ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE. Maandag 9 Juni 1913. ill. BOLLE Lz., .1. II. C. HEUSE rn K. J. IIOCKE ilOOGEiMtOO.il, 11. Bolle Lz., J. H. C. fleijse en K. J. Ilocke lloogeiiboom. (Z ierikzeesche C o u r a n t). ABONNEMENT. Do abonnementsprijs van dit bladdat iederen MAANDAG, WOENSDAG en VRIJDAG verschijntis voor Zierikzee f 1,30, voor alle andere plaatsen in Nederland f 1,60 per 3 maanden. Voor het buitenland, verzending édna per week, f 10 per jaar bij vooruitbetaling. 698te JAARGANG, No. 9398 Directeur i A. J. DE LOOZE Jr. Uitgever-Hoofdredacteur i A. FRANKEL. Redacteuri J. WAALE. ADVERTENTIE N. Van 13 regels 30 ets., meerdere regels 10 ets. Groote letters worden naar plaatsruimte berekend. De inzending moet geschieden des Maandags-, Woensdags- en Vrgdagsmiddags uiterlijk 2 ure. Dit nummer bestaat uit twee bladen. op Vrijdag deu 13 Juni. Wij noodigen de kiezers van Schou wen en Duiveland uit om op Vrijdag, den 13 Juni, ter verkiezing van drie leden voor de Provinciale Staten, hunne stemmen uit te brengen op de af tredende leden, de heeren: beproefde vrijzinnigen, verdienstelijke mannen, die steeds in de vergaderingen der Provinciale Staten met warmte voor de belangen van dit eiland geyverd hebben, en die daarom dan ook door de Centrale Liberale Kiesvereeniging met algemeene stemmen opnieuw can- didaat zyn gesteld. Hernieuwt hun mandaat. Komt in dezen ernstigen tyd trouw ter stembus op. En stemt met overweldigende meer derheid de heeren De Openbare School in gevaar. Zegeviert reohts bij de stembus, dan is, gelyk reeds vroeger in ons blad in een drietal artikels door den heer Perrels helder en zakelyk uiteengezet is, de openbare school In gevaar. Want het gaat thans om het al of niet voortbestaan der Openbare School. Wordt toch het regeeringsvoorstel tot wyziging van artikel 192 der Grond wet aangenomen, dan wordt de bizondere school regel, en de openbare school zoodanig verdruktdat zy tot de uitzonderingen zal gaan behooren. De openbare school moet immers worden vernietigd. Zóó wil het dr. Kuyper. En zóó wil het ook deze regeering. Reeds dit gevaar alleen is genoeg om alle vryzinuigen, om allen, die het openbaar onderwys voorstaan, en die zich liefdevol de jaren herinneren, op die school doorgebracht, te wapen te doen loopen en schouder en schouder te doen staan om dit gevaar te keeren. Jarenlang is de openbare school stelsel matig met de laaghartigste middelen bestroden geworden. Men heeft haar genoemd „de pest en den kanker" (da. Offringa). Men riop„Zy werkt nog verderfe lijker dan de joneverflesoh" (ds. Vonken- berg). Men zei, dat zy schuld had aan de volheid van gevangenissen en krank zinnigengestichten" (ds. Oftringa). Zóó schold men haar. En zóó beloog men haar. Opzettelyk. De openbare school, waar de kinderen in verdraagzaamheid worden opgevoed, werd tegen beter weten in door hen, die het Evangelie der liefde met hun lippen belyden, zwartgemaakt en zoo doende in een verachtelijk daglicht geplaatst. Deed één openbaar onderwijzer iets, wat afkeuringswaardig was, dan werd moord en brand geschreeuwd, en de geheele openbare school in de donkerste kleuren geschilderd. En wat gebeurt er op tal van bizondere scholen Op deze worden de kinderen geleerd te bidden tegen de vrijzinnigen, te zingen vóór de coalitie. Het heilig gebed wordt voor politieke doeleinden ontwijd. En niet tevreden, dat men de kinderen naar kerkelijke en politieke richting, in en huiten de school afscheidt en afzondert, legt men in hun ziel don verdertelyken kiem van haat en vijandschap tegen andersdenkenden. Opent toch uw oogen, gy die ver blind zyt, en ziet. De vrijzinnigen hebbentoen