Dinsdag 25 Mei 1909.
Eerste Blad.
(Z ierikzeesche
Couran t).
H. H. Adverteerders
De openbare school in gevaar.
Uit Stad en Provincie.
ZIERIKZEESCHE
NIEUWSBODE.
ABONNEMENT.
De abonnementsprijs van dit blad, dat lederen
DINSDAQ, DONDERDAG en ZATERDAG verschijnt, is
voor Zierikzee f 1,30, voor alle andere plaatsen In
Nederland f 1,60 per 3 maanden.
Voor het buitenland, verzending eens per week, f 10
per jaar bij vooruitbetaling.
65ste JAARGANG. No. 8775.
Uitgever-Hoofdredaoteur i A. FRANKEL.
Redacteur i J. WAALE.
ADVERTENTIE N.
Van 1—3 regels 30 ets., meerdere regels 10 ets.
Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
De inzending moet geschieden des Maandags-,
Woensdags- en Vrijdags-middags uiterlijk 2 ure.
Alle betalingen moeten geschieden bij den Directeur: A. J. DE LOOZE, Hoek Schuithaven, Zierikzee.
Het Kantoor is geopend eiken werkdag van 's morgens 9 tot 's avonds 9 ure.
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
Wegens het Pinksterfeest
zal de Nieuwsbode op a.s.
Maandagavond niet worden uitgegeven.
worden beleefd verzocht hunne Adver-
tentiün, bestemd voor het nummer
van Vrijdagavond, zoo vroegtijdig
mogelijk aan ons bureau in te zenden.
Bewerkelijke advertentiën moeten
Donderdag worden ingeleverd.
De Directeur,
A. J. DE LOOZE.
Men kan in deze dagen bijkans geen
antl-revolutionnair orgaan in handen krijgen,
of er wordt tegen de staatspensionneering
van de arme ouden van dagen te velde
getrokken.
Met welk doel weet men.
Er moet namelijk nog altijd meer geld
uit 's lands schatkist voor de bizondere
school geklopt worden.
En als nu de Nederlandsche staat op
het voorbeeld van Engeland en Denemarken
zich het lot der arme oudjes ging aan
trekken, dan zou er voor de uitbreiding
der sectescholen niets meer overschieten,
zoodat het plan van Dr. Kuyper de bi
zondere school tot regel en de openbare
school tot uitzondering te maken, niet kan
uitgevoerd worden.
Want naar de vernietiging der openbare
school streeft deze rusteloosgelijk trouwens
reeds blijkt uit zijn Jubileumsrede tot de
christelijke onderwijzers, uitgesproken den
22sten Mei 1904.
De antl-revolutionnaire leider zeide toen
o. a.„Laat men nooit in de kringen van
„ons Christelijkonderwljsdenken, wij hebben
„nu een vol derde van de schooljeugd van
„heel Nederland op onze scholen, waar de
„naam van Jezus Christus genoemd wordt,
„verder komen wij niet. Want verstaat het
„wel, gij moogt uw ideaal niet tot dat ééne
„derde beperken; van dat ééne derde moet
.het streven zijn tot twee derden te komen,
„en in het diepst uwer ziel moet heel uw
„volk u te lief zijn, om in de uiterste
„consequentie niet op te eischen drie derden
„van ons vaderland voor de eere en den
„naam van Christus".
Zóó sprak Dr. Kuyper.
En zóó zal hij ook handelen, wanneer
de vrijzinnigen in ons land, blind voor
het gevaar, dat hen allen bedreigt, bij de
aanstaande verkiezingen niet eenparig op
trekken, zoodat zij dientengevolge de ne
derlaag lijden, en wij een betreurenswaardige
herhaling krijgen van Kuyper's regime.
De openbare school, de bakermat der
verdraagzaamheid, onmisbaar vereischte
voor een gezond nationaal leven, verkeert
ontegenzeggelijk in groot gevaar.
