Vrijdag 30 September 1910.
BLOOKERS
CACAO
Eerste Blad.
(Z ierikzeesohe
Courant).
ONDERWIJZERES.
"hinderwet.
Uit Stad en Provincie.
DAALDERS
Een verdwenen tak van nijver
heid in Zeeland.
ZIER1KZEESCHE
NIEUWSBODE
ABONNEMENT.
Oe abonnementsprijs van dit blad, dat lederen
MAANDAQ, WOENSDAQ en VRIJDAO verschijnt, is
voor Zierikzee f 1,30, voor alle andere plaatsen In
Nederland f 1,60 per 3 maanden.
Voor het buitenland, verzending eens per week, I 10
per jaar bij vooruitbetaling.
67ite JAARGANG. Nu. 8985
Uitgever-Hoofdredactauri A. FRANKEL.
Redacteur i J. WA ALE.
ADVERTENTIE N.
Van 1—3 regels 30 ets., meerdere regels 10 ets.
Qroote letters worden naar plaatsruimte berekend.
De Inzending moet geschieden des Maandags-,
Woensdags- en Vrijdags-middags uiterlijk 2 ure.
Alle betalingen moeten geschieden bij den Directeur: A. J. DE LOOZE, Hoek Schuilhaven, Zierikzee.
Het Kantoor is geopend eiken werkdag van 's morgens 9 tot 's avonds 9 ure.
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
Aan de openbare lagere school B te Zierikzee
(hoofd de heer P. van der Have) komt te
vaceeren eene betrekking van Onderwijzeres, in
het bezit der acten van nuttige handwerken en
vrije - en orde-oefeningen der Gymnastiek.
Jaarwedde 600 met minder dan 3 dienstjaren,
en 6 drlejaarlijksche verhoogingen van 50, ook
voor dienstjaren elders doorgebracht, terwijl voor
het bezit der hoofdacte 125 wordt genoten.
Sollicitatiën (adres aan den Raad op zegel)
worden franco ingewacht bij den Burgemeester
Vóór den 16 October e k.
De BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
Zierikzee maken bekend
dat op de Secretarie dezer gemeente ter visie
is gelegd een verzoekschrift met bijlagen van
KLAAS HUSON, werktuigkundige, wonende in
deze gemeente, waarbij vergunning wordt ge
vraagd tot plaatsing van een Petroleum-motor
'van drie paardenkrachten in zijn werkplaats,
staande in de Sint-Domusstraat, plaatselijk ge
merkt wflk D no. 253, kadastraal bekend sectie B
no. 1744;
dat op Vrijdag den 14 Qctober aanstaande,
te 12 uur des middags, op het Raadhuis dezer
gemeente in de Vergaderkamer van het Bestuur,
gelegenheid zal worden gegeven tot het inbrengen
van bezwaren tegen de oprichting van bedoelde
inrichting;
en dat zoowel de verzoeker als zij die bezwaren
hebben in te brengen, gedurende drie dagen vóór
dien tijd, op de Secretarie dezer gemeente kunnen
kennis nemen van de ter zake ingekomen
schrifturen.
Zierikzee, den 30 September 1910.
De Burgemeester en Wethouders voornoemd,
D. VAN DER VLIET, Burgemeester.
JAN SNELLEN, Secretaris-
Zierikzee, 30 Sept. Gisterenavond gaf
ons muziekgezelschap .Kunst en Eet" ten
aanhoore van een dichte menigte, die om
het Havenpark geschaard stond, in de
muziektent een conceit, dat voor dit seizoen
het laatste was.
De feest-commlssle van het Koninginne-
leest, die met haar eere-voorzitter, den
burgemeester, het concert bewoonde, had
deze gelegenheid te baat genomen om
nogmaals de populair gewordene klepper-
marsch ten gehoore te laten brengen. En
de jongens deden dat onder de voor
treffelijke leiding van hun directeur, den
heer S. Kllmmerboom, op kranige wijze,
KOFFIE is duurder geworden, doch
kost nog steeds 1.50 per bus
van 1 KilO (z Pond).