zij inzagen, dat ook de bizondere school rechtmatige aanspraak had op subsidie van staatswege, die subsidie niet. langer onthouden. Hierdoor hebben zij aan de overtuiging van andersdenkenden volop recht gedaan. Verscheidene liberalen hebben in 1888 gestemd vóór de wet-Mackav, waarby de subsidiëering der bizondere school werd ingevoerd. En later heeft de liberale minister Goeman Borgesius, het subsidie nog verhoogd. En wat wil men nu van rechts Men wil thans de openbare school, die nog door drie-vijfde van de Nederlandsche jeugd bezocht wordt, geheel en al ontvolken, en op haar puinhopen nieuwe bizondere scholen stichten. Welnu, daartegen zullen allen, die in de Openbare School één der grondzuilen van onze nationale eenheid zien, zich met hand en tand verzetten. Nog steeds is de Openbare School, die door honderdduizenden bezocht wordt, de plaats, waar alle kinderen des volks elkaar ontmoeten kunnen, om in eendracht en liefde te worden onderwezen en op gevoed, zonder elkander te leeren haten. Geloof hen niet, die verkondigen, dat hun Christelyke school de waarborgen biedt voor een waarlyk Christelijk onderwys, en dat de kinderen van die school tegen alle verleiding geharnast, later het leven ingaan. Want het is van algemeene bekend heid, dat meerdere voormannen der socialisten vroeger op de banken der Christelijke school hebben gezeten. Ook de door rechts zoo hevig gesmade Ossendorp, de voorzitter van den Bond van Nederlandsche onder wijzers, is een leerling der bizondere school geweest. En dan durft men nog de openbare school met het socialisme in verband brengen. Is het niet kras? Gewezen wordt van rechts op het toenemend bezoek der bizondere school. Maar men verzuimt daarbij de middelen te vermelden, die gebezigd worden om ten profijte van de bizondere school de openbare leeg te pompen. Schier iedere week komen er staaltjes aan het licht, die bewyzen, hoe ouders eenvoudig geprest worden hun kinderen naar de bizondere school te zenden. Slag op slag komt het voor, dat be hoeftige ouders, die by een kerkbestuur of diaconie om ondersteuning moeten aankloppen, hooren moeten„Wy willen u die ondersteuning wel geven, maar dan moet gy uw kinderen naar de bizondere school zenden". Of als die ouders reeds onderstouning genoten, dat hun wordt toegevoegd „Wij houden met die hulp op, tenzij gij uw kinderen naar onze school stuurt". Scherp is het zwaard van den honger. Voor dat zwaard zwichten velen. En hiermede, en met nog vele andere, ongeoorloofde middelen vult men de school. Tal van zulke gevallen worden bekend. Maar hoevele worden nooit openbaar En als eens in het jaar de kinderen op de bizondere school moeten geteld worden om naar hun aantal het subsidie van staatswege te berekenen, dan worden tijdelijk kinderen in de school gehaald, die er reeds af waren, maar die nog gedurende eenige dagen dienst kunnen doen om meegeteld te worden, teneinde aldus het subsidie te verhoogen. Is dit Christelijk? In Zonneraaire moesten een viertal kinderen, die in de hoogste klasse van de bizondere school zaten en uitstekende leerlingen waren, bleven zitten, opdat voor die school de gewenschte subsidie kon verkregen worden. De openbare school is de by uitstek nationale school, omdat zy gansch de natie omvatten wil. Kan dat ook van de bizondere school gezegd worden? Beslist niet. Zy sluit door haar cenzydig karakter andersdenkenden uit. Zelfs draagt een i ategorie van bi zondere scholen door le vvyze, waarop daar de geschiedenis onderwezen wordt, een anti-nationalon stempel. Daar worden schoolboekjes gebruikt, waarin staat: „Zoo stierf Willem van Oranje in don ouderdom van 51 jaar. Welk een ongelukkige