ZIERIKZEESCHE
NIEUWSBODE.
Dinsdag 16 Juni 1903.
-1 i
Courant).
De moord op het Servische
Koningspaar.
NIEUWSTIJDINGEN.
(525 ierilizeesctLe
Verschijnt DINSDAG, DONDERDAG en
ZATERDAG.
De prijs per 3 maanden is f 1,30, franco per post
f 1,60.
Noord-AmerikaTransvaal, Indië enz. verzending
eens per week, f 10,per jaar.
59ste JAARGANG. No. 7859.
reot
Directeur A. J. DB LOOZEL
FRANKEL.
WAALE, alleen voor het binnen- en bnitenl. nieuws.
Redacteuren
Advertentiënvan 13 regels 30 (Jta.
meerdere regels 10 Cta.kannen uiterlijk tot des
Maandags, Woensdags en Vrijdags middags
2 ure bezorgd worden.
Groote letter wordt naar plaatoruimte berekend.
Alle betaling-en moeten uitsluitend g-eschieden ten kantore van A. J. de Looze, Hoek Schuithaven, Zierikzee.
Ingebonden stukken en berichten van correspondenten te adresseeren aan A. Fbünkel, Meelstraat 386, Zierikzee.
De mortuis nil niei bene" (over de dooden
niets dan goeds) zegt een Latgnsob spreek
woord. Leidt de toepassing daarvan in onze
samenleving niet zelden tot een bedenkelijken
strijd met de werkelijkheid, ten opzichte van
personen, die een rol in de geschiedenis der
volken gespeeld hebben, moet de waarheid
onverholen gezegd worden. Dit eischt de
Muze der Historie, die, waar zij de regeerders
en hun daden ten behoeve der kennis van
tijdgenoot en nazaat aan de vergetelheid ont
rukt, een betrouwbare leidsvrouw moet zijn.
Wij zullen dan ook, alhoewel wij de op
Koning Alexander I en zijn gemalin Draga
Masjin, geb. Loenejevitza, gepleegde geweld
daad, als zijnde een moord, verfoeien, het
volle licht laten vallen op de oorzaken, die
een berooving van beider levens tengevolge
hadden.
KoniDg Alexander I was dertien jaar oud,
toen zijn vader, de welbekende Milan IV, ten
behoeve van hem van den troon afstand deed.
De betreurenswaardige omstandigheden, waar
onder hij was opgevoed, hadden, wat niet te
verwonderen valt, op de vorming van zijn
karakter een hoogst nadeelige uitwerking
gehad. Zijn vader toch, die zich om het
welzijn van zijn volk weinig bekommerde,
maar tot eenig levensdoel had tijd en geld
aan Bacchus en Venus te verspillen, en meer
in Parijs dan in zijn residentie Belgrado
toefde, leefde met zijn moedor, de schoone
Koningin Nathalie, in voortdurenden twist, die
ten slotte zóó hoog liep, dat daaruit een
echtscheiding voortvloeide. Veel goeds had de
koninklijke knaap dus niet voor zich gezien.