Kleinere bussen naar verhouding.
zoodat zij door het publiek daverend
werden toegejuicht.
De voorzitter der feest-commlssle, de
heer J. van der Vliet, dankte In warme,
krachtige taal vooreerst den heer S. Klimmer-
boom, die de kleppermarsch gecomponeerd
heeft, voor hetgeen hij tot welslagen van
het Konlnginnefeest had gedaan, vervolgens
.Kunst en Eer" voor zijn Ijverige, niet
genoegzaam te waardeeren medewerking
gedurende het onvergetelijke feest, en ten
alotte de jongens van de kleppermarcoh
voor het genot, dat zij aan de ingezetenen
van deze eilanden zoo ruimschoots hebben
doen smaken.
Hierop werd aan elk der jongens een
passend souvenir aangeboden, dat zeer In
den smaak viel, en werden zij tevens op
een versnapering onthaald.
In de koffiekamer der Naamlooze
Vennootschap .De Concertzaal" werd
Woensdag de eerste algemeene jaar-
gaderlng gehouden.
De directie bracht haar verslag uit over
het afgeloopen jaar, hetwelk zeer bevredi
gend genoemd kan worden en hetwelk In
verband met de gedane afschrijvingen het
vooruitzicht opent op een levensvatbaar
bestaan.
Besloten werd het salaris der directie
over 1909/10 en 1910/11 vast te stellen
op f 400
Hierop werd de balans goedgekeurd,
aangevende een netto-verdienste van
f 1516.365, en besloten hiervan geheel af
te schreven de oprichtingskosten en het
meerder-werk op de gebouwen, te zamen
een bedrag van f 1183,62s.
De saldo-winst werd alzoo vastgesteld
op f 332,74 De vergadering besloot
deze over te boeken op nieuwe rekening
en dit jaar geen dividend uit te keeren.
De heeren L. Doeleman en E. J. Gelder-
man, belden periodiek aftredend, werden
hierop met zoo goed als algemeene slem-
men herkozen, successievelijk als commis
saris en directeur. Belden verklaren met
genoegen dc functie weder te aanvaarden.
De voorwaarden van verpachting van
het buffet werden daarop gecontinueerd
op denzelfden voet als In het afgeloopen-
jaar.
Ten slotle werd de directie machtiging
verleend tot het opnemen van gelden lot
een bedrag van ten hoogste duizend gulden,
onder voorbehoud der goedkeuring van
den Raad van Commlssatlssen.
Bij de rondvraag maakte de heer Qasille
de opmerking, dat boven dikwijls misbruik
gemaakt werd van de gelegenheid, want dat
houders van kaarten zijb2lcon zich plaatsen
op den eersten rang tot eigenden. Toegezegd
werd dit ln het vervolg Ie doen contro
leeren gedurende de voorstellingen.
De heer De Muralt gaf In overweging
eenlge verbeteringen de kolfiekamer be-
tuffende In gevallen dat zij voor lezingen
verhuurd wordt.
De directie deelde mede, dat reeds voor
een en ander gezorgd is, en dat zij zich
gaarne voor verdere opmerkingen aan
bevolen hield.
Niets meer aan dc orde zijnde, sloot
de voorzitter, de heef Mr. J. P. Cau, de
vergadefing, onder dankzegging voor de
aangename wijze, waarop de verschillende
punten behandeld zfln, en met een opwek
king aan de betrokkene personen, om te
zorgen, dat het herwonnen terrein ln de
Graanbeurs voorgoed gewonnen blijft.
Naar wij vernemen, zal onze vroegere
stadgenoot, de heer Jac. van Kempen,
half November, vermoedelijk met mede
werking van mej. Hermine Scholten (zang),
mej. Cor Teves (plano) en den heer Ernst
Wllheimy (declamator), In de Concertzaal
alhier een concert geven.
