ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE. Zaterdag 18 Maart 1905. -1 i (525 ieriltzeosclie Derde Blad. Courant). Venchgnt DINSDAGDONDERDAG 311 ZATERDAG. De prgs per 3 maanden ia f 1,30, franco per post f 1,60. Noord-AmerikaTransvaal, Indië ens. renend ing •ens per week, f 10,— per jaar. 61ste JAARGANG. No. 8131. reot Directeur a; 7. DU looze. A. FRANKEL. WAALE, alleen voor het binnen- en buitenL nieuwB. Redacteuren Advertentiënvan 13 regels 30 Cts. meerdere regels 10 Ots.kannen uiterlijk tot des Maandags, Woensdags en Vrgdags middags 2 ore besorgd worden. Groote letter wordt naar plaatsruimte berekend. Alle betalingen moeten uitsluitend geschieden ten kantore van A. J. de Looze, Hoek Sc buithaven, Zierikzee. Ingezonden stukken en berichten van correspondenten te adresseeren aan A. Fbönkel, Meelstraat 386, Zierikzee. Brieven uit Berlijn. Van onzen Correspondent). De nieuwe hoofdkerk van Berlijn. Berlijn, 2 Maart 1905. Iets minder dan elf jaren zijn verloopen, sinds de eerste steen werd gelegd van de groote Koepelkerk in Italiaanschenrenaissancen stijl, welke Maandag j.l. op den 24en trouw dag van het Keizerlijk echtpaar, in tegen woordigheid van het Hof, afgevaardigden van vreemde protestantsche vorsten, en buiten- landsche protestantsche kerkgenootschappen (Baron v. Pallandt en Graaf v. Limburg Stirum namens H. M. de Koningin, zes predi kanten, namens de synodale besturen der Nederl. Herv. Kerk, der Luthersohe Kerk en der Gereformeerde (doleerende) Kerken), en het in groot gala gestoken offioiëele /tout- Berlin" plechtig werd ingewijd. De nieuwe Dom is de vierde sinds in de roemrijke dagen van de Hansa beide stadjes Berlin en Cölln a/Spree vereenigd werden. De beide eerste Domkerken waren van zeer beseheiden afmeting. Friedrich de Tweede, bijgenaamd „Eisenzahn", die in 1443 als zichtbaar teeken der gebroken zelfstandigheid van de beide steden en ter beteugeling der oude vrijheid (frenum antiquae libertatis) het eerste slot bouwde op het Spree- eiland, en het Rolandbeeld in het water liet werpen, was ook de bouwmeester van den eersten Dom, welke een onderdeel uit maakte van zijn slot. De tweede Dom kerk, overgebouwd onder Keurvorst Joachim 11 op den Schlossplatz in de nabijheid der Breitestrasse, trotseerde 4»/, eeuw, doch moest wegens bouwvalligheid in 1747 onder de regeering van Frederik den Groote worden afgebroken, op wiens bevel ook de derde Domkerk, ditmaal in den Lnstgarten tegen over het slot op dezelfde plaats, waar ml de Nieuwe Kerk staat, gedurende de jaren 17471750 werd opgericht. Toen de lijkkisten met het stoffelijk overschot der Keurvorsten en Koningen uit den ouden grafkelder naar den nieuwen werden overgebracht, liet Frederik de Groote de kist openen van den Grooten Keurvorst. Langen tijd staarde hij peinzend naar de nog goed geconserveerde trekken van zijn beroemden voorvorst, en op het stoffelijk overschot wijzende, wendde hij zich vervolgens tot de heeren zijner omgeving met de woorden: „Messieurs, der da hat viel getan". Zijn erfgenamen op den Pruiiischen troon sullen dankbaar ditzelfde woord van den Tweeden Frederik kunnen getuigen. Het was maar een bescheiden kerk, deze derde Dom uit de dagen van den grooten Koning. Onder de regeering van Keizer Wilhelms vader, Frederik Wilhelm Hl, en later van 's Keizers broeder, Friedrich Wilhelm IV, onderging de kerk een metamorphose, doch het bleef een eenvoudige Domkerk in bescheiden afmetingen, in stijl geheel passend in de physiognomie van het /provinciale" Berlijn vóór 1870. In de eerste dagen van Maart 1888 werd de Dom voor het laatst gebruikt na het overlijden van den ouden Keizer. Onder een hevigen