ZIERIKZEESCHEiii NIEUWSBODE.
Zaterdag 10 Juni 1905.
Mr. R. J. H, PATIJN.
(25 i e r i li z e e s c h. e
Courant).
Eerste Blad.
BERICHT.
De uitslag der stemming voor
do Provinciale Staten.
Uit Stad in Prsvincia.
Verschijnt DINSDAG, DONDERDAG en
ZATERDAG.
Do prijs per 3 maaaden ia f 1,30, franco per post
f 1,60.
Noord-AmerikaTransvaalIndië en*, renend <ng
Kin per week, f 10,— per jaar.
61ste JAARGANG. No. 8166.
Directeur i 7. DB LOOZUEL
Redacteuren: A. FRANKEL.
I J. WAALE, alleen voor het binnen- en buitenl. nieuws.
Advertentiëntan 13 regels 30 Cta.
meerdere regels 10 Cta.kennen uiterljjk tot den
Maandags, Woensdags en Vrijdags middags
2 ure bezorgd worden.
Groots letter wordt naar plaatsruimte berekend.
Alle betaling-en moeten uitsluitend g-eschieden ten kantore van A. J. de Looze, Hoek Schuilhaven, Zierikzee.
Ingezonden stukken en berichten van correspondenten te adresseeren aan A. Frünkel, Nieuwe Boogerdstraat 213, Zierikzee.
Dit nummer
drie bladen.
bestaat uit
Wegens het Pinkster
feest sal de Nieuwsbode
op as. Maandagavond NIEV
U-orden uitgegeven.
Be Blrecteur,
A. J. BE EOOXE.
lij, die slch met 1 Juli a.s. op
deee Courant abonneer en,
ontvangen de tot dien datum
verschijnende nummers gratis.
AUe brievengaarders en boek
handelaars nemen abonnemen
ten aan.
Be Birecteur,
A. J. BE EOOXE.
Nationale Militie.
Naamsverandering bataljons
Infanterie.
De BURGEMEESTER van Z> crikzee;
Gelet op de Circulaire van den Commissaris der
Koningin in Zeeland van 24 Mei jl., A no. 1741, 3e ?M.,
M. S. (Provinciaal blad no. 54);
Brengt ter kennis van belanghebbenden, dat sedert
1 Juli 1904 de volgende bataljons der Infanterie van
naam lijn veranderd:
het Go bataljon van het regiment Grenadiers en
Jagers is geworden het 3o bataljon van dat korps;
het 5o bataljon van het \e regiment Infanterie is
geworden het 3o bataljon van dat korps, en
het Ga bataljon van het 7e regiment Infanterie is
geworden het lo bataljon van dat korps.
Z r'szee, den 7 Juni 1905.
De Burgemeester voornoemd,
ClI. W. VERMEIJS.
BEKENDMAKING.
Do BURGEMEESTER van Zierikzee brengt ter kennis
van de ingezetenen, dat de Secretarie der gemeente op
den 12 Juni e.k. (<1on Tweedon Pinkster
dag:) zal zijn gesloten, met uitzondering van des
middags 12 uur tot 's namiddags 12'/j oor, voor het
doen van sangi/ten, den Burgerlijken Strvd betreffende.
Zikrik7.ee, den 9 Juni 1905.
De Burgemeester voornoemd
CH. W. VERMF'JS.
h.
Voordot wij het hoofdartikel van oen vorig
nummer vervolgen, wenschen wij vooreerst
een daarin voorkomende drukfout te ver
beteren. Daar staat
«Wij weten, dat het persoonlijk element
neen factor ia, die bij deze verkiezing moet
»medegeteld wordenen dat ook de
«omstandigheid, dat de oiericalen geen eigen
«candidaat gesteld hebben, eenig gewioht, zij
«het dan ook niet groot, in de schaal heeft
«gelogd".
De opmerkzame lezer zal wel onmiddellijk
begrepen hebben, dat voor »clericalen"
pooialiaton moet gelezen worden.