Bij het te Utrecht gehouden rxamen
voor het politic-diploma slaagden o. a. de
heeren M. Jonker te Renesse; W. de Lange
te Vllsslngen, Chr. van Hoorn te Middel
burg en J. C. Blaas te Brouwershaven.
De manoeuvres onzer zeemacht In
het Zulderfrontler zijn begonnen. Zij zijn
te verdeelen In vooroefeningen en In de
oorlogsonderstelllng.
De aanvallende partij staat onder bevel
van den kapitein ter zee G. L. Ooedhart
en de verdedigende onder bevel van den
kapileln ter zee J. Albarda; de leiding van
het geheel is opgedragen aan den Schout
bij-nacht te Hellevoetsluls J. B. Snethlage.
De onderstelling op 3 Oct. is: Doel:
Het forceeren van het Slljkgat en het zoo
mogelijk ergens debarkeeren van het
landingsleger.
Een aanvallende scheepsmacht zal de
zeegaten van Goeree, Brouwershaven en
Zierikzee blokkeeren en pogingen doen,
om zich van Hellevoetsluls en van de
toegangen tot de binnenwateren meester
te maken: (een landingsleger van pl. m.
4000 man zal bij de scheepsmacht aan
komen te gelegener lijd).
Zij vindt de vredesbetonnlng opgenomen
en besluit daaruit, dat de Nederlandsche
strijdkrachten zijn gemobiliseerd.
De militaire kustwachtposten tusschen
Schevenlngen en Zierikzee zijn bezet.
Verschillende journalisten maken de
manoeuvres mede.
Oedurende het tijdvak van 1 Oct.
tot medio Januari d. a. v. worden van
garnizoen Bergen-op-Zoom werkzaam ge
steld bq het voorbereidend militair onder
richt:
Te Krabbendljke en Riiland-Bath de 2de
lult. Evenwel benevens de serg. Ie kl.
Verhulst en de serg. Antonissen;
de serg. Ie kl. v. Rossum te Rllland-Bath.
Te Nleuweikerk en Oosterland:
De serg. Ie kl. Sandifort en de serg.
Staal.
Te Drelschor en Zierikzee:
De serg.-maj. instr. v. W|Jk en de serg.
Ie kl. de Ridder.
Te Zierikzee:
De serg. Ie kl. Marchand.
Noordgouwe. Dank zij de giften en
rentelooze voorschotten, Is Noordgouwe
een muziekgezelschap, berekend op achttien
Instrumenten, rijk geworden.
Het gezelschap komt te slaan onder
directie van den heer N. A. Hotllnga van
Zierikzee, terwijl het bestuur bestaat uit de
heeren J. Vijverberg, voorzitterP. Dalebout,
secretaris, en A. van Leeuwen, penning
meester.
Als leden van de commissie ran toe
zicht fungeeren de heeren jhr. C. A. van
Cllters, A. A. Vis, M. Ganzeman en A.
Prlnse.
De Instrumenten worden aangekocht
bij den fabrikant Hampe te Amsterdam
Zoodra deze ontvangen zijn, zullen de
repetities, die eiken Maandagavond gehouden
worden, een aanvang nemen.
Dat .Con Amore", zoo is de naam van
het Noordgouwsche fanfarencorps. groeie
en bloele en zich in den voortdurenden
steun der ingezetenen moge verheugen
Zonnemaire, 29 Sept. De uitreiking der
prijzen, beschikbaar gesleld bQ den schiet
wedstrijd alhier op 9 en 10 September 1.1.,
zal plaats hebben op Zaterdag a.s., 's nam.
7j uur, bq de wed. C. J. v. Splunter.
Noordwelle. In een gehouden vergade
ring van de Liberale Klesvereenlglng
.Noordwelle" is In beginsel besloten dezen
winter een spreker uit te noodlgen tot
het houden van een politieke lezing of
voordracht.
ln de plaats van den heer K. N. Hout
man Is wegens diens vertrek naar elders
ais bestuurslid gekozen de heer A. Verjaal.