Dat gevaar, dat onheil af te wenden, is
op den llden Juni de plicht van alle
verlichte staatsburgers.
Eenstemmig kieze men in het geheele
land de candidaten van links.
En hier In dit district brenge men ais
één man zijn stem uit op onzen voortref-
felijken candidaat, het zittend Kamerlid,
mr. R. J. H. Patijn.
Kuyper's onderwijs-novelle
is een ware ramp voor ons volksonderwijs
geworden.
Want wie in staat was een vijf-en-twlntig
kinderen bij elkaar te trommelen, richtte
een bizondere school op, waarvoor hij uit
's lands kas subsidie ontving.
Schooltjes met een klein aantal kinderen
zijn dan ook in menigte verrezen.
Het gevolg was, dat in tegenstelling
met hel openbaar onderwijs, waar men
voor elke klasse één onderwijzer heeft, bij
de bizondere school de onderwijzer wegens
het gering aantal leerlingen onderscheidene
klassen te onderrichten kreeg, hetgeen niet
anders dan schadelijk voor het onderwijs
was, want geen onderwijzer, hoe goed
docent hij ook wezen moge, kan zich met
twee of drie klassen gelijktijdig met vrucht
bezighouden.
Doet hij dat toch, dan lijdt daaronder
noodzakelijk het onderwijs.
Niet tevreden met dien slechten toestand,
wil Dr. Kuyper nog meer het onderwijs
versnipperen, want op het program van
actie, dat op de jongste Deputaten-verga-
dering der anti-revolutionnaire partij is
vastgesteld, staat geschreven de meerdere
gelijkstelling van het bizonder onderwijs
met het openbaar onderwijs wat betreft
scholenbouw enz. En op die vergadering
sprak Dr. Kuyper het onverholen urt, dat
indien de kerkelijke partijen bij de Juni-
verkiezingen de meerderheid behalen, uit
's lands schatkist nog meer subsidie aan
de bizondere scholen gegeven moet worden.
Tegen die versnippering van het onder
wijs, tegen die splitsing in schooltjes komen
zelfs anti-revolutionnairen op, zooals
Woitjer in de Eerste Kamer, en J. Kuyper,
hoofd van de Christelijke school te Leeu
warden. Laatstgenoemde schreef o. a.
„Er Is een beweging gaande om op het
„program van actie der rechtsche partijen
„bij de komende Kamerverkiezingen als
„één der punten te plaatsen, dat het bizonder
„onderwijs, wat de rijksvergoeding voor den
„schoolbouw betreft, op voet van gelijk
stelling met het openbaar onderwijs zal
„behandeld worden. Uit het oogpunt van
„rechtvaardigheid kan ondergeteekende
„deze beweging toejuichen. In de praktijk
„vrees ik echter, dat als het bizonder on
derwijs geheel of gedeeltelijk van rijkswege
„de bouwkosten der schoolgebouwen
„vergoed krijgt, dit tot erge misbruiken
„zal aanleiding geven.
„te. Verwacht ik, dat de meeste onder-
„wijzers, die de hoofdacte bezitten, in de
„groote plaatsen van ons land zelf een
„school zullen oprichten, als het Rijk zegt
„„Richt maar scholen op. ik vergoed u
„(geheel of gedeeltelijk) de bouwkosten
„en betaal het salaris, zoowel van u als
„van uw personeel. En het schoolgeld
„moogt gij houden, om de verdere onkosten
„uwer school goed te maken". Het is
„waar, persoonlijk kan een onderwijzer
„(nu niet, en later niet) een schooi op-
„richten; een schoolvereeniging moet dit
„doen, die rechtspersoonlijkheid bezit.
„Doch als een onderwijzer met enkele zijner
„familieleden een schoolvereeniging opricht,
„wier statuten Koninklijk worden goedge
keurd, wat zal er dan gebeuren? Dit,
„dat dan het Rijk aan den onderwijzer
„met zijn familieleden de bouwkosten der
„op te richten bizondere school moet uit-
„keeren. Zoo kan dan iedere onderwijzer
„met hoofdacte, als hij slim is, een aardig
„sommetje van het rijk erven en is dan
„tevens vrij van successierechten te betalen.