sneeuwstorm had men het lijk in den nacht van 11 op 12 Maart uit het bekende paleis naar den Dom overgebracht, waar de kist op een sarkophaag werd geplaatst. Vier dagen lang defileerden honderd dnizenden langs de sarkophaag in de geheel in rouw floers gehulde kerk. Van hier uit werd het stoffelijk overschot in den ijskouden winter morgen van den 16en Maart langs de Linden grafwaarts gedragen naar het beroemde Mausoleum in Charlottenburg. Het was de laatste dienst in het kerkgebouw, dat kort daarop werd afgebroken, om voor de nu zoo goed als voltooide vierde Domkerk plaats te maken, welke voor het grootste gedeelte op staatskosten werd opgericht. De Landdag (Eerste en Tweede Kamer) bewilligde namelijk voor den bouw van de nieuwe Evangelische hoofdkerk van Berlijn de enorme som van 10 millioen Mark, waarvoor dus ook de belastingpenningen van Roomseh- Katholieken en Joden werden gebruikt. Zooals men weet, is de Evangelisch-Luthersohe Landeskirche de officieele staatskerk. Het is hier niet de plaats om uitvoerig stil te staan bij den plechtigen inwijdingsdienst, waarvoor ik een uitnoodiging ontving en welken ik met enkele andere Hollandsche collega's bijwoonde. Met zijn altaar, brandende kaarsen, orucifix, bonte kerkvensters heeft het inwendige van een Dnitsche Evangelisch- Luthersohe kerk eenige overeenkomst met een Roomsch-Katholieke kerk. Ook de dienst met zijn prachtig koorgezang, uitvoerige deels gezongen, deels gesproken liturgie, de wijze der avondmaalsviering, de leiding van één dienstafwisselend door drie geestelijken, herinnert eenigszins aan den Roomsch-Katho- lieken eeredienst. Ofschoon ik een uitstekende plaats had, van, waar men de geheele kerk goed kon overzien, nam ik mij dadelijk voor de kerk nog eens nauwkeuriger te gaan bestudeeren, wanneer de aandacht niet door de schitterende omgeving der in groot gala opgekomen gemeente van vorsten, diplomaten, predikanten, officierenhooge ambtenarendoor het feflonker van sterren en ordeteekenen, het leurgewemel van bont-zijden toga's, gala rokken en uniformen meer zou worden afgeleid. Omgeven met al den luister, waar over het Pruisische hof bij feestelijke gelegenheden besohikt, waren het Keizerlijk echtpaar en groot gevolg de kerk binnen getreden. Voorafgegaan door twee herauten in middeleeuwsche met groote wapens bestikte rijke wapenrokken van veelkleurige, zware moiré-zijde, zwart fluweelen Spaanscheu hoed met praohtige veeren, hooge kaplaarzen en herautstaven schreed de tummus episcopus der Evangelische staatskerk naast zijn gemalin en gevolgd door een drom van prinsen, generaals en hoogwaardigheidsbekleders naar de Keizerlijke loge-galerij tegenover het altaar. Na afloop van den dienst had buiten onder het beieren der klokken het onvermijdelijke défilé der troepen in daverenden luid op het asphalt slaanden paradepas plaats voor den Obersten Kriegsherr. Een officieele hofpleohtig- heid zonder vóór of nk afloop der plechtigheid het typisch militaire schouwspel van een parade-defilé der eere-compagnie is in Berlijn ondenkbaar. Zoodra de Dom geheel gereed zal zijn, zal de kerk steeds den geheelen dag toegankelijk zijn voor het publiek, evenals dit in de Roomsch-Katholieke kerken het geval is. Soldaten der slotwacht (Kron gardisten) zullen dan als bewakers optreden. Voorloopig is de Dom echter slechts van 1 tot 4 Maart gedurende enkele aren, van 11 tot 2 uur te bezichtigen, waarna zij uitgezonderd gedurende den dienst gesloten zal blijven tot alle werk zaamheden zijn afgeloopen. Geen wonder, dat gisteren duizenden belangstellenden naar den Lustgarten stroomden, en geduldig wachtten, tot aan hen de benrt zon komen om binnen gelaten te