Renesse. Naar wq vernemen, zqn door
den tegenwoordlgen eigenaar van het oude
slot .Moermoni" onderhandelingen aan
geknoopt de ambachtsheeriqkheld, het
kasteel met alle aanhoorigheden, ln andere
handen te doen overgaan.
Scherpenisse, 29 Sept. Hedenavond
werd bq omroeping bekend gemaakt, dat
een leder kon gaan werken In Dultschland
voor 7 jaar vast, 27 cent per uur. Men
kon zich direct aanmelden. Vooreerst dus
nog geen gebrek aan werk.
St.-Annaland, 30 Sept. Er zqn hier de
laatste dagen poglnge.' aangewend om te
geraken tot de oprichting eener Tooneel-
vereenlglng. Reeds hebben eenlge heeren
en dames zich bereid verklaard daarvan
lid te worden en zal er binnenkort een
vergadering belegd worden. Tot hiertoe
bestond zulk een vereer,Iging niet, maar
werden er toch bq elke uitvoering van
.Accelerando", meest door de werkende
leden, een twee-tal tooneelstukjes opge
voerd en vaak met zeer goed gevolg,
zooals meermalen in dit blad gemeld werd.
Oud-Vossemeer. De raad heeft thans
behoudens nadere goedkeuring van
Heeren Gedeputeerden besloten tot
verkoop van den noordeiqken kerkvleugel
aan de kerkvoogdq der Ned. Herv. Gem.,
een en ander In verband met de voorge
nomen restauratie van bedoelde kerk.
In de Woensdag Igehouden ver
gadering van Ingeland' van de .Drie
groote Polders" is besl tot aanschaffing
van een nieuwen ketel .^or het stoomge
maal. De vraag werd gesteld of ketel en
machine vervangen zouden worden door
een motor, waarbq da noodlge rapporten
van deskundigen werden medegedeeld,
maar met algemeene stemmen besloot men
de bestaande machine te >ehouden en
naast een nieuwen ketel ook te doen
plaatsen een olle-afschelder en een lucht-
afschelder. Een leening ad f 6000 of
Wagenaar geeft in het 4de deel van zqn
.Vaderlandsche Historie" eene afbeelding
van een oud, oorspronkeiqk Zeeuwsch
bedrqf: het z.g.n. darlnkdelven, welke tak
van nqverheid vooral op Schouwen en te
Zierikzee werd uitgeoefend.
Deze afbeelding is genomen naar een
oude schllderq, die men eertqds In het
Gasthuis te Zierikzee vond. Nóch het jaar,
wanneer deze schilderq gemaakt is, nöch
de naam des schilders Is tot ons gekomen,
geiqk dan ook het stuk zelf, door den
tegenwoordlgen bezoeker van die stad,
niet meer gevonden wordt.
Bekqken wq de prent van nabq en zien
wq dan het drukke en bedrqvige vertier
er op, dan kunnen wq als zeker aannemen,
dat het oorspronkeiqk schilderstuk ver
vaardigd Is vóór den bouw van den
grooten St.-Llevens Monstertoren, want
omstreeks of althans eenlge jaren na dien
bouw, begon de afgebeelde nering reeds
te kwqnen.
In verband nu met die plaat, willen wq
eens nagaan, hoe dit darlnkdelven en het
daarmede bereiden van zout toeging.
De Romelniche schrqvers, die over de
Germaansche volken handelen, zeggen dat
deze zout vervaardigden door het gieten
van zeewater op brandend hout.
De geleerde kenner der Zeeuwsche oud
heden en de geschiedenis, Dresselhuls,
brengt dit bedrqf, zooals trouwens
deze schrqver alles te berde brengt om
aan zqn geliefden lichtdienst In den
Heldenschen tijd te gelooven In ver
band met de begrippen en eeredlenst der
oude Heidenen.
