ZIERIKZEESCHE
NIEUWSBODE.
Zaterdag 18 April 1908.
(525 ierikzeesche
Cour an 1).
NIEUWSTIJDINGEN.
Verschijnt D1NSDAQ, DONDERDAG en
ZATERDAG.
De prijs per 3 maanden is 1,30, franco per post
1,60.
Voor het buitenland, verzending eens per week,
10,— per jaar bij vooruitbetaling.
63ste JAARGANG. No. 8606.
Uitgsver-HoofdrodacteurA. FRANKEL,
Oude Haven D 493.
Redacteur: J. WAALE.
Advertentiénvan 1—3 regels 30 Cts.,
meerdere regels 10 Cts., kunnen uiterlijk tot des
Maandags-, Woensdags- en Vrijdags-middags
2 ure bezorgd worden.
Groote letter wordt naar plaatsruimte berekend.
Alle betalingen moeten geschieden bij den Directeur i A. I. DE LOOZE, Hoek Schuithaven, Zierikzee.
Het Kqntoor is geopend eiken werkdag van 's morgens 9 tot 's avonds 9 ure.
PORTUGAL.
Een Engelsch nieuwsagentschap heeft
nabetrachtingen ontvangen uit Lissabon
over de onlusten bij de verkiezingen voor
de Cortes. De oorzaak van de onlusten
moet, volgens deze berichten, gezocht
worden in de knoeierijen van overheids
wege. De overheid zond op den verkiezings
dag troepen politie-agenten uit, die elk in
alle vier districten van Lissabon stemden
voor de aan de regeering welgevallige
candidates De republikeinen, die dat zagen,
protesteerden. Op een gegeven oogenblik
kon de menigte zich niet meer houden en
het kwam tot een bloedige vechtpartij, die
op straat werd voortgezet. Bij de Domingo-
kerk werden de soldaten met steenen
bestookt. Een officier van de garde gaf
bevel tot schieten. Vele onschuldigen,
personen, die met de verkiezingen niets
te maken hadden, werden doodgeschoten,
vrouwen, grijsaards, kinderen. Het was een
afschuwelijk tafereel toen de soldaten weg
trokken.
ITALIË.
Prins Bülow en zijn gemalin, die zooals
men weet te Rome vertoeven, zijn gisteren
door den paus in audiëntie ontvangen.
Door de pauselijke troepen werden de
militaire eerbewijzen gebracht.
Een telegram uit Rome aan den Temps
laat uitkomen, dat dit bezoek geen politiek
karakter had en er dus niet de oprichting
van een pauselijke nuntiatuur te Berlijn,
waarvan periodiek sprake is in de pers,
of dergelijke quaesties ter sprake zijn
gekomen.
De betrekkingen van Duitschland en
van Pruisen met de Curie zijn ongestoord,
en op het Vaticaan denkt men er niet aan,
den kanselier den singulieren haat, dien
het centrum jegens hem koestert, toe te
dragen.
Het is nog niet lang geleden, dat op
een tijdstip, waarop de bladen van het
centrum bizonder giftig tegen den kanselier
schreven, paus Pius X aan een Pruisisch
diplomaat, die naar Berlijn vertrok, opdroeg,
zijn groeten en goede wenschen aan Bülow
over te brengen. In Rome verwart men het
roomsch-katholicisme niet met het centrum
erkend zij voorts met dankbaarheid dat de
Curie zich niet met den politieken kant
van de Poolsche quaestie heeft bemoeid.
OOSTENRIJK.
Woensdag is in de slotkapel te Krzes-
zowice het stoffelijk overschot van graaf
Potocki, den vermoorden gouverneur van
Galicië, bijgezet. De plechtigheid werd
bijgewoond door aartshertog Karl Stephan,
den opper-ceremoniemeester graaf Cholo-
niewsky, als vertegenwoordiger des keizers,
den minister-president v. Beek, de ministers
van binnenlandsche zaken en van financiën
en tal van andere hoogwaardigheidsbe-
kleeders.
Volgens berichten uit Weenen zou
Siczynski, de moordenaar van graaf Potocki,
de volgende verklaring hebben afgelegd
„Ik heb rijpelijk nagedacht voor ik het
besluit nam graaf Potocki te dooden. De
directe aanleiding tot de daad was de dood
van den Roetheenschen boer Kahaniec,
door de gendarmerie vermoord tijdens de
verkiezingen voor den Landdag.
