ZIËRIKZEESCHE
NIEUWSBODE.
Zaterdag 8 Mei 1909.
Tweede Blad.
(SB ierikzeesche
O o vi ran t).
Algemeen Overzicht.
NIEUWSTIJDINGEN.
Eenige weken aan 't Hof van
den Sultan van Turkije.
ABONNEMENT.
De abonnementsprijs van dit blad, dat iederen
DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG verschijnt, is
voor Zierikzee f 1,30, voor alle andere plaatsen in
Nederland f 1,60 per 3 maanden.
Voor het buitenland, verzending eens per week, 1 10
per jaar bij vooruitbetaling.
65ste JAARGAN6. No. 8768.
Uitgever-Hoofdredacteur A. FRANKEL.
Redacteur: I. WAALE.
ADVERTENTIE N.
Van 1—3 regels 30 ets., meerdere regels 10 ets.
Qroote letters worden naar plaatsruimte berekend.
De inzending moet geschieden des Maandags*,
Woensdags- en Vrijdags-middags uiterlijk 2 ure.
Alle betalingen moeten geschieden bij den Directeur: A. J. DE LOOZE, Hoek Schuithaven, Zierikzee.
Het Kantoor is geopend eiken werkdag van 's morgens 9 tot 's avonds 9 ure.
De overwinning, die de goed georgani
seerde partij der Jong-Turken door de
verovering van Constantlnopel en de
onttrooning van den sultan behaald heeft, is
een hoogst belangrijke, leerzame wereld
gebeurtenis. Zij is een zegepraal voor den
vooruitgang. De reactie ligt in het Turksche
de sultan Abdoel Hamid II, is een gevangen
rijk verpletterd ter neder. En haar hoofd,
man, dien men om politieke en gods
dienstige redenen niet terechtstelt, maar
leven laat. Zijn opvolger, Resjad Effendi,
die den naam van Mohamed V aan
nam, heeft van het reusachtig privaat
vermogen, dat zijn voorganger langs niet
altijd eerlijken weg bijeengegaard heeft,
afstand gedaan. Men zegt, dat dit ver
mogen, waarop de staat wel beslag zal
leggen, 95 millioen gulden bedraagt. Aan
den onttroonden sultan, die voor zijn gezel
schap acht haremdames medenam, heeft
men een maandgeld van f 25000 toegekend.
Menigeen zou met een dergelijk maandgeld
wel onttroonde sultan willen zijn, en des
noods de acht haremdames op den koop
toe nemen. Spaart men den sultan ook
al het leven, streng treedt men op tegenover
hem, die bij de bloedige contra-revolutie
op 13 April een eerste viool gespeeld
hebben. Zij staan voor een krijgsraad
terecht, die reeds eenigen tot den dood
veroordeeld heeft, en aan wie in 't open
baar het doodvonnis reeds is voltrokken.
Het schijnt, dat men niet zoozeer uit
wraakgevoel zoo streng tegenover hen
handelt, die aan de moorden op zoovele
vrijheidsmannen gepleegd, schuldig zijn
bevonden, maar meer uit zucht een afschrik
wekkend voorbeeld te stellen, opdat de
reactionnairen, die wel verslagen zijn; maar
zich oprichten kunnen, 't niet meer wagen
zullen het oude regime te herstellen. En
het blijkt, dat het wel noodig is aldus de
constitutioneele instellingen te beveiligen.
Want de jongste berichten maakten weer
gewag van een muiterij onder de matrozen;
die door aanstonds krachtig tegen deze
op te treden, gelukkig in haar geboorte
gesmoord is.