worden. Toen ik tegen 12 uur aan den Lustgarten arriveerde, maakten duizenden in vierdubbele rij tot ver op het plein qneu vóór den iDgang. Langzaam schoof de compacte massa op naar het doel, waar telkens een honderdtal personen werden binnengelaten, waarna de deuren weer werden gesloten. Ik had zeker wel een uur geduld kunnen oefenen, vóór aan mij de beurt kwam, maar gelukkig kreeg ik een goede ingeving. Mijn officieel visite kaartje deed wonderen. Onmiddellijk bracht één der dienstdoende politiebeambten mij persoonlijk door den drom der wachtenden naar de hoofddeur, welke dadelijk voor mij geopend werd. Inwendig wordt de Dom in drie geheel afgescheiden gedeelten gesplitst. In het midden de groote „Predigtkirche" met het front naar het Westen en het altaar naar het Oosten, gekroond door een enorm hoogen, majestuensen koepelbouw, waardoor het volle daglicht naar binnen valt. Boven den hoofdingang de Keizerlijke galerij, geflankeerd door twee kleinere galerijen voor het hof. Op de piëdestal van den hoogen koepelbouw de wit marmeren standbeelden van Lather Melanchton, Zwingli, Calvijn en de Duitsche bonds vorsten der Reformatie, naar mijn schatting ongeveer 50 meter boven den beganen grond. Aan de noordzijde boven den ingang naar de „Gruftkirche" vult het enorme gebeeldhouwde orgel met de galerij voor de zangers van het Domkoor het geheele vak. Daartegenover aan de zuidzijde, boven den ingang naar de //Taufkirche" is een breede galerij voor de gemeente aangebracht. Daar naast, links van het altaar een tweede galerij in een nis. Reohta van het altaar in een oorrespondeerende nis staat de voorloopige preekstoel uit eikenhout, welke later door een marmeren wordt vervangen. De kleine „Taufkirche^ aan de zuidzijde met altaar en doopvont zal ook gebruikt worden voor huwelijksplechtigheden. In de tegenovergelegen Gruftkirche (grafkelderkapel) aan de noordzijdeeen betrekkelijk kleine kapel in koepelvorm met wand bekleeding in zwart- en witmarmer, wordt nog druk gewerkt. Rechts in den hoek voert een marmeren trap, waarboven een praohtige toepasselijke groep in witmarmer is aangebracht, naar den graf kelder, waar de circa 90 lijkkisten met het stoffelijk overschot der Brandenbure-Pruissische Keurvorsten en Koningen zullen worden geplaatst, welke nu nog in den kelder van de Dom-Interimskirche worden bewaard. Links aan den uitgang wijst een witte plek aan den donker marmeren wand de plaats, waar de pronk-sarcophaae ter eere van Bismarck gebeeldhouwd door Begas, zal worden aan gebracht. In de nissen rondom komen pronk- sarcophagen voor Hohenzollern vorsten. Bij plechtige lijkdiensten voor leden der Koninklijke familie zal de kist geplaatst worden op een verhevenheid in het midden der kapel, welke zoodanig 'geconstrueerd is, dat de kist, staande op een hydraulische lift, na afloop der pleohtig- heid langzaam aan de oogen der aanwezigen wordt onttrokken. Elders, b. v. in de hofkerk te Dresden, bestaat een dergelijke inrichting. Na afloop van den indrukwekkenden lijkdienst ter nagedachtenis van Koning Albert, zag ik daar de kist langzaam in de diepte wegzinken, terwijl links en rechts de eerewacht als marmeren beelden bleven staan, en buiten geweervuur knetterde, en van de overzijde der Elbe het geschut zich zwaar en dreugend deed hooren. K. Wat hebben de laatste proeven geleerd omtrent bet gebruik van Chiii- salpeter op bet aardappelland? Ik geloof niet, dat er één gewas is, dat op meer verschillende wijzen bemest wordt, dan de aardappelenaardappelmest (gemengd) Peru-Guano, stalmest, ammoniak, superphos- phaat, superphosphaat met Chili-salpeter, en het één of andere kalizout, ziedaar de ver schillende, of