„In strijd met de grondwet is het Roe-
theensche volk in Galicië beroofd van zijn
rechten. De Roetheensche pers en de
afgevaardigden hebben de regeering her
haaldelijk gewezen op het dreigende
gevaar, dat hier een toestand zou ontstaan
als in Rusland, wanneer men voortging de
grondwet te verkrachten.
„Het nieuwe parlement, gekozen onder
de vigueur van het algemeen kiesrecht,
heeft geen verbetering gebracht, de beloften
van den president van den ministerraad
werden niet vervuld, doordat graaf Potocki
de goede bedoelingen van de centrale
regeering neutraliseerde. Deze moord moest
dienen ter waarschuwing voor deregeerende
klassen in Oostenrijk, dat zij de Roethenen
niet langer moeten overleveren aan de
willekeur der Polen".
De Roetheensche studenten te Lemberg
brachten den moordenaar van graaf Potoeki
een ovatie voor de poorten der gevangenis.
Een student hield een speech, waarin hij
het misdrijf als een nationale daad prees.
De politie wilde den spreker arresteeren,
doch deze werd door zijn collega's in
bescherming genomen. Een deputatie uit
de Vrouwenvereeniging in Ukraine, bracht
Scizynski beddegoed en eten. De moorde
naar verklaarde, dat het gebeurde geen
verandering in het kiessysteem tengevolge
zal hebben. Er zal een tweede Roetheen
gevonden worden, die den volgenden stad
houder voor zijn rekening neemt. Hij ver
moordde Potocki slechts bij wijze van
waarschuwing.
Berichten uit Weenen zeggen, dat keizer
Frans Jozef zeer onder den indruk is van
het gebeurde.
RUSLAND.
Stolypin zal in de Doema spoedig voor
een lastige taak staan. Hij zal dan moeten
optreden tegen een beschermeling van het
Verbond van het Russische volk. Men weet
wat dit zeggen wil. De beschermeling in
kwestie is een zekere generaal Doembadse,
commandant van Jalta. Dictator zou eigen
lijk een beter woord zijn, want de man
voert een waar schrikbewind.
In Februari 1907 werd een aanslag op
Doembadse gepleegd, die echter mislukte.
Sinds dien is Doembadse een dictator, zoo
wreed en zoo geweldig, dat de schrik er
in alle kanten voor hem in zit bij de be
volking. Bij den mislukten aanslag was er
uit een huis op hem geschoten. Dat huis
heeft hij in brand laten steken, en niet
alleen het huis in kwestie, maar ook „voor
securiteit" het huis er naast, waarin een
familie woonde, die volmaakt onschuldig
was. Het verwoestingswerk werd door
Doembadse's dienaren zoo volmaakt uitge
voerd, dat zelfs de boomen in de tuinen
werden omgehakt. Maar daar bleef het
niet bij. Doembadse matigde zich allerlei
rechten aan, die hem in de verste verte
niet toekwamen. Zoo trad hij in vele ge
vallen op als rechter, niet bepaald ten
voordeele der beklaagden, die steeds de
strengste straffen kregen voor de geringste
vergrijpen. Gevangenen heeft hij meermalen
persoonlijk mishandeld. Ook mengde hij
zich in allerlei familie-aangelegenheden.
Verscheidene gevallen van zelfmoord heb
ben zich voorgedaan, alleenuit vrees voor
den dictator. Hij wees de burgers in
grooten getale uit. Den 72-jarigen geheim
raad Passetski wees hij uit, daar deze
geweigerd had zich op het blad van het
Verbond van het Russische volk te abon-
neeren
De Octobristen zullen nu, zeer tot ergernis
der rechterzijde, een interpellatie tot de
regeering richten over dien Doembadse.
Jalta ligt, gelijk men weet, in de Krim,
een streek waar de keizerlijke lustsloten
Livadia en Massandra, alsmede tal van
groote landgoederen van den Russischen
adel gelegen zijn. 't Is dus geen achteraf-
hoekje, maar een bekend terrein.
Het is, gelijk we zeiden, voor Stolypin
een moeilijk geval, want hij komt hier
weer direct in botsing met het Verbond
van het Russische volk. Hij is op die
botsing niet gesteld, daar de leiders van
het Verbond veel invloed hebben ten jhove.
