ZIERIKZËESGHEiééXIËIJWSBODE.
Zaterdag 4 Juli 1908.
Eerste Blad.
(Z i e r i li. zeesche
Cour an t).
NIEUWSTIJDINGEN.
Verschijnt DINSDAQDONDERDAQ en
ZATERDAG.
De prijs per 3 maanden is 1,30, franco per post
1,60.
Voor het buitenland, verzending eens per week,
10,— per jaar bij vooruitbetaling.
63ste JAARGANG. No. 8637.
Uitgever-HoofdradactauiA. FRANKEL,
Oude Haven D 493.
Redacteur: J. WAALE.
AdvertentiSnvan 1—3 regels 30 Cts.,
meerdere regels 10 Cts., kunnen uiterlijk tot des
Maandags-, Woensdags- en Vrijdags-middags
2 ure bezorgd worden.
Groofe letter wordt naar plaatsruimte berekend.
Alle betalingen moeten geschieden bij den Directeur A. J. DE L002.£, Hoek Schuithaven, Zierikzee.
Het Kantoor is geopend eiken werkdag van 's morgens 9 tot 's avonds 9 ure.
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
B R A ND WE R.
Benoeming Keurmeesters.
De BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
Zierikzee,
Gelet op de bepalingen der Verordening tot
voorkoming en blussching van brand In deze
gemeente;
Gelezen het voorstel van de Directie der
brandweer
Hebben goedgevonden:
l". Tot keurmeesters over het opgeslagen hooi
of de veldgewassen In deze gemeente te be
noemen: de Heeren
C. D. VAN DEN BOUT;
L. HAOE;
JOHs. VAN WESTEN
en
L. KOOPMAN Cz.,
aan welke keurmeesters bij deze de zorg wordt
opgedragen om, naar aanleiding van act. 17 der
Verordening, tegen het broeien van opgeslagen
hooi behoorlijk te waken en zich omtrent de
vereischte rondgangeu tot inspectie bij de in
gezetenen te verstaan met de Directie der brand
weer.
2°. De ingezetenen te herinneren aan de voor
schriften van gemeld art. 17 en de overtreding
daarop gesteld, luidende:
«De eigenaars en bewaarders van hooi en
andere veldgewassen, onaangezien waar deze
opgeslagen zijn, zijn verplicht:
a. „te gedoogen, dat de brandmeesters der
„wijk, als hun dat noodig voorkomt, één of meer
„ijzers In de stapels steken;
b. „te zorgen, dat de ijzers zonder toestemming
„dier brandmeesters, er niet uit verwijderd worden
„en te allen tijde voor hen toegankelijk zijn;
c. „indien er, bij broeiing, volgens uitspraak
„der brandmeesters, gevaar voor brand bestaat,
„onmiddellijk, overeenkomstig hunne bevelen, de
„stapels te verwerken, of op andere doelmatige
„wijze in het gevaar te voorzien".
De overtreding van dit artikel wordt gestraft:
van Utt. a en b met eene geldboete van ten
hoogste vijf-en-twintig gulden;
en van litt. c met hechtenis van ten hoogste
zes dagen of geldboete van ten hoogste vijf-en-
twintig gulden.
Zierikzee, den 1 Juli 1908.
De Burgemeester en Wethouders voornoemd,
H. C. MOOLENBURGH, Burgemeester.
JAN SNELLEN, Secretaris.
NEDERLAND.
's-Qravenhage, 2 Juli. Op uitgebreide
schaal worden, zooals gemeld, nasporingen
gedaan naar den voortvluchtigen Adrianus
Albertus Marinus Brouwer, die 29 Juni
's avonds uit het krankzinnigengesticht
Oud-Rosenburg is ontvlucht, dezelfde, die
indertijd mevrouw Kruseman in de
Scheveningsche Bosclijes vermoordde.
De officier van justitie alhier verzoekt
zijn onmiddellijke aanhouding en terug
brenging naar gemeld gesticht.
