ZIËRIKZËE8GHE NIEIWSBODE. Donderdag 1 Juni 1905. (Z5 ierikzeesohe Courant). O N D E R W U Z E B. Brandweer. Stemming voor de Provinciale Staten. Mr. H. C. MOOLENBURGH, Mr. H. C. MOOLENBURGH, Venehjjnt DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG. De prijs per 3 maanden ia f 1,30, franoo per poet f 1,60. Noord-AmerikaTransvaal, Indiê enz. verzending eens per week, f 10,per jaar. 61ste JAARGANG. No. 8162. Dlreoteuri A. J. DH LOOZE. A. FRANKEL. J. WAALiE, alleen voor het binnen- en buitenl. nieuws. Redacteuren: Advertentie.m 13 regels 30 Cta. meerdere regels 10 Cts., kannen uiterlijk tot des Usnndsgs, Woensdags en Vrijdags middags 2 ure besorgd worden. Groote letter wordt naar plaatsruimte berekend. Alle betalingen moeten uitsluitend geschieden ten kantore van A. J. de Looze, Hoek Schuithaven, Zierikzee. Ingezonden stukken en berichten van correspondenten te adresseeren aan A. Fbunkel, Nieuwe Boogerdstraat 213, Zierikzee. Qlp" Verhuisd van de MEEL- STRAAT naar de NIEUWE BOOGERDSTRAAT 213. A. FRANKEL. Aan da openbare lagere school B te Zjbrikiek (hoold de heer P. VAN DER HAVE), wordt gevraagd een ONDERWIJZER met acte voor de vx-ye- en orde-oefeningen der gynmastleks De jaarwedde bedraagt f 600. Sollicitatiëu (adres aan den Ratd op «egel) worden franco ingewacht bij den Burgemeester vóór dén 6 Juni 1905. STEMMING ter verkiezing voor een lid van de Provinciale Staten. De BURGEMEESTER der gemeente Zierikzee brengt ter openbare kennis, dat op Dins<lng don O Juni a.S., van des morgens aclit tot des na middags v\jf nur, eene stemming zal plaats hebben ter verkiezing voor een lid van de Provinciale Staten voor het Kiesdistrict Zierikzee, waarvoor als candidaten zijn gesteld de heeren: Mr. G. W. Tb. Baron van Dedem, en Mr. H. C. Moolenburgb, beiden wonende te Zierikzee. De Stembureau! houden zitting in het Raadhuis; en wel dat voor het Stemdistrict I in de Raadzaal, en dat voor het Stemdistrict II in de Kamer voor den Gcmocnto-Sccrctnribi. Voor het Stemdistrict II is de toegang door de Gemeente-Secretarie. Tevens wordt de aandacht gevestigd op artikel 128 van het Wetboek van Strafrecht, luidende: «Hij die opzettelijk, zich voor een ander uitgevende, vaan eene krachtens wettelijk voorschrift uitgeschreven verkiezing deelneemt, wordt gestraft met gevangenisstraf »van ten hoogste één jaar". Zierikzee, den 29 Mei 1905. De Burgemeester voornoemd, CH. W. VERMEIJS. Benoeming Keurmeesters. Da BURGEMEESTER en WETHOUDERS van Zierikzee, Gelet op de bepalingen der Verordening tot voorkoming en blnsscbing van brand in deze gemeente; Gelezen het voorstel van de Directie der brandweer; Hebben goedgevondon 1®. Tot keurmeesters over het opgeslagen hooi o( de veldgewassen in deze gemeente te benoemende Heeren 1. C. J. VAN DEN BOUT; 2. L. HAGE 3. JOHs. VAN WESTEN, en 4. L. KOOPMAN Cz., aan welke keurmeesters bij deze de zorg wordt opge dragen om, naar aanleiding van art. 17 der Verordening, tegen het broeien van opgeslagen hooi behoorlijk te waken en zich omtreDt de vereischte rondgangen tot inspectie bij de ingezetenen te verstaan met de Directie der brandweer. 