liever de voornaamste mest stoffen, die zooal op de aardappelen gebruikt worden. Ik wil aan geen enkele dezer mest stoffen afbreuk doen. Het is best mogelijk, dat op zekere gronden een bepaalde meststof, om de één of andere ons verborgen oorzaak, het best voldoet, maar dat belet niet, dat we toch wel op enkele dier meststoffen om eenige voor de hand liggende redenen kritiek mogen uitoefenen, en dat we in geen geval blind mogen zijn voor de talrijke uitkomsten van de verschillende proefvelden, die alle op dezelfde uitkomsten wijzen. In sommige Btreken misschien wel in de meeste is het de gewoonte, de aardappels met niets anders dan stalmest te bemesten. Ik geloof niet, dat op een enkele boerderij de hoeveelheid stalmest die men maken kan, zoo groot is, dat men genoeg stalmest op den grond kan brengen om de grootst mogelijke opbrengst te verkrijgen, en is dit wel zóó, geeft men inderdaad zooveel stalmest als noodig is (stalmest of compost) dan lijdt daaronder de smaak der aardappelen zoodanig, dat deze absoluut niet als eetaardappelen gebruikt kunnen worden. Doch waarom zou men de aardappelen met enkel stalmest willen verbouwen, als half stalmest en half kunstmest beter resultaten geven wat de opbrengst aangaatP De landbouwleeraar van Friesland schrijft naar aanleiding van bemestingsproeven op aardappelen, gehouden op een hoogen zandgrond, die in goeden bemestingstoestand verkeerde, en waarbij half stalmest en half kunstmest (welke laatste bestond uit 480 K.G. karniet, 380 K G. thomasslakken en 125 K.G. Chili-salpeter) alsook heel kunstmest (het dubbele van het vorige) vergeleken werden de volgende woorden: aangezien men meestal stalmest te kort komt, kan het gebrnik van knnstmest niet warm genoeg aanbevolen worden". Op middelmatig zwaren kleigrond, werd ver geleken een volledige bemesting van 400 K.G. Chili-salpeter, 600 K.G. superphosphaat en 280 K.G. zwavelzure kali-magnesia met 800 K.G. opgeloste Peru-Guano en ook met 800 K.G. ammoniak-superphosphaat, waarbij de hoogste opbrengst verkregen werd door het met de genoemde volledige scheikundige meststoffen, bemeste perceel, namelijk 590 gulden per H.A. Uit deze en tal van andere proefvelden blijkt, dat het gebruik van Chili-salpeter in vereeniging met kali en phosphorzuurbemesting zeer rendeerend is, hetzij dat deze meststoffen alleen, hetzij half aan half met stalmest gegeven worden. Vooral de laatste methode half stalmest half kunstmest, waarbij dan 200 K.G. Chili-salpeter per H.A. kan gegeven worden, acht ia, met het oog op de verkregen resultaten der proefvelden, de beste. Gemengd Nieuws. Het berioht, dat onlangs te Harlingen een gouden tientje met den beeldenaar der Ko ningin met loshangend haar aan een lief hebber was verkooht voor f 195, is oorzaak geweest dat telkens en telkens weder gouden tientjes met dien beeldenaar te koop werden aangeboden. Telkens en tslkena weder kwamen ia verschillende bladen advertenties voor met aanbod van dergelijke muntstukken en dus rees de vraag»ijo ze werkelijk zóó zeld zaam, dat een liefhebber er f 195 voor kan geven Ingewonnen inlichtingen hebben doen zien dat het publiek met deze tieotj ts voorzichtig moet zijn, alles komt daarbij op het jaartal aan. Gouden tientjes met den beeldenaar Koningin Wiihelmina met loshangend baar met het jaartal 1897 zyn niet zeldzaam en niet meer waard dan tien gulden. Iets anders is het met die, welke het jaartal 1892 of 1895 dragen. Immers met bet jaartal 1892 werden bg wijze van proef geslagen 61 stuks met het jaartal 1895 149 stake. Maar met het jaartal 1897 zijn gemuntin het ja&r 1898 108.771 stake, in het jaar 1899 144.840 stuks, in het jaar 1900200.085 