ZIERIKZEESCHE if! NIEUWSBODE.
Vrijdag 15 September 1911,
Tweede Blad.
(25 ierikzeesolie
O o u r a n t).
ABONNEMENT.
De abonnementsprijs van dit blad, dat lederen
MAANDAQ, WOENSDAQ en VR1JDA0 verschijnt, Is
voor Zlerlkzee I 1,30, voor alle andere plaatsen In
Nederland I 1,60 per 3 maanden.
Voor het buitenland, verzending eens per week, I 10
per jaar bQ vooruitbetaling.
68ste 1AARGANG. - No. 9132.
Ultgever-Hoofdredasteupi A. FRANKEL.
Redaotaun J. WAALE.
ADVERTENTIE N.
Van 1—3 regels 30 ets., meerdere regels 10 ets.
Oroote letters worden naar plaatsruimte berekend.
De Inzending moet geschieden des Maandags-.
Woensdags- en Vrfldags-mlddags uiterlijk 2 uit
Alle betalingen moeten geschieden btj den Dlreoteuri A. J. DE LOOZE, Ho k Schuithaven, Zleriknee.
Het Kantoor Is geopend eiken werkdag van 's morgens 9 tot 's avonds 8 ure.
NÏEUWSTIJDIN8EN.
CHINA.
r*eklug, 12 Gcpl. Het Pot.rburg.rhe
telegraafagcntichap meldt, dat op het
Chlneesche ministerie van marine een
over zeven jaar loopend vlootprogram Is
uitgewerkt, volgens hetwelk China op het
einde van genoemd tijdperk 8 groote
pantserschepen, 20 kruisers, 10 andere
schepen, en 50 torpedobooten, benevens
4 vloot-araenalen zal bezitten.'
RUSLAND.
In Moskou is een groep sociaal-demo
craten gevangen genomen, die naar Rusland
zouden z|n teruggekeerd om de revolutlon-
nalre actie [weer op te vatten. Ongeveer
15000 revolutlonnalre vlugschriften nam
de politie In beslag.
Riga, 11 Sept. Een storm, die twee
dagen duurde, heeft langs de kusten van
de Oostzee groote schade aangericht.
Ontelbare vlotten zijn weggeslagen. Een
stoomschip met passagiers aan boord,
strandde.
Door het hooge water zijn de laag
gelegen stadsgedeelten overstroomd. In de
bosichen werd groote schade aangericht.
In de nabQheid van het eiland Dagoe
Is een Zweedsche driemaster gekanteld.
Van de bemanning werden drie matrozen
gered.
ITALIC.
Maandagavond is de Etna heviger gaan
werken. Zestien nieuwe kraters hebben
zich gevormd. Een lavastroom van 400
meter breedte loopt met een snelheid van
1500 meter In het uur de helling af. Ver
scheidene wouden en wijnbergen zijn er
al door verwoest. Een groote aschkegel
verheft zich boven de kraters; kleine
aardschokken en onderaardsch gedonder
vergezellen de meer of minder hevige
uitbarstingen.
De directeur van het observatorium op
den Etna heeft de volgende mededeellng
gepubliceerd: In den afgeloopen nacht
hebben zich nieuwe eruptie-openingen
gevormd. De bovenste openingen spuwen
rook uit, de belde benedenste, die zich
ter hoogte van 1800 meter bQ den middel
sten krater bevinden, stooten lava uit. Een
breede, zich snel voortbewegende lava
stroom dringt In het woud van Castlgllone
en de wijnbergen van Rovehelle. In de
wmidstreelc van Ragabo zijn tengevolge
van de aardbeving scheuren ontstaan.
De toestand van den Paui moet
opnieuw te wenschen overlaten. ZQn ge-
heele constitutie Is sterk achteruitgegaan.
ENBELAND.
Het Engelsche dorp Cukoo werd Dins
dagnacht om drie uur uit den slaap
opgeschrikt door een ontzettende knal.