En ten tweede wensohen wij een mis
verstand te voorkomenwaartoe een door
ons gebezigde uitdrukking allicht aanleiding
kan geven.
Wij sohreven namelijk, dat ook niet door
mr, Pompe van Meerdervoort, die van het
reoht van initiatief gebruik had kunnen
maken, door de indiening van een daartoe
strekkend wetsontwerp getracht was de
Leerpliohtwet op te heffen of te wijzigen.
Daarop volgde terstond: «Maar bij ver
roerde geen vin, en bepaalde zich tot de
zwijgende rol, die bij in de Kamer speelde".
Wij stellen er prijs op, dat deze zinsnede
worde opgevat in verband met hetgeen
onmiddellijk daaraan voorafgaat, en niet op
zioh zelve beoordeeld worde.
Deed men het laatste, rukte men haar uit
het verband, zij zou een besliste onwaarheid
bevatten.
Wij bedoelen ditdat mr. Pompe van
Meerdervoort geen wetsontwerp tot opheffing,
of ten minste tot wijziging van de Leerplicht
wet heeft ingediend, hetgeen hij had moeten
doen, wanneor werkeljjk, wat frjj ernstig
betwijfelen, zijn oppositie uit overtuiging voort
sproot, en niet het uitvloeisel was zoowel van
de uitwerking der valsohe leuze, waaraan bij
zijn kamerzetel te danken bad, als van de door
hem gekoesterde illusie, dat de kiezers zoo
onnoozel tullun zijn om na de ontgoocheling
zich nogmaals in bet net van een onoprechte
beatrjjding van de Leerpliohtwet te laten
vangen.
Neen, mijnheer Pompe, zoo dom zijn zij
hier in Sohouwen-Duiveland niet.
Zet uw leerplicht-paardje, waarop gij
eenmaal de poort van het Binnenhof zijt
binnengereden, thans gerust op stal.
En berg in die stal ook de onwaarheid op,
dat da liberalen, wanneer zij aan het roer
mochten komen, vau plan zijn de Leerplicht
wet to versoherpen, door te bepalen, dat de
kinderen tot hun achttiende jaar op school
moeten blijven.
Want doet u dat niet, en blijft u, meenend
daarmede den strijd te zullen winnen, den
onohristelijken weg der onwaarheid bewandelen,
dan stelt gij u bloot aan het groote gevaar
door do gobeolo weldenkende bevolking van
deze streek als een Sybrandy te worden
gebrandmerkt.
Wij kunnen nu voortgaan met de bespreking
der oorzaken van de gelukkige zwenking in
de politieke gevoelens van duizenden onzer
landgenooten, die in 1901 reohts gestemd
hebben, maar die nu in de volgende week
toonen zullen, dat zij naar lioks gezwaaid
zijn, zoodat ook ia dit district, waar wij het
voorrecht hebben in mr. PATIJN een uit-
nemenden candidaat te hebbende groote
kans bestaat, den voor vier jaren verloren
gegancn Kamerzetel op onze tegenstanders,
voor de liberalen te heroveren.
Van die oorzaken stippen wij thans
allereerst aan de bittere teleurstelling van die
groep staatsburgers, die door dr. Kuyper met
de benaming van «kleine luyden" eigenaardig
wordt aangeduid, en die door beloften en
voorspiegelingen gepaaid, nu, nadat imt vier
jarig regooriogetijdperk voor dit bewind
bijkans verstreken is, op geen enkele sociale
hervorming kan wgzen, die ton hunnen
behoeve tot stand gekomen is.
Wel bad in 1891 dr. Koypor vurig tot
den Heer: «Heore, mijn God! zij kunnen
niet wachten geon dag en geen naoht":
Wel was hij het met wijlen mr. Kerdijk
volkomen eens, dal al het mogelijke voor
de arbeiders moest gedaan worden:
Wel heette hot in de Memorie van
Toelichting tot bet Program van 17 April
1901, dat niet de staatsrechterlijke, maar de
maatschappelijke noodstand in de allereerste
plaats om voorziening roept:
maar dat zijn sleohts woorden van
dr. Koypor, waarmede de minister Kuyper
geen rekening behoeft te honden.