Hoe dit zq, toen de siqken en gorzen,
die later de Zeeuwsche eilanden vormden,
begonnen bewoond te worden, gevoelde
men ook de behoefte aan zout, onmisbaar
bq de meeste, ook de eenvoudigste spqzen,
onmisbaar vooral voor menschen, wier
voornaamste bedrqf en voedsel In vlsch
bestond.
Bq de gebrekkige gemeenschap tusschen
de landstreken onderling, was nog niet te
denken aan aanvoer van elders. De eerste
bewoners dier eilanden waren dus genood
zaakt, er zich op andere wqze van te
voorzien. Hout om te verbranden en met
zeewater te blusschen, gelqk door andere
kustbewoners gedaan werd, was bqna In
gansch Zeeland niet voorhanden.
Maar al spoedig kwam men, noodge
drongen, tot de ontdekking, dat de derrie,
die op de meeste eilanden, onder de
bovenlaag, de kiel, wordt aangetroffen,
uitgespit en gedroogd zqnde, eene soort
van turf vormt, die zeer goed brandbaar
Is en de plaats van het hout kan ver
vangen. Deze derrie, die, evenals de
tuifveenen In 't noorden van ons land,
elgeniqk bestaat uit de vergane over
blijfselen eener voormalige plantenwereld,
van tqden, tot welke de geschiedenis niet
opklimt, werd dan ook reeds vroeg ge
bezigd om tot zoutbereldlng te dienen.
Aan z.g.n. plaggen gestoken en op stapels
gedroogd, werden deze in brand gestoken,
en daarna met zeewater begoten, waarna
men uit de asch een fijn, wit zout kon
afschelden.
Volgens Reigersberg meldde de oude
geschiedschrqver, Cornells Battus, reeds,
dat dit bedrqf in Zeeland al In 't begin der
13e eeuw werd uitgeoefend en zeer waar-
schqniqk Is het, dat dit reeds veel vroeger
plaats had.
Het bereiden van het zout geschiedde
misschien In de eerste tqden alleen tot
eigen gebruik, maar werd allengs, bq de
uitbreiding van handel en scheepvaart, ook
een belangrqk handels-artikel, en wel zoo,
dat de stad Zierikzee daarvan iqke winsten,
zoo niet haar eerste opkomst Ie danken
heeft.
Zoolang dit uitdelven van de als brand
stof tot het zout maken benoodlgde derrie
zich bepaalde tot de schorren en hoogten
buitendijks, deed dit vergraven geene
schade, maar bq de toeneming der In-
dqklngen en tevens het vermeerderen van
de behoefte aan zout, door vermeerderden
uitvoer, begon men er het beverschte land
blnnendqks eveneens toe te vergraven.
De bovengenoemde geschiedschrqver
Batlus, beklaagt er zich over, dat aldus
de vruchtbaarste velden In moerassen
werden herschapen en er zqn In Schouwen
bepaaldeiqk nog plaatsen, waarvan men
de sporen dezer uitgravingen, nog lange
jaren en duideiqk van dc voormalige
geulen en kreeken onderschelden kan.
Het bepaalde zich niet enkel tot Zeeland,
ook Hadrlanus Junius zegt hetzelfde van
Holland en ofschoon het gevoelen van
J. J. Roepsoet overdreven Is, die er den
oorsprong In vindt van de poelen en
moerassen van Frankrqk, België en
Nederland, tot aan de kern van het
vroegere Haarlemmermeer toe, het werd
echter al vroeg noodig dat de Orafeiqke
Keuren, van af de helft der 13e eeuw, dit
gevaariqk vergraven beletten.
ln 1476 wordt door Maria van Bour-
gondlë In het z. g. n. Groot Prlvilegleboek
beloofd, dat zq voortaan geen verlofbrieven
meer zou geven tot darlnkdelven blnnen
dqks en Keizer Karei V gaf In 1515 er
een verbod tegen uit, ook wegens de
daardoor veroorzaakte ongezondheid.