„Reeds nu worden voor dit doel vereeni-
„gingen opgericht, die slechts uit man en
„vrouw bestaan, en wier statuten Konink
lijk werden goedgekeurd. Ik kan dit met
„feiten bewijzen.
„2e. Vrees ik, dat als geestverwanten op
„schoolgebied in één zelfde plaats met
„elkander om bijzaken (niet om beginsel-
„kwestie's) b. v. omdat de ééne partij van
„het hoofd der [school houdt, en de andere
„partij „„meester" graag slijten wil, met
„elkander ruzie krijgen, de partij der op
positie alsook de bouwkosten door het
„rijk voor de bizondere scholen worden
„vergoed. Reeds nu is het gebeurd, dat
„een partij een bizondere school tegenover
„haar eigen bizondere school heeft opge
dicht, enkel omdat ze tegen meester was.
„Als het oprichten van bizondere scholen
„zoo gemakkelijk wordt gemaakt, dan vrees
„ik, dat het een Janboel vftrdl, dat er van
„het oprichten van bizondere scholen een
„spelletje wordt gemaakt".
Aldus schrijft een anti-revolutionnair,
hoofd nog Wel van de bizondere school te
Leeuwarden, Iemand die uit den aard der
zaak de bizondere school met hart en
ziel is toegedaan.
Hij spreekt de vrees uit, dat het een
janboel worden zal, wanneer Dr. Kuyper,
aan het bewind gekomen, ter uitvoering
van punt vier van het anti-revolutionnair
program van actie, op staatskosten de
sectescholen gaat uitbreiden.
Wij zeggen, dat het reeds een Janboel
is, want het misbruik, dat allerwege in
ons land van het oprichten van bizondere
scholen gemaakt wordt, is een ramp voor
ons volksonderwijs.
Zierikzee, 24 Mei. Vrijdagavond trad
alhier in het „Huis van Nassau" voor een
tamelijk bezette zaal als spreker op, de
heer Wibaut van Amsterdam, candidaat
der sociaal-democratische Arbeiderspartij
voor het lidmaatschap der Tweede Kamer.
Spreker, die door den heer Ringelberg
werd ingeleid, had tot onderwerp gekozen
„Sociaal-Demokralie en de Verkiezingen".
Hij wees op de vele onafgedane wetsont
werpen. Op het staatje daarvan, dat
bijkans een kolom van de Nieuwe Rott.
Cl. besloeg, kwamen o. a. ook voor de
wetsontwerpen tot uitbreiding van de
Ongevallenwet tot de arbeiders van den
landbouw, en tot die van de zeevisscherij,
het zoogenaamde bakkerswetje, enz. Hij
putte daaruit het bewijs, dat de tegen
woordige politieke partijen onmachtig zijn
om iets tastbaars voor de arbeiders tot
stand te brengen. Met het oog op die
onmacht wordt de invoering van algemeen
kiesrecht voor man en vrouw een dringende
eisch. Bij de huidige kieswet toch wordt
voor de arbeiders en de kleine luyden al
bitter weinig gedaan. Spreker schetst het
verschil tusschen de Liberale Unie en de
Sociaal-Demokratische Arbeiderspartij ten
aanzien van het kiesrecht voor de vrouw.
De Liberale Unie wil de gehuwde vrouw
van het kiesrecht uitsluiten, terwijl de
S. D. A. P. het kiesrecht aan al de
vrouwen wenscht toegekend te zien.