Kan het verwondering baren, dat Staalman
en de zijnen, teleurgesteld in hunne ver
wachtingen, zioh van Kuyper afgescheiden en
een afzonderlijke groep gevormd hebben?
Prineipiëel staan wij ook tegenover Staalman,
maar tooh hebben wij meer eerbied voor de
Ohristen-Demokraten, die trouw aan hun
vlag bleven, dan voor dr. Knyper, die, in
strjjd met zija verleden op het altaar van
het bondgenootschap met de ChristeJijk-
Historisohe partij, ook wel de Jonkerpartij
genoemd, de kleine loyden zonder gewetene
wroeging heeft geofferd.
Werd behoudens de onbeduidende Speetwet,
door dr. Kuyper, tot teleurstelling van zeer
velen, niets op sociaal gebied tot stand
gebraohtwat door hem met behulp van een
volgzame meerderheid op het terrein van het
onderwijs werd doorgedreven, heeft bij de
meerderheid der Nederlandsehe natie een
algemeene ontevredenheid verwekt.
Zelfs beginnen velen, die dr. Knyper aan
hingen, in te zien, dat de Hoogere-Onderwijs-
wët, waardoor do gebrekkige ingerichte Vrije
Universiteit op Gereformeerden grondslag te
Amsterdam, afger'en van de f 100,000
nit '8 Rijks schatkist, het ingrijpnd r: ?ht
verkregen heeft academische graden uit te
reiken, strijdig ii met bet belang ca van de
wetenschap èa van de Hervormde kerk.
Tal van orthodoxe Hervoimden vicgen
aan te begrijpen, dat zy door dr. Kuyper
sl< 3hts gebruikt worden om de Gereformc 5rde
Kerk groot en machtig te maken, en dat,
wannoor onze slimme minister-president dit
kerkelijk doel bereikt heeft, zij vriendelijk
voor hun moeite bedankt zullen worden met
een heriaueriag aan het gevleugelde woord
van Scbi'IerDer Mohr had reine Schuldig-
keit getban, dor Mol'? daif gebn".
Eu wat de Lager Onderwijswet betreft,
de joagste aangenomen herziening er van
geeft voor de bizondere scholen uit 's lands
schatkist 2| miiiioon guldon, zonder dat zelfs
de minste waarborg voor de deugdelijkheid
van het onderwijs gegeven wordt.
Door die wet zal men nu beter in staat
zij i de openbare schooldie volgens de
Grondwet er wezen most, leeg te pompen,
zoodat tot nadoel der volksontwikkeling, in
tal van kleine gemeenten bizondere schooltjes
zullen verrijzen.
En als dan allerwego die eectcsohooltjes
vorrezen zijn, dan is het heilloos work der
noodlottige afscheiding tuttchtn do kinderen
van ons volk volbracht, on dr. Kuyper kan
op het bereikte doel, waardoor aan do
eenheid der natie opnieuw een geduohte stout
wordt gegeven, triomfantelijk niërzien.
Eq zijn slaafaobo volgolingen zullen vol
bewondering nifroepon, welke enorme kracht
gaat toch nit van dien door God gozondone,
zooals bij roods door ben in bun afgodische
vereeriug genoemd wordt.
Ja, wij erkennen het, daar giat van dien
staatsman een kracht uit, maar het ia ren
kracht, die jammorlijk verdeelt, die hot ééuo
volksdeel tegen het andero opzet, die onver
draagzaamheid kweekt on dun go-isdieostvrr ie
verstoort, die uiteenrukt, wat vereend moest
blijven, dio tusschon to non van hetzelfde
vaderland baat, vijand hap cn verbittering
zaait.
Mag dat volgens de lejr van Cbririus ge
schieden, die de liefde, do algomnne men-
«chenüefdo, prcd'kte
Neen, dat rang niot, dat is schending van
het schoonste voorschrift, dat Cbrislos gaf.
