ZIERIRZEESCHE
NIEUWSBODE.
Zaterdag 11 Maart 1905.
Eerste Blad.
BERICHT.
NIEUWSTIJDINGEN.
Uit Stad ss Provisoir
(525 ierilizeesclie
Courant).
Verschijnt DINSDAG, DONDERDAG en
ZATERDAG.
De prijs per 3 maanden ia f 1,30, franco per post
f 1,60.
Noord-AmerikaTransvaal, Indië enz. verzending
eens per week, f 10,per jaar.
61ste JAARGANG. No. 8128.
Dlreoteuri A, J. DEI LOOZE.
Redacteuren:
A. FRANKEL.
J. WAALE, alleen voor het binnen- en buit°nl. nieuws.
Advertentiënvan 13 regels 30 Cts.,
meerdere regels 10 Cts., kannen uiterlijk tot des
Maandags, Woensdags en Vrijdags middags
2 ure bezorgd worden.
Groote leiier wordt naar plaatsruimte berekend.
Alle betaling-en moeten uitsluitend geschieden ten kantore van A. J. de Looze, Hoek Schuithaven, Zierikzee.
Ingezonden stukken en berichten van correspondenten te adresseeren aan A. FnaNKEL, Meelstraat 386, Zierikzee.
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
Zij, die eich met i April a.s.
op deze Courant abonneeren,
ontvangen de tot dien datum
verschijnende nummers gratis.
Alle brievengaarders en boek
handelaars nemen abonnemen
ten aan.
A. J. »JE EOOZJE.
Directeur.
Alflswssw Overzicht.
Gelijk uit de jongste berichten wel te
voorzien was, heeft Koeropatkin zijn ver
sterkte stellingen moeten opgeven. Raim een
week heeft bij zich staande weten te houden,
en zioh dapper geweerd, maar vreezend door de
Japanners omsingeld te worden, moest bij tot
den terugtocht besluiten. De vrssg is nu
maar, zal bij zioh op Tieling nog tijdig
kunnen terugtrekken, daar de Japanners den
spoorweg ten noorden van Moekden reeds
vernield hebben. Te oordeelen naar hetgeen
na elke nederlaag, die Koeropatkin in dezen
oorlog leed, gebeurde, zou men geneigd zijn
te verklaren, dat het den Russisohen opper
bevelhebber ook nu we! weer gelukken zal
zija leger uit het hem dreigend gevaar te
redden. Immers Koeropatkin heeft bewezen,
dat hij het groote talent bezit na een ver
loren veldslag zóó te retireeren, dat zijd
leger, in zijn geheel big vend, weer een
geduohte strijd vaardige krijgsmacht vormt.
Moekden, de oude hoofdstad van China, waar
de heilige keizerlijke graven liggen, is natuur
lijk voor de Rassen verloren. De Japanners
zullen deze stad weldra bezetten. Zal Rusland
nu traohten met Japan vrede te sluiten?
Er loopen geruchten, dat de Mogendheden
te Parijs zullen bgeenkomen, teneinde in het
belang van Rusland aan den strijd een einde
te maken, en aan Japan de vredesvoorwaarden
te dicteeren. Rusland zal met een dergelijke
oplossing thans, nu de stand vau zaken voor
hem verre van gunstig is, zeker wel vrede
willen nemen, maar of Engeland en Amerika
daarvoor te vinden znllen zijn, is een andere
vraag. Engeland ziet gaarne Rusland verslagen
en vernederd, en heeft bovendien er meer
belang bij Japan tot vriend te hebben, dan
Rusland. In Amerika is men ook ni6t bizonder
Russisobgezind. De Yankees hebben daarbij
geen enkel belang Rusland ter wille te zjju.
Dit geldt wek voor Duitsohland en Frankrijk.
