ZIERIKZEESCHE ft NIEUWSBODE.
Woensdag 15 Februari 1911.
loze liijsls slaaUwet.
Heeren Correspondenten
(SB i o i* i Is. z e e s o ti o O o u. ran. "t).
ABONNEMENT.
De abonnementsprys van dit blad, dat iederen
MAANDAG, WOENSDAG en VRIJDAO verschynt, Is
voor Zierikzee f 1,30, voor alle andere plaatsen in
Nederland f 1,60 per 3 maanden.
Voor het buitenland, verzending eens per week, 1 10
per jaar by vooruitbetaling.
67>ts JAARGANG. No. 9043.
Uitgever-Hoofdredacteuri A. FRANKEL.
Redacteurs i. WAALE.
ADVERTENTIE N.
Van 1—3 regels 30 ets., meerdere regels 10 ets.
Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
De Inzending moet geschieden des Maandags-,
Woensdags- en Vrydags-mlddags uiterlQk 8 sar*.
Alle betalingen moeten geschieden bij den Directeurs A. J. DE LOOZE, Hoek Schuithaven, Zierikzee.
Het Kantoor is geopend eiken werkdag van 's morgens 9 tot 's avonds 9 ure.
verzoeken wij beleefd berichten van
eenigen omvang ons zoo spoedig
mogelijk te doen toekomen. Vooral
voor het nummer van Vrijdagavond
is dit zeer gewenscht, zoodat wij hun
in overweging geven zorg te dragen,
dat wij die des Donderdagsavonds
ontvangen.
Wij maken hun tevens opmerkzaam
dat telegrafische en telefonische be
richten op den dag van uitgave der
„Nieuwsbode" tot des avonds 6 uur
kunnen worden ingezonden.
De Redactie.
XXIX.
Een volk, dat geestelijk, zedelijk en
stoffelijk niet achteruit, maar vooruit wil,
dat zijn levensbestaan verlengen, ztjn
nationale kracht verhoogen en zijn welvaart
bevorderen wil, draagt In de allereerste
plaats zorg, dat het opkomend geslacht
niet onwetend en verwilderd opgroeit,
maar dat het van jongs af behoorlijk In
scholen onderwezen wordt. Met het oog
op den onberekenbaren Invloed van het
onderwas op de vorming der burgers, van
welke vorming het hell van staat en maat
schappij geheel en al afhangt, heeft onze
Orondwetgever In navolging van de vorige
Orondwetten bepaald, dat het openbaar
onderwijs een voorwerp Is van de aan
houdende zorg der regeering. Onder open
baar onderwijs wordt verstaan dat onderwijs,
hetwelk van overheidswege gegeven wordt.
Dit moet dan ook, Indien althans de over
heid de haar opgedragene taak naar plicht
en geweten vervult, In alle deelen van ons
vaderland, tot zelfs In het kleinste gehucht,
verstrekt worden, opdat een leder, tot wat
stand hij ook behoore, In de gelegenheid
zijn daarvan gebruik te maken. En opdat
ook een elk daarvan gebruik kan maken,
Is het noodlg, dat het onderwijs op de
openbare scholen zich bepaalt tot het
aanleeren van die algemeene kundigheden,
die, liggend bulten de godsdienstsfeer, ten
doel hebben den onmlsbaren grondslag te
leggen voor zijn opleiding In de groote
maatschappij. In de school moet het kind
maatschappelijk, in de kerk godsdienstig
en In het gezin maatschappelijk en gods
dienstig gevormd worden. Beleed ons
volk slechts één geloof, bestond het niet
uit belijders van verschillende kerken en
richtingen, de wetgever zou, wat de In
richting en regeling van het onderwijs In
de openbare school betreft, met het
gevoelen van hen kunnen rekening houden,
die meenen, dat naast de kerk en het gezin,
ook de school de plaats Is, waar het kind
godsdienstig moet opgevoed worden. Nu
houdt zich met het oog op het breed
verschil In belijdenis de openbare school
binnen de door de noodzakelljkelQkheld
aangewezene grens en overschrydt die niet,
teneinde te voorkomen, dat aan het kind
godsdienstige denkbeelden worden In
geprent, die de één als heilig vereert, de
andere als dwaling verwerpt. In de ver
draagzaamheid jegens alle staatsburgers,
waarop deze wegens hun gelQkstelllng
voor de wet aanspraak mogen maken, ligt
de rechtvaardiging van dit ons inziens zoo
juiste en bltlQke standpunt, duidelijk uit
komend in artikel 192 der Qrondwet, dat
luidt: „De Inrichting van het openbaar
onderwijs wordt, met eerbiediging van
ieders godsdienstige begrippen, door de
wet geregeld".