Veel schqnt het verbod overtreden te
zqn geworden, want de Keizer zag zich
verplicht het den lOen Februari 1527 te
vernieuwen op poene van zware straf,
maar op dienzelfden dag gaf hq den
ingezetenen een verlofbrief van den
volgenden Inhoud: .Alsoo de Prelaten,
Edelen en anderen van de Staeten onses
Landts en Oraeffelykheit van Zeelandt ons
vertoont hebben ende klaechlyk te kennen
gegeven hoe, als 't dat by der lester Keure
van Zeelandt tot delven ende uytsteeken
van Derrink in denselven Lande expres-
seiyek ende opdat onse ondersaten van
Zeelandt ten platten lande te voorsien en
gerieft mogen worden van berning (brand
stol) soo hebben wy hen gegonnen ende
geconsenteert mits desen, dat sy en een
legelyck van hen sal mogen planten op
's Heeren wegen, tegenover sqnen grond,
alsulcke hout en soo veele, als het hen
goetdencken sal, en dat selve hout te
bloten (kappen) ende bouwen tot synen
profyte, sonder Iets daeraen te mlsbruycken
ontbieden u daerom ende bevelen daertoe
commltteerende mits deesen onsen brieve,
dat gy deese ordonnantie na comen zult.
Ohegeven in onse Stad van Brussel, den
10 February 1527".
Tot op onze dagen wordt dit eigendoms
recht nog In vele streken van Zeeland
gehandhaafd.
„Doch", zegt de kronlekschrqver Reigers
berg, „al hadt het darlnkdelven niet ver
boden gheweest, het soude hem selven
verboden hebben".
Toen n.m. de koophandel met Frankrqk,
Spanje en Portugal zich uitbreidde, begon
men ln het laatst der 15e eeuw het ruwe
zeezout vandaar aan te voeren, hetwelk
in zoutkeeten gezoden en gezuiverd, beter
en goedkooper zout gaf.
ln onderscheidene Zeeuwsche steden Is
deze industrie lang een rqke bron van
welvaart geweest, van welke nu slechts
een flauwe schaduw is overgebleven. In
Zierikzee vind men nog eene, vrq bloelende
zoutkeet.
Een bewijs van de uitgebreidheid der
zoutnerlng hier ter stede, kan men opmaken
uit het vroeger bestaan der z.g.n Noord
en Zuldzelke; 'I waren hooge heuvels, die
opgeworpen waren uit de asch der derrie,
die overgebleven was, nadat het zout er
was uitgetrokken.
De Noordzelke Is reeds lang verdwenen,
doordien de grondstof van tqd tot tqd
door de stad verkocht en naar de glas-
blazerqen vervoerd werd, om aldaar voor
de glasfabrlkatle te dienen.
Maar vele Schouwenaars en Duivelanders
zullen zich nog wel levendig de Zuldzelke,
even bulten de Zuidhavenpoort gelegen,
herinneren, die nog jaren voor de jeugd
een ontspannlngs- en speelplaats was.
Vooral op het Paaschfeest kon het op
komend geslacht zich er uitermate vermaken
en met de traditioneele Paascheieren spelen.
Maar ook ouderen van dagen begaven
er zich vaak heen, om van af den met
welig gras begroeiden heuvel van het
schoone vergezicht te genieten.
Oostwaarts rustte het oog op de vrucht
bare velden van Dulveland en ontdekte
men de torenspitsen van Ouwerkerk en
NIeuwerkerk, terwqt Oosterland In het
verschiet zich achter het bevallig geboomte
verschool.
In het zuiden zag men over de bloelende
korenvelden heen, de Ooster-Schelde, en
de Bevelanden daar achter; westwaarts
de haven van Zierikzee en In het noorden
bespiedde men den spitsen toren van
Drelschor, als een naald uit den achter
grond der beemden opgerezen.
Doch ook dit gedenkstuk uit de grqze
oudheid was tot ondergang gedoemd, om
ook met zqn Inhoud de gemeenle-financlën
te kunnen versterken.