De afgezette Khalif Abdoel Hamid heeft
nu in zijn villa te Saloniki ruimschoots
tijd na te denken over de vele ongerechtig
heden, waaraan hij, de heerscher der
geloovigen, zich gedurende zijn regeering
heeft schuldig gemaakt. En het zonde
register van hem is groot, hetgeen blijkt uit
het antwoord, dat Sheik-Oel-lslam op de
hem gestelde vraag gaf. In dit merkwaardig
antwoord wordt hij beschuldigd uitgaven
gedaan te hebben, die de schatkist uitputte,
en zich meester te hebben gemaakt van
de staatsgelden, zijn onderdanen zonder
wettelijke beweegredenen te hebben gedood,
gevangen gezet en verbannen, daden van
tirannie te hebben geoefend, zijn eed ver
broken te hebben en hevige opstanden
te hebben uitgelokt. Geen wonder, dat
iemand, die dat alles op zijn geweten
heeft, bevreesd was, toen men hem maar
Saloniki wegvoerde, dat zijn laatste uur
geslagen had. Telkens en telkens vroeg
hij aan de hem vergezellende officieren,
of men zijn leven zou sparen. Zelfs toen
hij reeds goed en wel in de prachtige
villa te Saloniki geïnstalleerd was, was
hij beangst, dat men het op zijn leven
gemunt had. Slechts de tallooze betuigingen
der Jong-Turken, dat men zijn leven zou
sparen, hebben hem eenigszins kunnen
geruststellen. De villa wordt door een
honderdtal met geladen geweren gewapende
soldaten streng bewaakt, terwijl in de
gangen Jong-Turksche officieren een oogje
in het zeil houden.
De nieuwe Sultan, Mahomed V, tracht
zich bij de bevolking bemind te maken,
en leeft niet, gelijk de meeste bloeddorstige
tirannen plegen te doen, streng afgezonderd
van haar.
De Kamer beraadslaagt inmiddels over
een herziening der Grondwet. De voor
naamste wijzigingen bestaan hierin, dat
de Sultan bij zijn troonsbeklimming voor
het Parlement den eed op Grondwet en
den Koran aflegt, dat de ministers collectief
en ieder afzonderlijk verantwoordelijk zijn,
dat de Sultan alleen den Grootvizier en
den Sjeik-Oel-Islam (een kerkelijken groot-
waardigheidsbekleeder) benoemt, dat de
Grootvizier het Kabinet samenstelt, en dat
amnestie alleen door de Kamer verleend
wordt. Preventieve censuur is niet toe
gelaten, voorts zijn alle comité's verboden
die tegen de politieke onschendbaarheid
van den Staat, of tegen de Orondwet
ageeren.
Weigert de Kamer tweemaal een
regeeringsontwerp in behandeling te nemen,
dan wordt zij ontbonden, maar is de nieuwe
Kamer van het zelfde gevoelen als de
ontbondene, dan zal het ontwerp kracht
van wet verkrijgen.
De Senaat zal uit 45 leden bestaan,
waarvan f door den Sultan en f door de
Kamer wordt gekozen. De senatoren
worden voor 9 jaar benoemd. De senaats
vergaderingen zullen openbaar zijn.
Het recht van den Sultan gevaarlijke
personen (een begrip, wat zeer rekbaar
is) te verbannen, wordt opgeheven.
Vorst Ferdinand van Bulgarije, die,
toen het aan de Jong-Turksche partij
gelukt was van Turkije een constitutioneelen
staat te maken, van deze gelegenheid
gebruik maakte het Vorstendom, waarover
hij regeerde, onafhankelijk van Turkije te
verklaren, en het tot een koninkrijk te
verheffen, is thans door de Europeesche
mogendheden als koning van Bulgarije
erkend.
De Russische troepen zijn Tabris, het
bolwerk der constitutioneele partij in
Perzië, binnengerukt, zoogenaamd tot
herstel der orde en tot bescherming der
Russische onderdanen, maar in waarheid
om een eventueele zegepraal van genoemde
partij te beletten, misschien ook wel met
het oogmerk om een deel van het Perzische
rijk in te palmen.
Te Londen vergadert het internationaal
congres voor vrouwenkiesrecht. De groote
vergadering werd voorafgegaaan door een
betooging der suffragettes, die in optocht
door de stad trokken, waarbij één van hen
de Maagd van Orleans voorstelde, gezeten
op een schimmel en met een helm op
haar hoofd.