Een gebrekkige, John Vaughan geheeten,
had zijn vrouw en z{n zoon, die In diepen
slaap gedompeld lagen, In de lucht laten
vliegen, door onder hun bedden een
mljnpatroon tot ontploffing te brengen.
Vaughan zelf was door de rondvliegende
stukken Ijzer van de ledikanten getroffen
geworden, en werd een paar uur later
met verpletterden kaak In een schuur ge
vonden; hQ stierf even later. Intusschen
brandde het huls af, en daarmede de
vreeselljk toegetakelde lijken. De reden
tot de daad moet gezocht worden in Ijver
zucht van den gebrekkige op een kennis,
die, naar het heet, meer dan noodlg met
Vaughan's vrouw bevriend was.
In één der stations van de Central
Londen tube poogde VrQdagnacht een
werkmansvrouw door electrocutle zich
van kant te maken.
Toen daar de laatste electrlsche trein
van de City op komst was, bevond zQ zich
met twee andere personen beneden op het
perron. En voor dat de belde anderen er
op verdacht waren, was z|j op het spoor
gesprongen, had haar linkervoet op één
der electrlsche rails geplaatst tn probeerde
haar rechtervoet op de andere live rail te
plaatsen, waardoor zQ een geweldigen
stroom door haar lichaam gekregen zou
hebben, die haar onmiddellijk zou hebben
gedood. Doch z|J gleed tQdlg uit en viel
tusschen de rails. ZQ probeerde zich snel
op te richten.
De belde andere personen schoten
onmiddellijk toe, om haar poging te ver
tjdelen. Doch dat kostte veel moeite. Een
liftman kwam op het geschreeuw naar het
perron en hielp een handje. Maar wanhopig
worstelde de vrouw tegen hare drie redders.
ZIJ wist weer een voet op een geêlectrl-
seerden rail te plaatsen en slaagde er
b]na In, ook haar andere voet met den
tweeden ln aanraking te brengen, In welk
geval zl) niet alleen zichzelf, maar ook
degenen, die haar vasthielden, zou hebben
gedood. Dat werd bytyds voorkomen. Luid
gillende werd zij op het perron gesleept,
ln de lift naar boven gebracht en aan de
politie overgeleverd.
ZQ was van hopplukken teruggekeerd
en misschien door de hitte van streek
gebracht.
FRANKRIJK.
Parijs, 13 Sept. De minister van Butten-
landsche Zaken, de Selves, vertrok heden
morgen naar Ramboulllet, waar de president
der republiek zijn zomerverblijf heeft, om
aan FallUè'es het antwoord van FtankrQk
aan Dultschland, dat gisteren In den
kabinetsraad werd vastgesteld, ter goed
keuring te overhandigen.
Het antwoord van Frankrijk zal waar
schijnlijk nog hedenavond of morgen met
een speclalen koerier naar BerlQn worden
gezonden. Men ziet dus, dat Frankrflk
alles in het werk stelt, om den gang der
onderhandelingen te bespoedigen en een
einde te maken aan de malaise, die op
geheel Europa drukt.
We lezen ergens een niet onaardige
opmerking: De Fransche olficleuse pers
houdt vol, dat Dultschland In Marokko
oeconomische voorrechten verlangt, en dat
Frankrgk voor de belangen van heel
Europa opkomt door die elschen van de
hand te wijzen. Doch de Dultsche olficl
euse pers beweert, dat Dultschland alleen
oeconomische waarborgen vraagt en aldus
optreedt als pleitbezdVger van de belangen
van Europal
Qelukklg Europa, dat aldus twee advo
caten heeft. Maarhoe rQmt zich dat
te zamen
In de buurt van Verdun, ln het dorp
Rouvres, Is Maandagavond een Dultsche
ballon neergekomen. Hoewel de lucht
reizigers beweerden gewone burgers te
zijn, werden zQ door de militaire autori
teiten aan een verhoor onderworpen en
werden hun een aantal fotografiiche
opnamen afgenomen.
