Zaterdag 27 Maart 1909
Eerste Blad.
go ander over oud-
BLOOKERS
CACAO;
Primitief kohier der belasting
op de honden voor 1909.
DAALDERS
Uit Stad en Provincie.
ZIERÏKZEESCHE
(Z i e r i k. z e e s c h. e
NIEIWSBODE.
C o u r a n t).
ABONNEMENT.
De abonnementsprijs van dit blad, dat lederen
DINSDAO, DONDERDAG en ZATERDAG verschijnt, is
voor Zierikzee I 1,30, voor alle andere plaatsen In
Nederland f 1,60 per 3 maanden.
Voor het buitenland, verzending eens per week, f 10
per jaar bij vooruitbetaling.
65ste JAARGANG. No. 8751.
Uitgever-HoofdredactaurA. FRANKEL.
Redacteur i J. WAALE.
ADVERTENTIËN.
Van 1—3 regels 30 ets., meerdere regels 10 ets.
Oroote letters worden naar plaatsruimte berekend.
De inzending moet geschieden des Maandags-,
Woensdags- en Vrijdags-middags uiterlijk 2 ure.
Alle betalingen moeten geschieden bij den Diracteuri A, I. DE LOOZE, Hoek Schuithaven, Zierikzee.
Het Kantoor is geopend eiken werkdag van 's morgens 9 tot 's avonds 9 ure.
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
Zij, die zich met 1 April a.s. op ons
bladgabonneeren, ontvangen de tot dien
datum verschijnende nummers gratis.
Alle Brievengaarders en Boekhande
laars nemen abonnementen aan.
De Directeur,
A. J. DE LOOZE.
De BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
Zierikzee maken bekend, dat het primitief kohier
der belasting op de honden dezer gemeente, over
het dienstjaar 1909, op den 19en dezer maand door
de Gedeputeerde Staten van Zeeland is goed
gekeurd, op heden aan den Gemeente-Ontvanger
ter invordering is gezonden, en van heden af
gedurende vijf maanden ter Secretarie der ge
meente voor een ieder in afschrift ter lezing ligt.
Voorts wordt in herinnering gebracht, dat bin
nen twee maanden na de goedkeuring van het
kohier de aanslagbiljetten worden uitgereikt, en
binnen drie maanden nè die uitreiking de aan-
geslagenen tegen hun aanslag bij den Raad be
zwaren kunnen inbrengen, bij verzoekschrift op
ongezegeld papier; alsmede dat ieder verplicht
is zijn aanslag op den bij de Verordening op de
invordering van genoemde belasting bepaalden
voet te voldoen.
Zierikzee den 26 Maart 1909.
De Burgemeester en Wethouders voornoemd,
H. C. MOOLENBURGH, Burgemeester.
JAN SNELLEN, Secretaris.
Eenige maanden na den mislukten aanslag
op Amsterdam stierf Willem II, die gehuwd
was met de oudste dochter van den later
onthoofden Karei I, koning van Engeland,
en uit welk huwelijk acht dagen na den
dood van den prins een zoon geboren
werd, die onder den naam van Willem
111 een groote rol op hei wereldtooneel
gespeeld heeft. Bij de geboorte van den
prins besloot de stad Amsterdam zich als
peter over den jonggeborene aan te bieden,
en hem jaarlijks „een pillegilt" van duizend
gulden te schenken. Ten aanzien echter
van het voorstel van de prinses-weduwe
van Frederik Hendrik aan de Staten, den
jongen prins tot stadhouder, kapitein-
generaal en admiraal te benoemen, besloot
de vroedschap van Amsterdam niet te
treden in het aanstellen van een stadhouder
en de waardigheden van kapitein-generaal
nooit aan een en denzelfden persoon op
te dragen. Tengevolge van den aanslag
van Willem II op Amsterdam was men
van een stadhouderlijk bewind afkeerig
geworden. Twee jaren na den dood van
Willem II brandde het oude fraaie stad
huis, waarin de registers en vele belang
rijke kostbare stukken bewaard werden,
af. Eenige ijveraars voor de belangen der
stad drongen door de vlammen naar de
secretarieen keerden met armen vol
boeken en papieren terug. Één was er,
die naar de weeskamer liep, toen zij in
vollen brand stonden wierp de boeken
en registers, welke hij machtig kon wor
den, uit een venster op straat, waarna
hij zich door middel van een touw langs
den toren naar beneden liet, omdat de
trap, die hij opgeklommen was, middeler
wijl was afgebrand. Burgemeesters deden
terstond de schutterij en slads-soldaten in
de wapenen komen, en wallen, poorten,
straten en bruggen bezetten, om het ge
spuis, dat in elke groote stad te vinden
is en op plundering vlamde, van den Dam
te houden.