De regeering heeft bij het Engelsche
parlement een wetsontwerp ingediend tot
verhooging der inkomstenbelasting, waar
door alleen zouden getroffen worden de niet
door arbeid verkregen eigen inkomsten,
en tot invoering van een automobielen
belasting. Zij beoogt door die belastingen
het tekort op de begrooting te dekken,
dat veroorzaakt is deels door de ouderdoms-
pensionneering, deels door den aanbouw
van meerdere oorlogsschepen.
portugal.
De jongste seismische natuurverschijn
selen in Portugal hebben zich niet alleen
tot het vasteland beperkt, maar waren
vergezeld van een hevige zeebeving als
nevenverschijnsel, waardoor de oppervlakte
der zee gedurende verscheidene uren in
sterk golvende beweging was.
Tegen zeven uur in den avond vernam
men een buitengewoon hevig bruissen
van den Oceaan bij betrekkelijk kalme
lucht, dat door de stilte dubbel zoo duidelijk
te hooren was. Ook aan de rotskust van
kaap Rocca vernam men een ongewoon
luid geruisch van de zee, dat van den
noordelijken horizon opkomend, merkbaar
naderbij kwam en binnen een kwartier den
geheelen waterspiegel opzweepte als bij
een orkaan.
Toen eerst werd een onderaardsch ge
rommel hoorbaar, terwijl de rotsen dreunden
en begonnen te wankelen. Daarop werd
aan land alles weer kalm, maar de Oceaan
bleef in opstand. Men kon duidelijk zien,
hoe verscheidene groote stoomschepen uit
den koers werden geworpen.
Het lijkt zonderling, dat boven op den
kam van het gebergte de klokken bleven
stilstaan, terwijl in het dal een zoodanige
storing niet viel te bemerken.
engeland.
In de buurt van de badplaats aan zee
Penzance, is Zaterdag het lijk van een
elegant gekleede dame aan het strand
gespoeld.
Het weder was verschrikkelijk, het stort
regende in stroomen, en een hevige storm
joeg over de huizen-hooge golven.
De wachter van den vuurtoren van
Moesehole had het lijk het eerst bemerkt.
Hij ging een paar visschers halen, om het
aan het strand te trekken, maar dat was
niet gemakkelijk, wijl de kokende golven
het steeds weer in zee sleurden. Eindelijk
gelukte het echter.
Wegens het vreeselijke weer, gunden de
lieden zich geen tijd, om hun huivering
wekkende vondst nauwkeuriger te beschou
wen, maar droegen het lijk snel naar de
woning van den torenwachter. Bij het licht
ontdekten zij echter onmiddellijk, dat het
lijk dat van een als vrouw verkleed man was.
Een inwoner van Penzance wilde in den
doode den dichter John Davidson, van
wiens geheimzinnige verdwijning wij des
tijds melding maakten, en wiens portret
hij in de bladen gezien had, herkennen.
De detectives van Scotland Yard te Londen,
die nog denzelfden nacht aankwamen,
hebben wel is waar weinig vertrouwen in
dit vermoeden, maar meenden toch, den
zoon van den dichter langs telegrafischen
weg te moeten roepen.
belgiE.
Zekere Lod. de K., 44 jaar oud, woon
achtig In de Muizenstraat te Antwerpen,
was sinds eenige dagen niet meer door
de andere bewoners van het huis gezien.
Zondag was een vriend hem komen be
zoeken, doch De K. wilde niet openen,
bewerende dat hij ziek was.
Maandagmorgen hebben de bewoners
van het huis, na gemeen overleg, de deur
opengebroken. Zij vonden de kamer in de
grootste slordigheid en vuil dat het niet
te zeggen is. De man lag geheel naakt
en geheel uitgeput te bed. Men haalde
er een geneesheer bij en terwijl deze bezig
was hem de noodige zorgen toe te dienen,
overleed de zonderling.
De kasten zaten vol kleeren en linnen
goed, en meer nog: De K. bezit verschil
lende eigendommen. Toch is hij van gebrek
gestorven uit gierigheid.