Zondag Is de Par|]sche r an> eer
op een vreemde manier nood:loos ge
alarmeerd. In de Rue de Elandres kwamen
de groote wagens met hun bemanning
aanbotderen en de menschen stoven uiteen,
niet anders denkende dan dat er een groote
brand was. Maar de brandweer keek
vergeefs naar rook en vuur. Onder de
brandschel, welke het signaal had gegeven,
stond een man, die er ontdaan en ver
schrikt uitzag. HQ vroeg naar den com
mandant en toen die by hem kwam
fluisterde hy hem vertrouwetyk In het oor:
„lk was bang dat u niet komen zou, maar
nu u er bent laat asjeblief gauw de pomp
werken en richt de slang op my. Ik heb
een douche noodlg."
Het duurde eenlgen tyd voorde comman
dant van zyn verbazing bekomen was. De
man werd meegenomen naar de brandweer
kazerne en daar was spoedig uitgemaakt
dat men met een krankzinnige te doen had.
HQ werd naar een gesticht gebracht en
daar kreeg hy terstond zyn zin, want het
eerste, wat men hem gaf, was een stortbad.
DUITBCHLAND.
Dinsdagmorgen Is by de manoeuvres
van het 12e Dultsche legerkorps In den
omtrek van Plrna (Saksen) een noodlottig
ongeluk gebeurd.
Een 20 man sterke patrouille van het
Oschatzer ulanenreglment had bevel ge
kregen tusschen de plaatsen Vogelsang en
Posta de Elbe te doorwaden. De Elbe
Is tengevolge van de warmte der laatste
weken zeer schraal van water voorzien en
het doorwaden was dus geen waagstuk.
Maar In het midden van de rivier was
een diepere plek biykbaar kort geleden
ontstaan. By die plek werden de paarden
opeens schichtig, geraakten vódr de ruiters
het verhinderen konden ln een snelstrooming
en tien ulanen en een onderofficier ver
dronken. De overigen konden zich redden.
Er kwam hulp uit Plrna, maar er was
niets meer te doen, dan alleen de doode
mannen en paarden te bergen. Olstermlddag
waren tien mannen en twee paarden op
het droge gebracht.
Majoor Qeorge, de bestuurder van
het luchtschip „M 3", dat Woensdag by
de manoeuvres In Pommeren in brand
geraakte en vernield werd, doet het
volgend verhaal van het ongeval:
„Wy waren ln rustige vaar 'Innen het
manoeuvre-terrein, toen een plotseling
ontstaan machinedefect ons vong by
Orossbelow neer te dalen. funding
geschiedde vlot en zonder Incident, in het
dal heerschte echter sterke wind. I ardoo,
stiet de gondel heftig tegen den grond,
waardoor de lading met een sterken knal
ontplofte en het omhulsel In brand ge
raakte. De uit 7 personen bestaande
bemanning kon zich nog op 't laatste
oogenbllk redden, doordien zy uit den
gondel op de welde sprongen, zoodat
niemand gekwetst werd. Oondel en
motoren zyn waarschyniyk onbeschadigd.
De keizer, die zich op een half uur
afstand van de plaats des onhells bevond,
reed dadeiyk per auto daarheen en liet
zich alles uitleggen".
Tegeiykertyd met de Ft. sche zyn
ook de Dultsche manoeuvres a eloopen;
de keizer is gisteren naar Berli n terug
gekeerd.
NELNIË.
Antwerpen, 13 Sept. Olsterenmorgen Is
één van het beruchtle viertal boeven, die
ln den nacht van 15 op 16 Juli j.l. uit de
Bossche gevangenis zyn uitgebroken, namel.