Inmiddels was de eerste Engelsche oorlog
uitgebroken.
Hiervan maakten een zes honderd
matrozen gebruik om een oproerige houding
aan te nemen. Optrekkende naar het West-
Indische Huis, waar de afgevaardigden der
Algemeene Staten beraadslaagden, elschten
zij een buitengewone uitrusting en vier en
een halve maand soldij.
Met het oog op den oorlogstoestand
besloot men hun twee maanden soldij toe
te staan. Maar de heeren matrozen waren
met deze concessie niet tevreden. Zij
traden dreigend op, en poogden zich zelfs
van het West-Indische Huls meester te
maken, wat hun door de gewapende macht
Breek met de sleur; drink
in plaats van koffie,
vóél goedkooper,
véél gezonder,
altijd goed.
evenwel belet werd, die hen uiteen dreef,
zich van de twee aanstokers meester
maakte, en deze aan het gerecht over
leverde, die hen tot de galg veroordeelde.
Reeds den volgenden dag werd het vonnis
voltrokken. Het was in die dagen snel en
scherp recht. Vóór de waag had men het
schavot opgericht. En daar men van de
zijde der matrozen een poging tot be
vrijding der veroordeelden vreesde, zoo
had men den Dam met soldaten doen be
zetten. Tijdens de terechtstelling vielen
eenige vrouwen flauw, hetgeen tot zulk een
gedrang aanleiding gaf, dat de soldaten, die
de strafplaats hielden afgezet, uit het gelid
geraakten. De bevelvoerende kapitein liet
hierop op de aandringende volksmenigte
vuur geven, hetgeen ten gevolge had, dat
acht onschuldige burgers gedood, velen
gekwetst werden, en tal van menschen,
die angstig wilden wegvluchten, onder
den voet geraakten. Onder den indruk van
deze catastrophe werd aan al de matrozen,
die aan de oproerige beweging hadden
deelgenomen, vergiffenis geschonken, terwijl
aan de weduwen en weezen der gesneuvel
den voor het door hen geleden verlies een
som gelds werd toegekend.
Ten gevolge van den oorlog met Enge
land leed de handel in Amsterdam een
enorme schade. Een handelaar in zwart
zijden speldwerk, die 300 a 400 meisjes
in en buiten de stad aan werk had geholpen,
had er nu maar drie in dienst. Drie duizend
huizen stonden in Amsterdam leeg. Geen
wonder, dat men hier te lande, inzonder
heid te Amsterdam, vurig naar vrede met
Engeland verlangde. Cromwell, die destijds
protector van Engeland was, wilde wel
met de Zeven Vereenigde Provincies vrede
sluiten, mits de Algemeene Staten de akte
van seclusie teekenden, dat is die akte,
waarbij de Prins van Oranje, van de
waardigheden, door zijn voorouders be
kleed zou worden uitgesloten. In dien
eisch bewilligde men schoorvoetend, om
dat men in de gegeven omstandigheden
aan den vrede de voorkeur gaf boven den
oorlog. Op den 27sten Mei 1654 werd de
vrede afgekondigd. Zij werd met een dank
dag en een openbaar feestbestoon gevierd.