De sultan van Asahan deelde bij
een bezoek aan den Minister van Koloniën
mee, dat hij naar Nederland was gekomen,
teneinde in een audiëntie bij de Koningin
aan H.M. zijn trouw en aanhankelijkheid
te betuigen, waartoe de sultan de tusschen-
komst van Z. Exc. inriep.
De Minister verklaarde zich volgaarne
bereid, werkzaam te willen zijn om te
trachten dien wensch in vervulling le
brengen.
Rotterdam, 2 Juli. Gisterenmiddag is
naar het huis van bewaring alhier over
gebracht de heer D. K., die Zondagavond,
zooals hij zeide, met zijn meisje, de
17-jarige J. Oudshoorn, nabij den Kraling-
schen Plas te water geraakte, waarbij het
meisje verdronk.
De lijkschouwing moet n.l. sporen van
gepleegd geweld aan het licht gebracht
hebben.
In een café alhier kreeg Woensdag
middag een bezoeker, een stoker, die
met een vakgenoot aan het biljarten was,
plotseling twist met de vrouw des huizes.
Toen deze van achter de toonbank kwam,
gaf hij haar een messteek in den schouder.
De vrouw vluchtte naar de binnenkamer,
waar de aanvaller haar volgde en meerdere
steken in I.Jofd en hals toebracht. Een
matroos, die zich ook in de gelagkamer
bevond, kwam tusschenbeide en gaf den
stoker met een biljarU|ueu een geduchten
slag op het hoofd, zoodat hem het bloed
uit de ooren liep.
De vrouw, die drie steken in het hoofd,
één in den schouder, en één in de hand
had, geen van alle van gevaarlijken aard,
werd verbonden, en de gearresteerde dader,
wiens toestand tengevolge van den ont
vangen slag ernstig bleek, naar het
ziekenhuis vervoerd en daar ter verpleging
opgenomen.
Dinteloord1 Juli. Heden werd de
zoon van den arbeider C. G. alhier, die
aan den wegkant lag te slapen, door den
landbouwer P. T., die met een klikkar
passeerde en den slapende niet opmerkte,
overreden. Hevig gewond aan hoofd en
schouder werd de jongen huiswaarts ge
bracht. Gelukkig constateerde spoedig
ingeroepen geneeskundige hulp, dat de
aangebrachte kwetsuren niet levensgevaar-
Jijk waren.
Uit Stad en Provincie.
Zierikzee, 3 Juli. Bij het te Rotterdam
gehouden examen voor machinist, volgens
prog. A (groote vaart), slaagde o. a. de
heer Chr. F. C. van Meteren van hier.
Bij Kon. Besl. zijn o.a. bevorderd,
tot bureel-ambtenaar van den Rijkswater
staat 1ste klasse: A. C. van Altena te
Vlissingen en J. Muller te Middelburg.
De milicien-sergeanten der lichting
1905, die hun eerste oefening hebben
volbracht in 1906 en in het jaar 1907 voor
herhalings-oefeningen, tegen de gewoonte
in, werden opgeroepen, en wier lichting
dit jaar van 24 Augustus tot 26 September
onder de wapenen komt, zijn van deze
opkomst vrijgesteld.
Noordgouwe. De rekening dezer ge
meente over 1907, die aan inkomsten een
bedrag aangeeft van f 8398,19 en aan
uitgaven f 7817,24, sluit met een goed slot
van f 580,95.
Kerkwcrve, 3 Juli. De alhier gehouden
Neerbosch-collecte heeft over het tweede
kwartaal 1908 opgebracht f 11,19s.
Oosterland. Dat vele kleintjes één
grooten maken, zooals het spreekwoord
zegt, is ook duidelijk op te merken uit
dc busjes, die in tal van plaatsen in ons
land iedere week rondgaan om den zoo-
genaamden Neerbosch-cent op te halen.
Uit goede bron vernamen wij, dat de
genoemde busjes in het afgeloopen jaar
hebben opgebracht de aanzienlijke som
van f 7654,35.