2®. De ingezetenen te herinneren aan de voorschriften van gemeld art. 17, en de overtreding, daarop gesteld, luidende »De eigenaars en bewaarders van hooi en andere veldgewassen, onaangezien waar deze opgeslagen zijn, zijn verplicht: a. »te gedoogen, dat de brandmeesters der wijk, als «hun dat noodig voorkomt, één ol meer ijzers in de «stapels steken; b. «te zorgen, dat de ijzers zonder toestemming dier «brandmeesters, er niet uit verwijderd worden en te «allen tijde vror hen toegankelijk zijn; c. «indien er, bij broeiing, volgens uitspraak der «brandmeesters, gevaar voor brand bestaat, onmiddellijk, «overeenkomstig hunne bevelen, de stapels te verwerken, «of op andere doelmatige wijze in het gevaar te voorzien". Da overtreding van dit artikel wordt gestraft: van litt. a en b met eene geldboete van ten hoogste ?ijf-en-twintig gulden; en van litt. c met heehtenis van ten hoogste zes dagen ot geldboete van ten hoogste vijjf-en-twmtig gulden^ Zierikzee, den 26 Mei 1905. De Burgemeester en Wethouders voornoemd, CH. W. VERMEIJS, Burgemeester. JAN SNELLEN, Secretaris. De Centrale Liberale kiesvereeniging van Sohonwen-Dniveland heeft io de op Donderdag den 18 Mei gehondene vergadering met meerderheid van stemmen wethouder der gemeente Zietikaee, en voor zitter van de afdeeling Zierikzee der Maat schappij van Landbouw en Veeteelt in Zeeland, oandidaat gesteld voor do Provinciale Staten. De Vrgzinnig-Demokratische Kiesvereeniging te Zierikaee heeft met algemeene stemmen besloten deze eandidaiuur te stennen. Ons van harte in deze samenwerking ver hangend, noodigen wij da kiezers uit om op den dag der stemming, die op 6 Jani is vastgesteld, hunne stemmen nit te brengen op den bezadigden liberaal, en rechtschapen medeburger, die geboren en getogen hi9r, dit district door on door kent, zoodat het te verwaohten is, dat hg met gver en kennis van zaken onze belangen in de Provinciale Staten zal behartigen. Staatkundige rede Mr. H. GOEMAN BORGESIUS T E BROUWERSHAVEN. De zaal ven het »Hotel Kloet" was Maan dagavond dicht bezettoen mt. Goeman Borgesins, de leider der Liberale Unie, onder levendig applaus binnentrad, en op het podium plaats nam. De heor Van Buuren, voorzitter van de liberale kiesvereeniging, heette, na de kies vereeniging geluk te hebben gewenccbt. deren eminenten man in haar midden te zien, den spreker van dezen avond hartelijk welkom. De politiek aldus ving spieker thans zijn rede aan staat volgens een artikel van Prof. De Lonter in De Gids in een kwade reuk. Dr. Kuyper heeft er eens van gezegd, dat aan elke politiek een vuile kant is, die er niet af kan. En zoo iemand, dan kan dr. Koyper er van medepraten. (Gelaob). De politiek heeft veel op haar geweten. Zij is vaak in strgd met de waarheid, de rechtvaardigheid en barmhartigheid. In de werveletroom van het politieke leven zgn vaak vele zwakke karakters te gronde gegaan. Aan hen, die zich geheel aan de politiek wijden, baart zjj veel teleurstelling. Wanneer menals spreker, veertig jaar in de politiek is geweest, kan men daarvan meepraten. Maar er zgn ook dog90 van voldoening, waarin men hot bewust zijn heeft een steentje te hebbon bijgedragen tot de volksontwikkeling en volkswelvaart. Veroordeelend hen, die het beneden zich achten aan politiek mede te doen, wijst bij op het opgewekt politieke le7en in den laatsten tgd, waarvan de volle zaal hier mede een bewijs is. Hij breekt den staf over hen, die zeggenik kies geen partij, 't is da politici slechts alleen om oigen grootheid en macht te doen. Met den Minister van Bionenlandeche Zaken is bij het eens, waar deze verklaart voor zolko menscbon geen achting te knnnen hebben. Ieder ontwikkeld Nederlander toch moet een godsdienstige, sociale, politieke over tuiging hebben. Wat hem in deze verklaring van dr. Koyper vooral trof was dit, dat ieder Nederlander èo een godsdienstige èi een politieke overtuiging moest hebben, waaruit blijkt, dat politiek en godsdienst elkander niet behoeven te dekken. Men kan streng gods dienstig zgn en liberaal op politiek terreio. In Amerika staan vaak personon