Met het oog op zijn minderjarigheid werd
hij onder een regentschap geplaatst, dat
namens hem regeerde. Het duurde evenwel
niet lang, of de knaap deed in een bui van
overmoed regenten en ministers gevangen
nemen, verklaarde zich zeiven meerderjarig,
en nam zelf de teugels van het bewind in
handen. Het Servische volk liet dit geduldig
toe: het verzette zich niet. Wel baarde deze
daad van willekeur groot opzien, maar
daarbij bleef het dan ook. Grootere ontevreden
heid werd echter teweeggebracht, toen bekend
werd, dat de jeugdige Koning van plan was
in bet huwelijk te treden met de schoone,
meer dan tien jaren oudere Draga Machin,
hofdame van Koningin Nathalie. Of nu die
verontwaardiging voortsproot uit ijverzucht,
dat de Koning aan een vrouw, die van
burgerlijke afkomst, de lente des levens reeds
gepasseerd was, de voorkeur had gegeven
boven zoovele anderen, die meenden op het
bezit van de koningshand meer aanspraak te
knnnen maken, dan wel of zij moet toe
geschreven worden aan de omstandigheid,
dat Draga van een niet onbesproken levens
gedrag werd geacht, kunnen wij moeilijk
beoordeelen. Het praatje toch ging, dat Draga
met Alexanders' vader, Koning Milan, in een
ongeoorloofde betrekking had gestaan, waaraan
dan ook hoofdzakeljjk de wanverhouding
geweten werd, die tusschen Milan en Koningin
Nathalie ontstaan was. Ondanks de publieke
opinie, ondanks het verzet van zijn konink
lijken vader en moeder, huwde Alexander,
volgens de inspraak van zijn hart, Draga
Machin. Deze echtverbintenis bleef kinderloos,
wat voor de Serviërsdie op een troon
opvolger gehoopt hadden, een nieuwe grond
tot ontstemming was. Draga nam als Koningin
terstond die houding aan, waarop zij meende,
dat haar rang en titel haar recht gaven. Zij
wilde met koninklijke onderscheiding behandeld
worden, wat niet wegnam, dat vele dames
voor haar toch den neus optrokken. Een
dame van een zeer voornaam geslacht had
zelfs verklaard wat ter oore van Draga
gekomen was, dat zij nooit de hand der
Koningin zou kussen. Draga liet bedoelde
dame ten paleize noodigen. Toen deze de
receptiezaal binnentrad, trad de Koningin,
zonder een woord te spreken, in fiere houding
op haar toe, hield gebiedend en met gestrengen
blik haar de hand tot een kus voor, en toen
deze handeling verricht was, zeide zij tot
haar: »ga, en kom nooit weer". Door soort
gelijke afstraffingen werd verbittering gekweekt,
die nog toenam, omdat de beide broeders der
Koningin, Nicodemus en Nicolaas, die als
officieren in het Servisohe leger dienden,
tegenover het publiek, en zelfs tegenover hun
superieuren, een ergerlijke, aanmatigende
houding aannamen. "Werd over hen geklaagd,
dan werden zij in het gelijk gesteld, en de
aanklager kon onverrichterzake huiswaarts
keeren, ja, liep zelfs nog verwijten op, of
haalde zich andere onaangenaamheden op den
hals. Ook de Koning wist zich bij het volk
niet bemind te maken. De constitutie, die hij
uit eigen beweging gegeven en bezworen had,
trok bij op een gegeven oogenblik in, joeg
de Skoepsjtina (Huis van Afgevaardigden)
naar huis, en schreef nieuwe verkiezingen uit.
Teneinde een gedweeë Kamer te verkrijgen,
die naar zijn pijpen zoude dansen, werden
de politieke rechten des volks met voeten
getreden, werd het recht van vereeniging en
vergadering opgeheven, en de vrijheid van
drukpers aan banden gelegd. Een waar schrik
bewind werd ingevoerd. Daardoor verkreeg
hij bij de stembus een zoo verpletterende
meerderheid in de Skoepsjtina, dat bij met
deze alles kon doorzetten, wat hij maar wilde.
Zoo had hij, vermoedelijk op drijven van zijn
gemalin, het plan gevormd den oudsten bij
het Servische volk zoo gehaten broeder van
deze tot troonopvolger te doen proclameeren.
Niet het minst om de uitvoering van dit
voornemen te verijdelen, werd een over het
geheele land vertakte samenzwering van
officieren gesmeed. Alvorens die te doen uit
barsten, had men door middel van den
paleiskok gepoogd de Koningin, in wie men den
boozcn geest des Konings zag, te vergiftigen.
De toeleg mislukte, en de kok, zich ontdekt
ziende, maakte door zelfmoord een einde aan
zijn leven. Tengevolge van het mislukken
van den aanslag werd in een nachtelijke ver
gadering door de hoofden der samengezworenen
besloten de uitbarsting der revolutie te be
spoedigen. Zij stelden hiervoor vast de nacht
van den lOden op den llden Juni. Uit alle
deelen des rijks kwamen Woensdag, den
lOden Juni, de samenzweerders te Belgrado
bijeen, waar zij aan een gemeenschappol ijken
maaltijd deelnamen, en, om geen argwaan op
te wekken, aan de muziek, die de tafel op
luisterde, den Draga-marsch lieten spelen.