De voorzitter werd nog onlangs door den
Tsaar ontvangen en er ging een vleiende
boodschap van den Tsaar naar het jongste
congres. Best mogelijk is het alzoo, dat
de dictator nog den dans ontspringt of
zelfs een nog betere positie krijgt dan hij
heeft. Dat is wel meer gebeurd. Het heet
dan, dat zoo iemand voor straf wordt over
geplaatst, maar die overplaatsing is dan
vaak meteen een soort bevordering. We
bedoelen niet, dat Stolypin met een man
als Doembadse zal sympathiseeren, maar
hij moet helaas rekening houden met de
machtige leiders der reactie.
De Doema heeft zich gisteren bezig
gehouden met de begrooting van het
ministerie van verkeerswezen. De be-
grootingscommissie had voorgesteld een
som van 11,000 roebel van die begrooting
te schrappen, omdat de minister op
onwettige wijze dat bedrag aan de goed
keuring des Tsaren had onderworpen tien
dagen vóór de Doema-zitting.
Graaf Robrinski, lid der gematigde
rechterzijde, merkte op, dat de plicht der
Doema was te zorgen voor de handhaving
der fundamenteele wetten en aldus haar
toewijding te toonen aai den monarch,
wien immers niets aangenamer zou kunnen
zijn dan dat de fundamenteele wetten
worden geëerbiedigd. Hij stelde daarom
voor aan die 11,000 roebel, die geschrapt
moesten worden, nog een roebel toe te
voegen, teneinde aldus de rechten der
Doema op het punt der begrooting te
doen gelden.
De uiterste rechterzijde verklaarde daar
op de zaal te zullen veriaten, daar de
Doema door een dergelijke handelwijze
trad in de rechten van den alleenheerscher.
Er ontstond daarop een groot tumult op
de banken van het centrum en de linker
zijde. Er weerklonken kreten: „eruit!" De
uiterste rechterzijde verliet de zaal tijdens
de stemming. Met algemeene stemmen
nam de Doema vervolgens Robrinski's
voorstel aan, alsmede de begrooting van
openbare werken, van welke echter, over
eenkomstig het voorstel der begrootings-
commissie, een bedrag van 1,300,(XX) roebel
geschrapt werd.
Goerko, de ontrouwe ambtenaar, die
door den Tsaar begenadigd is, zal, naar
verluidt, tot lid van den Rijksraad worden
benoemd. Dit Is met een adjunct-minister
slechts zeer zelden het geval, 't Is een
onderscheiding, die niet eens allen oud-
ministers ten deel valt.
ENGELAND.
De Koning is in Londen aaugekomen;
aan het station ontmoette hij den prins
van Wales en Asquith. Z. M. begroette
den eersten minister hartelijk en drukte
hem de hand.
De Koning heeft den ministerraad in
Buckingham Palace voorgezeten, waarop
de nieuwe ministers werden ontvangen.
FRANKRIJK.
Te Rouaan heeft Maandag een nogal
ernstige vechtpartij plaats gehad tusschen
stakende kolendragers en de politie. Om
11 uur begaven zich 700 stakers niet hun
president aan het hoofd naar de kaai om
een betooging te houden en den werk
willigen te hinderen. Toen dezen zich niet
lieten overhalen om mede te staken, wisten
sommige stakers op de schepen te komen,
grepen kolenschoppen en vielen daarmede
de andere arbeiders aan. Daarop kwam
de politie tusschenbeiden en er ontstond een
gevecht; de politie werd meteen hagelbui
van steenen overstelpt.
Op bevel van den officier van justitie
zijn verscheidene leiders der staking in
hechtenis genomen.
DUITSCHLAND.
De brandende Garnizoenskerk te Berlijn
in de Neue Friedrichstrasse leverde een
grootsch schouwspel op. Eerst zag de
spoedig samengestroomde menschenmenigte
niets dan een dichten rook, die uit de hooge
kerkramen drong. Groenachtig flikkerden
daaromheen de magnesiumfakkels der
brandweermannen. Zij klommen langs
smalle ladders tegen de grauwe muren op
en sloegen de vensters stukde rook werd
dan nog dichter; maar van de vlammen
daarboven zag men niets dan een rood
schijnsel hier en daar.
De waterstralen worden op het blauwe
dak en in de kerk gespoten, maar het
helpt niet... Daar slaan de eerste blauwe
vlammen uit het hooge dak op. Door een
frisschen wind aangewakkerd, nemen zij
met elke seconde in kracht toe. Het water
verdampt door de ontzettende hitte.
De brandweermannen moeten het op
geven. Zij klimmen naar beneden en
nemen de ladders weg. Zegevierend slaan
nu de vlammen huizenhoog op. Nu
wachten allen in ademlooze stilte op het
instorten van den klokkentoren. Het gouden
kruis blinkt nog een tijdlang boven de
vlammen uit. Maar daar buigt het opeens
en met donderend geraas stort de toren in.