stnks. Zg zijn dus volstrekt geen zeldzaamheid. Muntliefhebbers moeten dus letten op de jaartallen 1892 of 1895. Een tientje van 1892 is nog onlangs op een veiling voor f 300 opgehouden. Het publiek sjj bij deze das gewaarschuwd 1 Een inzender in het Nieuws deelt mede, dat in een dorpje in de Hoeksche Waard een spiegel in de raadkamer hangt juist tegenover den ztemlessen&ar, zoodat in den spiegel kan worden waargenomon welke candidftat door den stemmer wordt zwart gemaakt J Dit viel bg de laatste daar plaats gehad hebbende stemming zóó op, dat één der leden van bet stemborean, zonder onderscheid, bg eiken keer dat gestemd werd, een nanwkenrigen blik in den spiegel wierp, waarnit men op maakte, dat die vriend een middel had ge vonden, om het geheim der stemming te ont sluieren. Zou het na niet goed zgn vraagt h(j dat bg Koninklgk Besluit werd bepaald, dat voortaan bg de stemmingen in de localiteiten de spiegels moeten worden afgenomen of om gekeerd Onder de door do Japansohe oorlogs schepen in beslag genomen stoomschepen, behoort ook het stoomschip »W;.lhelmina", kapitein Wolkammer van F&rmsnm (Gron); 2e stuarman Geerteema van Delfsgi. De equipage werd toen gevangen genomen. Thans is te Delfsgi berioht ontvangen, dat Wolkammer en Geertsema in vrgheid gesteld zgn, en op reis naar hnn vaderland. In het kantoor van een bank in Wyoming (V. 8.) heeft een cliënt van de bank op een kantoorbediende geachoten omdat bg over hem te klagen had. Twee dagen later liet de directie het volgende in hare lokalen aanplakken: lo. De klanten, die denken, dat er een vergissing in de uitbetaling heeft plaats gehad, worden verzocht niet op de geëmployeerden te sohieten, vóórdat de vergissing is op gehelderd 2o. alle personen, die zan het personeel onbekend zgn, moeten, wanneer sg voor de loketten komen, de handen omhoog houden, anders zal er op hen worden gevuurd 3o. de deposito's van de klanten, die in de lokalen van de bank gedood syo, wordjn baar eigendom 4o. de bank is niet verantwoordelgk voor revolvers en dolken, wanneer sg niet in de vestiaire zgn afgegeven 5o. de personen, die haast hebben, worden verzocht niet de gasvlammen door revolver schoten nit te dooven, om geen vertraging te ondervinden 6o. in geen geval neemt de bank de begrafeniskosten op zich van personen, die in haar lokalen zgn gedood. Het vraagstuk van de dameshoeden in de schouwburgen is opgelost. Een predikant in de Vereonigde Staten heeft er een middel voor gevonden door het vronwelgk auditorium aldus toe te spreken >Ik geloof niet dat ik de dames er op behoef te wgzen, hoe hinderiyk haar hoeden zgn voor degeen, die naast haar zitten". Dit had in het geheel geen uitwerking. De spreker ging toen voort. sik geloof, dat ik haar dit niet moet verzoeken, want veel dames gelgken zonder hoed misschien minder mooi". Bg deze woorden namen eenige jonge meisjes en jonge vrouwtjes met een on verschillig gezicht hare hoeden af. »Eo", vervolgde de predikant, seenige dames dragen v&lsohe haren, die sg misschien gelgk met hare hoeden zonden afnemen". Alle hoeden waren toen dadelgk af. Een afsohnwelgke moord is te Mannheim gepleegd. Een aldaar wonende dame, de wednwe Hirsoh, vond, na een korte afwezigheid, haar 22 jarige dienstbode, Suzanne Benges genaamd, vermoord in haar woning. Het meisje was vreeselgk verminkt. Met een bgl had men baar de hersens ingeslagen en haar bovendien nog met een mes den hals afgesneden, terwyi zg versoheidene wonden in de borst had. Er is geen diefstal gepleegd, zoodat men wraak als drgfveer voor de misdaad aanneemt. De politie heeft een nauwkeurig ondersoek ingesteld, maar nog geen spoor van den dader gevonden. Wel zgn