Aan elk deelhebber werd hierop de rol aan
gewezen, die bjj 's nachts te vervullen had.
Ten hove, waar men zich vermaakte, ging
men zorgeloos slapen om uit te rusten van
de vermoeienissen van den feestavond. Het
was echter een wreed ontwaken. De poorten
van het met soldaten omsingelde paleis werden
met dynamiet opengebroken, de wacht word
overrompeld, de bedienden werden gevangen
genomen, de adjudanten gedood, en aan den
Koning, die tengevolge van het gewelddadig
rumoer en de knallende geweerschoten in
middels was opgestaan, werd een akte van
troonsafstand ter teekening voorgelegd, waarin
Draga, die toch zijn gemalin was. grof
beleedigd werd. Hij weigerde met recht dat
stuk te teekenen, en schoot den officier, die
het voorlas, met zijn revolver neer. De
samenzweerders, die ten getale van veertig
officieren het paleis waren binnengedrongen,
hebben toen den Koning en zijn gemalin met
revolverkogels gedood. De lijken werden door
hen uit het venster in den tuin geworpen,
een daad, die de geschiedenis zeer zeker als
schandelijk zal brandmerkon.
Aldus stierf Alexander I, Koning van
Servië, in het gezicht van den dood krachtiger,
mannelijker, sympathieker, dan bij zijn leven.
Vermoedelijk zal heden de aartsvijand van
zijn stamhuis, Prins Peter Karegeorgewitch
of diens zoon, door de Skoepsjtina tot Koning
van Servië geproclameerd worden. De voor-
loopige regeering namelijk beeft, na de staats
regeling van 1901 weer in werking te hebben
gesteld, de oude ontbondene Skoepsjtina tot
het weder bezetten van den troon bijeen
geroepen. Deze zal vandaag een keuze doen,
die, hopen wij, tot zegen van het Servische
volk moge strekken.
0e koningsmoord in Servië.
De oorzaken.
Uit de bizonderheden, die langzamerhand
bekend worden aangaande het vreeselijke
moorddrama, dat zich in den nacht van
Woensdag op Donderdag heeft afgespeeld in
den konak en de huizen der ministers te
Belgrado, blijkt, dat de omwenteling hoofd
zakelijk was voorbereid en uitgevoerd door
het leger, d. w. z. door ontevreden officieren
en, hoewel slechts het kleinste gedeelte van
het officierenkorps direct in den aanslag
betrokken is geweest, schijnen de samen
zweerders er terecht op gerekend te hebben,
dat zij bjj de uitvoering van hun gruweldaad
zouden kunnen staatmaken op de sympathie
en den steun van verreweg d
hunner collega's.
Oorzaken tot ontevredenheid waren er
behalve den laatsten staatsgreep van koning
Alexander en de vele politieke fouten, door
hem en zijne minister*-sedert zijn huwelijk
met Draga Maschin gemaakt, meer dan
genoeg. De koning en de koningin wisten
zelf zeer goed, dat zij in geheel Servië
impopulair, om niet te zeggen gehaat, waren
en tegenover verscheidene personen voedden
zij de verdenking, dat dezen het hadden
aangelegd op een omwenteling. In aokar
opzicht kan men dus aannemen, dat het
koninklijk paar zich te voren bewust is
geweest van iets dergelijks, als nu gebeurd
is en vóór dit vermoeden pleit de omstandigheid,
dat de paleiswacht sedert eenige weken
verdubbeld en geheel saamgesteld was uit
officieren en soldaten, op wie men volkomen
meende te kunnen rekenen.
Een bizondere aanleiding tot ontevredenheid
in het leger was in den laatsten tijd vooral
het feit, dat soldaten en officieren in het
jongst verleden hun soldij óf zeer ongeregeld
óf in het geheel niet uitbetaald kregen,
zoodat zij meestal in groote moeielijkheden
verkeerden. De ontevredenheid, die uit dezen
staat van zaken voortvloeide, moet er in
hoofdzaak toe hebben bijgedragen, de leiders
van de samenzwering te versterken in de
overtuiging, dat zij bij de uitvoering van hun
voornemen geen tegenstand van belang bij
het leger zouden ontmoeten.