Van het nieuwe fraai versierde stadhuis
waaide de witte vredevlag. Aldaar werd de
vrede onder het losbranden van het ge
schut en het geschal van trompetten den
volke verkondigd. Ondanks de acte van
seclusie bliezen de trompetters lustig
Wilhelmus van Nassouwe.
Zierikzee. 26 Maarl. Woensdagavond
vergaderde in het lokaal van den heer
Adriaanse de Afdeeling Zierikzee der
Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht.
Mej. C. J. de Mooij opende de grootendeels
door dames bezochte vergadering met een
hartelijk welkom tot allen te richten,
inzonderheid tot den heer J. A. de Bruyne
die op het door het Bestuur tot hem
gericht verzoek, zich bereid had verklaard
een spreekbeurt te vervullen. Zij gaf
hierop het woord aan den spreker van
den avond, die, na een inleiding, verklaarde
te willen spreken over het actief kiesrecht
voor het Staatsbestuur.
Wat is de Staat. De Staat is een ver
eeniging, geen gewone, maar een buiten
gewone, in dien zin, dat men door zijn
geboorte rechtens lid van den Staat wordt,
en dit blijft tot zijn dood. Men kan er
niet willekeurig uittreden, gelijk bij een
gewone vereeniging. Het Staatslldmaatschap
kan men slechts verliezen door naturalisatie
in een ander land, door langer dan tien
jaar in den vreemde te wonen, en door
het zich begeven in vreemden krijgsdienst.
Evenals een gewone vereeniging heeft
de Staat ook een bestuur, in den vorm
van een Koning of President, evenals bij
een gewone vereeniging wordt ook in
den Staat contributie cheven onder den
raam van belasting. Oorspronkelijk had
de Staat een beperkt doel, zich oplossend
in de handhaving van recht en orde. Dit
was de zuivere rechtsstaat. Later is de
kring der Staatsbemoeiing meer uitgebreid,
door op te treden voor de belangen der
zwakken. De wetten beheerschen, gelijk
spreker aantoonde, geheel helleven. Daarom
is voor de vrouwen het kiesrecht van
groote beteekenis. Zoo oefent de Staat
invloed op den prijs der levensmiddelen,
door het htffen van accijnzen. Zoo is de
suiker hier duurder dan in Engeland door
den hoogen accijns. Met het oog op haar
kinderen heeft de vrouw belang bij het
onderwijs, bij den dienstplicht enz. Op
elk gebied laat de wet haar invloed
gelden. De vrouw Is mede belanghebbende
bij de wetgeving. Professor Buys noemde
den constitutioneelen regeeringsvorm een
regeering van belanghebbenden. Spreker
deelde hierop de wijze mede, waarop de
wetten tot stand komen. Het initialief
hiertoe gaat in den regel van de regeering
uit. Maar de Tweede Kamer kan wijzigingen
in de wetsontwerpen brengen. Tak van
Poortvliet trok, om een amendement, dat
htm onaannemelijk voorkwam, zijn kies
recht-ontwerp in. De leden der Tweede
Kamer kunnen zelve ook wetsontwerpen
indienen. Van Houten's wet op den kinder
arbeid, waardoor de arbeid in fabrieken
aan kinderen beneden de twaalf jaar ver
boden werd, is er een voorbeeld van.
Wij hebben niet alleen een Tweede
Kamer, maar ook een Eerste Kamer, die
in 1815 werd ingevoerd, en tot 1887
alleen uit de hoogst aangeslagenen gekozen
werd. Als de Tweede Kamer een wets
ontwerp heeft aangenomen, onderzoekt de
Eerste dat opnieuw. Zij heeft tegen overijling
van de Tweede Kamer te waken, en werd
door Savornin Lohman de kindermeid van
de Tweede Kamer genoemd, wijl zij moet
oppassen, dat deze niet stout is. Zij wordt
door de Provinciale Slaten gekozen, waar
door deze een politiek karakter verkregen
hebben. Heeft de Eerste Kamer het haar
door de Tweede Kamer toegezondene
wetsontwerp aangenomen, dan wordt het
ter goedkeuring aan den Koning opgezonden.