Brussel, 2 Mei. De Hollandsche kolo
nie heeft vanavond in de Protestantsche
Kerk alhier een plechtigen dienst doen
houden ter gelegenheid van de geboorte
van een Prinses. Alle aanwezigen droegen
een oranjecocarde. De predikant sprak over
de dynastie Oranje-Nassau. De plechtig
heid eindigde met het zingen van het
Nederlandsche volksliedmet orgelbege
leiding en gezang der kinderen. In de
stad waren de gevels van de hulzen der
voornaamste Hollandsche firma's geïllumi
neerd.
nederland.
Rotterdam, 3 Mei. Gisteren zou een
postduivenwedvlucht plaats hebben van
een plaats in 't oosten van ons land, over
een afstand die een duif, bij goed weer,
in 3 uur kan afleggen. De loslating zou
plaats hebben te 7 uur en te 10.30 uur
kwam een lid van een postduivenvereni
ging den eersten ring vertoonen. Hij was
dus le-prljswinner. Maar hoe ook gewacht
werd, er kwam geen 2e. Het vermoeden
bestaat nu, dat de le-prijswinner bij de
Inkorving den gummi- of concoursring heeft
weten achter te houden en zoodoende door
vertoon van den ring zich als le-prljswinner
heeft gemeld, terwijl zijn duif nog in de
mand zit. Of 't vermoeden juist is, zal
't onderzoek uitmaken; alvast is het be
doelde lid geroyeerd. Want op zoo'n wijze
de concoursgelden van alle leden in den
zak te steken, wenscht men met alle macht
tegen te gaan.
Een brutaal boevenstukje is Zaterdag
nacht uitgehaald in het dameshoedenmaga
zijn van de firma Schupper Boers aan
't Van Hogendorpsplein 3. De dieven
kwamen binnen door een poort aan de
Boijmansstraat, waardoor zij de achterzijde
van het huis bereikten. Op de binnenplaats
achter de poort werd een kelderluik opge
licht, waardoor de dieven zich in den kelder
lieten glijden. In dien kelder bevindt zich
een luik, dat toegang geeft tot den winkel
en zoo stonden de boeven spoedig waar
ze wezen moesten. De toonbanklade werd
geïnspecteerd en daaruit werd een bedrag
van f 19 ontvreemd. Langs denzelfden weg
verlieten de dieven het pand. Tijdens de
Inbraak waren de bewoners nog op, zoodat
de roovers geruischloos moeten gewerkt
hebben.
4 Mei. Een geweldige gasontploffing
heeft gisterenavond halftien plaats gehad
in het bovenhuis van pand no. 3a aan de
Van Oldenbarneveltstraat, nabij den Cool-
singel, welk huis gisteren betrokken was
door den heer O. K., administrateur aan
het gemeenteziekenhuis. Den geheelen dag
was een sterke gaslucht waargenomen en
daarvan herhaaldelijk kennis gegeven aan
de gasfabriek; door de drukte met de vele
verhuizingen kon evenwel aan de oproeping
nog geen gehoor worden gegeven.
Even na halftien, toen de geheele familie
zich op de 2e verdieping van het 6 ramen
breede bovenhuis bevond, greep de ont
ploffing plaats, die een geweldige uitwerking
had en tot ver in den omtrek hoorbaar
was. Plafonds werden naar beneden gedrukt
(Overgenomen uit hel Nieuwsblad van Friesland).
xxviii.
De Turk heeft over 't gemeen niet veel
lust in den arbeid, maar des te meer in het
spel, saamgaande verschijnsels, die ook
elders wel zijn op te merken. Behalve van
loten, waarover reeds is gesproken, is hij
een groot liefhebber van dobbelen. In een
bak, beschilderd met puntige figuren, wordt
met twee dobbelsteenen geworpen en men
heeft houtjes die op de figuren worden gezet
en na eiken worp verspringen. Het lijkt een
soort ganzenspel en komt in 't wezen
daarmede wel overeen. Domineeren Is ook
een geliefkoosde tijdpasseerlng der Turken.