Speciaal onder do officieren had kwaad
bloed gezet het doen van de beide Lunjewitschen,
de broeders der koningin, wier hoofd geheel
op hol scheen gebracht door hun verwantschap
aan de koningin en hun uitzicht op eventueele
troonopvolging. Men weet, dat de oudste
Lunjowitech gedoodverfd werd, als te zijn
aangewezen tot troonopvolger door koning
Alexander zelf. De beido broeders maakten
zich zeer gehaat door bet bedrijven van
allerlei onhebbelijkheden en kwajongensstreken.
Zij losten bijvoorbeeld in cafó's revolverschoten,
eischten, dat alle aanwezigen zouden opstaan,
als zij ergens binnenkwamen en begingen in
hun kwaliteit van officier herhaaldelijk feiten
van insubordinatie. Als hun superieuren dan
handelend tegen hen wilden optreden, wisten
zij, door hun invloed op den koniDg en de
koningin,, te bewerken dat zij niet gestraft
werden.
In den laatsten tijd moet er sprake van
geweest zijn, dat koning Alexander zich van
Draga wilde laten scheiden, misschien wel
als gevolg van de voorwaarde, die koningin
Nathalie haar zoon had gesteld vóór de
verzoening met haar. Niettegenstaande Draga
gehaat was en de omstandigheden, waaronder
zij met Alexander gehuwd was, ook mede
de latere operette-aebtige wijze, waarop de
wereld in het algemeen en Servië in het
bizonder werd bedrogen met het verwachte
kroonprinsje, er niet toe hadden bijgedragen,
haar in aanzien te doen stijgen, schijnt men
in militaire kringen toch tegen soheiding
gekant te zijn geweest als tegen een schandaal,
dat het aanzien van Servië tegenover het
buitenland nog meer zou schaden en het heet
dan ook, dat de scheidingsgeruchten inderdaad
de uitvoering van bet moordplan hebben
verbaast.
Maar ook buiten het leger was Draga niet
gezien. Toen zij koningin van Servië geworden
was, maakte zij zich eerst gevreesd en daarna
gehaat. Zij plaagde haar omgeving op alle
mogelijke mam'erenover de geringste kleinig
heid nam zij op ruwe wijze wraak. Haar
wraak trof alle ambtenaren, die niet zoo
gelukkig was in haar smaak te vallen, de
hooggeplaatsen zoowel als de minsten. Het
regende straffen om haar heen. Nu eens
werd een dame vernederd, die zich bij den
handkus niet eerbiedig genoeg tegenover
haar gedragen had, dan weder werden de
bloedverwanten van een laag [geplaatsten
ambtenaar getroffen, omdat de moeder niet
lang genoeg haar hulde had betuigd aan
de koninginde bezoldiging van den
man zelf werd ingehouden en de kinderen
werden verwijderd van de inrichtigingen van
onderwijs, waar zij uit een beurs studeerden.
"Wie de koningin mishaagde, werd gestraft,
verbannen of weggejaagd. Draga Maschin
was mooi en ijdel, zij was koningin, bezat
vermogen en invloed, maar zij wilde meer:
zij verlangde achting. Dat was te veel
verlangd en zij werd impopulair. De koning
was niets dan een werktuig in de handen
zijner heerschzuchtige vrouw en zoodoende is
Alexander gevallen als het slachtoffer van
den haat, welken men in Servië tegen zijn
gemalin koesterde.
Oorspronkelijk schijnen de samenzweerders
voornemens te zijn geweest, de koningin
alleen te dooden, maar de twintig k dertig
officieren, die de omwenteling voorbereidden,
beweren, dat zij wel genoodzaakt waren, ook
den koning om het leven te brengen, omdat
zij vreesden, dat Alexander de samenzweerders
vreeselyk zou straffen, indien zij alleen de
koningin gedood, verjaagd of ontvoerd hadden.
Dan zou een tjjdperk van nieuw despotisme
zijn aangebroken en daarom achtten zij het,
volgens hun zeggen, beter, land en volk te
bevrijden van een tiran, opdat de vurig
verlangde tijd van rust en kalmte zou kunnen
aanbreken. Spijt over hun daad toonen de
saamgezworenen niet het minst.