in de politiek aan eikaars zijde, die kerkelijk tegenover elkander staan. Dit Ministerie heeft godsdienst en politiek met elkaar verward. De liberalen worden paganisten genoemd. En na in den laatsten tgd de voormannen der rechterzijde bespeuren, dat die benaming oen tegenover gestelde uitwerking heeft, zoodat het in Jani wel eens kan mieloopen, na noemen zij ons modernen. Niet het woord, maar de gedachte soheidt. Het blijkt zonneklaar uit het ant woord, dat dr. Knyper aan Prof. Van der Vlogt gaf, toen deze in de Kamer tegen die soheiding opkwam, dat men de lens vóór of tegen den Christas, vóór ot tegen het geloof wil. Ea is dat nu een goede lenze? Volgens spreker is het de bedriegelijkate lenze, die men kiezen kan. In 1901 schreef dr. Knyper in De Standaard: als wij alleen aanvallende partg zgn, dan kan die lenze dienst doen, maar als wij straks opbouwend te werk gaan, dan znllen zij, die onder die lenze zgn gekozen, voor een deel vooruitstrevend, voor eon deel conservatief zgn. Maar eecigen tgd daarna, toen bleek, dat bij de Katholieken en Chrietelijk- Historisohen niet zooveel afkeer bestond tegen een ooalitie-kabinet onder leiding van dr. Knyper, veranderde deze van meening. Hij werd het hoofd der coalitie. Op den partijdag reide dr. Knyper, dat hot geen bondgenootschap was, maar samenwerking bij wijte van stem- uitruiliDg. Het gevolg der coalitie was. dat wy nu vier jaar door een clericaal ministerie geregeerd zgn. Die uitdrukking mag bij eigen- Igk niet bezigen, want bj; de anti-revolutio nairen geldt het altyd, dat do Koningin regeert. Maar die woorden klinken als een bittere ironie, wanneer men denkt aan de Statee- kweslie in Overgsel, die door spreker uitvoerig besproken wordt. Schaper, de bekende socia listische afgevaardigde, zeide zelfs, dat een sociaal democratisch Ministerie nooit op die wgte da reohten van de Kroon zon hebben genegeerd als dr. Knyper gedaan heeft. Spreker is volbloed monarchaal, maar al was hij republikeinbij zon nitgaan van het standpunt, dat zoolang in Nederland het Koningschap bestaat, bet de plicht is van icderen Minister de rechten van de Kroon te eer biedigen, en aan de Koningin de eer te geven, die haar toekomt. De anti-revointionairen kannen het gedrag van hnn eersten Minister dan ook niet verdedigen, maar zeggen, dat de liberalen moaten zwijgen, daar er onder hen staats lieden ge woest zijn, die zich over het Koningschap oneerbiedig bobben uitgelaten. Als werkelijk liberale Staatslieden zich daaraan bobben schuldig gemaakt, dan verdient dit evenzeer afkeuring. Cort van der Linden zonde dit gedaan hebben door te spreken van een vlieg wiel. Maar die uitdrukking was niet oneer biedig, laat staan beleedigend, zooals trouwens de Koningin bij haar huwelgk getoond hezft. Wat beeft do hnidige Regeering in het belang van het land gedaan? De demokratie ia opgeborgen, on Staalman, die zioh ooosi queut bleef, moest de partg verlaten. Veertien jaar geloden reisde bij met dr. Kuyper het land door om de Takkiaansche politiek te vordodigon tegen de Lohmannianen. Toen stond dr. Koyper aan de zgde van de liboralen en radioaien, en bestreed zgn eigen geloofsgenooten. Hg meende, dat uitbreiding van het kiesrecht door de Heilige Schrift geboden werd. God wil, zeide dr. Kuyper, dat aan de kleine layden recht geschiedt. Maar in 1901 is hg in zake kiesrecht geheel en al van gevoelen veranderd. Het is een opmerkelijk versobgneel bij de anti-revolntionaire partij: als dr, Kuyper heden zegt, ik ben er voor, dan is de gebeele partg er voor, maar zegt bg morgen het omgekeerde, ik ben er tegen, dan