Deze aanzienlijke som wordt door
kinderen bij elkander gebracht. Ook onze
gemeente mocht van 20 December tot 28
Juni van dit jaar uit 2 zulke busjes de
som van f 29,91 overdragen naar de
Neerboschstichting. Vinde zulks meerdere
navolging.
Stavenisse. Volgens den alhier vanwege
het K. N. M. Instituut te De Bilt, bij
Utrecht, geplaatsten regenmeter, viel er
alhier in Juni 1.1. 57.2 m.M. regen (in 8
aftappingen), tegen 83.3 m.M. in 1907 en
26.3 m.M. in 1906. De hoogste barometer
stand in de laatste maand was 770, de
laagste 757 m.M.
Scherpenisse, 2 Juli. De krankzinnige
J. P. v. d. Slikke, die voor rekening dezer
gemeente in het krankzinnigengesticht te
Grave werd verpleegd, is op 1 Juli over
gebracht naar het christelijk krankzinnigen
gesticht Wolfheze.
- Met ingarfg van 1 Juli is benoemd
door den burgemeester dezer gemeente,
als geneeskundige belast met den dood-
schouw, de heer J. Tazelaar, arts te St.-
Maartensdijk, zulks in de plaats van den
heer Morel te Stavenisse, die deze plaats
metterwoon heeft verlaten.
Een vergoeding van f l per dag is
toegekend aan de vrouw van J. D. Hartog,
wegens opkomst onder de wapenen van
haren man voor het bijwonen der herhalings
oefeningen.
Veel volk werd er Donderdag alhier
op dc been gebracht door het bezoek van
De vorige week waren wij in de gelegen
heid gesteld de inrichting van bovengenoemd
blad, één der hoofdorganen van de Neder-
landsche journalistiek, op een tijdstip van
den dag te bezichtigen, dat het geheele
organisme in zijn volle werking was.
Wij vonden, hetgeen wij gezien hebben,
zóó belangwekkend, zóó merkwaardig, dat
wij besloten van hetgeen wij zagen een
en ander aan onze lezers en lezeressen
mede te deelen, in de hoop, dat hun dit
niet onwelgevallig zal zijn.
Rondgeleid door den heer W. J. de
Graaf, die zoo welwillend was ons al de
inlichtingen te verstrekken, die wij vroegen,
en uitleg gaf van hetgeen ons nieuw en
vreemd was, bezochten wij het eerst de
bovenste verdieping, waar het archief en
het magazijn der Nieuwe Rotterdamsdie
Courant gevestigd zijn, en waar wij o. a.
inzage kregen van het Rotterdamsdie Staat-,
Handel-, Nieuws- en Advertentieblad van
1843, een weekblad, dat nog voorzien van
het gelukkig afgeschaft dagbladzegel des
Zaterdags bij den Heer H. Nijgh werd
uitgegeven. Uit dit weekblad is den lsten
Januari van het volgend jaar de Nieuwe
Rotterdamsdie Courant geboren. De pa
pieren wereldburgeres, die van haar ge
boorte af goed gevoed en zorgvol geleid
werd, heeft het in de 64 jaren van haar
geestelijk bestaan zoover weten te sturen,
dat zij als één der machtigste en invloed
rijkste organen van ons vaderland mag
aangemerkt worden.
De trap afdalend, kwamen wij in de
zetterij, waarin de in lange blauwe kielen
gekleede zetters vóór hun bok stonden of
aan de zetmachine zaten, allen zóó vol
ijver aan hun arbeid, dat zij ampertjes de
binnentredenden opmerkten. Op een hooge
kruk vóór zijn lessenaar zat de meester
knecht, die de copie, welke de loop
jongens uit de redactiebureaux hem aan
brengen, ontvangt, naar de rubrieken
sorteert, en aan het personeel uitdeelt.
Van zijn hooge zitplaats overziet hij de
lange, breede, helderlichte zaal, ter rechter
zijde en in het midden waarvan uit de
hand gezet wordt, terwijl ter linkerzijde
in een afzonderlijke ruimte de zetmachines
zich bevinden, elf in aantal, die door
electriciteit worden voortbewogen.