dood, want schrikkelijk is het te vallen in de handen der Goddelijke gerechtigheid na zulk een leven!" Tot kenschetsing van dien anti-natio- nalen geest, waarin onderwezen wordt, zouden wy nog meerdere voorbeelden kunnen aanvoeren, maar wij achten deze ééne aanhaling voldoende. Kiezers! de overwinning van rechts bij de Juni-stembus beteekent den onder gang van onze openbare, nationale school. Wie die school-lief heeft, wie haar instandhouding voor ons vaderland noodig acht, schare zich om de banier der concentratie, en stemme op den 17den Juni den candidaat der vrijzinnigen Uit Stad en Provincie. Zierikzee, 9 Juni. Vrijdagavond trad in de dicht bezette Concertzaal als spre ker op ds. Hogerzeil, de anti-rev. can didaat voor de Tweede Kamer. Door den heer D. Mulder werd de vergadering met gebed geopend. In zijn openingswoord zeide deze, dat het een propaganda-avond was voor do anti- revolutionnaire partij. Met verbazing hoorden wij dat. Wij «lachten, dat de anti-revolutionnairo candidaat zich a zijn kiezers kwam voorstellen en zyn denkbeelden voor deze uiteenzetten, en dat hiervoor de openbare vergadering belegd was. Maar blijkbaar hadden wij verkeerd gedacht. Na het auditorium aangespoord te hebben zich ordelijk te gedragen, werd aan ds. Hogerzeil het woord gegeven. Deze hield een rede, die veel reden tot ontstemming gaf. Had hij zich daarin bepaald en beperkt tot een ontwikkeling van zijn politiek standpunt, niemand had spreker daarvan een grief mogen maken, maar nu de strijdlustige dominé stelselmatig en met innig welgevallen de liberalen zoo zwart mogelijk schilderdi stootte hij af in stede van aan te trekken. In den aanhef van zijn rede begon hij eenige krasse zinsneden uit een twee- of drietal vrijzinnige bladen aan Le halen, met het kennelijk oogmerk te doen uitkomen, hoeveel die honigzoete anti-revolutionnaire partij van die stoute liberale pers te verduren heeft. Vervolgens viel hij - het concentratie- program aan. Dat was zóó bedenkelijk, dat reeds dadelijk drie generaals der vrijzinnigen liet commando neerlegden. En hoe verschrikkelijk vond de militante dominé het, dat in liet concentratie- program niet eens een paragraaf over de defensie, ja zelfsniet over de finantiën voorkwam. Dat was toch het toppunt van nalatigheid. Maar niet slechts in hetgeen de vrijzinnigen nalieten, waren zij ernstig te laken, maar ook in hetgoen zij deden. De booswichten hadden namelijk de Hervormde Kerk in de politiek ge bracht. Eu hoe durft nu een menscli beweren, dat genoemde kerk in gevaar is! Zoolang dc paarden toch voor den staatswagen door dr. Kuyper gemend worden, staat de Hervormde Kerk in Nederland zoo vast als een rots. Dat is het eenparig gevoelen van de mannen die in ons land de Protestantsche be weging in het leven hebben geroepen, En wat de partij benoemingen betreft, dat was eenvoudig laster. Er werd bij alle benoemingen door dit Christelijk Ministerie steeds op bekwaamheid gelet, en niet op politieke richting of kerke lijke kleur. Nooit werd iemand tot schoolopziener benoemd, die niet zonder fouten een brief kan schrijven. Bij benoemingen van een burgemeester werd steeds rekening gehouden met de richting en gezindheid der plaatselijke bevolking. De Ministers der rechterzijde waren in dit opzicht hoogst nauwgezet. Dat waren nog eens mannen van de bovenste plank. Daar heb je o. a. Talma, die ons volk had begiftigd met de wet op de invaliditeits- en ouderdoms-ver- zekering. En nu is, zoolang de aarde om de zon draait, er geen mooier wet ooit tot stand gekomen dan juist deze. Is toch een werkman in loondienst, en al verdient hij nog zoo weinig voor vrouw en kinderen, en al zijn