De wet, waarvan hier sprake Is, Is die
van 17 Augustus 1878, die het lager
onderwijs splitst In huisonderwijs en school
onderwijs. Onder het huisonderwijs verstaat
zij al het onderwijs, gegeven aan kinderen
van ten hoogste drie gezinnen gezamenlijk
In de woning van het hoofd van één der
gezinnen. Al het ander onderwijs wordt
als schoolonderwijs beschouwd. De scholen
voor lager onderwys worden onderscheiden
In openbare en blzondere scholen. Open
bare scholen zjjn die scholen, welke op
gericht en onderhouden worden door het
rjk of de gemeente: al de andere scholen
zfln blzondere. De blzondere scholen
kunnen, maar behoeven niet steeds een
sectarlsch karakter te dragen. Er zijn
blzondere scholen, waar het onderwijs ge
heel op de leest der openbare school
geschoeid Is. ZIJ zijn meer standenscholen,
en worden bezocht door kinderen van
gefortuneerde ouders. De meeste blzondere
scholen evenwel zijn sectescholen, In het
leven geroepen door hen, die van gevoelen
zyn, dat de godsdienst, dien zj beljden,
ook op de school zijn stempel moei drukken.
Al het onderwijs staat onder rijks toezicht
Wat het middelbaar- en lager onderwijs
aangaat worden voor het geven er van
vereischl één of meer akten van bekwaam
heid en een bewijs van een goed zedelijk
gedrag. Hiervan zijn volgens artikel 7 van
genoemde wet vrijgesteld: 1". zij, die
uitsluitend aan kinderen van één gezin
lager huisonderwijs geven; 2". zj. die van
het geven van lager onderwijs geen beroep
makend, en zich zonder geldel jke belooning
daartoe bereid verklarend van de Koningin
vergunning hebben verkregen tot het geven
van zoodanig onderwijs. Daar staat: „zich
zonder geldelijke belooning daartoe bereid
verklarenIemand dus, die een dergelijke
bereidverklaring aflegt, maar zwichtend
voor geoefenden drang een geldelijke be
looning aanneemt, handelt naar onze
bescheiden opvatting niet In strfld met
de wet.
Tot opleiding van onderwijzers worden
van rijkswege kweekscholen en normaal
lessen opgericht en onderhouden.
De Orondwet schrijft voor, dat overal
In het rijk van overheidswege voldoend
openbaar Lager Onderwijs gegeven wordt
Naar onze opvatting is artikel 16 der wet
op het Lager Onderwijs, waarbij bepaald
wordt, dat In elke gemeente voldoend
lager onderwijs gegeven wordt In een
genoegzaam aantal scholen, welke voor
alle kinderen zonder onderscheid van gods
dienstige gezindheid toegankelijk zyn, niet
in harmonie met genoemd Qrond wettig voor-
schrift. Duidelijk blijkt dan ook 't nadeel, dat
hieruit voortvloeit. In een gemeente toch,
waar de één of andere (kerkelijke gezindte
een overwegende meerderheid heeft, die een
blzondere rchool In het leven roept, ten
gevolge daarvan de openbare school zoo
danig wordt leeggepompt, dat de vroede
vaderen vreugdevol tot haar sluiting over
gaan. In een dergelijke gemeente nu
worden andersdenkenden, willen zij zich
niet aan overtreding der leerplichtwet
schuldig maken, gedwongen hun kinderen
naar een blzondere school te zenden, die
een met hun overtuiging strUdlg kerkeldk
cachet draagt. 1
Om te waken, dal de onderwijzers der
openbare school eerbiedigen de gods
dienstige zienswijze van allen, schrijft
artikel 35 de wet op het Lager onderwijs
het volgende voor:
„Het schoolonderwijs wordt onder het
„aanleeren van gepaste en nuttige kundlg-
„heden dienstbaar gemaakt aan de ont-
„wlkkellng van de verstandelijke vermogens
„der kinderen en aan hunne opleiding tot
„alle Christelijke en maatschappelijke
„deugden.