drie mannen gearresteerd, op wie verdenking rustte, maar zg moesten spoedig weer in vrgheid worden gesteld, daar de verdenking ongegrond bleek. De moord moet omstreeks negen nor in den morgen hebben plaats gehad. Latere beriohten melden, dat de moordenaar gearresteerd is met behulp van bloedhonden, die de justitie nit B runs wijk had laten komen. De politie daar gebruikt sedert eenigeu tgd deze dieren voor het opsporen van misdadigers met veel suooes. De commissaris Bussenius, die de uitvinder dezer methode ie en de honden beeft afgericht, kwam met twee honden van Brnnswgk te Mannheim aan. Hg bracht de dieren op de plaats der misdaad, waar zg overal rondsnuffelden en vervolgens gingen zij de strazt op. Het bleek dat zg het spoor van den moordenaar gevonden hadden en dit volgden. Zg begaven zich naar de woning van een behanger, George Beoker genaamd. Deze, 27 jaar oud, gehnwd en vader van drie kinderen, zat juist met zgn gezin aan tafel. Toen hg hoorde waarvan bg werd verdacht, bleef hg als door den bliksem getroffen staan, daarna barstte hg in tranen nit en liet zich meenemen. Het onderzoek heeft aangetoond dat Bsoker liefdesbetrekkingen had aangeknoopt met een vriendin van Snzanne Senges. Deze had daarvan vernomen en haar vriendin ge waarschuwd, dat Becker getrouwd was, waarop de vriendin niets meer met hem te maken wilde hebben. Hierover zon Beoker zioh op Snzanne Senges hebben gewroken. Een parel in een oesterschelp. In een restaurant te Hamburg gebrnikte een heer een dozgn oesters, toen bg plotseling iets hards in den mond gevoelde, dat bij nadere hesobonwing een praohtige zeeparel bleek te zgn. Een juwelier in de bunrt, aan wien de psrel dadelgk door den vinder te koop werd geboden, bood 3000 mark, welk bod niet werd aangenomen. In de restaurant terug gekeerd, bood een gondsmid, die daar tafelde, eveneens 3000 mark voor de echooue parel. De andere gasten vernamen van de vondst, evenals de restaurateur, die de parel opeiscbte, bewerend wel oesters maar geen parels aan tgn bezoeker te hebben verkooht. Daarin bad de bezoeker weinig sin en de zaak tal door den rechter moeten worden uitgemaakt. 4BKTHKB1CITKX. Zierikzee, 1G Maart. De aanvoer bestond hoofdzakelijk nit tarwe, die 15 20 oent lager moest worden afgegeven om tot zaken te komen, bruine hoon en waren goed gevraagd, maar weinig aangevoerd. Tarwe f 6,50 f 7,40; chevaliergerst f 5,50 k f6; wintergerst f 4,50 k f 4,85; tomergerst f 4,40 k f 4,75; rogge f 4,90 k f 5,10; haver f 2,75 k f 3,75; erwten (kleine) f 6,75 k f7; kroonerwten f 7 k f 7,25 bruine boonen f 9 f 11,50. Aardappelen f 2 k f 2,15. Middelburg, 16 Maart. Ter graanmarkt van heden was uit Waloheren weder een kleine aanvoer van alle granen. Tarwe en kroonerwten werden nog het meest gepresen teerd. Met uitzondering van tarwe, die boven vorigen weekprge werd gekocht, bleven prgzen van alle artikelen onveranderd. De noteering is ais volgtnieuwe Walch. tarwe f 7,30 k f 7,40; rogge en wintergerst niet fer veil; zomergerst f 5 k f 5,10; haver f 3,75 k f4; Waloh. witte boonen f 17.50 k f 18; ronde bruine boonen f 10,50 k f 11 lange dito f 11,50 k f 11,75; paardenboonen f 6,75; tuinboonen f 6,50 k f 6,60; kroon erwten f 7,25 f 7,50 naar deogd. Zeetijdingen Zierikzee. UITGEKLAARD: 16 Maart. De barge »Entreprise", kapt. H. Hawks, met diverse goederen van Pruisen naar Engeland. Burgerlijke Stand tsuu Zierikzee. geboren: 18 Mtart. Een toon van J. P. van der Velde en 0. Vermunt. 18 dochter O. v.d. MaasenJ.Kooymzn. H. Leydekker en C. Missel. 15 K. den Haan en C. in den Bosch. overleden: 16 Maart. J. Blok, 10 weken,

Krantenbank Zeeland

Zierikzeesche Nieuwsbode | 1905 | | pagina 9