daarbij de levens behoeften nog zoo duur, hij geniet het onschatbare voorrecht wekelijkseen premie in de schatkist te mogen storten. Heeft zoo'n werkman het ongeluk vóór zijn zeventigste jaar te sterven, dat sluit hy zijn oogen met de zaligo gedachte, dat de staat als een aangename herinnering aan hem al die gedurende jaren gestorte weekpremies behoudt, en dat zijn weduwe bij den barmhartigen ds. Hogerzeil om voorspraak raag aankloppen. En als die weduwe gewoon is trouw ter kerke te gaan, dan zal zij ook gewis door de diakonie geholpen worden. Die wet Talma is een pronkstuk van wetgeving. Met het staatspensioen is het nu uit, voor goed uit, want weldra komt die prachtwet in het Staasblad te staan. Zij staat er reeds in. Juicht Nederlandsche werklieden, die van uw schamel loon nog premie moet betalen, juicht gij vrouwen, inzonderheid gij weduwen, die uitgesloten zijt, juicht gij kleine bazen, visschors, schippers, gij moogt week op week uw premie storten voor uw knechtje of halfwas, maar zelf moogt gij als gij oud en arm en kerksch zijt, by dominee Hogerzeil om zijn voorspraak bij de diakonie verzoeken, teuehulc niet te ver hongeren. Maar versmaadt gij het u te vernederen, houdt dan by de aanstaande stemming ds. Hogerzeil uit de Kamer, en stem mr. Patijn. Want de wet staat wel in het Staatsblad, maar kan in de eerste drie jaar niet in werkiug treden zoodat, als de vrijziunigen den strijd bij de stembus winnen, die wet nimmer zal in werking treden. Door spreker werd voorts uitgeweid over de afneming der openbare en de toeneming der bizondere scholen, over de vrije school en het recht der ouders. En domiuee zat nu héérlijk op zijn stok paardje, toen hij dit door hem geliefkoosde onderwerp besprak. De slimmerd tracht daaruit voor zijn candidatuur een slaadj te Blaan. Voor het debat gaven zich op de heer Van Ravestein, schoolopziener, ds. De Roode en ds. Snethlage. De eerste debater citeerde eenige zin sneden van rechts en het bekende gezegde van Wijnbergen, dat al wat canaille is links stemt. Hij stelt in het licht, dat spreker met geen enkel woord over het kiesrecht gesproken heeft. Vermoedelijk durft hij met de kiesrecht- plannen van de regeering niet voor den dag komen. Bij die plannen wordt liet vrouwenkiesrecht geheel genegeerd. Over het halen van de kerk in de politiek wijst debater er op, dat dr. Kuyper art. 171 der Grondwet de etterende wonde genoemd heeft en dat te St.-Maar- tensdijk verstreken Zondag een predikant van den kansel fel tegen de vrijzinnige partij i9 uitgevaren. IIij herinnert er aan, dat de liberalen steeds voor de vryheid hebben geijverd, Thorbecke schonk aan de katholieke kerk de vryheid van organisatie. De vrije school is het werk geweest van de mannen, die in 1848 de Grondwet hebben herzien. Wy, vrij zinnigon, willen de openbare, de vrije school, die opleidt tot alle christelijke en maatschappelijke deugden. Maar wij willen geen school, waarop Troelstra als een varken op een bord wordt geteekend en waar de kinderen voor den uitslag der verkiezingen bidden. Hij is op zyn reis naar Zierikzee een dorpje voorbij gekomen, waar vijf a zes verschillende kerken zijn. (Nieuwerkerk wordt geroepen). Wordt het regeeringsvoorstel tot wijziging van 'tGrondwets-artikel 194aangenomen, dan verrijzen daar vijf zes verschillende bizondere scholen. Dat is de splijtzwam, die doorwerkt. De wet van Kappeyne werd door spreker afgekeurd. Georoken is met het denkbeeld, dat geen bizondere school uit de Staatskas subsidie mag ontvangen. Betoogd wordt door debater, dat, waar de bizondere school van Staatswege ;esteund wordt, men ook het recht leeft te controleeren, dat het geld goed