De steenen of houtjes zijn net als hier en
't wordt ook op dezelfde wijze gespeeld,
doch alle steenen worden ginds direct ge
nomen, terwijl hier in den regel een paar
blind worden gelaten. Wie honderd punten
of oogen achterop is of successievelijk heeft
overgehouden, heeft de partij verloren. Dan
ziet men ginds zeer veel het zoogenaamde
molenspel, dat men hier op de keerzijde
der damborden wel ziet afgeschilderd. Het
wordt gespeeld als hier, doch niet overhoeks.
't Bizondere is ginds, dat men de molen
figuur zoo maar afteekent in het zand van
den grond, negen zwarte en negen witte
kiezelsteentjes bijeen zoekt en die gaat
opzetten om er mede te spelen. Dus heel
primitief, en dan in de open lucht. Men
houdt veel van bulten, ook al een gevolg
van 'I warme klimaat en 't mooie weer. In
de café's of Turksche kroegen wordt veel
aan kaartspelen gedaan, doch ook al meest
buitenshuis. In groepjes ziet men de Turken
zitten vóór de herbergen, zonder bovendak
of warande en pal aan of wel op de straat,
zoodat de passage nauwelijks vrij blijft.
Buiten huis is regel. En daar wordt gespeeld,
gedronken en gegeten, 't Is mij opgevallen,
dat de Turken bij al deze spelen niet ge
dreven worden door zucht naar winst.
Zij spelen niet om geld of gewin en wat
ook bizonder is, zij gebruiken geen alco
holische dranken en zelfs geen bier of wijn,
maar gewoonlijk koffie, die ze heerlijk weten
te bereiden. In den Koran is het gebruik
van sterke dranken verboden en hoewel
dit verbod niet steeds door ieder even stipt
wordt nageleefd, is eene overtreding toch
hooge uitzondering. Nimmer heb ik een
beschonken Turk gezien. Toch vindt men
ook onder de Moslims wel, die om zoo te
zeggen „de klare wel lusten" en boven hun
bier raken. Maar dezulken drinken niet in
't publiek, de eene geloofsgenoot schaamt
zich voor den ander, werd mij gezegd, en
blijft zoo in de rechte lijn. Verzeilt hij eens
op de kromme lijn, dan maakt hij zich
tijdig uit de voeten, zoodat niemand hem
te zien krijgt. Aan 't hof had ik kennissen
onder de Turken, wien een glas bier steeds
welkom was en anderen, die bij ondervinding
wisten, dat cognac sterker kan zijn dan de
leer. Over 't generaal evenwel zijn de Turken
te prijzen om hun matigheid. Hoewel
hartstochtelijke spelers, zijn het geen dobbe
laars om geld en geen drinkers. In dit
opzicht hebben ze van de Europeanen uit
het Westen meer te vreezen dan te hopen.
Alle oude zeden komen meer en meer in
gevaar door den Westerschen invloed en
daartegen kan te eeniger tijd Mahomeds
zwaard nog wel eens opgeheven worden,
want de echte Moslims zien met droeve
oogen aan, hoe de eerbied voor de heilige
leer niet meer de oude kracht heeft om den
geloovige in de rechte baan te houden. De
nieuwe regeering zal de oude instellingen
van den Islam hebben hoog te houden, wil
zij staande blijven. Doet zij dat niet zoo
luidt de profetie dan zullen de oprecht
geloovigen tegen haar in opstand komen en
ook tegen de Europeanen en Christenen,
met hun hooggeroemde beschaving, welke
door velen uit den booze wordt geacht.
Onder vrienden en kennissen heb ik hier
dikwijls over hooren spreken. Ook over den
Djihad of heiligen oorlog tegen de onge-
loovigen of Christenen, waarvan de Koran
zou gewagen, in den gebiedenden vorm.
Doch later las ik dat zulk een heilige
oorlog alleen gevoerd mag worden tot
zelfverdediging, bij vervolging der ge
loovigen of wanneer deze gedwongen
worden hun huis en vaderland te verlaten.