„De onderwüzer onthoudt zich van iets
„te leeren, te doen of toe te laten, wat
„strijdig is met den eerbied, verschuldigd
„aan de godsdienstige begrippen van
„andersdenkenden.
„De onderw||zer, die zich In dit opzicht
„aan plichtsverzuim schuldig maakt, kan
„door de Koningin voor ten hoogste één
„jaar en bij herhaling der overtreding voor
„onbepaalden tyd in z||n bevoegdheid tot
„het geven van onderwijs aan een openbare
„school geschorst worden".
Het toezicht op het Lager onderwys in
het geheele rijk berust by den Minister
van Binnenlandsche Zaken, die dit laat
uitoefenen door Inspecteurs, districts
schoolopzieners en arrondlssements-achool-
opzleners.
Het plaatseiyk toezicht op het lager
onderwys wordt door Burgem. en Weth.
uitgeoefend, en, waar het noodlg geoor
deeld wordt, door een plaatselijke school
commissie, waarvan de leden door den
gemeenteraad benoemd worden.
Ter bevordering van de volksontwikkeling
werd een wet, houdende wettelijke be
palingen tot regeling van den leerplicht In
1900 In het leven geroepen. Was aan-
vankeiyk de oppositie tegen die wet zeer
levendig, werd het twistvuur van vyand-
schap jegens haar fel aangeblazen door
hen, die met electorale bedoelingen die
wet als een draconische brandmerkten,
een meer dan tlen-jarlge toepassing er van
heeft haar nuttige en heilzame werking
zóó duldeiyk bewezen, dat zelfs vroegere
tegenstanders van haar thans haar lof
open'yk verkondigen, waardoor zy een
verdiende rechtmatige hulde brengen aan
mr. Ooeman Borgeslus, den mau, onder
wiens bewind die wet tot stand kwam.
NIEUWSTIJ0IN8EN.
CHINA.
Peking, 10 Febr. De Japanners hebben
de geheele Koreaansche grens door een
militair cordon afgezet om binnendringen
van de pest te voorkomen. In Moekden
telt men reeds 449, In Tsjlfoe 300 sterf
gevallen. In Foedsjadjan heeft het volk
het stadsbestuur verjaagd en winkels
geplunderd. In Tejangtsjoe zyn 800 lyken
van pestiyders verbrand. De bevolking In
het noorden van Mandsjoerlje Is door de
pest gedecimeerd.
AMERIKA.
Te New-York is miss Moroslnl, de
dochter van een bankler-mllllonalr aldaar,
In het huweiyk getreden met een politie
agent, die haar het leven redde, toen een
paard van haar rytulg op hol was gegaan.
Een Amerlkaansch boomkweeker,
W. H. Underwood, te Hutchinson (Kansas)
gaat een proef nemen met verwarming van
zyn boomgaarden, om de voorjaarsnacht
vorsten, die zoo groote schade aan de
vruchtboomen doen, te bestryden. Hy heeft
20.C30 petroleumkachels besteld, die elk
50 liter petroleum kunnen bevatten, en
gaat die vcrdeelen over zyn boomgaarden,
die te zamen 295 hectaren groot zyn. Die
kachels zullen, zoolang het 's nachts vriest,
dag en nacht btyven branden.
Zoo hoopt hy zyn oogst aanmerkeiyk
grooter te maken. Maar ook zyn onkosten
zullen natuuriyk ontzagtyk vermeerderen.