De bekende schrijver van „Onder de Men-
schen" heeft een vijftal iaren geleden in de
Wereldkroniek het technische bedrijf der Nieuwe
Rotlerdamsche Courant uitvoerig en met het hem
eigen talent geschetst. Beschrijvend de werking
der zetmachines zegt hij er het volgende van:
„Voor elke machine zit één zetter, en zijn
Het personeel der zetterij beslaat met
inbegrip van de 22 man, die de zetmachines
behandelen en de twee bankwerkers, die
voor reparatiën in een hoek van het lokaal
hun werkplaats hebben opgeslagenuit
170 man, die des morgens om acht uur
op het werk komen en tot tien uur toe
distribueeren, dat is het zetsel der couranten,
die daags te voren en des nachts zijn ge
drukt, uit elkaar nemen, en de letters in
de onderscheidene vakjes werpen, waarin
de letterkasten verdeeld zijn. Heeft de klok
tien geslagen, dan wordt op een bevel
van den meesterknecht het distribueeren
onmiddellijk gestaakt, en alle man gaat
aan het zetten van de copie. Tot twaalf
uur wordt rusteloos voortgewerkt. Luidt
de electrische klok in het gebouw twaalf,
dan wordt de zethaak neergelegd, want
dan is het een half uur schafttijd. De
handen worden gereinigd, groote ketels
koffie worden binnengebracht, de boter-
hams worden voor den dag gehaald, en
onder kout en scherts wordt de inwendige
mensch versterkt. Nauw heeft echter de
klok half één geslagen, of de meester
knecht roept zijn mannen aan den arbeid,
die door hen terstond hervat wordt. En
hoe verder de tijd van den namiddag op
schiet, des te drukker en levendiger wordt
het in de werkplaats. De gezette en nog
niet gezette copie worden gemeten, de
vormen worden op een breede tafel
met een steenen blad, die zich in het
midden der zetterij bevindt, opgemaakt,
en telkens als een vorm in elkaar is gezet,
wordt deze door een lift, die achter in
de zaal is aangebracht, naar beneden ge
laten, waar zij in de stereotypie in ont
vangst wordt genomen. Zoodra de laatste
berichten gezet zijn, en de laatste vorm
omstreeks half vijf is afgedaald, gaat de
helft van het personeel huiswaarts, om
des avonds tegen half negen terug te
keeren, en tot ruim drie uur voor het
zetten van de nachteditie werkzaam te zijn.
De andere helft blijft nog een korte wijle,
voornamelijk om de uit de stereotypen
„behandeling bestaat in het aanslaan der toetsen»
„waarop de letters, spreek- en leesteckens en
„spaties zijn aangegeven, in den geest van de
„schrijfmachines. Bij het aanslaan van een toets
„valt de betreffende matrijs uit zijn hokje op een
„liniaal; bij den tweeden aanslag valt de tweede
„letter er naast enz. De machine zelf vult deze
„naast elkaar gévallen matrijzen tot regelbreedte
„uit, en schuift ze dan voor den mond van een
„bassin met gesmolten lood. Bij het overhalen
„van een handle drukt een zuiger in dit bassin
„het lood tegen de matrijzen aan, en zoo wordt
„er telkens een regel gegoten, die in den vorm
„van een vast plaatje in een haak builen de
„machine valt. Daarnadistribueert de machine
„de matrijzen, die ieder naar hiyi eigen hokje
„terugkeeren".
opgeheschen vormen te reinigen en uit
elkaar te nemen. Is dit werk verricht, dan
verdwijnt ook deze helft van het toonecl.
liet zetters-personeel is in twee ploegen
verdeeld, die om de beurt 's nachts werken.
Zij, die 's nachts arbeiden, behoeven den
volgenden dag eerst om 11 uur op post
te komen.