Maar of er een conferentie al of niet bijeen
geroepen zal wordeo, hierover zal men het
vrijwel eens zijn, dat het sluiten van vrede
voor Rusland thans een gebieder de nood
zakelijkheid is, opdat het zich niet dieper in
het moeras steke, en het land tot rust en
welvaart komen kan. Rusland is een uitge
strekt, rijk land, dat de materieele rampen
van den oorlog even snel wcêr zal te boven
komen, als indertijd Frankrijk na 1870, toen
dit rijk overwonnen en verpletterd door
Duitsohland ter nederlag. Maar noodig is
daarvoor in de allereerste plaats vrede naar
buiten, en in de tweede plaats rust van
binnen. En om de binnenlandsche rust tot
■tand te brengen, is het een dringend ver-
eiaohtd, dat aan het antokratisoh regeerstelsel
met zijn feile, gedemoraliseerde bureaukratie
een einde kome. En dit kan alleen gesohieden
door invoering van een constitntioneelen
staatsvorm, Io die riohtiog is thans de eerste
aohrede gelükkig gedaan. De Czar namelijk
heeft in een rescript bewilligd in een bijeen-
roepiog van een volksvertegenwoordiging, die
een constitutie zal hebben vast te stellen. De
wetten, die door haar worden aangenomen,
moeten eerBt door den Czar worden goed
gekeurd. Zij zal echter niet het recht hebben
het inkomen van den Czar en de grootvorsten
vast te stellen, zoodat de Czar nit de schat
kist kan nemen, wat hij voor zioh en de zjjnen
goeddunkt. De oensuur wordt afgeschaft.
Yrij zal de drukpers zioh kunnen bewegen.
Ook zal er zija volledige vrijheid van eere-
dienst. De reohten der Polen, Fiuuen, Joden
en Armeniërs zullen bp reglementen worden
omsohreven. Aan de Joden zal veroorloofd
worden alle beroepen uit te oefenen, zoodat
ajj niet meer op den handel zullen aangewezen
zijn. Ook zal bon worden toegestaan zich
metterwoon io alle deelen van het rijk te
vestigen. Het belastingstelsel zal een algeheele
herziening ondergaan. Sociale wetten zullen
worden ingediend, teneinde het betreurens
waardig lot der arbeiders te verbeteren.
Wanneer dat alles juist is, wat door bet
Fransohe blad Le Matin wordt medegedeeld,
dan breekt voor het arme Russische volk een
betere toekomst aan, waarin het gelukkiger
en vreedzamer zal leven en werken, dan het
gedaan heeft onder het oude, verfoeilijke
regime van willekeur eo grof onrecht.
Het Italiaanache Ministerie is onver
wachts afgetreden. De Minister van Justitie
deelde in de Kamer mede, dat Giolititi, de
Minister-Presidentom gezondheidsredenen
zgo demissie had genomen, en dat de overige
ministers sijo voorbeeld gevolgd hadden. Na
is de Minister-President wel lijdende aan
it fluenza, maar in de politieke kringen gelooft
men, dat deze ongesteldheid sis een voor
wendsel slechts wordt gebruikt om met goed
fatsoen den mioisteruëalen zetel te kunnen
verlaten. De ware grond zou hierin gelegen
zija, dat de directies der spoorwegen, onte
vreden over de ingediende wetsontwerpen,
waarbij de spoorwegen onteigend en deze in
het vervolg van staatswege zullen geëxploiteerd
worden, de meerderheid der Kamerleden voor
het denkbeeld gewonnen hebben die wetsont
werpen te verwerpen. En om zioh nu niet
aan een verwerping bloot te stellen treedt het
Ministerie af. De aftrading werd door de
beambten en werklieden der spoorwegen
begroet met het besluit hun obstructie te
laten varen. Zij waren namely k op het
Ministerie fel gebeten, omdat dit in de be
sprokene wetsontwerpen een bepaling had
opgeoomen, waarbjj het staken hun verboden
werd.
In de Fransohe Kamer is een wetsont
werp ingediend, dat de etrekkiog heeft om
gewone delicten, die door soldaten gepleegd
worden, te onttrekken aan de krijgsraden,
en te brengen bij den burgerlijken strafrechter.
Alleen als de delicten een zuiver militair
karakter dragen, zooals insubordinatie, desertie
enz., worden zij door den militairen reebter
berecht.
Het Bonapartiatisch KamerlidBandiy
d'Asson is, nadat bij een fulminante rede
tegen het Ministerie had uitgesproken en van
de tribune naar zijn zitplaats was teruggekeerd,
door een beroerte getroffen, en ter aarde
geetort. Dit voorval veroorzaakte in de Kamer
een groote consternatie.
■«dei-land.