RUSLAMD,
St.-Petersburg, 12 Febr. Volgens be
richten uit Siberië Is Asjeno volkomen
uitgestorven. In Blagowetsjensk sterven
verscheidene menschen aan de pest. Uit
Astrakan komen berichten van tal van
pestgevatlen In de Klrglezensteppe, waar
de toestand ernstig heet. De gotfverneur-
generaal van het Amoergebted laat de
grens door militairen afzetten om over
draging der ziekte uit Mandsjoerye te
voorkomen.
Foedsjadan Is geheel uitgestorven; allen,
die door den zwarten dood gespaard zyn
gebleven, zyn gevlucht. Slechts honden
loopen er nog rond, die aan de lyken der
pestiyders knagen. In Asjeno hetzelfde
beeld; de ziekte maalde er in de laatste
dagen 400 menschen per dag weg. Hier
en daar preeken Chlneesche priesters den
moord op de blanken, die volgens hen de
pest In het land hebben gebracht. Deze
agitatie, die weieens tot een nieuwen
Boksers-opstand aanleiding zou kunnen
geven, neemt bedenkelijke afmetingen aan.
ITALIË.
Men schrijft uit Rome d.d. 9 Febr.
Iedereen heeft het In deze dagen over
de buitengewone koude, die thans In Rome
heerscht. We moeten vele, vele jaren
teruggaan om ons hier zooiets te herinneren.
Met pyniyke gezichten loopen de Romeinen
door de stratenhet water In de fonteinen
Is bevroren en op de kerktrappen worden
's morgens menschen dood gevonden.
Maar niet alleen In Rome In héél
Italië daalde de thermometer plotseling ver
beneden het vriespunt. En dat na de warme
dagen, die ons reeds aan de lente deden
denken.
In de provinciën Foggla en Lecce
(Apullë); te Napels en te Messina is
sneeuw gevallen en zelfs de vulkaan
Stromboli en de Eolische eilanden, die
toch zoo'n mild klimaat hebben, moeten
thans geheel wit zien. De thermometer
wyst In al die streken 4 gr. en 6 gr. onder
het vriespunt.
In den volksmond heet het „als 't op
het feest van den heiligen Antonlus niet
regent, dan zyn we nog midden In den
winter". Het regende dien dag niet
en de kou kwam! Ja, kwam heviger dan
we haar dezen winter die toch al niet
zacht was I reeds hadden gevoeld.
Te Avellino (Zuld-Itallë) moet de sneeuw
niet minder dan één meter hoog liggen
en een meer, daar In de nabyheld, zou
byna geheel zyn bevroren.
In het Noorden, te Udlne en door heel
de provincie Veneto werden aardschokken
waargenomen.
OOSTENRIJK.
Zaterdag 1.1. overleed Ie Weenen baron
Albert Rothschild, de chef van de bekende
bankier;firma, In den ouderdom van 68
jaren Rothschild ontving zyn koopmans-
oplelding te Frankfort by het bankiershuis
Behrend. Na den dood van zyn vader
Anselm trad hy aan het hoofd van de
beroemde firma te Weenen. Aan alle groote
zaken van staatsfinanciën, die In de laatste
40 jaren In Oostenryk afgehandeld werden,
nam hy deel.
In Weenen was baron Albert een be
kende figuur; overal waar feesteiykheden
gevierd werden, zag men de bekende
ryzlge gestalte van den grooten financier.
Hy was bovendien een groot verzamelaar
van kunstwerken en gold o. a voor een
van de beste amateur-fotografen van Oosten
ryk. Als liefhebber van schaken, een kunst,
waarin hy het ver gebracht had, speelde
hy vaak met bekwame en bekende meesters
in de schaakkunst. Zyn particuliere leven
baarde hem veel kommer en verdriet; zyn
vrouw stierf reeds 18 jaar geleden, zyn
oudste zoon werd na den val van zyn
paard krankzinnig, zyn tweede zoon pleegde
eenlge jaren geleden zelfmoord. In leven
zijn nu nog 3 zoons en een dochter. Een
dier zoons. Louis, wordt nu chef van de
beroemde firma.