Belendend de zetterij bevindt zich de
kamer van de vier correctoren der Nieuwe
Rott. Ct. In den wand van deze kamer is
een gleuf gemaakt, waardoor de druk
proeven geworpen worden, die aldus op
de tafel der correctoren te lande komen.
Wordt op de drukkerij der Nieuwsbode,
wanneer één der vormen door middel van
een katrol naar beneden is gelaten, on
middellijk met het drukken begonnen, op
die der Nieuwe Rott. Ct. is dit niet het
geval, en kan dit ook niet het geval wezen,
om de eenvoudige reden, dat de rotatie
pers er al sedert lang de platte pers ver
vangen heeft. Bij een rotatiepers namelijk
moeten de zetvormen, waarvan gedrukt
wordt, rond zijn. En om nu die ronde
vormen te verkrijgenworden in de
stereotyp-inrichting, die heel beneden in
het gebouw gevestigd is, de met de lift
neergedaalde platte vormen op een ijzeren
plaat gelegd. Daarna wordt een vel papier,
dat, hard en dik, en speciaal er voor
geprepareerd, matrijs genoemd wordt, op
den platten vorm gelegd. Vervolgens wordt
de met de matrijs bedekte vorm onder
een pers gelegd, die de letters van den
platten vorm in het papier van de matrijs
drukt. Op die wijze heeft men in de
papieren matrijs een negatieven afdruk
van den platten lettervorm bekomen. Nadat
nu de matrijs in een cylinderachtige giet-
pan naar den half ronden vorm van deze
is omgebogen, wordt in die gietpan op
de matrijs gesmolten lood gegoten. Zoodra
het lood, wat in één minuut gebeurt, gc~
stolten is, bespeurt men, dat in het lood
de letters van de matrijs staan. De looden
vorm wordt nu, na nog eenige bewerkingen
ondergaan te hebben, en in koud water
te zijn afgekoeld, door een lift naar de
drukkerij geheschen.
Het was er in de loodsmelterij en -gieterij
smorend heet. De 7 slypers, dat zijn de
mannen, die het smelt- en gietproces met
een bewonderingswaardige vlugheid ver
richten, en dit in het zweet des aanschijns
in acht minuten tijds klaarspelen, ont
vangen wegens den aard van hun arbeid
vanwege de directie dagelijks een liter
melk, en brengen eiken zomer beurts-
gewijze op haar kosten een week op het
strand door.
Wij verlieten deze hoogst interessante
inrichting, die ons in vollen gloed had
gezet, klommen de lrap op, en kwamen
in de drukkerij.
Wie is in staat onze verbazing te
schilderen, toen wij de twee groote Ameri-
kaansche rotatiepersenreuzengevaarten
van vier verdiepingen hoog, die schier tot
de zoldering toe reikten, te aanschouwen
kregen! Vergeleken bij die machines, zijn
de persen op de drukkerij, waarop de
Nieuwsbode gedrukt wordt, Neurenberger
speelgoed. Ópelke verdieping worden
vier pagina's van de courant afgedrukt.
Komen drie en een half blad of vier volle
bladen uit, dan zijn alle vier verdiepingen
in volle actie. De bladen, die door een
vouwmachine, die zich aan de pers be
vindt, gevouwen in een bak komen,
worden machinaal geteld, wat een groot
gemak oplevert, veel tijd bespaart, en
iedere vergissing uitsluit.