J. A. de Haan, door de Belgische politie
aan de Holtandsche maréchaussée uit
geleverd. Zulks geschiedde met de grootste
voorzorg gisterenmorgen om 11 uur aan
't station te Esschen, na aankomst van den
trein uit Antwerpen. De Haan was in
gezelschap van nog een ande sujet, die
ook nog rekenschap aan de Holtandsche
justitie schuldig was. Tusschen drie
maiéchausréss, met een zware ketting aan
elkaar gekoppeld, daarenboven nog voorzien
van de gewone handboelen, werden belden
naar 's-Qravenhage overgebracht, aangezien
De Haan felteiyk voor 't Hof veroordeeld
was, maar wegens overbevolking der
Haagsche strafgevangenis naar 's-Bosch
moest worden overgebracht, van waaruit
hy In gezelschap van Donker, Wynen en
Roos door uitbreking wist te ontsnappen.
In het grauwe gevangenispak ontvlucht,
DOOR
PISCES.
XXIV.
Op 27 Augustus 1804 werd door het
Departementaal Bestuur van Zeeland ge
publiceerd, na verkregen machtiging van
het Staatsbestuur, dat het vlsschen en
rapen van oesters op de banken verboden
werd. Dit vermeldden wy reeds, 't Volgende
jaar vonden wy vermeld een besluit van
hetzelfde bestuur, o.m. Inhoudende:
1°. Aan de Ingezetenen van Bergen-op-
Zoom wordt het genot van de
vlsscheryen op zekere bepaalde
strooken gelaten.
2°. Vernieuwing van alle vroegere pla-
caten op het stuk der vlsscheryen
op de Zeeuwsche Stroomen.
3°. Vergunning, met Intrekking der
publicatie van 27 Augustus 1804
hierboven vermeld, aan de ln- en
opgezetenen van het Departement,
van 1 November tot 1 Januari
daaraanvolgende, op de banken en
platen van Zeeland, oesters met de
hand te mogen rapen en anders niet.
4°. Bepaling, dat elk Ingezetene of
eigenaar van een vaartuig en alle
anderen, die de oester- of mossel-
vlsschery zouden verlangen te fxer-
ceeren, daarvan jiariyks vóór den
len September een recognitie van
f 1 zouden moeten betalen om
daarmede te bestryden de f 150.
Een besluit van 1805, verder een besluit
waarby met wyzlglng In zooverre dat
hierboven genoemd, het vlsschen van
oesters, daaronder nu ook begrepen Is het
korren tot 1 Februari.
Op 18 Februari 1818 volgde een Konln-
kiyk Besluit, in aanmerking nemende de
ongeregeldheden, tengevolge van de ge
schillen tusschen de Ingezetenen van
Zeeland en die van Bergen-op-Zoom,
wordt bepaald, dat de vlsschery op de
Schelde en Zeeuwsche Stroomen en het
npen van schelpvlsch, behoudens Ieders
eigendomsrecht, ten alle gebrulke van de
bewoners der belde oevers dezer stroomen
zullen gelaten worden; voorts dat de
Provinciale Staten van Zeeland en Noord-
Brabant, In gemeen overleg, een reglement
zouden conclpléeren, op de uitoefeningen
dier vlsscheryen.
Op 11 Jan. 1822 volgde een Konlnkiyk
Besluit, houdende verleening van gronden
naby Veere, In concessie aan Charles John
Maltland c.s. voor de kunstmatige teelt
van oesters.
ln 1825 werd een reglement op het
bevlsschen der Schelde en Zeeuwsche
Stroomen vastgesteld.
Op 7 Februari 1868 een besluit tot
regeling der concession van kunstmatige
oesterbanken op de genoemde Stroomen,
en nu komen wy In de ptrlode van de
eigeniyke teelt, waarby wy een oogenbllk
langer zullen biyven sttl staan, omdat deze
tot op den huldigen dag, natuuriyk met
verandering van tyden en dus ook van
toestanden, Is voortgezet en juist voor ons
Qewest en zyn Ingezetenen van zoo'n
groote beteekenls is geworden; want by
besluit van 24 Februari 1870 werd be
paald, dat de natuuriyke oesterbanken op
de Schelde en Zeeuwsche Stroomen aan
de publieke vlsschery onttrokken en In
het openbaar verpacht zouden kunnen
worden.
