval bij
aanstonds den bouw van 1800 meters
kaaidokken en werven. In minder dan
3 jaar was het werk voltooid.
Onder het bestuur van koning Willem I
kwam Antwerpen weder tot bloei; want
door zijn invloed en ziju rijke koloniën
bevoorraadde Holland de Belgische nijver
heid. Des to noodlottiger waren de ge
volgen der omwenteling van 1830 voor
de haven. Al de Hollandsche kantoren
verlieten Antwerpen en koning Willem,
gebruik makende van zijn recht, ver
klaarde de Schelde weer gesloten. Nu
kwamen geen schepen meer aan; dui
zenden handelsbedienden en werklieden,
die in den Hollandschen tijd een goed
bestaan hadden, werden tot den bedelstaf
gebracht. Het gras groeide opnieuw tus
schen de straatsteenen.
En het tractaat van 19 April 1839
werd alweer ten nadeele van Antwerpen
gesloten. Daarbij toch werd bepaald, dat
Nederland ten eeuwigen dago een recht
mocht heffen op de vaart der Schelde
en have mondingen.
In 1853 werden tusschen de regceringen
van België en Nederland onderhande
lingen aangeknoopt om dit recht af te
koopenmaar het duurde tot het jaar
1863 vooraleer deze onderhandelingen tot
een goed einde waren gebracht. Bij hot
alsdan gesloten traktaat werd bepaald
dat Z. M. de Koning der Nederlanden,
tegen vergoeding van 17.141.610 gulden,
voor altoos afstand deed van zijn recht
geheven op de vaart der Schelde en
hare mondingen.
Van toen af ging Antwerpen met
reuzenschreden vooruit. Men oordeele
In het jaar 1863 bedroeg het getal
inwoners 120 444, de tonnemaat der
ingeklaarde schepen 609.353. In 1912
waren de respectieve cyfers 322,275 in
woners en 13.760.534 ton.
't Is nu de 50e verjaardag van de
vrijmaking der Schelde, dien we her
denken, eene gebeurtenis die voor alle
Antwerpenareu van 't hoogste belang is.
De voornaamste punten van het pro
gramma der feestelijkheden waren.
Zaterdag 19 Juli van half negen tot
10 uur '8 avondsklokkengelui en
beiaardspel op O. L. Vrouwetoren.
Kanonschoten. Ten 9 uur uitgang van
den grooten lichttaptoe.
Zondag 20 Juli om half twee, uit
gang van den Geschiedkundigen en
zinnebeeldigen praalstoet.
Zondag 27 Juli tweede uitgang van
den stoet.
Negen maatschappijen namen deel aon
den stoet, die ons een beeld gaf van de
scheepvaart op de Schelde door de
eeuwen heen. Hij bestond uit 35 wagens
en omtrent 3000 gekostumeerde personen.
Daar het niet mogelijk is hier uit te
wijden over alles wat de verschillende
maatschappijen ons te zien gaven, wil ik
mij bepalen tot een woord over hetgeen
de Koninklijke maatschappij nde Burger
kringvoorstelde.
Bij loting viel aan genoemde maat
schappij het moeilijkste tydvak van de
geschiedenis der Schelde ten deel: het
tijdvak der Spaansche overheersching.
Do ontwerper koos: de belegering van
Antwerpen door den hertog van Parraa,
Alexander Farnczo, die stroomopwaarts
de forten bezette en stroomafwaarts de
beroemde brug bouwde, welke de Ant
werpenaars poogden te vernielen door
middel van de brandschepen de Hoop
en „de Fortuin
Beide schepen, omringd van een aantal
kleine branders, dreven den stroom af
en één er van hechtte zich aan de brug
van Farneze en deed haar in de lucht
springen.
't Is een van die schepen, hetwelk het
onderwerp van een wagen zal uitmaakt,
op het oogenblik dat de manschap den
mast rechtzet, de pektonnen ontsteekt
en het schip den stroom afdrijft.
Een tweede wagen verbeeldt „Antwerpen
treurend na de overgave aan de Span
jaarden" en wordt voorafgegaan door
prachtige groepen, verbeeldende de in
trede van Parma in Antwerpen en de
vlucht van kooplieden na het traktaat
van Munster.
Ten minste 250 personen Antwerpsche
burgers, schippers en kooplieden, magi
straten, Spaansche officieren en soldaten,
ruiters en voetgangers, vrouwen en
kinderen kwamen in deze groep voor.
De historische getrouwheid wedijverde
met de kostbaarheid der kleederdrachten.
Hopen we nu maar dat het weer ons
a s. Zondag begunstigt, dan mogen wij
een schouwspel verwachten, zooals alleen
Antwerpen te zien kan geven.
Antwerpen, 18 Juli 1913.
J. HOGERHEIJDE.
Middenstandscongres.
Woensdag en Donderdag werd te
Middelburg de 10e algemeene vergade
ring en het 10e congres van den
Nederlandschon Bond van Vereenigingen
van den Handeldryvenden Middenstand
gehouden.
Reeds Dinsdagavond was het meeren-
deel der congressisten aangekomen en
had te acht uur de officieele ontvangst
ten raadhuize plaats, waar do burge
meester, jhr. M. van den Brandeler, de
congressisten namens het gemeente
bestuur welkom heette en z\jn beste
wenschen voor den bloei van den
Bond uitsprak.
De heer J. S. Meuwsen, voorzitter
van den Bond, antwoordde en wees o.a.
op de groote wenschelykheid, dat de
middenstandsvereenigingen steun van
de autoriteiten ondervinden.
Na alloop dezer ontvangst had in den
Buitentuin een concert plaats.
Woensdagmorgen te 9 uur werd het
congres geopend.