En dat wordt door hen, die niet vorb'md
zijn, ingezien, en zij wenden zioh van den mau
af, die de godsdionstigo hariatoohten der
menigte ontketend heeft, niet ter wille van
het geloof, dat van do zijdo der liberalen niet
het minste te dnchbn heeft, want deze schrijven
in bun vaandel gewetensvrijheid, maar ter
wille van de staatsmacht, die dr. Kuyper tot
eiken prijs poogt te behouden.
Ziet hier, kiezers, de boofdooi zaken voor
den omkeer in de politieke gevoelens van
velen, die vroeger met Knyper medegiogen,
maar nu van hem zijn afgevallen, omdat zij
bedrogen zijn uitgekomen.
Daar zijn nog andere oorzaken ook aan
te wijzen, zooals de reohlmatige vrees voor
het ingediend Tariefwebontwerp, dat, wanneer
dit Ministerie aan het roer mooht blijven,
stellig en zeker tot wet zal verheven worden,
zoodat de voornaamste levensbenoodigdheden
aanmerkelijk in prijs zullen stjjger, maar
daarover zuilen wij ter vermijding van uit
voerigheid niet uitweiden.
Aan u thans kiezers, de beslissing over de
vraag, of gij wilt medewerken ons vaderland
van een regeering te verlossen, die anti
nationaal haar kracht in tweespalt en
beroering zoekt, en een dreigend gevaar
is voor de vryheid en welvaart van
ons volk.
Reeds hebt gij bij de stemming voor
een lid van de Prov. Staten met een
schitterende meerderheid die vraag be
vestigend beantwoord.
Wij koesteren daarom de hoop, dat
gij aanstaanden Vqjdag iu dienzelfden
geest uw stem zult uitbrengen, en w< 1
op den man, die door zijn kloek
mannelijk optreden, zgn vurige wel
sprekendheid, en zijn degelijke kennis
het vertrouwen wettigt, dat hij, gekozen,
een sieraad vau onze Tweede Kamer
zal worden.
Brengt dus kiezers, a.s. Vrijdag uw
stem uit op Mr. R. J. II. PATIJN, den
candidaat der Liberalen en Vrijzinnig-
Demok raten.
Komt allen trouw ter stembus op.
Niemand blijve thuis of ga op reis.
Naar de stembus! en gestemd op
Wien zal ik kiezen?
Nog eenige dagen scheiden ons van den 16
Juni, waarop ieder kiezer zal hebben te kiezen
tusscnen Mr. R. J. H. Patijn en Jhr. Mr. J. J.
Pompe van Meerdervoort. Er rust op iederen
kiezer een zedelijke plicht goed toe te zien
en goed te oordeelen, welke partij hij zal
steunen.
Stellen wij genoemde twee candidaten tegen
over elkaar, dan rroten wjj, wie Pompe is, en
wal hij in de afgeloopen vier jaar in de Kamer
heefc gedaan, in het belang van zijn district.
Ongeveer niets!
Noch voor de visscherij, noch voor den
landbouw is hij krachtig in de bres gespron
gen, noch heeft hij zich laten hooren of heeft
hij gestreden voor de gedeeltelijke oeverver
dediging aan de noordwestkust van Schouwen,
waarvoor door de Regeering voorlaan geen
gelden meer zouden worden uitgetrokken.
Welke belangen, die hij voor zijn district
moest behartigen, en waarvoor hij moest op
komen, zijn door dien afgevaardigde verde
digd? Men kan niet wijzen op eonig resultaat,
dat hg door woord of invloed heeft tot stand
weten te brengen. Neen, het moet eerlijk en
onomwonden gezegdPompe is niet de man
op de rechte plaats! Is het niet opmerkelijk
en bevreemdend, dat zij (n.l. de woord voerders,
liefst predikanten in hunne in de verschillende
dorpen, gehouden lezingen) dat zij, zeg ik,
zoo flauwtjes, zoo met een enkel woordje de
candidatuur van den heer Pompe bij de kie
zers aanbevalen? Niet alleen op de vergade
ring te Renesse (prof. Diepenhorst) en te
Haamstede (ds. Vunderinck), maar ook te Burgh
(Wieleuga, arr. schoolopz.) is mij dat zoo op
gevallen. Te Burgh zelfs werd spreker er op
gewezen. Kan men dan in de eigene partij zoo
weinig van dien afgevaardigde zeggen? Is de
heer Pompe soms bij zijne vrienden zelfs wel
zoo gewild? Ie hij ook voor hen wel de rechte
man op de rechte plaats? Wij zouden er haast
aan twijfelen.