Natuuriyk lokte dit besluit by de
Zeeuwsche visschers heel wat protesten
uit, daar tot dien tyd het korren van
oesters vry was geweest, en al was de
opbrengst dan ook niet meer als voorheen
door verarming van het getal oesters
aan een groot aantal visschers uit de
bekende vlsschersplaatijes gedurende vele
maanden van het jaar een middel van
bestaan had gegeven.
Wy vonden daaromtrent nog nader het
volgende vermeld, ontleend aan ver
schillende verslagen en artikels over de
opkomst van de kunstmatige oesterteelt.
Ondanks de protesten had de verpachting
In 1870 plaats en daarmede werd de
grondslag gelegd tot de hooge vlucht
welke deze tak van nyverheld In weinige
jaren nam. In hetzelfde jaar werd een
aanvang gemaakt met proefnemingen op
kleine schaal en werden op de verpachte
peiceelen der lersche bank al< colledeurs
takkebossen, gekalkte pannenbulzen, melk
vaten en 20,000 gekalkte pannen gebracht.
De heeren Pompe van Meerdervoort en
Ooemlnne van Zoeten hadden drie jaren
te' voren, in October 1867, reeds een
bezoek gebracht aan de baat van Arcachon
om daar de reeds In praktyk gebrachte
kunstmatige oesterteelt nauwkeurig te
besludeeren, In verband daarmede hadden
zy met behulp van een opnemlngsvaartulg
der marine, reeds een onderzoek Ingesteld
naar de geaardheid en geschiktheid voor
oestercultuur van verschillende gedeelten
der Schelde en Zeeuwsche Slroomen en
zy hadden ook weten te bewerken, dat de
directeur der aan het Fransche gouver
nement behoorende oesterbanken In Arca
chon naar Zeeland overkwam, om een
oordeel uit te spreken over de geschiktheid
der aldair aanwezige gronden.
By de proefnemingen bleken de gekalkte
pannen het best te voldoen en de daar
mede verkregen resultaten waren zóó
gunstig, dat tn 1871 reeds 500,000, ln
1872 zelfs 1,500,000 pannen werden uitge
bracht, waarop respectleveiyk gemiddeld
3 en 6 broedjes, wat In 1872 steeg tot 10
broedjes. Hoewel de resultaten niet op
alle perceelen even bevredigend waren,
konden zy In het algemeen gunstig
genoemd worden. Als collecteurs werden
van nu af aan uitsluitend pannen gebezigd,
wier aantal voortdurend sterk toenam, en
In 1895, zoo zegt de heer Zondervan,
achryver van het aangehaalde artikel, met
30 mlllloen stuks het maximum bereikte.
In de volgende jaren verminderde het
aantal weer en over het gebruik van de
pannen tegenwoordig zullen wy aan het
tlnde van het ocsterartlkel wel een en
snier melden. In den winter van 1873
op 1874 werden door de firma de Meute-
meester Co. te Bergen-op-Zoom de
eerstelingen der zoogenaamde kunstmatige
oesterteelt ongeveer 500,000 stuks ln den
handel gebracht, waarvoor een prys van
45 J 60 gld. per 1000 stuks werd ver
kregen. ln den volgenden winter bedroeg
dit getal 2 5 3 mlllloen, de prys 40 5
60 gld.
Op de niet verpachte banken der
Ooster-Schelde werd het vrye korren door
de vtsschers voortgezet, doch de opbrengsi
bedroeg b. v. In 1873 slechts 100 a 120
stuks per ty en per vaartuig. Wel was
het volgende jaar de vangst overvloediger,
doch meer en meer bleek het, dat deze
vlsschery geen noemenswaardige voor
deden meer kon opleveren, vandaar dat
door de regeering de verpachting allengs
over alle voor de natuuriyken of kunst
matige oesterteelt geschikte terreinen van
de Ooster-S.helde werd uitgebreid. Reeds
in 1896 werd gemeld, dat alleen op
publiek terrein nog naar oesters werd
gevlscht voor den Oouweveerpolder
boven Zferikzee naby Burghsluls en op
de Orevcllngen en In 1910 luidde het:
„Op de publieke terreinen werd niet
speciaal naar oesters gevlscht, alleen by
het wulkervlsschen In het Diep der
Orevelingen werden nu en dan ook oesters
gekord, echter niet van belang".