Het bloedbad.
Nadat een samenzweringdie in 1902
in het leger was gesmeed, door vroeg
tijdige ontdekking was verijdeld, werd een
nieuwe aanslag voorbereid. De leiding nam
de inspecteur der infanterie, generaal Atang-
kewitsch, die in samenwerking met overste
Rackumir Putnik, één' der beste Servische
officieren, het heele plan ontwierp. Vervolgens
werd tot commandant van de troepen overste
Maschin, een broeder van Draga's eersten
man, gekozen. Met de leiding van de meer
speciale uitvoering werd luit.-kolonel Peter
Mischitsch belast.
Alle samenzweerders, uitsluitend officieren,
tóoesten tegen middernacht in bet officiers-
casino zijn, waar iedere groep haar werkkring
werd aangewezen, om de ministeriën, de
woningen der ministers, de telefoon-, post
en telegraafkantoren en de politie-bureaux
met geweld te bemachtigen. Om 2 uur
's nachts was alles geregeld. De sterkste
officiersgroep (40 man) moest onder aanvoering
van Mischitsch den konak overvallen, gesteund
door de lijfgarde, die volgens de voorschriften
van de hofpolitie, het recht had, den konak
binnen te treden.
Zoodra het overeengekomen teeken, een
kanonschot, weerklonk, bezette Maschin met
twee infanterie-regimenten en het regiment
garde-cavalerie alle straten om den konak.
Overate Naumowitsoh (adjudant) opende
voor de samenzweerders de poort. Eenige
hofgendarmes, die weerstand boden, werden
neergesabeld.
Nu zochten de indringers den eersten
adjudant van den koning, generaal Petrowitsch.
Tien officieren drongen in de kamer van den
generaal door, verbraken door middel van
een dynamietpatroon de deur, waarbij overste
Naumowitsoh doodelyk werd verwond. Petro
witsch loBte 6 revolverschoten op de indringers
en smeekte, weerloos, om verschooning; zijn
linkerarm was zwaar gewond. Men ontnam
hem de sleutels eu nam hem mee, om aan
te wijzen, waar het koningspaar zich ophield.
Aarzelend geleidde hij de samenzweerders,
blijkbaar, om het koningspaar tijd te geven,
om te vluchten. De samenzweerders begrepen
het voornemen van den generaal en ver
moordden hem. Daarna werden alle kamers
doorzocht en gesloten deuren verbroken,
totdat men ten laatste het koningspaar vond.
Beiden waren ontkleed. Draga plaatste zich
voor Alexander. Een geknetter van de
revolvers en na een paar minuten, toen de
rook was opgetrokken, vonden de samen
zweerders Alexander en Draga dood.
Terwijl het drama zich in den konak
afspeelde, werden de beide broeders van
Draga van hun woning naar het commandants-
huis gebracht, van waar ze naar de vesting
vervoerd werden, waar hun werd te kennen
gegeven, dat ze binnen eenige oogenblikken
moesten sterven. De broeders omarmden
elkadr. Na eenige minuten werd het commando
gegeven en een salvo maakte een einde aan
hun leven.
De minister-presidentgeneraal Zingar
Markowitsch, werd om 2 uur door hard
kloppen op zijn deur gewekt. Toen hij de
officieren en soldaten zag, sommeerde bij hen,
hem te volgen. Daar ze weigerden, wilde hij
schieten, maar bij werd door eenige schoten
neergeveld.
De minister van oorlog, generaal Towlowitscb,
sloot zich in zijn woning op. De deur werd
verbroken, 16 sabel- en schotwonden maakten
een einde aan zijn leven.
De minister van binnenlandsche zaken
Tododowitsch wilde zich in den kelder van
zijn woning verbergen, werd echter gevonden
en door revolverschoten neergeveld. De samen-
1 zweerders dachten, dat hij dood was; de
doctoren hopen hem echter in het leven te
houden.
De divisie-commandant Nikolitsch snelde
naar het een half uur ver gelegen kamp by
Banjitza, om de troepen te halen; hij vond
ze echter aan het fuiven op de omwenteling.
Hij werd zwaar gewond.