In een kwartier tijd heeft de rotatiepers,
die een geraas maakt, dat iemand hooren
en zien vergaat, zesduizend gevouwen
couranten geleverd. Wij ontvingen op den
dag van ons bezoek het eerste exemplaar
der Nieuwe Rott. Ct. dat uit den muil van
het monster geworpen werd. Zoodra de
rotatiepers haar functie gaat vervullen,
rijpt een jongen, die bij den bak staat,
welke in een ommezien gevuld is, de
daarin geworpen bladen, geeft die aan een
nevens hem staanden jongen over, die deze
weer aan een jongen ter andere zijde ter
hand stelt. Dan staat bij de paktafel een
beambte gereed, die ze in ontvangst neemt,
aftelt en uitdeelt. Het expeditie-personeel
bestaat uit een dertig man. Aan lange
tafels worden de bladen, bestemd voor de
110 agenten, die de Nieuwe Rott. Ct. in
het binnen- cn buitenland heeft, door een
deel van het expeditie-personeel ingepakt,
terwijl het andere deel tot taak heeft de
losse bladen, die in plaatsen, waar geen
agenten gevestigd zijn, voor de abonné's
dienen, van reeds door de post afgestempelde
kruisbanden, waarop de adressen van te
voren zijn gedrukt, te voorzien. Buiten het
gebouw staan vijf automobielen, die de
pakken en postzakken ventre terre in
een vaart, die de tien kilometer binnen het
uur verre overschrijdt, naar de gereedstaande
treinen brengen. Is de verzending buiten
de stad ten naastenbij afgeloopen, dan
wordt voor die in de stad zorg gedragen.
Rotterdam is met het oog hierop in wijken
door de expeditie verdeeld. Voor elke wijk
is een looper aangesteld, die zoo noodig
door één deT twee assistenten, die alle
loopen kennen, kan vervangen worden.
I let getal couranten-ombrengers bedraagt 52.
Te dezer stede komt de Nieuwe Rott. Ct.
op den dag der uitgifte met de avondtram
van 10,47 mede. Aan het station staat een
looper van den ijverigen agent, den heer
A. C. de Mooij, de tram af te wachten,
die bij aankomst het pak in ontvangst
neemt, opent, en de couranten in het voor-
middernachtelijk uur bij de abonné's prompt
bezorgt.
Het tweede blad der Nieuwe Rott. Ct.,
dat 's nachts geredigeerd, gezet en gedrukt
wordt, en in Rotterdam des ochtends in
de vroegte door de loopers wordt rond
gebracht, wordt voor Zierikzee met den
trein naar Goes verzonden, gaat dan met
de omnibus naar Katsche Veer, en komt
van Katsche Veer met de Spoorboot des
voormiddags elf uur hier aan, zoodal wij
omstreeks half twaalf iu het bezit der
nacht-editie zijn.
Het geheele gebouw der Nieuwe Rott. Ct.,
bureaux en werkplaatsen, wordt electrisch
verlicht. De twee groote rotatiepersen, de
kleine rotatiepers voor de mail-editie der
Nieuwe Rott. Ct., in het sousterrein, hel
drijfwerk van de zetmachines en van de
stereotypie worden door electriciteit in
beweging gebracht. De stroom hiervoor
levert de gemeente.
's Winters wordt door twee stoomketels,
in het souslcnein het geheele gebouw
centraal verwarmd.
Met het telegraafkantoor is de Nieuwe
Rott. Ct. door de telefoon verbonden
zoodat de telegrammen van een beperkten
inhoud telefonisch worden weergegeven.
Alleen de lange telegrammen worden be
zorgd, omdat het gebleken is, dat men bij
bezorging spoediger den inhoud van het
telegram kent dan bij gebruikmaking van
de telefoon. Er zijn in het gebouw drie
telefoontoestellen.
Wat de redactioneele inrichting der
Nieuwe Rott. Ct. betreft, hiervan kunnen
wij mededeelen, dat zij 20 redacteurs heeft,
460 correspondenten in het binnenland en
16 medewerkers in de hoofdsteden van
verschillende staten telt. Aan de spits der
redactie staat dr. Ritter, terwijl als directeur
en hoofd der administratie de heer J. C.
Nijgh fungeert.
Wij I
ij hebben, wat wij hebben aanschouwd,
niet het minst om onze beperkte ruimte,
slechts beknopt weer gegeven. Waar ons
geheugen te kort schoot, of waar wij nog
iets ter aanvulling wenschten te weten,
hebben wij de Wereldkroniek van 1903
geraadpleegd, waarin de schrijver van
„Onder de Menschen" uitvoerig het blad,
waaraan hij verbonden is, geschetst heeft.