De pryzen der perceelen, dl anvanke-
1 yk vry onbeduidend waren, re eder
jsar en bereikten weldra ee>' og. >ord
bedrag, daar de cultuur kcnitteiende
resultaten afwierp. Er zyn gevallen bekend,
waarin voor 1 H.A. uitstekend zaalterrein
tot f 1000 pacht per jaar werd betaald,
en al zyn dit uitzonderingen, gemiddeld
bedraagt de pacht voor goede zaalgronden
toch nog een zeer hoogen prys. Wat
zulks beteekent, kan men ln onze eigen
omgeving nagaan als men de landpachten
van onzen tegenwoordlgen tyd, die, wan
neer ze loopen tot f 150 a f 180 per H A,
zelfs In het klein, schandeduur worden
geheeten en dan voor een H.A. water en
slik 3 5 5 honderd gulden.
In de eerste jaren, zoo gaat het voort,
had de cultuur met groote bezwaren te
kampen, omdat men nog te weinig ver
trouwd was met de praktische elschen der
teelt. Ook was de vraag naar oesters In
het buitenland zóó geringdat het
Zeeuwsche product slechts met de uiterste
krachtsinspanning op de markt te Londen
het burgerrecht kon verkrygen. Niet alleen
onderging de cultuur voortdurend verbete
ringen, maar ook bevorderden eenlge
zachte winters en gunstige zomers zoowel
den krachtlgen groei der jarige oesters,
als een tyken broei >1; daarenboven
hadden de Engelsche banken door ultput-
ling veel van hare beteekenls verloren en
werd de vraag naar Zeeuwsche oesters In
Engeland en Dultschland al grooter en
grooter, waarmee een evenredige atyglng
der oryzen gepaard ging. Deze bedroeg
in 1876 reeds 50, later ln het j»ar 60 gld.,
In het voorjaar van 1877 zelfs 83 gld. per
1000 stuks, om later voor de grootsto
soorten nog hooger te stygen. De tegr
woordlge secretaris-penningmeester i
vlsscheryen, de heer dr. Leo de Leeu
schreef Indertyd In één der Nut
almanakken een artikel ovc oesterteett,
dat wel de moeite waard was voor een
deel te worden overgenomen, Indien er
beschikbaar plaats was, maar wy moeten
ons bekorten, welnu, omtrent het laatst
gemelde punt meldde hy de merkwaardige
woorden: „Het Is dan ook merkwaardig
na te gaan, hoe het uitbrengen der pannen,
aanvankeiyk slechts een waagstuk der
grootere ondernemers, allengs ter hand Is
genomen door alle klassen der bevolking
van Zuld-Btveland, zoodat z<ch zelfs by
den gewonen daglooner en fc renarbelder
de neiging openbaarde om oo' en druppel
op te vangen van den guldi reran, die
In den vorm van oesterbroto langs de
oevers der Schelde nederdaaldt Voort
durend ontstonden tal van vere. igingeu
van arbeiders en kleine neringdoenden,
die hun spaarpenningen byeenbrachten,
om pannen te leggen en deze later met
oesterbroed aan de grootere ondernemingen
te verkoopen. Niet zelden werden daar
mede in den tyd van eenlge zomermaanden
100, ja zelfs 200 en meer procent
verdiend".
Wat In 1886 de heer dr. Leo de Leeuw
nog In den tegenwoordlgen tyd schreef,
hebben wy In den verleden rijd moeten
overbrengen, omdat de toes! nd sedert
geheel veranderd is en van c ;n gulden
rrgen geen sprake meer Is. /el weten
wy, dat naast dien grooten wl. er In late
darren ook heel wat verlleze zyn te
dekken geweest.
Wordt vervolgd).