Hierop besprak de heer Wibaut uitvoerig
het kapitalistische stelsel, de woningtoe
standen, die hier in Zierikzee nog veel te
wenschen overlaten, de staatspensionnee
ring zonder premie-belallng, en de
middelen tot bestrijding der kosten er
van. De rede, die door het auditorium
met groote aandacht gevolgd werd,
muntte uit door zakelijkheid en bezadigd
heid. Van de gelegenheid tot debat werd
gebruik gemaakt door den heer jhr. R. de
Muralt en door den verslaggever van dit
blad. Na repliek en dupliek werd door
den heer Ringelberg met een woord van
dank aan den spreker en de debaters
de vergadering gesloten.
Wij maken onze lezers en lezeressen
opmerkzaam, dat onze afgevaardigde,
mr. R. J. H. Patijn, te dezer stede in het
„Huls van Nassau" zal spreken niet
Donderdagavond maar aanstaanden
Vr Ij dagavond.
Te Haamstede zal mr. Palijn in het
„Café Bom" niet Vrijdagavond, maar
Zaterdagavond spreken.
Bij beschikking van den Min. van
Marine is, met Ingang van 16 Juni a.s., de
officier-machinist 1ste kl. W. de Waardt
(geb. te Zierikzee) eervol ontheven van
de functie van chef der stoomwerkplaats
bij 's Rijks Werf te Willemsoord en alsnu
toegevoegd aan het vak van uitrusting bij
genoemde werf.
Volgens eene mededeellng in De
Zeeuw werd door de Geref. Jongedochters-
vereeniging „Tabitha" te Zierikzee eene
zending van 24 sloopen gedaan ten be
hoeve van het Chr. krankzinnigengesticht
„Vrederust" te Bergen-op-Zoom.
Bij deze mededeellng wordt de wensch
geuit, dat, indien andere Jongedochters-
vereenigingen dit voorbeeld mochten vol
gen, zij eerst bij de Huismeesters modellen
aanvragen, ook met het oog op de stof.
Er schijnt dus nog iets aan te mankeeren!
Onder den naam van Phliantrop Is sedert
korten tijd een geheele reeks van voortreffelijke
artikelen, voor keuken en huis in den handel ge
bracht. Het Is in de eerste plaats het streven
der fabrikanten geweest van het beste het beste
te geven en zij hebben eerst, nadat z!j, na-uit
voerige proeven van de goede hoedanigheden
overtuigd waren, besloten hunne artikelen in den
handel te brengen. Phllantrop-Poetspommade
reinigt niet alleen b. v. zeer gemakkelijk ieder
metaal, maar verwijdert tegelijkertijd ook roest
van ijzer en siaai en voorkomt verdere oxydeering.
Het vloeibare poets-extract bevat voor alles geen
petroleum, zooals zoovele dergelijke producten,
en levert derhalve geen gevaar voor brand op.
Iedere voorzichtige hulsvrouw moet zich bij het
koopen laten overtuigen of dergelijke producten
ontbrandbaar zijn of niet. Drie droppen op een
schoteltje gegoten, trachte men met een lucifer
aan te steken, iedere huisvrouw zat dan zelf
oordeelen kunnen of zQ wil omgaan met stoffen
die brandgevaar opleveren; bovendien grijpt
petroleum het metaal zeer aan, poetst daardoor
schijnbaar vlug, doch de glans is ook spoediger
verdwenen dan met poetsmiddelen, die zulke
stoffen niet bevatten. Phllantrop-Zeepzand kan
men gebruiken om geëmailleerde potten, messen,
vorken, marmeren tafels, keukenstoelen, banken
enz. schoon te maken. Poetspoeder dient tot het
reinigen en ndpoetsen van metalen, waardoor
veel werk gespaard wordt. Phllantrop-Polisb,
eene uit de beste grondstoffen samengestelde
schoen-cream, geeft veel glans en maakt het
leder zacht. Iedere hulsvrouw moet niet ver
zuimen, een proef met de Phllantrop-voort-
brengselen te nemen. Beproeft alles en behoudt
het beste.
Serooskerke. Op de eind-vergadering
der commissie, door welker zorgen het
Prinsessefeest op 10 Mei zoo naar aller
wensclt geslaagd Is, werden rekening en
verantwoording goedgekeurd.