Er is nog meer kenschetsende. Waarom ziet
doorgaans de heer Pompe van debat af? Is
het, omdat wat hij de góe-gemeente verkon
digt, zoo duidelijk voor weerlegging vatbaar
is, of benauwt hem de vrees het in hem ge
stelde vertrouwen te verliezen? We weten het
niet, maar hot geeft o.i. te denken!
'tls ons in den laateten tijd tijdens het bij
wonen der lezingen van Professoren en Pre
dikanten gebleken, dat de debattere in hel ge
heel niet of half beantwoord werden, óf dat een
antwoord om de eigenlijke zaak heen draaide,
even als een vlieg de rondte doet om een
brandende kaars. Was het soms vrees van die
sprekers, dat zij er in zouden vliegen, of was
het onkunde of onmaoht een positief antwoord
te geven? Er was geen tijd meer over, be
weerde men dan, maar dan had spreker tijd
moeten nemen. De kiezers leenden hem wel
een gewillig oor! Teekent ook dit nietP Wel
spraken zij veel over te vervulleu beloften, wei
nig over onvervulde beloften!
En nu de heer Patijn. Geen enkele vraag
is door dien talentvollen spreker onbeantwoord
gebleven. Zaakrijk als hij was in zijne rede, was
hij ook in de repliek. Onomwonden, met gloed
van overtuiging uitgesproken, behandelde hij
zijn onderwerp duidelijk en met ongemeene
zeggingskracht. Zeker zal deze, als hij voor
dit district zal gekozen worden alB afgevaar
digde, in de Tweede Kamer de belangen van
Schouwen-Duiveland meer en beter behartigen
en bepleiten. Zijn invloedrijkheid en zijn
enorme zeggingskracht zullen meer uitwerken dan
het zwijgen van Pompe. De Kamer zal in den
heer- Patijn, die voor visscherij en landbouw,
de hoofdbronnen van bestaan in ons district,
opkomt, een krachtig en energiek verdediger
vinden. Ieder, die spreker hoort, komt onder
den indruk van zijn schitterend redenaars
talent en van zijn kalraen, helderen betoog
trant, die overtuigt.
Scherpe tegenstelling voorwaar met den heer
Pompe.
Kiezers in het district Zierikzee 1 Beseft de
gevaren, waaraan ons volk zal zijn prijsgegeven,
wanneer het tegenwoordige pseudo-cliristelijke
Ministerie bestendigd blijft 1
De kerkdijken van hun kant Rpannen al
hunne krachten in, om de positie, welke zij
(hans bezitten, te behouden, en zoo mogelijk.
te versterken.
Kiezers! Laten wij met goeden moed den
strijd aanvaarden, en onze vrijzinnige beginse
len doen zegevieren! Laten wij zorgen, dat de
tegenpartij ons niet in krachtsinspanning over
treft.
Volbrengt uwen plicht met onverdroten ijver
en volharding. Schudt velen wakker, die anders
voor de politiek vrijwel onaandoenlijk zijn en
leidt hen op 16 Juni e.k. ter stembus om hun
stem te laten uitbrengen op den heer
Mr. R. J. H. PATIJN!
Zierikzee, 9 Juni. In de St.-Crt. van
Donderdag 8 Juni 1905, no. 133, zgn op
genomen de statuten der Inoulrire Hypo
theekbank, alhier.
Art. 4 der akte van opriohting zegt
De vennootschap heeft ten doel
1. Het uitlcenen van geld onder hypc-
th'cair verband op onroerende goederen iu
Nederland.