Arnhem, 9 Maart. Bij do justitie alhier
is een tslegram ontvangen dat de moordenaar
van het meisje op den Duivelsberg, bij Nij
megen, te Luik is gearresteerd.
Tot lid van de Provinciale Staten van
Gelderland in bet district Aalten is gekozen
de heer A. Willink, liberaal, met 2735 stemmen,
tegen 2723 op den heer W. 8. J. Tenkink,
anti-revolutionair.
's-Gravenhage, 9 Maart. Tweede Kamer.
(Pensioenwetten). De heer Ter Laan verdedgt
een amendement, strekkende tot bet doen
vervallen van den eisch van tien jarigen dienst
tijd voor penaionneering wegens invaliditeit.
De heer Smeenge verdedigt een amendement
tot het meerekenen vau diensttijd (voor de
berekening van het pensioen), den tijd, dien
de onderwijzer heeft doorgebracht als school
opziener of als lid van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal.
De Minister van Binnen!. Zaken, de heer
Kuyper, zegt omtrent het eerste amendement
dat er geen reden is om alleen voor de onder-
wgzers een uitzondering te maken van de
bepaling, die voor alle ambtenaren geldt, dat
er tien jaar moet zijn gediend voordat er
eenig reoht op pensioen bestaat.
Ook is die reden er niet ten opziobte van
de Kamerleden-onder wgzers. Voor andere
betrekkiogen rekenen ook de als zoodanig
doorgebrachte jaren bij de berekening van
het pensioensbedrag niet mee.
Nog heeft de heer Ter Laan voorgesteld,
dat in elk geval het volle pensioen cal wor-
j den verleend, wanneer de gebreken, die voor
den dienst ongeschikt maken, door de uit
oefening van bet beroep rijn ontstaan.
Ook daar is de minister tegen: dergelijke
bepalingen worden alleen gemaakt voor be
roepen, die nit hun aard gevaarljjk ago.
De heer Ter Laan trekt zjju eerste amen
dement io. De heer Smeenge wijzigt sjja
amendement in dier voege, dat de onderwgzer-
schoolopziener en de onderwgzer-Kamerlid.
maar gedurende zijn verdeling wordt hem
gewezen op eenige feilen in den tektt en hg
trekt daarom het amendement vcorloopig in
om bij de behandeling van een ander artikel
het wellicht weer te berde te brengen.
Aangenomen wordt bet amendement van
don heer Ter Laan o. s. (den 2den Maart in
gediend en gedrukt), strekkende tot het geven
van vol pensioen irgeval van blijvende inva
liditeit.
De heer Ketelaar verdedigt een amendement
tot bescherming van den onderwijzer tegen
nadeelige pensioensgevolgen ingeval hg her
plaatst is op een lagere, dan de eerst genoten
jtar wedde.
Over de redactie van het amendement ont-
staat een levendige disonsaie, die afgebroken
wordt door de stemming over de wet op bet
Hooger Onderwijs, nadat de beer Lohman
namens de commissie van rapporten» een
paar formeele wgtigingen heeft voorgesteld
die zonder stemming werden aangebracht.
Het wefaontwerp werd aangenomen met
53 tegen 38 stemmen. De stemming wac
evenzoo als de eerste maal: de beele linker
zijde met den boer De Visser tegen, de beele
rechterzijde (behalve dus de heer De Viaeer)
voor.
Bg de daarop gevolgde regeliog van werk
zaamheden komt de heer Borgesias op tegen
het plan des voorzitters om reeds dadelijk na
afhandeling van het nu aan de orde zijnde
wetsontwerp de Lager-Onderwgswet io be
handeling te nemen.
De heer Borgesias wijst er op, dat er
zooveel gewichtige wetsontwerpen ai lang io
staat van wijzen zijn. Waarom deze niet te
doen voorgaan? Waarom juist de specialiteiten
in ooderwgszaken aldoor in het touw te doen
blijven I
Waarom niet eindelgk eens een sooiale wet
aan de orde gesteld, afs het arbeidscontract
8preker heeft van de Lager Onderwij «wet
nog niet eens voldoende stadie kunnen maken.
HQ vraagt dus in elk geval het doen voor
gaan van het arbeidscontract.