Volgens artikel 54 der Grondwet is de
Koning onschendbaar, maar zijn de Ministers
verantwoordelijk. De Koning kan voor
geen enkele regeeringsdaad ter verant
woording worden geroepen, wel zijn
Ministers, die hij naar welgevallen benoemt.
Toch geeft de parlementaire meerderheid
stilzwijgend de richting aan, waaruit de
Koning zijn Ministers kiest.
In absolute Staten doet de Monarch
wat hij wil. Zijn wil is wet voor het
volk. Langzamerhand is daarin verandering
gekomen. Zij, die belasting betaalden,
wilden weten, waarvoor die belasting
gebruikt werd. In Engeland openbaarde
zich het eerst dat streven. Later ook in
ons land. Spreker herinnert aan de beden.
Men wilde niet langer geregeerd worden,
zonder op de regeering zelfs den geringsten
invloed te kunnen oefenen. Op die wijze
ontstond het kiesrecht. Hetzelfde beginsel,
dat er toe geleid heeft om aan de mannen
het kiesrecht toe te kennen, moet er eens
toe leiden het ook aan de vrouwen te
verleenen. Aanvankelijk had men standen
kiesrecht. De Fransche Generale Staten
vertegenwoordigden adel, geestelijkheid en
den derden stand. Ook ten onzent had men
standenvergaderingen. In de Fransche
revolutie werd het standenkiesrecht afge
schaft. Na den val van Napoleon herleefde
het, ook ten onzent, waar het tot 1848
gegolden heeft. In 1848 werden de directe
verkiezingen ingevoerd. In Pruisen bestaat
nog het standenkiesrecht. Bij ons trad
later het stelsel van gegoedheid op den
voorgrond, in de Grondwet van 1848
werd bepaald, dat zij kiezers zouden zijn,
die in de directe belastingen een som
betaalden, die naar gelang van de plaatselijke
gesteldheid variëerde van f 20 tot f 160.
Bij de Grondwetsherziening in 1887 werd
voor de kiesbevoegdheid nog een andere
maatstaf genomen. Het kiesrecht werd
toegekend aan hen, die zekere kenteekenen
van geschiktheid en maatschappelljken
welstand bezitten. Die kenteekenen zouden
door de kieswet bepaald worden. Naast
de gegoedheid werd dus geschiktheid a's
maatstaf genomen. Wanneer men echter
ziet, dat van de 800 000 kiezers, 720 000
belastingkiezers zijn, dan ontwaart men,
dat het censuskiesrecht in ons land nog
de hoofdzaak is. Bij Tak's kiesrecht-
ontwerp, dat in 1892 werd ingediend,
trad op den voorgrond het beginsel van
geschiktheid. Wie lezen en schrijven kon,
zou kiezer zijn. Toen de Kamer daarop
het amendement De Meijier aannam
waarvan de aanneming door Tak ontraden
was, trok deze zijn ontwerp in. Spreker
zegt. dat de grens van geschiktheid
moeilijk te trekken is. Algemeen kiesrecht
in zijns inziens het beste beginsel. Ook
aan de rechterzijde vindt men aanhangers
van dit beginsel. Zou heeft De Geer,
de anti-revolutionaire afgevaardigde van
Schiedam, zich voor algemeen kiesrecht
verklaard. De anti-revolutionairen zijn
anders voorstanders van huismanskiesrecht,
het kiesrecht voor de gezinshoofden. Zij
willen, in tegenstelling met het Individueel
kiesrecht, het organische kiesrecht. Het
huisgezin is het orgaan, waarvan de vader
het gezinshoofd, het kiesrecht uitoefent.
Bij dat standpunt zijn de anti-revolutio
nairen echter niet gebleven. Ook aan
weduwnaars, personen, die op kamers
wonen, willen zij het kiesrecht toekennen.
En ter wille van de katholieken, huldigen
zij nog daarbij het capaclteiten-%telsel.