2. Het uitgeven van Pandbrieven, tot
een bedrag hoogstens gelijk aan dat harer
hypothecaire vorderingen.
3. Het zioh belasten met het plaatsen on
beheeren van hypotheken ten namo van anderen.
Het kantoor is gevestigd aan het ITarenplein
no 322.
Voor de namen der Commissarissen ver
wijzen wij naar de in dit nummer voorkomende
advertentie, alwaar tevens een en ander
omtrent de Pandbrieven wordt medegedeeld.
Benoemd tot kantonrechter te Brielle
mr. C. de Witt Hamer, thars griffier hij
het kanbogereebt te Zierikzee.
Wij vestigen de aandacht van belang
hebbenden op de geplaatste advertentie van
de Singer-Maat! ohatpij alhier, waarin wordt
medegedesld, dat de borduurwerken, die door
do dames-learlingen op den jongston cursus
vervaard'gd rijn, van 19 Juni af lot on met
24 Juni in hun winkel, Korte St.-Janstmat,
geëxposeerd zgn.
Near men moldt, zal het lid van Gede
puteerde Staten, de heer W. A. Graaf van
Lynden, ged arende twee maanden zijne fune-
tiëa niet kunnen vervullen.
H6m is uitdrukkelijk rust voorgeschreven.
Kerkwarve. Woensdag 7 Jani j 1. 's avonds
half acht trad, na door den voorzitter der
liberale feiesverconigisg Noordgouwe en Kerk-
wervo, den hoer Worlnia?, te zgn voorgesteld,
voor de kiezers alhier op, do heer Van der
Wieion.
Ia een eonvoudigo, dooh tovens zakelijke en
ook hoogst humnno oanserie zotto hg voor de
aanwezigen uiteen, waarom en op welke
gronden door de vrijzinnigen gestreden wordt
tegen het ministerie Knyper.
Van de gelegenheid tot bet stollen van
vragen werd gebruik gemaakt door den heer
Evertse, dio den spreker inlichtingen vroeg
naar leiding van het gesprokene door bet
Katholiek Kamerlid, dr. Vermeulen, aan het
adres der Ned. Horv. Kerk, terwijl de hoer
Blankort op een paar punten met den spreker
in debat ging, en zgn houdiag motiveerde bij
de aanstaande stembus.
De h8or Vau der Wielen beantwoordde
daarna beiden in oen korte repliek, on deed
vooral uitkomen, dat hij in zyo bestrijding
niet de personen, maar alleen de zaken wensoht
te critisoeren, voor zoover dit tenminste zuivor
kan, waarom hij ook niet het zittende Kamerlid
voor dit district, den heer Pompe van Meer
dervoort, zou bespreken. Dat is niet zgn go-
woonte. Wel wenschte. bij evenwel nog een
onkel woord ter aar.boreling te zeggen van
den candidaat der vrijzinnigen, den beer
PATIJN, dien hij een eminent en der zake
kundig man noemde, en waarmee dit district,
mooht bij gekozen worden, oer zou inleggen,
zooals het dit ook gedaan heeft met den heer
Van Kerkwijk. Daarmede eindigde de beer
Van der Wielen, zooals hg zelf uitdrukte
azijn spreken van man tot man".
Na nog eon opwekkend woord van den
voorzitter om bet gesprokene tbnis nog eens
ernstig te overdenken, daar men nu het hoor
cn wederboor beeft kannen bij wonen, eindigde
de vergadering met dankzegging aan den
spreker en de aanwezigen.
Scharendijke, 7 Juni. Voor eon vol'e
zaal, slechts voor een zeer klein deel gevuld
door hen, die door dik en dun mot Dr. Knyper
meegaan, trad hedenavond bij Van Bloois
Jhr. Pompe voor de kiezers op, met zwak
applaus, mot gesis en gefluit ontvangen.
Bij de inleidiog werd ons verteld, dat onzo
afgevaardigde behoefte had gevoeld