De voorsitter zegt zgu volgorde gekozen
te hebben met het oog daarop, dat het tu in
behandeling sgode ontwerp teer nauw samen
hangt met het Lagor Onderwgi ontwerp.
De heer Ketelaar deelt het beswaar van
den heer Borgeaius.
Het voorstel des voorzitters wordt met 52
tegen 37 stemmen (reohts tegen links) aan
genomen.
De Minister van Marine botft heden
de portefeuille van Buitenlandeohe Zaken
overgenomen.
Mon verwacht dat het tgdelijk beheer tot
na de verkiezingen sal voortduren, omdat,
naar verluidt, met het oog hierop geen diplo
maat zioh voor bet Ministerschap wenschte
beschikbaar te stellen. Van den oud-gezant
mr. von Weckherlin, tgdelgk werkzaam aan
het Departement, was, zegt men, geen sprake,
omdat hg niet van de richting is van het
Kabinet en de zwager is van den Minister
ran Waterstaat, den heer Oyens.
Bergen-op-Zoom, 8 Maart. By het depot
vau het 3de reg. veld-art., hier in garnizoep,
kreeg de milioien Van G., afkomstig nit
Sehiedam, de vorige week een slag van een
paard, tengevolge waarvan hg inwendig zoo
ernstig getroffen werd, dat hg gisteren is
overleden.
Te Bergen-op-Zoom verkocht den len
Februari de huishoudster van wglen den heer
A. het haar gelegateerd woonhuis van dien
heer voor een wekelgksohe toelage van f 11
gedurende haar leven. En thans, na slechts
vgf weken dat weekgeld genoten te hebben,
is ze gestorven. De kooper komt dus voor
f 55 in het bezit van een peroeel, dat
gemakkeigk voor f 500 f 600 verhuurd
kan worden.
Zierikzee, 10 Maart. De Afd. Zierikzee
van het Algemeen Nederlandech Werklieden-
Verbond hield Woensdagavond in de Conoert-
saal alhier een Openbare Vergaderiog, waarin
als spreker optrad de heer D. de Klerk, lid
van de Tweede Kamer. Zaal en galerij waren
stampvol, ja, zelfs in het portaal stond men
opeengepakt te luisteren. Nadat de spreker
door het bestuur was binnengeleid, werd door
den voorzitter er van, den beer G. J. Lunen-
berg Sr., de vergadering geopend met onge
veer de volgende inleiding:
Geachte Vergadering!
Zooals n nit de pla&tseiyke bladjn hebt
kunnen lezan, is deze byeenkomst belegd op
initiatief der Afdeeling Zierikzee van bet
Algemeen Nederlandsch Werklieden-Verbond.
Aan de uitooodiging. gericht tot den heer
De Klerk, om een spreekbeurt voor onze
Afdeeling te vervullen, heeft de spreker van
heden avond bereidwillig voldaan, en wg zgu
hem daarvoor dankbaar.
I Ik hoop, dat zga rede met belangstelling
zal aangehoord worden, en tot resultaat moge
hebben, dat na het eindigen daarvan bg vele
hier aanwezige werklieden de begeerte zal
ontstaan om als lid onzer Afdeeling toe
te treden, want van een goede organisatie
ook op dit gebied kan kracht uitgaan".
Hierna verkrggt de heer Da Klerk het
woord.
Spreker heeft tot onderwerp gekozen den
grooten stryd dezer dagen. Iedere partg
maakt zich Btrgdvaardig. Ook bet Nederl.
Werkliedenverbond. Strgd is het Nederlandsohe
volk niet vreemd. Het heeft een grooten
roemrgken strgd achter ziob, den strgd voor
de vrijheid van geweten. Spreker herinnert
aan de groote figuur nit dien strgd, aan
Prins Willem van Oracje, den Vader des
Vaderlands, wgst op de dagen der Hervorming,
op mannen als Erasmus en Agricola, de
voorstanders van het humanisme, die haar
wegbereiders waren. Ook op economisch en
sociaal gebied is gestreden. Dit was een
atry i tot verbetering der toestanden van de
arbeiders, een strgd tevens voor bet mede
zeggenschap voor het bezit van het
kiearecht, die reeds begint bg de herziening
der Grondwet van 1848. Vóór 1848 bad men
het zoogenaamde getrapte kiesrecht. Ia 1848
kregen wg, dank zg Thorbeoke, de recht-
streeksohe verkiezingen. Men was kiezer, als
men een zeker deel in de directe belastingen
betaalde. Maar de iadireote, die meer op
brachten dan de direote, werden toen niet
meegerekend. Men kreeg in 1848 vrybeid van
godsdienst, vryheid van drnkpers en vrgheid van
vereeniging en vergadering. Deze erf dokken
moet men nu, in deze dagen, goed onder
de oogen zien. De Grondwet werd in 1887
herzien. Men kreeg toen het bekende art. 80.