Als bewijs van waardeering voor de
uitstekende wijze, waarop „Kunst na
Arbeid" van Eliemeet zich op den gedenk
dag van zijn taak heeft gekweten, zal aan
het gezelschap een medaille met toepasse
lijke inscriptie worden overhandigd, waartoe
een commissie van 4 personen werd
benoemd.
Vervolgens werd door den voorzitter,
den heer G. J. Barentsen, een uitgebreid,
geheel op rijm gesteld feestverslag voor
gedragen, dat blijkens het langdurig applaus
buitengewoon In den smaak viel. Op
algemeen verlangen zal het worden gedrukt
en voor een ieder tegen billijken prijs
verkrijgbaar gesteld worden.
Haamstede. De Mormonen hadden op
Zondagavond 23 Mei des avonds ten 6
ure eene openluchts-vergadering, waar
ongeveer 1000 personen bij tegenwoordig
waren.
Hunne vergadering werd geleid door
M. Dalebout, welke na een 2j-jarlge
zendingsreis naar Amerika terugkeert.
Als eerste spreker trad op de zendeling
J. H. Walker van Noord-Amerika, waarna
zendeling M. Dalebout, welke 7 jaren in
Amerika heeft gewoond, de vergadering
toesprak.
Met groote aandacht werd naar de
sprekers geluisterd. Ten 8 ure werd de
vergadering gesloten, waarna boeken en
tractaten aan de naar huis gaande toehoor
ders werden uitgereikt.
Beide sprekers betoogden de herstelling
van het oorspronkelijke Evangelie, en de
oprichting van een kerk met apostelen en
profeten als voorspeld is door de profeten
van ouds.
Dreischor. Voor het Prinsessefeest, dat
onze gemeente zal vieren op Donderdag
27 Mei, heeft de feeet-commlssie in een
algemeene vergadering het programma
bekend gemaakt. Wij ontleenen daaraan
het volgende: feestrede In de kerk door
ds. v. d. Griend, afgewisseld door zang
uitvoering van de vereenlging „Thalia";
schoolfeestoptocht van een eerewacht van
ongeveer 50 ruiters, begeleid door het
muziekgezelschap „Crescendo" naar de
grens der gemeente, waar afgehaald worden
de burgemeester en zijne echtgenoote;
volksspelen; versierde fietsen; optocht;
muziek- en zanguitvoering; lichtstoet
vuurwerk.
Zaterdagavond hield de ruiterstoet, be
geleid door „Crescendo", een proeftocht,
die naar wensch afliep. Daarna gaf „Cres
cendo" in de muziektent nog verscheidene
nummers te beste, een en ander bijgewoond
door een talrijke menigte, die feestelijk
gestemd was.
De heer A. W. de Vrieze, geboortig
van Dreischor, thans buitengewoon opzichter
te Hoek-van-Holland, is, met ingang van
1 Juli a.s., benoemd tot opzichter 4e klasse
bij den rijks-waterstaat.
Stavenisse, 24 Mei. In de Zaterdag j.l.
alhier gehouden gemeenteraadszitting werd,
na onderzoek der ingekomen geloofsbrieven,
besloten tot toelating van den heer H. J.
Dorst als raadslid.
Vastgesteld werd een nieuwe regeling
der jaarwedden van de telefoniste, de
hulp-telefoniste en de bestelster. Deze
werden bepaald op f 150, f 25 en f 75.
Als hulp-telefoniste en bestelster werd
benoemd mej. S. P. Hout.
Aan Burgem. en Weth. werd een credlet
verleend, om de leerlingen der openbare
school een gedenkschrift enz. te geven,
in verband met de heuglijke gebeurtenis
in het Vorstenhuis. Naar aanleiding daarvan
werd een wijziging gebracht in de be
grooting voor 1909.