Bij de inneming van het politie-bureau
verzetten zich eenige gendarmesdezen
werden ontwapend.
Het leger proclameerde 's nachts Peter
Karageorgewitsch nog tot koning.
De aanvoerder stelde dadelijk een voor-
loopige regeering in; haalden de hoeren, die
men voor de nieuwe regeering bestemd had
en die van de samenzwering niets afwisten,
uit huu woningen en dezen namen de zware
taak op zich, om het land uit den benarden
toestand te redden.
Zooals vele samenzweerders verzekeren,
werden nóch Karageorgewitsch, nóch zijn
bekende aanhangers in Belgrado, met de
plannen ingewijd. Zy proclameerden hem tot
koning, alleen omdat ze in hem een zekeren
waarborg vinden voor de rust en daardoor
orde in het land verwachten. De officieren
hopen, dat het Parlement zich by bun keuze
zal aansluiten.
De lijken van koning Alexander en koningin
Draga werden, nadat het bloedbad een einde
had genomen alles en alles duurde het
drie kwsrtier uit het raam van den
konak in den tuin afgelaten en naar de
paleiskapel overgebraoht, op een vrachtwagen.
Belgrado, 12 Juni. De lijken van den
koning en de koningin zijn heden in den
nacht in de grootste stilte bijgezet in den
grafkelder van de familie Obrenowitsoh.
Volgens offioiëele mededeeling zijn in
den nacht van Woensdag op Donderdag be
halve de koniDg en de koningin, doodgeschoten
de broeders van koningin Draga, Nicolaas en
Nicodemus Lunjewitschminister-president
Demeter Zinzar Markowitschde minister van
oorlog, generaal Pwalowitsch; de adjudant-
generaal Lasar Petrowitsch; de tweede-adju
dant en kolonel van den generalen staf
Michael Naumowitsoh; de ordonnans-kapitein
der artillerie Iovan Mikowitsch eu luitenant
Milan Gagowitsch. Zwaar gewond werden
de gewezen minister van binnenlandsche zaken
Welimir Theodorowitsoh en de commandant
van do Donau-divisie, Demeter Nikolitsoh.
Italië.
In Italië had dezer dagen bij een ballon-
tocht een verschrikkelijk ongeluk plaats,
doordien, bij het opstijgen van den lucht
schipper Maria Petron, een der helpers in
de touwen verward raakte en op een hoogte
van 400 meter door vermoeidheid deze moest
laten glippen en voor de oogen van de vele
toeschouwers op den grond te pletter viel.
Oostenrijk.
Weenen, 12 Juni. Een persoon, met een
stok gewapend, plaatste zich vóór het rijtuig
van den Keizer, die naar Sohönbrunn reed.
De koetsier sloeg hem met de zweep den
stok uit de hand. De man werd aangehouden
en bleek een krankzinnige te zijn, die
vandaag uit een gesticht gevlueht was.
België.
Brussel, 12 Juni. De permanente suiker-
commissie, die heden weder zou samenkomen,
is, in verband met de wenschelykheid voor
vele gedelegeerden om nieuwe instruction bij
hun kabinetten in te winnen, verdaagd tot
Dinsdag a.s. en reeds hebben verscheidene
vertegenwoordigers de stad verlaten.
Nederland.
Sneek, 13 Juni. Hedenmiddag ongeveer
één uur arriveerde alhier de justitie uit
Leeuwarden tot onderzoek der gisteren ge
schorste groote Priesche verloting, waarvan
de betrokken personen, ten getale van 5,
zich sedert gisterennamiddag in bewaring
bevonden. Den geheelen dag en vooral gisteren
avond bewogen zich honderden voor het paleis
van justitie op de Marktstraat, in welk gebouw
het onderzoek plaats had.
Ongeveer halftien was het onderzoek afge-
loopen en werd één van het vijftal, zekere
M., afkomstig van Buiksloot door de
politie geboeid naar Leeuwarden getranspor
teerd. Eene talrijke menigte volgde zijne
overbrenging naar het station. Ruim halfelf
werden de andere personen vrijgelaten,
waarvan twee, ook in Holland thuisbehoorende,
het in de N. N. Home te kwaad kregen
met het overtalrijke publiek en zoo in 't nauw