De wetgever sou do kenteekenen van gesobikt-
heid en maatsohappelgken welstand, vereisoht
voor de kiesbevoegdheid, bepalen. Spreker
herinnert aan het wetsontwerp ran Tak van
Poortvliet, een sta&tsmin, die hart voor het
volk bad. Wegens de aanneming van een
amendement werd bet ingetrokken. De Tweede
Kamer werd ontbonden. Anti-revolutionairen
gingen met de vooruitstrevenden den boer op.
De leus was: »kies candidateo, die vóór het
ontwerp—Tak ago". Toen waa nog niet uit
gevonden, dat er paganisten in Nederland
waren. (Gelach). Maar op dat verbond heeft
geen zogen gerust. Tak leed bg de stembus
de nederlaag. Ea aan bet bewind kwam Van
Houten, dien bg, bg al het verschil van
meening, om zgn Kinderwet roemde. Van
Houten bracht een nieuwe Kieswet tot stand,
die, verschillende categorieën ran kiezers
vormend, in de toepassing vaak aller ver-
makelgkst was, gelgk spreker door voor
beelden aantoonde. Ruim 600.000 nieuwe
kiezers kwamen er bg. De vrgsinnigen ver
kregen alsnu de meerderheid. Het gevolg er
van waa een Kabinet Pierson—Borgeaius.
Dit Kabinet heeft uitstekend in het belang
van het volk gewerkt. Het werkprogram
omvatte ook de sociale weigering. Het
Kabinet voerde in den peraoonlgken dienst
plicht, de Woningwet, die, zooals spreker in
het lioht stelde, in het belang is van de
geheele samenleving, de Kinderwetten, de
Leerpliohtwet, do Ongevallenwet, de eerste
goede sociale wet in Nederland, die voor het
arbeidende volk van groote beteekenis is, en
beter is, dan die in Duitsohland. Door de
laatste wet werden in elf maanden tijde
35956 arbeiders geholpen. Een afzonderlgke
wet zal noodig zgn om de landarbeiders er
in op te nemen. Het Kabinet Pierson
Borgeaius heeft vooral op het terrein der
sooiale wetgeving veel tot stand gebraoht.
Toch heeft men veel kwaad van dit Kabinet
gezegd. De Leerplichtwet vooral werd, voor-
namelgk op het platteland, tegen de liberalen
uitgespeeld. De woordvoerders der anti
revolutionairen zeiden, dat die wet ingreep
io de mAoht der ouders. Een anti-revolutionair
domitié heeft eens verkondigd, dat de Leer-
I
pliohtwet regelrecht uit do hel kwam. Ah
dat waar is, dan is het in de hel zoo kwaad
nog niet. (Stormachtige toejuiching) Men
hief een valsche leuze aan, en speelde met
Gods heiligen naam. Zij maakten de menigte
diets, dat het ging vóór of tegen den Christus.
Met Unn aartsvgand verbonden zg zioh. Waar
is uw geschiedenis, o volk van Calvgn 1 Waar
is uw historie, o Protestanten 1 Op grond van
één wortel des geloofs vraagt Dr. Kuyper
Rome's hulp. Spreker haalt tal van citaten
aan, waaruit big kt, hoe fel vgaodig Dr.