Op een verzoek van de dames Odink
en De Jonge, onderwijzeressen, om ver
hooging der jaarwedden voor het geven
van de handwerklessen buiten de gewone
schooluren werd, op voorstel van heeren
.Burgem. en Weth., afwijzend beschikt.
Oud-Vossemeer. In de vergadering van
ingelanden van het waterschap Oud-Vosse-
meer werden behandeld de rekening van
het afgeloopen en de begrooting voor het
ingetreden dienstjaar. De ontvangsten en
uitgaven van de verschillende polders was
a. v.'t Gemeeneland f 7275,25 en f 7016,30"
terwijl bij alle polders ontvangsten en uit
gaven op gelijk bedrag zijn begroot, en
wel voor 't Gemeeneland f 7470,64svoor
't Gemeeneland (verbetering zeewering) zijn
deze cijfers: f 15357,07s, f 11376,75 en
f 14328.845. Vier kleine poldersf 237,92s,
f 118,22s, f 216,225. Drie groote polders:
f 1620,63s. f 1771,61, f 1466,02s. Slabbe-
coornf 1578.40. f 1570,45, f 1574 79. Oud-
Kijkuit: f 1128,65s, f 1132.69, f 1022,24.
Leguit: f 2035.60s, f 2011,59s, f2043 465.
Vogelsang: f 978,78s, f 976 275, f 935,81s.
Hikke: f 3364,06, f 3292,06, f 3519.04s.
Kerke: f2370,81, f 2345,84, f 2450.505.
Oud-Vossemeer: 18053,18, 1 8026.33s,
f 8631,67. Hel dljkgeschot zal bedragen
voor Slabbecoorn f44 per H A.voor Oud-
Kijkuit f 17,50; Leguit f 33 Vogelsang
f 27,50; Hikke f 15,50; Kerke f 14,70;
Oud-Vossemeer f 14,70 en van de vroonen
f 8,— bovendien van de drie groote pol
ders (stoomgemaal) gemiddeld f 2,50.
De feestcommissie heeft een ver
gadering gehouden, waarin de rekening
werd gedaan van wat ontvangen en uit
gegeven is bij de feestviering ter eere van
de geboorte van prinses Juliana; er was
Ingekomen een bedrag van ongeveer f 154;
deze som is uitgegeven op f 1.76 na,
welke som zal gestort worden in de kas
van den algemeenen armen.
Van verschillende deelcn van den optocht
zijn portretten genomen door een photograaf
uit Bergen-op-Zoom, die zich in een drukke
afname mag verheugen.
Het muziekgezelschap, dat bij gelegen
heid der feestviering zulke uitstekende
diensten bewees, is thans weer ontbonden,
maar de instrumenten, welke men In de
laatst gehouden algemeene vergadering
besloot te verkoopen, zullen niet meer
van de hand gedaan worden, daar alle
leden zich bereid verklaren bij de eerste
beste gelegenheid zich te oefenen, als dit
noodlg mocht worden, om dan opnieuw
op te treden.
Goes, 24 Mei. De geboorte van Prinses
Juliana zal Donderdag a.s. alhier worden
herdacht.
Des morgens zullen de schoolkinderen
enkele toepasselijke liederen zingen, be
geleid door muziekkorpsen.
Om 1 uur wordt een groote allegorische
optocht gehouden. Bij dezen optocht zullen
zich versierde fietsen aansluiten.
Des middags worden matlnées gegeven
en des avonds concert, lichtstoet en om
10 uur, tot sluiting der feestelijkheden,
groot vuurwerk.
Het door de zangvereeniglng van
Toonkunst alhier te geven Mei-concert is
onbepaald uitgesteld, wegens ongesteld
heid van Jacq. van Kempen.
Een te Kats neergekomen luchtballon
nam, volgens de G. Crt., met 13 andere
deel aan een wedstrijd, in het afleggen
van den grootst mogelijken afstand, die
Donderdag van uit Bonn plaats had.
De ballon, de „Bochum" (inhoud 1680 M5.),
was van de Nederrijnsche vereenlging voor