PORTUGAL.
Lissabon, 10 Febr. By de wekeiyksche
receptie heelt de minister van buiten-
landsche zaken gewezen op den vooruit
gang van den handel en de biy-vend
gunstige gevolgen van de verandering.
Wat het onlwerp tot schelding van kerk
en staat betrefi, zelde hy, dat daarby
gewetensvryheld, vrijheid van onderwys en
propaganda bewaard biyven, onder toezicht
van den Staat. De voorrechten der geeste-
lykheld biyven behouden en de kerken
worden ter beschikking van de geesteiyken
gesteld, als die genoegzame middelen
bezitten om ze te onderhouden.
FRANKRIJK.
Partjs, 14 Febr. By Courtvllle zyn twee
treinen In botsing gekomen, n.l. de trein
Parys—Brest en Brest—Parys.
Een goederen-trein bevond zich op het
terrein, waardoor het ongeluk voorviel.
Acht personen zyn gedood en velen
gewond.
BELGIE.
De minister van spoorwegen beloofde
gisteren In de Kamer een onderzoek, naar
aanleiding van de opmerking van één der
leden, dat Internationale spoorwegrytuigen
uit Rusland en zelfs uit de door de pest
geteisterde streken zonder ontsmet te zyn
de Belgische grens passeeren,
In het Belgische grensdorp Neerpelt
is de 62-jarige stationchef M Defrance
door een rangeerenden trein overreden en
verpletterd.
Een toeval heelt te Brussel de ver
vaardigers doen ontdekken van het talryk
tn omloop zynd valsch geld. Het Is een
Rnssische familie, sinds een jaar of zes te
Brussel gevestigd.
Donderdagavond kwam een jong meisje
in een winkel van Balspelplaats en betaalde
met een stuk van één frank. De winke
lierster zag dat het stuk valsch was en
weigerde het. Het meisje zelde geen ander
geld te hebben.
Een half uur later kwam een ander
meisje, ongeveer 20 jaar oud, eveneens In
den winkel en betaalde ook met een valschen
frank. Ditmaal kreeg de winkelierster ver
moedens. Ze nam het geld aan, maar sloop
het meisje na en volgde haar tot aan de
Zuldlaan, waar zy er de aandacht op
vestigde van een agent, die de twintigjarige
aanhield.
Al gaande liet het meisje een handschoen
vallen de agent raapte dien op en er waren
voor honderd frank valsche stukken van
één en twee frank In. Mlddelerwyi vluchtte
het meisje, doch werd aangehouden, en
bekende na eenlg dralen by haar verhoor
wie zy was, en waar ze woonde. De politie
ging daarheen, hield de ouders aan en
deed huiszoeking. Slaven lood, tin en
andere stoffen, om valsch geld te slaan,
werden gevonden. De aangehoudenen wei
geren te spreken.
Koning Albert en koningin Elisabeth
zyn naar Qenua vertrokken, In welks
omstreken de koningen volledig herstel
hoopt te vinden. Indien de toestand der
koningin het toelaat, zal 6 Maart een
O
kruistocht op de Mlddellandsche Zee
worden ondernomen en een bezoek aan
Egypte worden gebracht.
NEDERLAND.
h.hftUW"f,tD- 13 Febr- Zaterdagavond
u mi len hui" vln den winkelier
Vellinga In de Heerestraat een hevige gas
ontploffing plaats gehad. Het zoeken naar
een lek In de gasleiding met een brandenden
lucifer was er de oorzaak van. Het gas,
dat zich tusschen de plafonds, achter hei
behang en In den winkel had opgehoopt,
ontplofte met zooveel kracht, dat de heer
v. tegen den grond werd geslagen, de
muren en het houtwerk werden verzet, de
ruiten sprongen, het houtwerk van de
ramen werd verbryzeld, de gordingen op
het dak van een aan de overzijde van de
straa staande woning werden geblazen,
terwyi ook vele ruiten In dit huls werden
vernield. Kortom, het was een ware ruïne.