is do gebeele partg er tegen. Toen een commissie nit de doputaten-vergadering benoemd werd om de zaak van het kiesrecht te onderzoeken, heeft Staalman gezegd, dat dit de kapstok is, waaraan het kiesrecht wordt opgehangen. Ia de jongste deputaten-vergadering vroeg Staal man naar het rapport der commissie orer het kiesrecht, maar hem werd door da. Talma gedacht de les gelezen. Van een volksleger was dr. Knyper een warm voorstander. Aan het volksleger bad hg, zeide by, zgn liefde ver pand. «Een staand leger is een mierennest, waarin aan een zeker aantal mieren wordt opgedragen het neat to verdedigen. Een volks leger echter is een wespenneet. Elke weep kan zich verdedigen. Ia een volksleger is ieder een wesp zonder angel, maar met een geweer". Nu is dr. Kuyper tegen een volks leger, en waarom, omdat Van Kol had gezegd, dat dan een ieder een geweer in handen krijgt. (Algemeen gelach). Maar wijt dr. Kuyper dan niet, toen hg het plastisch beeld van mieren nest en wespennest gebruikte, dat er ook sociaal-demokraten op de wereld weren. Toen dr. Knyper voorstander van het volksleger was, stond de geheele anti-rev. partg aan zgn zgde; van het oogenblik af, dat bij er zich tegon verklaart, is de geheele partij er ook tegen. De baas had gesproken. Allien ds. Brnmmolkamp ia er nog voor. Bij de verkiezingen in 1901 was door do anti-rev. partg gezegd, dat de vaooinedwang moest opgeheven worden, 't Was een lastig geval nu, daar men aan de overzijde van den Moerdijk er anders over denkt, en men zich daar, om niet door de pokken getroffen te worden, gaarne de kunstbewerking getroost. Met het oog hierop werd een wetje ingediend, dat half vleesch, half visoh was. Men kreeg echter alras de overtuiging, dat er geen katholiek vóór zon stemmen. Lohmsn wist er raad op: laat ons de zaak grondig onder zoeken. Een commissie werd benoemd om rapport uit te brengen, niettegenstaande spreker waarsohuwend opmerkte: slaat ons geen comedie8pelen, en het wetje in de oommiseio begraven". Onlangs stond één der kamerleden op om Lohman te vragen, hoe het met dat wetje staat. Het antwoord lnidde, dat bet rapport reeds lang door de oommissie aan den Minister was gezonden, maar deze had, met het oog op de katholieken, het raadzamer gevonden het in portefeuille te houden. Wat is onder dit Ministerie voor de kleine layden tot stand gekomen? Niets. In de Troonrede van 1901 werd veel beloofd, maar in het Staatsblad is niets verschenen. Wel werd er na op het laatst ontwerpen bg massa op de tafel van den voorzitter neergelegd. Toen spreker als Minister een tweetal wets ontwerpen indiende, die te laat kwamen om j behandeld te wordenwerden zjj door dr. Kuyper paradepaarden ger.oemd. Maar dr. Kuyper heeft nu een heel eskadron parade- j paarden laten komen. (Donderend 6pplans). j Spreker somt op, wat onder zijn bewind j tot stand is gekomen. Hieronder is ook de j Ongevallenwet, waardoor 700.000 arbeiders de zekerbeid hebben vorkregen, dat, als eg een ongeluk krijgen, zg van staatswege een Tergoeding ontvangen, zoosla in geen land van Europa. Ook werd door hem op de Woniugwet on de alsnog in te voeren Kinder wetten gewezen. Maar het Minbterio heette niet christelijk genoeg te zgn, en daarom moest het weg. Maar het meest christelijke Kabinet is dat, hetwelk door zgn daden toont, het beginsel van naastenliefde, waarheid en rechtvaardig heid toe te paesen. (Toejuiching. Pauze) Spreker, zgn rede vervolgend, deelde mede, dat, zoowel hij als Drucker het Ministerie in het tweede jaar van zijn bewind herinnerden aan zijn beloften ten aanzien van de sociale wetgeving, a