Nu heeft de brand zijn hoogtepunt
bereikt. De kerk is één vlammenzee en
het eenige wat de brandweer kan doen is
de naburige huizen beschermen, van welke
één, slechts door een nauwe steeg van de
kerk gescheiden, in groot gevaar verkeert.
Het gelukte den wakkeren vlammen-
bevechters den brand tot de kerk te
beperken.
De Kroonprins kwam met veldmaarschalk
Von Hahnke en generaal Von Kessel het
blusschingswerk gadeslaan.
Volgens sommigen is de brand veroor
zaakt door kortsluiting der electrische
geleiding. Volgens anderen zou er aan
moedwillige brandstichting gedacht moeten
worden.
In de kerk werden een aantal vaandels
en tropeeën uit de oorlogen van Frederik
den Groote en van lateren tijd bewaard,
welke nu mede vernield zijn, evenals ver
scheidene schilderijen van den indertijd
vermaarden schilder Rhode.
In Kiel is een opzienbarende zaak
hangende. Voor den krijgsraad staat een
tamboer van de mariniers terecht, onder
beschuldiging, dat hij een meisje van goeden
huize, met wie hij verkeerde, bij een vrouw
heeft gebracht, die een misdadige praktijk
uitoefende.
Die vrouw, zoo is nu gebleken, had veel
te doen van officieren, onderofficieren en
matrozen. Een luitenant-ter-zee heeft zelf
moord gepleegd, een ander heeft de wijk
naar het buitenland genomen. Volgens de
verklaring van een getuige, placht de vrouw
doode vruchten in de kachel te verbranden.
BELGIË.
Brussel, 16 April. De Kamer zette heden
de algemeene behandeling van het ont
werp nopens de naasting van den Kongo
en van het koloniale charter voort.
De Broqueville, katholiek, prees het
optreden in Afrika der Belgische officieren
en zendelingen, en zeide, dat na al deze
inspanningen het de Belgische vlag is, die
in den Kongo moet wapperen.
Bertrand, socialist, zeide, dat de regee
ring jarenlang de bestaande misbruiken
in den Kongo heeft geloochend. De
commissie van onderzoek, door den Koning
benoemdbracht die ambtelijk aan het
licht. De spreker noemde twee ministers,
die beheerders van een Kongoleensche
maatschappij zijn en één rapporteur van
het koloniale charter, die aan een maat
schappij verbonden is.
Landbouw en Veeteelt.
Tholen. Naar ons wordt medegedeeld
werden Zaterdag 1.1. alhier van de hoeve
„Buitenzorg", aan den veekoopman M. van
As geleverd een drietal runderen, ter
gezamenlijke waarde van f 1340. Het waren
dan ook kolossale dieren, een stier van
1047 K.G.; een os van 980 K.G. en een
andere van 940 K.G. Daar kunnen met
Paschen heel wat biefstukken van ver
orberd worden.
Men meldt uit het eiland:
In de laatste jaren waren de strooprijzen
zeer hoog, wat natuurlijk moet toegeschreven
worden aan den sterk verminderden ver
bouw van granen, waardoor vraag en
productie geen gelijken stand hielden. Er
schijnt evenwel in 1907 in vele streken
een overvloedigen graanoogst geweest te
zijn, die terugwerkt op de strooprijzen,
want men verzekert ons, dat het tarwestroo,
dat vorige jaren 24 a 25 gulden per 1000
K.G. werd verkocht, teruggeloopen is tot
15 k 16 gulden en het gerstestroo van
13 k 14 gulden tot 8 k 9 gulden per
genoemde hoeveelheid.
O N D E R W IJ S.
Te Oud-Vossemeer is geslaagd voor het
toelatings-examen aan de Geref. Kweek
school voor onderwijzers te Rotterdam,
P. Koolaard.
De kweekeling der Rijks-Normaal
lessen te Dinteloord, P. Hezemans, heeft
met goed gevolg examen afgelegd voor de
Rijks-Kweekschool te Nijmegen.
Benoemd tot onderwijzer te Vlaar-
dinger-Ambachtde heer G. v. d. Hoek
te St.-Maartensdijk.
Subsidieering van bizondere Hoogere
Burgerscholen.