Onze afgevaardigde, mr. R. J. H. Patijn,
heeft in zijn rapport betrekkelijk het
kiesrechtvraagstuk den verstandigen raad
gegeven aan den wetgever de regeling
van het kiesrecht over te laten. Ten slotte
liet spreker uitkomen, dat bij eventueele
invoering van het kiesrecht voor de vrouw,
deze door de geheime stemming geheel
vrij kan stemmen.
Van de gelegenheid vragen te stellen,
werd gebruik gemaakt door mej. Leupen,
die wilde weten, of spreker algemeen
kiesrecht voor alle vrouwen zou wenschelijk
achtendoor mej. De Ridder, of het nog
wel 25 jaar zal duren, voordat vrouwen
kiesrecht komten door mevrouw De Bruyne,
die het.verschil wenschte te weten tusschen
den Bond van Vrouwenkiesrecht, en de
Vereeniging van Vrouwenkiesrecht.
Spreker zeide in antwoord aan mej.
Leupen, dat het, evenals bij het mannen-
kiesrecht, moeilijk zal wezen, een scherpe
grens Ie trekken. Het stemrecht is geen
natuurrecht, maar het heeft zich historisch
ontwikkeld. Wij zijn nu aan de grens van
het algemeen kiesrecht genaderd. Niet
alie vrouwen, evenmin als alle mannen,
zijn rijp voor het kiesrecht. Geleidelijke
invoering van algemeen vrouwenkiesrecht
ware het raadzaamst. Wilde men terstond
algemeen vrouwenkiesrecht invoeren, dan
zou men niets krijgen. Daarom is het
beter, zich tevreden te stellen met wat
men bekomen kan. Hoe moet het kiesrecht
worden uitgeoefend om het best aan het
doel te kunnen beantwoorden? De leden
van de Staten-Generaal stemmen zonder
last van of ruggespraak met hen. die hen
verkiezen. Aldus bepaalt de Grondwet.
Toen spreker Kamer-candidaat was, werd
hij met vragen van vereenigingen over
stelpt, hoe hij over dit, en hoe hij over
dat dacht, en maakte men het geven van
zijn steun of stem afhankelijk van het
antwoord, dat men ontving. Spreker acht
dit In strijd met den geest der Grondwet.
Wat het verschil tusschen Bond en
Vereeniging van Vrouwenkiesrecht betreft,
dit bestaat niet principiëel, maar openbaart
zich slechts in de wijze van optreden.
De Vereeniging van Vrouwenkiesrecht
billijkt de manier van propaganda der
Engelsche suffragettes, terwijl de Bond
die afkeurt.
De Voorzitster dankt, onder applaus
der vergadering, den spreker voor zijn
inhoudrijke, leerzame lezing, en hoopt
hem meermalen in deze afdeeling te zien
optreden.
Het 26ste Verslag der Vereeniging tot
oprichting en instandhouding van de
Ambachtsschool te Zierikzee, over het Ver-
eenigingsjaar 1908, is in druk verschenen.
In hoofdzaak hebben wij het meest wetens
waardige daaruit reeds vroeger aan onze
lezers medegedeeld.
De firma A. Anker en Zonen heeft
bij den heer Viergever, bakker op het
Kraanplein, een Nortonpomp van zestien
meter diepte geslagen. Toen verkreeg men
zuiver kristalhelder welwater.
Van 1 tot 20 dezer zijn in ons land
31 nieuwe afdeelingen van den Bond
voor Staatspensionneering opgericht.
Wij hebben in dank ontvangen een
geschrift, bevattende het oordeel der Neder-
landsche pers over de Snelheids- en Rem
proeven, gehouden te Scheveningen, 29
September 1908: met een inleidende be
schouwing over het vaststellen eener
maximum-snelheid, aangeboden aan de
gemeentebesturen In Nederland door het
Dagelijksch Bestuur van den A. N. W. B.
Toeristen-Bond voor Nederland.