De heer V. werd met ernstige brand
wonden aan hel gelaat naar het St.-Bonl-
faclushospltaal gebracht. Zyn toestand was
Zondag zorgelyk.
De echtgenoote en de kinderen, die zich
In hetzelfde vertrek bevonden, kwamen
met den schrik vrij.
Hi„MtPPei' Febr' De voerraan Kreuze,
i t '"late dagen zeer druk had,
Is Zaterdagavond door den slaap overmand
van den bok gevallen. De ongelukkige
kwam tusschen de wielen terecht en was
onmiddellijk dood. Kreuze die een ver-
hulsboedel van Dwlngelo naar Meppel
transporteerde was In geen drie nachten
naar bed geweest. Hy was gehuwd en
vader van vier kinderen.
Enschedé, 13 Febr. Door het ullgiyden
in"8': 1lel Zaterdagnamiddag de
10-jarige Karei Mantel In de Molenstraat
alhier tusschen twee aan elkaar gekoppelde
beladen steenwagens, met het noodlottig
gevolg, dat één der wielen den knaap over
den borst ging. Inwendig zwaar gekneusd
werd hy naar het Ziekenhuis vervoerd,
waar hy nog denzelfden avond is overleden.
i *m,'trda,n' '3 Febr- 'n September
1909 ging een bediende van Van Oend
a Loos op den Dam alhier er vandoor
na voor ongeveer f 2300 op verschillende
wissels gr tod te hebben, welke som hy
nle afdroeg. Met een vriend nam hy de
wijk naar Amerika. Deze vriend Is terug
gekeerd en heeft ztch thans by de politie
aangemeld. De ontrouwe bediende schQnt
bevinden? de Vercen,8de s,a<«>
136 b0'ven 'ezen blykbaar de kranten
te houden Per,ecl °P de hoogte
h.htlL d!r da8bladen zullen ze vernomen
hebben, dat mr. O van Tienhoven ultstedig
was, hebben daaruit geconcludeerd, dat
zBn familie wel by hem zou zyn op zyn
70sten verjaardag, dat diensvolgens de
lla van Q- van Tienhoven In den
Aerdenhout, bij Haarlem, wel leeg zou zyn
eV. lr ?Le' een b"oek konden brengen!
„„P r c gedaan' ze hebben het
geheele huis doorzocht, uit een kls'je een
bedrag van f 100 ontvreemd, en zich te
goed gedaan aan whiskey en Ingemaakte
morellen.
Een felle brand, waarby voor vele
menschen levensgevaar dreigde, heeft
gisterenavond gewoed In de Utrechlsche-
dwarsstraat alhier en wel in perceel 85
waarvan het benedenhuis door den groenten-
handelaar De Jong bewoond wordt en de
bovenverdiepingen dour de families Jansen,
Taks en Proost. Daar deze alle drie kost-
SJriafl' ,en' voor het g'ootste gedeelte
varlé.é- en circus-artlsten, bevonden zich
In hel tameiyk oude pand met zyn doolhof
van nauwe gangetjes, trapjes en portaaltjes,
hIhs! aanlaJ men,c,,en. Reeds onmld-
deliyk sloegen de vlammen uit de tweede
verdieping en scheen ook voor de aan-
grenzendehulzenhetgevaarnletdenkbeeldlg
Langs de trap deelde het vuur zich, nog
voordat de brandweer aanwezig was, mede
aan de derde en aan de zolderverdieping
De bewoners hadden zich byna allen nog
langs den gewonen weg In veiligheid
kunnen stellen; alleen een jonge Dultsche
vrouw die deel uitmaakt van Edmund',
?P'repe"gefeI,cbaP' een btiaard man, de
heer Proost, en diens zoon, zagen zich
1 "'atfimen den uitweg van de derde
verdieping langs de trappen afgesneden
^drlen rt"13" i?" de Dui,sche konden zich
m?» hl», i raam ln de achterkamer
met behulp van een haakladder, hun door