Omtrent dit punt zegt de KoranVoert
strijd op den weg tegen degenen, die u
den krijg zullen aandoen. Maar begaat
geen ongerechtigheid door eerst aan te
vallen, want Allah heeft geen welbehagen
in de onrechtvaardigen.
Bovendien beveelt de Koran; Indien de
ongeloovigen ophouden de wapenen tegen
u te voeren en u den vrede aanbieden, dan
verbiedt Allah u hen aan te vallen en
verder: „Indien zij den vrede willen, zoo zult
gij dat ook doen en uw vertrouwen stellen
op Allah, want Hij hoort en ziet alles".
De Moslims zijn niet onverdraagzamer
dan de Christenen en de Koran beveelt den
oorlog aan „ter bescherming van moskeeën,
synagogen en kerken", daar In deze alle
„de naam Gods veelvuldig overdacht wordt".
Het is al eenigen tijd geleden, dat het
bovenstaande geschreven werd, 't welk door
de gebeurtenissen der laatste dagen eenig
actueel belang heeft gekregen. De profetie,
waarop zoo even gewezen werd, dat de op
recht geloovigen in opstand zouden komen,
wanneer de Jong-Turken met hun meer
moderne opvattingen te veel of te snel moch
ten willen hervormen, is reeds in vervulling
gekomen. Niet alleen tegen de Jong-Turken
van het nieuwe bewind is een geweldige actie
ontstaan, maar ook tegen de Christenen is in
sommige plaatsen het zwaard opgeheven en
er zijn reeds tal van dooden gevallen.
In de nieuwsbladen kan men dag aan dag
lezen hoe gespannen de toestanden zijn in
het oude, vermolmde Turksche rijk, dat dreigt
in te storten als het oude en het nieuwe
regime elkander te vuur en te zwaard gaan
bekampen. Blijkbaar hebben de Jong-Turken
zich zoo lang mogelijk aan de boven aange
haalde voorschriften van den Koran gehouden
en hun tegenstanders in de gelegenheid
gesteld den vrede te aanvaarden, teneinde
de geloovige massa niet te verontrusten en
bloedvergieten te voorkomen. Doch eindelijk
is aan hun geduld een einde gekomen door de
weifelende houding van de tegenpartij en
deze de vorige week na een weinig ernstig
verzet tot onderwerping gebracht. Beleid
vol schijnt hun optreden en te hoopen is
het dat hun vaderlandlievend streven met
de zege bekroond moge worden. Wat Ik
van hen gezien heb aan het hof, waar ze
de bijl met kracht hebben gehanteerd om
het onnutte en dorre hout uit te roeien
dat in den hof van den Sultan het ge
zonde leven verstikte, dwingt eerbied en
bewondering af. Zij hadden een hoogst
moeilijke taak en tegen zich den Sultan
met zijn aanhang, waaronder vele geeste-
lljken. het garnizoen, dat rond de muren
van Yildiz lag ten getale van tienduizend
man, de eersten waren in hun macht, de
laatsten in hun voorrechten bekort door
de Jong-Turken. Dan had men nog de
geheime speurders of spionnen, geschat
op veertigduizend man, in particulieren
dienst van den Sultan, die allen zonder
pardon werden ontslagen evenals legio
ambtenaren, die niets uitvoerden en leefden
op kosten van den Staat. Aan 't hof heb
ik daaronder een groote opruiming zien
houden, ook van kunstenaars of kunsten
makers, waaronder vele zangers en musi-
ciens, die de in afzondering levende
bewoners van het Binnenhof moesten
vermaken.
Voor de hand ligt het, dat al deze ele
menten in hun ontevredenheid allicht
hebben samengespannen. Steunende op de
groote massa eenvoudlgen, bezorgd in en
over het oude geloof, hebben zij den
jongsten opstand tegen de Jong-Turken
weten te verwekken, met den Sultan als
hoofdman achter de schermen. Mocht deze
nog worden ontzien door de Jong-Turken,
nu deze weer de macht in handen krijgen,
dan zal het zijn louter om des vredes
wille.
Intusschen schijnt zijn val onvermijdelijk.
Wyckel.
S. H.
(Wordt vervolgd).