In onderhoudenden vorm is een rede
In druk verschenen, die tot opschrift
voert: „Waar het om gaat in Juni". Deze
rede werd door D. Hans in een openbare
vergadering van de Vereeniging „De Jonge
Liberalen" te Rotterdam op den 18den
Februari gehouden. Wij raden, nu lang
zamerhand de verkiezings-periode nadert,
een ieder aan dit geschrift, waardoor men
een goeden kijk op de politieke toestanden
krijgt, zich aan te schaffen.
De aanbeveling voor secretaris-ont
vanger te Rilland Bath bestaat uit de
heeren W. Griep, lid van den raad aldaar,
en j. Ermerins, secretaris van Hoedekens-
kerke.
Er waren 25 sollicitanten.
De benoeming heeft Zaterdag plaats.
Dinsdagmiddag is het Noorsche
stoomschip „Norman Isles", door drie
sleepbooten gesleept, Hansweert gepasseerd
om naar de werf Wilton te Rotterdam te
worden gebracht. Dit is de boot, die
eenigen tijd geleden door Arabieren werd
geplunderd.
Uit de door den Directeur der
Levensverzekering-Maatschappij „Haarlem"
opgemaakte en door [Commissarissen
goedgekeurde rekening en verantwoording
over 1908, is weder gebleken dat die
Maatschappij zich In steeds toenemenden
bloei mag verheugen.
In dat jaar werd ontvangen aan termijn-
premiën f 97910,46 en aan renten van
belegde gelden en huishuren f 23368,56J.
De uitkeeringen wegens overlijden, afkoop,
afloop en lijfrenten bedroegen f 50242,43
Het getal verzekerden is vermeerderd met
2150 en bedroeg alzoo op 31 Dec. j.l.
45319 met een verzekerd kapitaal van
f 3,728274,—, terwijl het kapitaal der
Maatschappij is toegenomen met f 34086,885
en alzoo geklommen is tot f 587015,365.
De wiskundige balans toont aan een actief
van f 404604,73, tegenover een passief
van f 29350,77 en een extra reserve van
f 153059,86}.
Zonnemaire, 25 Maart. Heden trad in
de zaal van den heer Boot alhier op de
heer Van Veen van Renesse met een rede
over Slaatspensionneering. Het nog al vrij
talrijk opgekomen publiek luisterde met
aandacht naar de van overtuiging sprekende
woorden. En dat ze insloegen, bewees wel
de toetreding tot den Bond van 25 per
sonen,' zoodat de afdeeling op heden 65
leden telt, voorwaar een getal, waarop men
in een kleine gemeente als deze trotsch
kan wezen.
Eikerzee, 24 Maart. Tot degenen, die
eerlang zullen aangesteld worden als
kommies bij de belastingen, behoort ook
J. F. Amelunxen alhier.
Noordwelle. Het bestuur der afdeeling
van den Bond voor Staatspensionneering
bestaat uit de heeren W. Dalebout, voor
zitter, L. Blom, vice-voorzitter, C. Moelker,
secretaris en A. Boot, penningmeester.
Renesse. Woensdagavond werd alhier
na het krachtige pleidooi voor Staatspen
sionneering door den heer J. van Veen
een afdeeling van den Bond opgericht met
ruim 40 leden. Ook de mannenvereeniging
heeft zich aangesloten. De bekende motie
werd aangenomen. Het bestuur werd
samengesteld als volgt: W. F. del Campo
genaamd Camp, voorzitter; L. H. Dormaar,
secretaris; W. Jansen, penningmeester; P. C.
van Hoepen vice-voorzitter.
De heer Van Veen werd het eere
lidmaatschap aangeboden voor de talrijke
en belangrijke bewezen diensten.
Bruinisse. 'Met het oog op de te ver
wachten heugelijke gebeurtenis in het
Koninklijk huis, heeft zich hier een feest
commissie gevormd, die Maandag hare
eerste vergadering zal houden.
De cursus in het verbinden, alhier
van wege het „Groene Kruis" gegeven
door dr. De Vrieze uit Zierikzee, wordt
door ongeveer 30 dames en heeren gevolgd.