besteed wordt. Aan de rechtsgelijkheid zijn ouk plichten verbonden. Wie het geld geeft, moet ook het recht van controle hebben. En oefende men contróle, dan zou blijken, dat in het Zuiden de staats- bijdragen voor het onderwijs gekapitali seerd worden. Er is een school met een kapitaal van f 70.000. Wij vechten niet tegen subsidieering van bet bizonder onderwijs, maar wy mogen ook. niet 's lands gelden in een bodemloozen put werpen. Wat het recht der ouders op het kind betreft, debater herinnert aan het geval te Watergraafsmeer, waar aan de oudere 't recht ontzegd werd het kind naar de openbare school te zenden, omdat de kerk meende door den doop recht te hebben op het kind. Van dat recht der ouders blijft in de praktijk vaak weinig over. Door onthou ding van bedeeling en door andere middelen worden tal van ouders ge dwongen hun kinderen naar de bizondere school te zenden. En wat beteekent bet recht der ouders, wanneer slechts J van het schoolbestuur, uit ouders bestaat. Bovendien hebben op scholen, waar geen schoolgeld geheven wordt, de ouders in het geheel geen zitting in het schoolbestuur. Spreker wees er op, dat door dit Christelijk Ministerie niets specifiek Christelijks tot stand is gebracht. Voor de Zondagsrust is niets gedaan met het oog op de Katholieken. De eedskwestie werd niet opgelost, de Staatsloterij werd niet afgeschaft. De Katholieke minister Kolkman vond, dat daarmede nog een aardig duitje in de staatskas kwam. Minister Talma was er niet tegen een subsidie te verleenen aan de Land- bouwtentoonstelling,, hoewel deze op Zondag geopend was. Hij had tegen die openstelling geen bezwaar. De verzekeringswetten zijn ook niet specifiek Christelijks. En de zedelijkheids- wetten 1 Het ontwerp zedelijkheidswet is echter afkomstig van 't vorig Ministerie. Hij merkt evenwel opdat een deel der rechterzijde tot de tegenstemmers behoorde. Wat de defensie betreft, wij zullen allen, als er gevaar dreigt, naar de grenzen gaan, en als de dominé voorop gaat, ga ik hem achterna. (Daverend applaus). Toen Goeman Borgesius de plaatsver vanging wilde afschaffen, toen waren de Katholieken daartegen. Besprekend de invaliditeits- en ouder- doms verzekering merkt debater op, dat een voorstel van de concentratie om alle menschel! te helpen, die 70 jaar zijn, door de rechterzijde werd afgestemd. Als de linkerzijde wint, en zij dient een wetsontwerp in tot invoering van liet Staatspensioen, dan zal, zeide spre ker, de Eerste Kamer, die rechts is# dat wetsontwerp afstemmen. Maar debater merkt op, dat ook de Eerste Kamer kan omgaan, en gaat het niet in één keer, dan over drie jaren nog eens. Debater verdedigt de openbare school. Zelfs Dc Visser heeft gezegd, dat zij moet blijven bestaan,, omdat anders wegens gebrek aan concurrentie het peil van het bizonder onderwijs zal dalen. Als de tariefwot komt, zal alles duurder worden. En al zouden de loonen in enkele vakken stijgendie stijging weegt niet op tegen de prijsverhooging der levensbehoeften. Debater eindigde met den wensch, dat, hoe ook de verkiezing moge uitvallen, deze moge strekken tot heil van het vaderland. (Levendige toejuiching). De tweede debater, ds. De Roode, stelde spreker de ernstige vraag, hoe een predikant van de Hervormde Kerk het met zijn beginsel in overeenstemming kan brengen coalitie-candidaat te zijn. Hij wee9 er op, dat twee nieuwe partijen fevormd zijn, de Christelijk-Sociale 'artij, onder aanvoering van mr. dr. Van Laar, en de Nationale Bond van Protestantsche kiezers, van ds. Vau Hoogenhuijze. Beide partijen bestrijden de coalitie op grond van het gevaar,

Krantenbank Zeeland

Zierikzeesche Nieuwsbode | 1913 | | pagina 1