Alles, wat ik beloofd heb", zeide dr. Koyper, >zai ik tot stand brengen. Er is veel in mijn keuken, dat in staat van be reiding is". En na in bet vierde jaar van dit Ministerie, het storfjsar van de Kamer, worden wetsontwerpen van socialen aard ingediend. De cbriateljjko woorden moeten in christe lijke daden worden omgezet. Alt dat niet geschiedt, wat heeft men er dan aan. Io- middels gebruikt men tot verdediging van dit Ministerie middelen, die niet te rechtvaardigen zgn. In De Standaard stond een hoofdartikel, waarin beweerd werd, dat om tweo minister zetels in het aanstaand Kabinet Borgceiue te verkrijgen, de vrgzinnig-demokraten zioh offers getroostten. Hoe durft het anti-rev. orgaan dat sohrgven, wetend, dat de Koningin de Ministers naar welgevallen benoemt? Zg, die bem kennen, weten, dat, als bg ooit w<«? aan de groene tafel mocht plaats nemen, dit bet grootste offer is, dat bij aan het algemeen belang gebracht heeft. (Applaus). In een ander hoofdartikel van datzelfde blad, dat tot opsohrift beeft «Tegen de Fijnen", wordt spreker als iemand voor gesteld, die nit haat tegen den godsdienst met tappers werkt om bet Ministerie te doen vallen. Dit wil bij verklaren, by zoude de eerste zgn zich terug te trekken, wanneer het een strgd tegen het geloof gold. Maar het liberaal beginsel is vrijheid van godsdienst voor alle gezindten. Spreker staaft dit stand- pant der liberalen met voorbeelden nit onze parlementaire gesohiedenis. Professor Van der Vlugt, die in de Kamer tot Kuyper zeide, dat hg God, den Heer, binnenskamers aanbad, heeft verklaardnaar aanleiding van een opmerking, die deswege de Minister-President ham maakte, dat hij, als hij tegen de soo.- domocraten te velde trekt, hg zich in bot df.bat nooit van den naam des Heeren bediende, omdat die hem daarvoor te heilig is. Hg beriep zioh nooit, wanneer bij debat teerde, op zgn aardschen vader, van wien hg veel geleerd bad. veel mindor bracht bij den Hemelsohen Vader in het debat, omdat hg den godsdienst niet wilde profaneeren. De voornaamste grief tegen de Hooger Onderwjjawet is. dat aan de Vrge Universiteit op Gereformeerden grondslag, die een een zijdig karakter draagt, jongelui znllen afgewezen worden, die wel de noodige capa citeiten bezitten, maar die afwijken van de leer, welke er gepredikt wordt. De onderwij s-novelle is de ergerlijkste partjjwet, die ooit in Nederland tot stand is gekomen. Zij ia een schending van do in 1889 tot stand gekomene pacificatie. Kappejjne heeft bet voorspeld, dat de sohoolstrijd eerst dan uit zal zgn, wanneer de openbare soholen zga leeggepompt. Nu zegt reeds Dr. Kuyper, ik bon niet tevreden, voordat 100 procent nit de staatskas voor de bizondere soholen bestemd wordt, want dan staan wy gelgk. Spreker toont aan, dat tengevolge van de vele kleine eoboohjes, die verrijzen znllen, het peil van bet onderwijs aanmerkelijk sol dalen. Bedeeling wordt geweigerd aan die onders, die niet van de openbare scholen hunne kinderen zenden raar de bizondere. Wat de katholieken betreft, het grootste gedeelte van het geld zal gaan naar de kloosters, kerken en kapellen. Aoht dagen nadat de schoolwet was aangenomen, schreef De Heraut, bet orgaan van Dr. Knyper, dat het geld zal worden gebruikt tot verhooging der trakte menten van de Gereformeerde predikanten. Minister Koyper is er trotech op partg- mioister to zgn, In de handen van dit Ministerie is de vrgheid van de NederUndzche staatsburgers niet veilig. Spreker haalt ten bewgze hiervan aan het dreigartikel in De Standaard, dat op mr. Patijo, den candidaat der vrijzinnigen in dit district voor de