Een wetsontwerp is ingediend tot
wijziging en aanvulling van de wet tot
regeling van het middelbaar onderwijs,
uitsluitend tot bovengenoemd onderwerp
beperkt. Het bij het optreden van het vorig
kabinet ingetrokken ontwerp is bij het
thans ingediend ontwerp ten deele gevolgd.
Als grondslag van subsidieering is ook
thans aangenomen subsidie per uur onder
wijs. Intusschen moest hierbij thans rekening
worden gehouden met de inmiddels van
kracht geworden regeling van de subsidi
eering van bizondere gymnasia.
Het is mogelijk gebleken meer uniformi
teit met de subsidieering van bizondere
gymnasia te betrachten dan in het destijds
ingetrokken wetsontwerp geschiedde. Ten
andere wordt thans zoowel bij de berekening
van als bij de voorwaarden voor het
subsidie onderscheid gemaakt tusschen
Hoogere Burgerscholen met vijfjarigen en
met driejarigen cursus.
Als verplichte vakken van onderwijs
zijn aangenomen voor H. B. scholen met
5-jarigen cursus de vakken a—p en r van
art. 17; voor H. B. scholen met 3-jarigen
cursus de vakken a—I en n van art. 16.
In elke klasse moet in de bij het leer
plan voor die klasse aangegeven vakken
wekelijks ten minste 25 uren onderwijs
gegeven worden.
Derde waarborg is volledig bevoegd
personeel.
Het maximum-getal uren, waarover
subsidie zou kunnen genoten worden, is
30 per week en per klasse. Gerekend
wordt met volle uren van 60 minuten,
weshalve in 't ontwerp niet van „lesuren",
maar van „uren onderwijs" wordt gesproken.
Het subsidie wordt gesteld op f 50 per
uur, voor H. B. scholen met 5-jarigen
cursus, f 45 voor H. B. scholen met 3-
jarlgen cursus, terwijl f 1000 in de directie-
kosten zou kunnen worden uitgekeerd. Bij
ongesplitste klassen wordtdan het maximum
subsidie resp. f 8500 en f 5050 voor de
beide soorten van scholen.
In ieder geval zal hef subsidie ver
minderd worden tot op het bedrag, waar
mede de uitgaven de inkomsten blijken te
hebben overtroffen en niet uitgekeerd
worden, wanneer die overige inkomsten
reeds meer dan de uitgaven bedroegen.
Voor het subsidie komen niet in aan
merking H. B. scholen met onderscheiden
lijk een gemiddelde opbrengst van f 100
en f 50 schoolgeld.
Aanbestedingen, Verkoopingen enz.
St.-Annaland. Bij de op 15 dezer
gehouden aanbesteding van het verhoogen
en verzwaren van een gedeelte van den
zeedijk met den aanleg van een binnen-
berm aan de waterkeering den cala-
miteusen Suzannapolder, is ingeschreven
door:
Adr. Dubbelman, Dordrecht f 13240
F. Teijsen, Putte- 12970
Jb. Geluk, Tholen- 12966
A. J. Foudraine. Goes - 12790
Job. de Jonge, Middelburg - 12600
L v. d. Velde, Bruinisse - 12300
C. Bolier Cz., id. - 12260
J. C. van den Brink, Krabbendijke - 12175
Anth. Vriens, Bergen-op-Zoom - 11720
J. B. Koch, Hansweert - 11690
J. Duijnhouwer, Scherpenisse - 11600
V. C. P. Bolier, id. - 11500
Jb. Moerland Cz St.-Annaland - 11450
A. van Gemst, Grauw - 11400
Johs. Elenbaas, St.-Annaland. - 11250
Den laagsten inschrijver is het werk
gegund.
De begrooting was f 12972,99.
St.-Annaland. Bij de op 15 dezer
gehouden aanbesteding van het aanleggen
van nieuwe steenglooiing en het herstel,
de vernieuwing en het onderhoud tot
30 April 1909 van de aarde-, kram- rijs-
en steenglooiingwerken aan de waterkeering
van den calamiteusen Suzannapolder, is
ingeschreven door:
Anth. Vriens, Bergen-op-Zoom f 5525
L. v. d. Velde, Bruinisse - 4060
Jb. Geluk, Tholen- 4049
Jn. van Vossen, St.-Annaland - 3900
V. C. P. Bolier, Scherpenisse - 3875
Joh. Elenbaas, St.-Annaland - 3846
Jb. Moerland Cz., id. - 3730
Den laagsten inschrijver is het werk
gegund.
De begrooting was f 4099,10.