Kuyper zioh vroeger over de katholieken
heeft uitgelaten, en omgekeerd vele citaten
nit Katholieke bladen, waaruit de ver van
vriendelgke gezindheid van Rome jegens
Dordt blijkt. Onder anderen sohreef de Maas
bode: x>het Protestantisme is een dwaling, die
niet eens recht van bestaan heeft". Wat is
er nu tereohtgekomen van de beloften, die
het anti-revolutionaire Ministerie in 1901
deedl Meer dan 20 wetten werden in zgn
eerste Troonrede aangekondigd. In die Troon
rede werd gezegd, dat het Ministerie wenschte
voort te bouwen op de Christelgke grond
elsgen van ons volksleven. Dus had tooh ook
het Ministerie PiersonBorgesias het land
in Chriatelgkeo geest bestuurd. Anders zou
men in de Troonrede niet van voortbouwen"
maar wel van bon wen" hebben gesproken.
(Donderend applaus) Trouwens, als men
wetten maakt in het belang van het volk,
dan is dit Christelgk. Maar in de Kamer
worden vaak theologisohe zaken behandeld,
die in de kerk te huis béhooren. Alleen de
zaken des lands moeten in de Kamer bs-
•proken worden. En wat gebeurt thans? Dat
men in de kerk van den kansel over de
politiek gaat spreken, en in de Kamer van
zyu zetel over de kerk. Wat de Leerplioht
wet betreft, erkend wordt tegenwoordig zelfs
van de zgde onzer tegenstanders, dat zg een
niet onbelargrgken dienst aan het onderwgs
heeft bewezen. Van intrekking kan dan ook
geen sprake zgn. Dr. Kuyper zelf beeft haar
iu de Arbeidswet vastgelegd. Het school
verzuim is sedert haar werking aanzienlgk
verminderd. Dit bedroeg in 1900: 18194, en
in 1903: 1968. Ten opziohte van de Drank
wet merkt spreker op, dat zg is een groote
plagerg, die geen verbetering zal tewerg
brengen. Betrekkelgk het wetsontwerp ten
opzichte van de lotery, heeft een proletariër
gezegd, dat het een wet is op het j«ar i nl.
De Leerpliohtwet, waarop zoo gehamerd is,
werd door de regeering niet ingetrokken,
geen Pensioenwet voor de arbeiders kregen
wg, en de landarbeiders zgn nog niet in de
Ongevallenwet opgenomen. Wel brak dfze
regeering af, wat de liberale party in het
belang van het volk had opgebouwd. Zoo
werd een aanslag gepleegd op hèt Hooger
Onderwgs Aan de in 1880 te Amsterdam
gestichte Vrye Universiteit, waar de groote
staatsman, De Savornin Lohman, niet langer de
staatswetenschappen mocht dooeeren, omdat
hg door ouderlingen en diakenen niet zuiver in
de leer werd bevonden, werd het reoht van
diplomeeren toegekend, zoodat zg, die er ge
vormd werden, dezelfde bevoegdheden van hen
verkregen, die aan de rgks-universiteiten een
aoademisehen graad verworven hadden. De
Eerste Kamer verwierp echter de Hooger
Onderwgswet, waarop zg, wat zeldzaam
plaats greep, door Dr. Kuyper ontbonden
werd. Besprekend de weigering van Dr. Kuyper
tot inwilliging van bet verzoek van den
Commissaris der Koningin van Overgsel om
de Staten buitengewoon bgeen te roepen,
merkt spreker op, dat als Dr. Kuyper Koning
Willem III had voor gehad, hg wel zou
gelaten hebben met de reohten van de Kroon
te spelen. (Levendig applaus). Tevergeefs
waren de adressen van de te Utreoht ver
gaderde predikanten, van de Amsterdamsohe
en de Rotterdamsohe predikanten verzoekend om
de Hooger Onderwgswet af te stemmen. Nu is
ingekomen een wetsontwerp op het Lager
Onderwgs om het bizonder onderwgs gelgk
te stellen met bet openbaar onderwgs. Men
wensebt na het bizonder onderwgs tot regel
te verheffen, en het openbaar onderwgs tot
aanvulling te verlsgen. Dit is in strgd met
art. 192 der Grondwet. Als men 25 leerlingen
bg elkaar kan krygen, wordt de onderwyzer
van overheidswege bezoldigd. Spreker toont
aan, dat het voor één onderwgzer niet te
doen is 25 leerlingen van niteenloopenden
leeftijd, variëerend van 6—11 jaar, te onder-
wijzen.
Na de pauze ging spreker voort het Lager
Onderwgs te bespreken. Hg las art. 33 der
wet op het Lager Onderwgs voor, waar sprake