Tweede Kamer, betrekking beeft. Men wil den oan didaat een slot op zgo mond tetten. Is dat niet ergerlgk? (Stormachtige toejuiching). Als rgks-ambteuaren, zooals Sybrandy, voor Dr. Kuvper propaganda traohten te maken, dan is dat geoorloofd, maar als een rijke ambtenaar, zooals mr. Patgn, tegen het regeeriogssteleel van dit Ministerie zgn stem verheft, dan zegt men: mondje houden, en voegt daaraan de bedekte bedreiging van ontslag toe. Ondor geen enkel Ministerie is dit vroeger gebenrd. Als mr. Patgn spreekt, dan doet bg dat als burger van Nederland. Dr. Koyper laat die scheiding van qualiteiten niet toe. Maar ten aanzien van ziobzdven past bg in het bniten- land die scheiding wel toe. Dan heet het, niet de Minister van Bionenlaodsohe Zaken, maar Dr. Kuyper doet het. Spreker kritiseert hierop het bekende, reeds veel besproken postwetje, en bespreekt ver volgens den liberalen oandidaat van dit district, mr. B. J. II. PAtijn, die» bg heeft zien opgroeien, en als ambtenaar nader heeft lecren kennen, en van wien hij verwacht, dat mocht bij gekozen worden, hg voor de alge- meer.e zaak met ij*er zal werkzaam zgn. Vier jaren heeft by met mr. PAtijn in óóa commissie samengewerkt. Het door hem grootendeels samengesteld kiesrechtrapport is een standaardwerk. Deze man verdient een plaats op het Binnenhof. Hg zai, gekozen, dit distriot eer aandoen. (Levendige toejuiching). Io debat wensobt te trede» de heer Conmon, onderwijzer san de christelijke sohool van den heer Mulder. Hg stelt zioh als anti-revolutio nair toot, bij beeft in De Standaard gelezen, dat te Drachten (Friesland) de spreker van dezen avond gezegd beeft, dat hg bet in het belang van land en volk aohtte, dat men, geplaatst voor de keuze tussoben een anti revolutionair en eon sooiaal-democraat, aan den laatsten de voorkeur geeft. Do beer A Geluk wenscht den spreker in de gelegenheid te stellen zijn houding te reobtvaardigen in zake de draukwet. In het anti revolutionair blad van deze eilanden werd die boudiog als unfair gebrandmerkt. Mr. Goeman Borgesins beantwoordend eerst den laatsten spreker, karakteriseert de drank wet als een wet, die voor dnizende en dnizende ingezetenen van ons land een ondragelgko kwelling zal zgo, en de drackbcstrgding geen stap vorder zal brongen. Deze zoo ingewikkelde wet met haar 9 k 10 eoorten van vergunningen is onuitvoerbaar. Hij heeft er tegen gestemd, en zou ook tienmaal tegen zulk een wet stemmen. Spreker beantwoordend nu den heer Conmonverklaart lgnrccht tegenover de sociaal-demokratie te staan, cn wat haar beginselen, èo wat haar taktiek betreft. Dat de sociaal-democraten in scherpe, schrille kleuren de nooden van het volk en de misstanden aan de kaak stellen, hiervan wil bg niets zeggen, maar wel, dat zij het goede vaak verwerpen, omdat zg het betore niet kannen verkrygen. Do verzekeringswetten in Doitsoh- land werden hier door de sociaal-demokreten geroemd, en toch stemden hun partggenooten in don Rijkedag er tegen. De Leerplichtwet, waardoor thans 40.000 kinderen meer naar school gaan dan vroeger, en waarvan ook dr. Kuyper thaus gewaagt, dat ey zooveel goeds tot stand gebraoht heeft, dat zg niet meer mag ingetrokken worden, werd aan genomen, alhoewel de soo.-dem. er tegen stemden. En waarom waren zg er tegen? Omdat de verplichte school voeding niet in de wet was opgenomen, wol de facultatieve. En nu hebben 39 gemeenten in ons land, waar onder Amsterdam en Den Haag, vrij groote sommen voor de echoolkiodervoediog uit getrokken. Spreker heeft met al zgn kraoht

Krantenbank Zeeland

Zierikzeesche Nieuwsbode | 1905 | | pagina 1